Notes

1. 1
Ειςαγωγι ςτο δράμα
 Είδη ποιητικοφ λόγου: ζποσ, λυρικι ποίθςθ, δράμα *είδθ πεηοφ: ιςτορία, φιλοςοφία, ρθτορικι+
 Δράμα:
 λόγοσ (ζποσ) + μουςικι, χορόσ (λυρικι ποίθςθ)
 παράςταςθ /επιτζλεςθ/performance
 Προζλευςη δράματοσ:
 κρθςκευτικά δρϊμενα
 κατά τόπουσ αναπαραςτάςεισ π.χ. του γάμου Δία-Ήρασ (που τθν αποπλάνθςε
παίρνοντασ τθ μορφι κοφκου) // τθσ γζννθςθσ του Δία (που μεγάλωςε με το γάλα
τθσ κατςίκασ Αμάλκειασ ςτθν Κριτθ)// του αγϊνα του Απόλλωνα με τον Πφκωνα (το
τεράςτιο εκείνο φίδι) κ.α.
 ςτθν Ακινα με τα Μεγάλα Διονφςια, προσ τιμι του Διόνυςου. Η γιορτι κακιερϊκθκε
από τον Πειςίςτρατο. Ο Διόνυςοσ ιταν ο κατεξοχιν κεόσ των λαϊκϊν ςτρωμάτων (ο Απόλλωνασ
κυκλοφοροφςε ςτουσ κφκλουσ τθσ ανϊτερθσ κοινωνίασ). Για αυτό ο Πειςίςτρατοσ, όπωσ και κάκε
λαϊκιςτισ τφραννοσ, ενίςχυςε τθ λατρεία του Διόνυςου καταπολεμϊντασ ζτςι τισ λατρείεσ τοπικϊν
θρϊων που κατάγονταν από αριςτοκρατικζσ γενιζσ και τθ λατρεία του δωδεκάκεου με το οποίο
ςχετίηονταν οι αριςτοκράτεσ.
 Διόνυςοσ:
 κεόσ του αμπελιοφ και του κραςιοφ, του γλεντιοφ και τθσ χαράσ, κεόσ που
προςωποποιοφςε τον κφκλο τθσ ηωισ και του κανάτου
 ςυνοδοί του ιταν οι τραγοπόδαροι Σάτυροι με αρχθγό τον πατζρα τουσ τον Σειλθνό
[ςατυρικόσ vs ςατιρικόσ]
 διονυςιακζσ τελετζσ με μεταμφιζςεισ (δζρματα ηϊων, τρυγία, κιςςό…) και αυτοςχζδιεσ
δραματικζσ παραςτάςεισ. Οι μεταμφιζςεισ τουσ βοθκοφςαν να φτάςουν ςτθν επικυμθτι
κατάςταςθ τθσ ζκςταςθσ (ςυναιςκθματικισ μζκθσ και ταφτιςθσ με άλλα πρόςωπα) →
ςταδιακά γεννιζται το δράμα (πρϊτθ διδαςκαλία δράματοσ από τον Θζςπθ το 534 π. Χ.)
 Χρόνοσ παραςτάςεων: προσ ανάμνθςθ τθσ προζλευςισ τουσ οι παραςτάςεισ γίνονταν κατά τισ
γιορτζσ του Διονφςου υπό τθν εποπτεία του επώνυμου άρχοντα:
 Μεγάλα ή εν άςτει Διονφςια: ανοιξιάτικεσ τριιμερεσ παραςτάςεισ νζων δραμάτων (οι 3
τελευταίεσ από τισ 6 θμζρεσ που διαρκοφςε θ γιορτι ιταν αφιερωμζνεσ ςτο δράμα)
 Μικρά ή κατ’ αγροφσ Διονφςια: χειμωνιάτικεσ επαναλιψεισ επιτυχθμζνων δραμάτων
 Λήναια: χειμωνιάτικεσ παραςτάςεισ νζων δραμάτων
 Ανθεςτήρια: ανοιξιάτικεσ παραςτάςεισ νζων ζργων (θ γιορτι αυτι ςυνδζκθκε με
δραματικοφσ αγϊνεσ μεταγενζςτερα)
 Είδη του δράματοσ:
 τραγωδία
 ςατυρικό δράμα: παίηουςα τραγωδία γραμμζνθ από τουσ τραγικοφσ ποιθτζσ *ςτουσ
δραματικοφσ αγϊνεσ κάκε ποιθτισ δίδαςκε 1 τριλογία + 1 ςατυρικό δράμα+: εξωτερικά
κφμιηε τραγωδία (π.χ. μζτρο, γλϊςςα) αλλά το περιεχόμενό τθσ είχε ςκοπό το γζλιο και τθ
χαλάρωςθ των κεατϊν
 κωμωδία : μζςω τθσ υπερβολισ και τθσ γελοιοποίθςθσ αςκοφςε κριτικι ςε ςφγχρονα
κζματα με ςτόχο να διδάξει και να διορκϊςει τα κακϊσ κείμενα.

2. 2
Ειςαγωγι ςτθν τραγωδία
 Τραγωδία: τράγοσ + ωδι : αυκαίρετεσ ετυμολογίεσ:
 διονυςιακι ωδι από χορευτζσ που φοροφςαν δζρματα τράγων
 ωδι ςε διαγωνιςμό με βραβείο ζναν τράγο.
 Προζλευςη τραγωδίασ:
Γενομένθ (ἡ τραγῳδία) δ᾽ οὖν ἀπ᾽ ἀρχῆσ αὐτοςχεδιαςτικῆσ--καὶ αὐτὴ καὶ ἡ κωμῳδία, καὶ ἡ μὲν
ἀπὸ τῶν ἐξαρχόντων τὸν διθύραμβον, ἡ δὲ ἀπὸ τῶν τὰ φαλλικὰ ἃ ἔτι καὶ νῦν ἐν πολλαῖσ τῶν
πόλεων διαμένει νομιηόμενα... (Αριςτοτζλθσ, Περί Ποιθτικισ 1449α)
 εξάρχων: αυτόσ που ζκανε τθν αρχι ςτο τραγοφδι και οι άλλοι απαντοφςαν ι επαναλάμβαναν τα
λόγια: δείτε κάτι ανάλογο: «Δω ςτα λιανοχορταροφδια» Γλυκερία,
https://www.youtube.com/watch?v=vYjiAeuKZY0 :
 διθφραμβοσ: χορικό διονυςιακό άςμα που εκτελοφνταν ςε ανοιχτό κυκλικό χϊρο. Εξελίχκθκε από
τον Αρίωνα (Λζςβιοσ άριςτοσ κικαρωδόσ: ψάξτε για αυτόν ςτον Ηρόδοτο 1.23.1- 1.25.1. και μάκετε τι
μπορεί να κάνει ζνα δελφίνι και μια ωραία φωνι!!!)
http://www.greek-language.gr/Resources/ancient_greek/library/browse.html?text_id=30&page=4
και από τον Θζςπη (Ακθναίοσ τραγικόσ ποιθτισ).
Αρίων και διθφραμβοσ Ιζςπησ και διθφραμβοσ
 αρχζσ 6ου
αι. π.Χ.  μζςα 6ου
αι. π.Χ.
 Κόρινκοσ, ςτθν αυλι του τυράννου
Περίανδρου
 Αττικι. Δθμιοφργθςε ζναν μικρό κίαςο,
το άρμα του Θζςπιδοσ και περιόδευε ςτα χωριά
τθσ Αττικισ ςτισ διονυςιακζσ γιορτζσ με μεγάλθ
επιτυχία [παρά τθν αντίκετθ γνϊμθ του ςοφοφ
Σόλωνα: καὶ Θζςπιν ἐκϊλυςε τραγῳδίασ διδάςκειν, ὡσ
ἀνωφελῆ τὴν ψευδολογίαν. ὅτ᾽ οὖν Πειςίςτρατοσ
ἑαυτὸν κατζτρωςεν, ἐκεῖθεν ἔφη ταῦτα φῦναι.
(Διογζνθσ Λαζρτιοσ, Βίου Φιλοςόφων 1.60)+
 λόγοσ: αδϊμενοι ςτίχοι με μυκολογικό
περιεχόμενο: διονυςιακοί μφκοι και αργότερα
απροςδιόνυςοι
http://www.vice.com/gr/read/voukolika-
tragoudia-falloi-kai-vwmoloxies-se-mia-idiaiteri-
dionysiaki-ierotelestia
 λόγοσ: αδϊμενοι ςτίχοι χοροφ
+
απαγγελλόμενοι ςτίχοι του
εξάρχοντα του χοροφ που παρεμβάλλονταν
ανάμεςα ςτουσ αδϊμενουσ του χοροφ (με τθ
μορφι διαλόγου ι αφιγθςθσ) και διευκόλυναν
τθν παρουςίαςθ του μφκου
 μουςική: κικάρα. Θεωρείται και ο
ευρετισ του «τραγικοφ τρόπου»: είδοσ μουςικισ
που τραγουδιόταν από χορευτζσ
μεταμφιεςμζνουσ ςε τράγουσ-ςατφρουσ
 μουςική
 χορόσ με εξάρχοντα: 50 άντρεσ χόρευαν
γφρω από το βωμό Διονφςου. Υπάρχει
εξάρχοντασ του χοροφ χωρίσ, όμωσ, ανεξάρτθτο
ρόλο από το χορό
 χορόσ & εξάρχοντασ /υποκριτήσ:
ξεχωρίηει τον εξάρχοντα από τον χορό
μετατρζποντάσ τον ςτθν ουςία ςε υποκριτι
Σιγά-ςιγά μειϊνονται οι αδϊμενοι ςτίχοι του χοροφ και αυξάνονται οι απαγγελλόμενοι, το
αφηγηματικό περιεχόμενο γίνεται απροςδιόνυςο και οι χορευτζσ δεν μεταμφιζηονται ςε
ςατφρουσ. Ζτςι από τον διθφραμβο → κεατρικό είδοσ τθσ τραγωδίασ.

3. 3
 Αριςτοτελικόσ οριςμόσ τραγωδίασ(Ποιθτικι 1448b):
Ἔςτιν οὖν τραγῳδία μίμθςισ *δημιουργική αναπαράςταςη τησ πραγματικότητασ με τάςη εξιδανίκευςησ+
πράξεωσ ςπουδαίασ[με αξιόλογο περιεχόμενο] καὶ τελείασ *με αρχή-μζςη-τζλοσ+
μέγεκοσ *αρκετό, τόςο όςο να μπορεί ο θεατήσ να το παρακολουθεί+ ἐχούςθσ,
ἡδυςμένῳ λόγῳ* *αρμονία-μελωδία-ρυθμό+
χωρὶσ ἑκάςτῳ (ὄντι) τῶν εἰδῶν (τοῦ ἡδυςμζνου λόγου) ἐν τοῖσ μορίοισ (τῆσ τραγῳδίασ) *αρμονία + μελωδία
ςτα χορικά, ρυθμόσ ςτα διαλογικά μζρη+,
*δρώντων [γεν. υποκειμενικι: οι υποκριτζσ δρουν, μιμοφνται+
καὶ οὐ δι᾽ ἀπαγγελίασ * οι υποκριτζσ δεν απαγγζλλουν αλλά μιμοφνται+,
δι᾽ ἐλέου* ςυμπάθεια θεατή προσ τον αναξιοπαθοφντα ήρωα+ καὶ φόβου[μήπωσ και ο ίδιοσ ο θεατήσ
βρεθεί ςτη θζςη του αναξιοπαθοφντα ήρωα+ (ζλεοσ + φόβοσ = οικεία ηδονή: θ μζκεξθ, λογικι και
ςυναιςκθματικι των κεατϊν
περαίνουςα *πετυχαίνει, προκαλεί+
τὴν τῶν τοιούτων πακθμάτων κάκαρςιν *λφτρωςη, ανακοφφιςη, ψυχική ηρεμία θεατϊν με την
διαπίςτωςη τησ ηθικήσ νίκησ του τραγικοφ+
 Αριςτοτελική διάρθρωςη τραγωδίασ
κατά ποςόν μζρη (τυπικά μζρθ)
Επικά μζρη:
ςυνεχείσ λόγοι, ςτιχομυκίεσ
αντιλαβζσ ( 2 πρόςωπα
μοιράηονται τον ςτίχο ενϊ θ
ζνταςθ πολλαπλαςιάηεται)1
ιαμβικό τρίμετρο: x-υ-
αττικι διάλεκτοσ (+ ιωνικά και
αιολικά ςτοιχεία),
ςυμμετοχι του κορυφαίου
του χοροφ ςτο διάλογο
Λυρικά μζρη
μουςικι,
χορόσ,
λυρικά μζτρα
δωρικι διάλεκτο
1. πρόλογοσ (πρϊτοσ λόγοσ,
ειςαγωγικόσ): μονόλογοσ ι
διάλογοσ ι ανφπαρκτοσ (π.χ.
Αιςχφλοσ «Ικζτιδεσ»)
1. πάροδοσ: ρυκμικό άςμα
ειςόδου του χοροφ
2. επειςόδια (ορίηονται με
τθν είςοδο νζου προςϊπου
ςτθ ςκθνι): πράξεισ που
προωκοφν τθ δράςθ
2. ςτάςιμα: τα εκτελοφςε ο
χορόσ, αφοφ είχε λάβει τθ κζςθ
του (ςτάςιν) ςτθν ορχιςτρα
3. ζξοδοσ: μετά το τελευταίο
ςτάςιμο και πριν το εξόδιο
άςμα του χοροφ
3. κομμόσ(κόπτομαι: χτυπιζμαι):
κρθνθτικό τραγοφδι χοροφ
εναλλάξ με τουσ υποκριτζσ
4. μονωδίεσ –διωδίεσ:
τραγοφδια που τραγουδοφν 1 ι
2 υποκριτζσ αντίςτοιχα
κατά ποιόν μζρη
(διάςπαρτα εςωτερικά ςτοιχεία που προκφπτουν
από τθν ανάλυςθ του ζργου)
1. Μφκοσ: ςενάριο, story, από τον
Αργοναυτικό, Θθβαϊκό και Τρωικό κφκλο
2. Θκοσ: ο χαρακτιρασ και οι διακυμάνςεισ του
ιρωα
3. Λζξθ: φφοσ: εκφραςτικά μζςα, ςχιματα
λόγου
(Silva Rhetoricae: http://rhetoric.byu.edu/)
4. Όψθ : ςκθνογραφία, ενδυματολογία
5. Διάνοια: οι ιδζεσ των προςϊπων για τθ ηωι
και τον κόςμο
6. Μζλοσ: μουςικι
[ελλιπείσ είναι οι γνϊςεισ για τθν όψθ και το μζλοσ:
για τθν όψθ ςτθριηόμαςτε ςε εςωκειμενικζσ δείξεισ
και τον ρυκμό του μζλουσ μποροφμε να τον
φανταςτοφμε ςτθριηόμενοι ςτο μζτρο και ςτισ
εναλλαγζσ του]
 Η ζννοια του τραγικοφ-τραγικότητασ ςτην τραγωδία
 Σφγκρουςη ιρωα με υπζρτερεσ δυνάμεισ (π.χ. Μοίρα, Θεία Δίκθ) , τουσ ανκρϊπουσ και τον εαυτό του
αγωνιηόμενοσ για θκικζσ αξίεσ
 Περιπλοκή ιρωα ςε διλιμματα και αδιζξοδα που τελικά τον οδθγεί από τθν άγνοια ςτθ γνϊςθ και ςτθν
θκικι ελευκερία.
1
Μιδεια Ευριπίδθ, 1009: (Μιδεια) αἰαῖ μάλϋ αὖθισ.(Παιδαγωγόσ) μῶν τινϋ ἀγγέλλων τύχην

4. 4
Ειςαγωγι ςτο αρχαίο κζατρο
 Mζρη θεάτρου:
 κοίλον (κυρίωσ κζατρο, μεγάλθσ χωρθτικότθτασ: Διονφςου (17.000), Εφζςου (16.000), Επιδαφρου (14.000)
 εδϊλια (κακίςματα)
 διαηϊματα (οριηόντιοι διάδρομοι)
 κλίμακεσ (κάκετεσ ςκάλεσ)
 κερκίδεσ (τμιμα ανάμεςα ςτισ κλίμακεσ).
 ορχήςτρα (χϊροσ όρχθςθσ χοροφ, αρχικά και δράςθσ υποκριτϊν )
 πάροδοι (πλευρικοί είςοδοι: δεξιά-πόλθ, λιμάνι //αριςτερά-αγροί, άλλθ πόλθ)
 κυμζλθ (βωμόσ Διονφςου, πίςω τθσ ςτεκόταν ο αυλθτισ και ο υποβολζασ)
 ςκηνή: μζχρι τα τζλθ του 4ου
αι.: ξφλινο επίμθκεσ οικοδόμθμα ωσ παραςκινια.
 λογείο : μετά τον 4ο
αι.,υπερυψωμζνο δάπεδο, όπου μιλοφςαν <λογείον>οι θκοποιοί
 τοίχοσ ςκθνισ: απεικονίςεισ προςόψεων ναοφ, ανακτόρου και κφρεσ (1-3) ειςόδου
υποκριτϊν
 Τεχνικά και μηχανικά μζςα:
 περίακτοι: τρίεδρεσ, πριςματικζσ κολόνεσ που περιςτρζφονταν γφρω από ζναν άξονα. Στισ τρεισ πλευρζσ είχαν
εικόνεσ που εξυπθρετοφςαν τθ ςκθνογραφία. Βρίςκονταν είτε ςτισ ειςόδουσ είτε, αργότερα, ςτισ άκρεσ του λογείου.
Ειςιχκθκαν από τον Σοφοκλι.
 εκκφκλημα: φορείο για ομοιϊματα νεκρϊν. Ζτςι ζρχονταν τα πτϊματα μζςα ςτθ ςκθνι γιατί κανονικά δεν
μποροφςαμε να ζχουμε κάνατο μπροςτά ςτα μάτια των κεατϊν. Εξαίρεςθ βζβαια αποτελεί θ «Άλκθςτθ» του
Ευριπίδθ θ οποία πεκαίνει μπροςτά ςτα μάτια των κεατϊν.
 θεολογείο: εξϊςτθσ ςτθ ςτζγθ τθσ ςκθνισ από όπου μιλοφςαν οι κεοί και οι θμίκεοι
 μηχανή ι αιϊρημα: γερανόσ με καλάκι που παρουςίαηε τουσ από μθχανισ κεοφσ ι ανζβαηε τουσ κεοφσ και θμίκεουσ
ςτο κεολογείο. Χρθςιμοποιικθκε ιδιαίτερα από τον Ευριπίδθ για να εμφανίηει τουσ από μθχανισ κεοφσ του
 χαρϊνειεσ κλίμακεσ: καταπακτι για να ανεβαίνουν οι νεκροί και να μιλοφν. Ζτςι και ςτουσ «Πζρςεσ» του Αιςχφλου,
όπου ζχουμε ‘ανακάλεμα’ εμφανίηεται το φάνταςμα του νεκροφ Δαρείου.
 βροντείο: μθχανζσ για απομίμθςθ τθσ βροντισ: τεντωμζνο δζρμα πάνω ςτο οποίο άδειαηαν μολφβδινα ςφαιρίδια από
ζνα χάλκινο δοχείο ι μεταλλικό κφπελλο μζςα ςτο οποίο ανάδευαν χαλίκια.
___________ ? _______________? ___________? ___________? _______________?

5. 5
Ειςαγωγι ςτουσ δραματικοφσ αγώνεσ ςτθν Ακινα
 χϊροσ δραματικϊν αγϊνων: ςτα ΝΑ τθσ Ακρόπολθσ των Ακθνϊν οικοδόμθςε ο Πειςίςτρατοσ ναό του
Διονφςου, διαμορφϊκθκε κυκλικόσ χϊροσ για τισ εκτελζςεισ δικυράμβων και εδϊλια κεατϊν. Μετά τουσ
περςικοφσ πολζμουσ *490-479π.Χ+ καταςκευάςτθκαν τα «ικρία», τα ξφλινα κακίςματα. Επομζνωσ τα κζατρα που ςιμερα
ςϊηονται δεν τα χάρθκαν οι γνωςτοί τραγικοί, είναι αρχιτεκτονιματα τθσ παρακμισ, όταν δθλαδι ζπαψε θ δθμιουργία και
το κοινό παρακολουκοφςε επαναλιψεισ.
Λσζικράηης Λσζιθείδοσ Κικσνεύς ετορήγει
Ακαμανηίς παίδων ενίκα θέων ηύλει
Λσζιάδας Αθηναίος εδίδαζκε Εσαίνεηος ήρτε»
Θζατρο Διονφςου Χορθγικό μνθμείο Λυςικράτουσ
 χρόνοσ δραματικϊν αγϊνων: άνοιξθ:
 ανκοφορία → οργιαςτικόσ χαρακτιρασ διονυςιακισ λατρείασ
 γεωργικζσ εργαςίεσ περιοριςμζνεσ → ο αγροτικόσ πλθκυςμόσ ελεφκεροσ
 βελτίωςθ καιροφ → παρουςία ξζνων και ςυμμάχων για να εκπλθρϊςουν τισ οικονομικζσ τουσ
υποχρεϊςεισ ςτθν Ακινα → ευκαιρία αυτοπροβολισ Ακινασ
 διοργανωτζσ δραματικϊν αγϊνων:
 Λιναια → άρχων-βαςιλεφσ *9 άρχοντεσ: 1 επϊνυμοσ, 1 βαςιλεφσ, 1 πολζμαρχοσ, 6 κεςμοκζτεσ+
 Μεγάλα Διονφςια → επϊνυμοσ άρχων
 επζλεγε τα ζργα
 επζλεγε τουσ θκοποιοφσ *από τθ ςυντεχνία των θκοποιϊν («οι περί τον Διόνυςον τεχνίται»)]
 αναηθτοφςε χορθγοφσ* :
 τιμθτικι λειτουργία χρθματοδότθςθσ προετοιμαςίασ του χοροφ: αποηθμίωςθ ςε
χορευτζσ, χοροδιδάςκαλο, αυλθτι, ςκευι και τροφι χορευτϊν, ςτζγθ για τισ πρόβεσ
 τιμθτικι λειτουργία χρηματοδότηςησ ςκευήσ υποκριτϊν και βωβϊν προςϊπων
 προβολή δραματικϊν αγϊνων: (ςχολ. εγχ. ςελ 22): πριν τουσ αγϊνεσ γινόταν ο προάγωνασ ςτο Ωδείο
(ςτεγαςμζνο κτίριο δίπλα ςτο κζατρο του Διονφςου), όπου οι κεατζσ ενθμερϊνονταν από τουσ ποιθτζσ για το
περιεχόμενο και τουσ ςυντελεςτζσ του ζργου
 κριτζσ δραματικϊν αγϊνων:
 10 Ακθναίοι πολίτεσ κλθρϊνονταν μζςα ςτο κζατρο από μεγάλο κατάλογο. Η κρίςθ τουσ γραφόταν
ςε πινακίδα και ριχνόταν ςε κάλπθ. Αναςφρονταν 5 από τισ 10 πινακίδεσ και από αυτζσ προζκυπτε
το αποτζλεςμα.
 νικητζσ δραματικϊν αγϊνων: ποιητήσ + χορηγόσ*
 ςτεφάνι από κιςςό
 δικαίωμα οικοδόμθςθσ χορθγικοφ μνθμείου ςτθν οδό Τριπόδων, όπου αναγράφονταν οι
ςυντελεςτζσ τθσ παράςταςθσ
 διδαςκαλίεσ: πλάκεσ με χαραγμζνα τα ονόματα των νικθτϊν ποιθτϊν, χορθγϊν, πρωταγωνιςτϊν
κατατεκειμζνεσ ςτο δθμόςιο αρχείο

6. 6
Ειςαγωγι ςτουσ ςυντελεςτζσ τθσ παράςταςθσ
αρχαίου ελλθνικοφ δράματοσ
 ςυντελεςτζσ παράςταςησ αρχαιοελληνικοφ δράματοσ:
 ποιθτισ: ςυγγραφζασ + ςκθνοκζτθσ + μουςικοςυνκζτθσ + χορογράφοσ + ςκθνογράφοσ + αρχικά και
ερμθνευτισ
 θκοποιοί:
 άντρεσ επαγγελματίεσ κατά βάςθ (Θεόδωροσ, πρωταγωνιςτισ Αντιγόνθσ // ριτορασ Αιςχφνθσ) που
απιγγειλαν τα επικά μζρθ του δράματοσ
 ενδυμαςία : μεγαλοπρεπείσ ποδιρεισ χιτϊνεσ, με ηωθρά χρϊματα για ζνδειξθ ευτυχίασ και
ςκοφρα για ζνδειξθ δυςτυχίασ, παραγεμίςματα για να φαίνονται και από μακριά //οι
μάντεισ φοροφςαν πάνω από τον χιτϊνα ζνα διχτυωτό μάλλινο ροφχο (αγρηνόν)// οι κεοί
διακρίνονταν από τα ςφμβολά τουσ (π.χ. Ποςειδϊνασ- τρίαινα)
 υποδήματα: ψθλά που αργότερα ονομάςτθκαν «κόκορνοι» (δεν είχαν δεξί και αριςτερό)
 προςωπίδα:
 ςυνεχίηει τθ διονυςιακι λατρεία
 διαμορφϊνει τον κατάλλθλο ανκρϊπινο τφπο για το ζργο
 βοθκά τουσ κεατζσ να εξιδανικεφςουν τον ιρωα
 βοθκά τουσ κεατζσ να απομακρυνκοφν από τθν κακθμερινότθτα
 αναγκάηει τουσ θκοποιοφσ να ςτθρίηουν τθν υποκριτικι τουσ ςτθν κίνθςθ και ςτθ
φωνι τουσ
 αναγκάηει τουσ ποιθτζσ να καταφεφγουν ςε ενδοκειμενικζσ περιγραφζσ
ςυναιςκθμάτων (π.χ. ζρχεται με μελαγχολικό βλζμμα…)
 χορόσ:
 χορεφει, εκφράηει μιμθτικά τα ςυναιςκιματά του, τραγουδά
 ειςζρχεται από τθ δεξιά πάροδο με επικεφαλισ τον αυλθτι (ο οποίοσ μετά κακόταν πίςω από
τθ κυμζλθ) κατά ηυγά [5x3]_ _ _ _ _ ι κατά ςτοίχουσ [3x5] _ _ _
_ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _ _ _ _ _ _
_ _ _
_ _ _
 χορεφει ηωθρά τραγουδϊντασ τα υπορχιματα (χαροφμενα τραγοφδια)
 χορεφει τραγουδϊντασ τα ςτάςιμα: ςτροφζσ → από αριςτερά προσ τα δεξιά
αντιςτροφζσ → από τα δεξιά προσ τα αριςτερά
επωδοί → ακίνθτοσ
 ςτα επικά μζρθ να φανταςτοφμε το χορό με ςτραμμζνα τα νϊτα ςτουσ κεατζσ και μόνο τον
κορυφαίο να μπορεί να διαλζγεται με τουσ θκοποιοφσ
 είναι ντυμζνοσ απλοφςτερα από τουσ υποκριτζσ, ανάλογα με τα πρόςωπα που υποδυόταν
 κοινό:
 άντρεσ, γυναίκεσ, παιδιά, μζτοικοι, ξζνοι, πλοφςιοι, φτωχοί, άποροι («κεωρικό», ζπαιρναν
δωρεάν από το κράτοσ 2 οβολοφσ, το αντίτιμο δθλαδι του ειςιτθρίου), άρχοντεσ (κάκονταν ςτισ
πρϊτεσ κζςεισ «προεδρίεσ»), ιερζασ του Διόνυςου (κακόταν ςτθν επιςθμότερθ ζδρα)
εφοδιαςμζνοι με τα απαραίτθτα για 3 ολόκλθρεσ μζρεσ, από το πρωί ωσ το βράδυ,
παρακολουκοφςαν
 ενθμερωμζνο (ιδθ από τον προάγωνα), επιδοκίμαηε και αποδοκίμαηε (π.χ. τον Αιςχίνθ)
αναλόγωσ. Οι μφκοι τουσ ιταν γνωςτοί. Περίμεναν να απολαφςουν τθν οπτικι γωνία του
ποιθτι, τθν πειςτικότθτα τθσ υποκριτικισ και τθν πρωτοτυπία τθσ μουςικισ

7. 7
Ειςαγωγι ςτον Σοφοκλι
 curriculum vitae:
 παιδικι ηωι: γζννθςθ το 496 π.Χ. ςτον Κππιο2
Κολωνό τθσ Ακινασ (τθν Ακινα τθν αγαποφςε τόςο που δεν ζφυγε
ποτζ από αυτιν παρά μόνο ωσ ςτρατιωτικόσ), εφπορθσ οικογζνειασ, με μουςικι παιδεία (μακθτισ του γνωςτοφ
Λάμπρου) και με ωραίο παράςτθμα (ςτα 15 ιταν κορυφαίοσ χοροφ εφιβων ςε γιορτζσ για τθ νίκθ ςτθ ναυμαχία
τθσ Σαλαμίνασ)
 ενιλικθ ηωι: ςτρατιωτικά κακικοντα (ςτρατθγόσ ςτθν εκςτρατεία εναντίον τθσ Σάμου), κρθςκευτικά και
οικονομικά κακικοντα → ενεργόσ πολίτθσ, είχε πολλοφσ φίλουσ ( Κίμωνασ, Περικλισ, Ηρόδοτοσ) και τον
εκτιμοφςαν οι ςφγχρονοί του
 τζλοσ τθσ ηωισ του: πικραμζνοσ ςφρκθκε ςτα δικαςτιρια από τον γιο του Ιοφϊντα ωσ παρανοϊκόσ λόγω
οικογενειακϊν διαφωνιϊν. Δικαιϊκθκε και πζκανε ςτα 90 του (406 π.Χ.), ίςωσ από ρϊγα ςταφυλιοφ,
κακϊσ απιγγειλε δυνατά τθν Αντιγόνθ.
 εργογραφία:
 123 δράματα (ςϊκθκαν ακζραιεσ 7 τραγωδίεσ: Αίασ – Αντιγόνη - Τραχίνιαι3
- Οιδίπουσ Τφραννοσ – Ηλζκτρα -
Φιλοκτήτησ και Οιδίπουσ επί Κολωνϊ, ο οποίοσ διδάχκθκε μετά το κάνατό του από τον εγγονό του Σοφοκλι και ζνα
μζροσ από το ςατυρικό δράμα Ιχνευταί).
 Ο Σοφοκλήσ ωσ τραγικόσ ποιητήσ:
 Εμφανίςτθκε ςτο κζατρο ωσ τραγικόσ ποιθτισ το 468 π.Χ., νικϊντασ τον Αιςχφλο.
 Συμμετείχε ςε 30 δραματικοφσ αγϊνεσ και δεν πιρε ποτζ το 3ο
βραβείο (20+=1ο και ςτουσ υπόλοιπουσ 2ο ).
 Θεατρικζσ καινοτομίεσ:
 Διδαςκαλία τριλογίασ (3 τραγωδίεσ) χωρίσ κοινι υπόκεςθ (π.χ. Αιςχφλοσ: Προμθκζασ Πυρφόροσ –Προμθκζασ
Δεςμϊτθσ – Προμθκζασ Λυόμενοσ)
 Αφξθςθ χορευτϊν από 12 ςε 15 → πιο ευζλικτο χορευτικό ςχιμα, ςυμμετζχει ενεργά ςτθν υπόκεςθ
 Μείωςθ ζκταςθσ χορικϊν & αφξθςθ διαλογικϊν μερϊν
 Προςκικθ 3ου
υποκριτι (τον 2ο τον είχε προςκζςει ο Αιςχφλοσ), αφοφ αυξικθκαν τα διαλογικά μζρθ
 Ειςαγωγι ςκθνογραφίασ με τθ χριςθ περιάκτων.
 Ήρωεσ – Αντιιρωεσ: τεχνικι φωτοςκίαςθσ:
 Ήρωεσ: γενναιότεροι από τον μζςο άνκρωπο (Αιςχφλοσ: υπερφυςικόσ άνκρωποσ //Ευριπίδθσ: κακθμερινόσ
άνκρωποσ), κάπωσ εξιδανικευμζνοι (κατά τον Αριςτοτζλθ: «οἵουσ δεῖ εἶναι»), με αλφγιςτθ δφναμθ και
αίςκθςθ του κακικοντοσ, με εςωτερικι ελευκερία, χωρίσ όμωσ να είναι κφριοι τθσ τφχθσ τουσ και χωρίσ
καμιά ανκρϊπινθ βοικεια, βυκιςμζνοι ςτθν θκικι τουσ μοναξιά αναξιοπακοφν
 Αντιιρωεσ: τα δευτερεφοντα πρόςωπα ζχουν ακριβϊσ τα αντίκετα χαρακτθριςτικά και διαγράφουν
καλφτερα τουσ ιρωεσ (μζκοδοσ φωτοςκίαςθσ).
 Πρόβλθμα θκικισ τάξθσ ςτισ ςοφόκλειεσ τραγωδίεσ:
 Ιδεολογία Σοφοκλι: ςζβεται τισ παραδόςεισ (χωρίσ αιςχφλειουσ μεταφυςικοφσ προβλθματιςμοφσ και
ευριπίδειεσ αμφιςβθτιςεισ) και αναηθτεί τα βακφτερα κίνθτρα των ανκρϊπινων πράξεων. Για τον
Σοφοκλι: ο άνκρωποσ είναι αςτακισ και εφιμεροσ και οι κεοί, αιςκθτοί ςτισ τραγωδίεσ του,
αντιπροςωπεφουν το φωσ, τθ δφναμθ αλλά και τθν θρεμία και ζχουν νόμουσ ανϊτερουσ από τουσ
ανκρϊπινουσ.
 Γλϊςςα Σοφοκλι - «μζλιτταν»: κομψι και λεπτι. Με λογιότερεσ λζξεισ διατθροφςε υψθλό το επίπεδο του
λόγου(χωρίσ τθν μεγαλοςτομία του Αιςχφλου και τισ κακθμερινζσ εκφράςεισ του Ευριπίδθ), ικανό να εκφράςει
αριςτοτεχνικά τθν τραγικι ειρωνεία (να γνωρίηει ο κεατισ πράγματα που αγνοεί ο ιρωασ), τθν περιπζτεια, τθν
αναγνϊριςθ και τισ εικόνεσ.
2
Ονομαςία από τον εκεί ναό και το άγαλμα του Κππιου (ζφιππου) Ποςειδϊνα
3
Χορόσ από τθν Τραχίνα Φωκίδασ

8. 8
Ειςαγωγι ςτθν Αντιγόνθ
 Ο μφθοσ: ο μφθοσ των Λαβδακιδϊν:4
 1θ
γενιά ςυμφορϊν: Ο Λάιοσ, ο γιοσ του Λάβδακου, απαγάγει το Χρφςιππο, το γιο του Πζλοπα. Ο Πζλοπασ τον
καταριζται να πεκάνει άτεκνοσ ι να ςκοτωκεί από το παιδί του
 2θ
γενιά ςυμφορϊν: Ο Οιδίποδασ, γιοσ του Λάιου, ςκοτϊνει χωρίσ να το ξζρει τον πατζρα του, παντρεφεται
τθ μθτζρα του, τθν Ιοκάςτθ, και μαηί τθσ κάνει τον Πολυνείκθ, τον Ετεοκλι, τθν Αντιγόνθ και τθν Ιςμινθ. Με
τθν αποκάλυψθ τθσ αλικειασ, θ Ιοκάςτθ αυτοκτονεί και ο Οιδίποδασ αυτοτυφλϊνεται και αυτοεξορίηεται.
Κατά μια πθγι, ο Οιδίποδασ, επειδι οι γιοι του παράκουςαν μια εντολι του, τουσ καταράςτθκε να
μοιραςτοφν τθν κλθρονομιά του με τα όπλα και να αλλθλοςκοτωκοφν
 3θ
γενιά ςυμφορϊν: Ο Πολυνείκησ και ο Ετεοκλήσ είχαν ςυμφωνιςει να βαςιλεφουν διαδοχικά ανά ζνα
χρόνο. Ο Ετεοκλισ δεν κράτθςε τθ ςυμφωνία. Τότε ο Πολυνείκθσ πιγε ςτο Άργοσ, παντρεφτθκε τθν κόρθ του
βαςιλιά Άδραςτου και επιτζκθκε ςτθ Θιβα. Στθν τελικι μονομαχία αλλθλοςκοτϊνονται. Ο νζοσ βαςιλιάσ
Κρζων, αδερφόσ τθσ Ιοκάςτθσ, διατάηει να μθν ταφεί ο εχκρόσ τθσ πατρίδασ Πολυνείκθσ. Η Αντιγόνη
παρακοφει τθν εντολι του και κα κανατωκεί.
 Η διδαςκαλία τησ Αντιγόνησ: 442 π.Χ., 1ο
βραβείο.
 H πρόςληψη του ζργου (reception studies)
 Ζαν Ανοφιγ: Η Αντιγόνθ, του Γάλλου κεατρικοφ ςυγγραφζα Ανοφιγ, γραμμζνθ ςτθν καρδιά τθσ γερμανικισ κατοχισ,
ζχει παρουςιαςτεί ςτισ ςκθνζσ όλου του κόςμου άπειρεσ φορζσ, ζχει προκαλζςει ζντονεσ ςυηθτιςεισ και αντιπαρακζςεισ
και ζχει μελετθκεί και αναλυκεί όςο λίγα ζργα του παγκόςμιου ρεπερτορίου. Ο ςυγγραφζασ βγάηει τθν Αντιγόνθ από τον
τελετουργικό αρχαιοελλθνικό κόςμο και τθν οδθγεί ςτον ςφγχρονο, όπου οι κεοί ζχουν εξαφανιςτεί και οι αρχθγοί των
κρατϊν ζχουν τθ δφναμθ να ορίηουν και να χειραγωγοφν τισ μοίρεσ των ανκρϊπων. Ο κόςμοσ αυτόσ τθσ απάτθσ, τθσ
διαφκοράσ, τθσ λεθλαςίασ είναι ζργο των ανκρϊπων και όςοι τολμοφν να του αντιςτακοφν βρίςκονται ςτο ζλεοσ μιασ
απόλυτθσ και ανελζθτθσ εξουςίασ. Αυτι θ Αντιγόνθ δεν ζχει χϊρο για τθν κάκαρςθ, είναι τραγικι όχι γιατί κα πεκάνει,
αλλά γιατί δεν ζχει τθ δφναμθ να αλλάξει τθν πορεία των γεγονότων. Η λφτρωςθ είναι ανζφικτθ, αλλά το μινυμα είναι
ςαφζσ και διαρκζσ. Μζςα ςτο ηοφερό κλίμα τθσ γερμανικισ κατοχισ, το 1944, ςτο Παρίςι των ςυλλιψεων, των
προκθρφξεων, των επικζςεων, του φόβου και τθσ βίασ, θ Αντιγόνθ ενςαρκϊνει ξαφνικά τθσ ελπίδεσ μιασ ολόκλθρθσ
γενιάσ… Η Αντιγόνθ ζρχεται ςτθ δικι μασ εποχι και μασ ταρακουνάει. Ιδιόμορφθ, πολεμικι και, ταυτόχρονα, ποιθτικι,
μασ κατακτά και μασ ςυγκινεί με ζναν τρόπο ςχεδόν βίαιο. Μασ κζτει αμείλικτα ερωτιματα… Νομίηω ότι, και ςιμερα,
αυτι θ φωνι ζχει ακόμα τθ δφναμθ να μασ αφυπνίηει».
naftemporiki.gr 26 Απριλίου 2014
 Μπζρτολτ Μπρεχτ : Ο Γερμανόσ κεατρικόσ ςυγγραφζασ, Μπζρτολτ Μπρεχτ, ςυνζκεςε τθ δικι του Αντιγόνθ,
βαςιςμζνοσ ςτθ γερμανικι μετάφραςθ τθσ τραγωδίασ του Σοφοκλι από τον Χζλντερλιν, το 1947, δυο χρόνια μονάχα
μετά το τζλοσ τθσ ανκρωποςφαγισ του Β' Παγκοςμίου πολζμου και τθν ιττα του ναηιςμοφ. Σε αυτό, το πρϊτο
μεταπολεμικό ζργο του, ο Μπρεχτ χρθςιμοποιεί τθν παγκοςμίωσ γνωςτι μορφι τθσ θρωίδασ ωσ διαχρονικό ςφμβολο
αντίςταςθσ και ελευκερίασ, με ςκοπό να καταδείξει τον παραλογιςμό του πολζμου και τθσ ολοκλθρωτικισ κρατικισ
εξουςίασ, που ηθτάει από τουσ πολίτεσ να μεταμορφωκοφν ςε «κρζασ για τα κανόνια»...
Κδρυμα Ωνάςη, 21-4-2012
4
Σπερματικά ο μφκοσ τθσ γενιάσ των Λαβδακιδϊν που βαςίλεψε ςτθ Θιβα βρίςκεται ςτθν Ιλιάδα και ςτο λ’ τθσ Οδφςςειασ,
ενϊ διαμορφϊνεται οριςτικά ςτα κφκλια ζπθ (Θθβαΐσ και Οιδιπόδεια)

9. 9
Κριτιριο αξιολόγθςθσ ςτθν Ειςαγωγι Αντιγόνησ(1)
Ονοματεπϊνυμο:__________________________________ Βαθμόσ:_________
Τμήμα: _____________________
1. Να αναπτφξετε ςε μια παράγραφο τουσ λόγουσ για τουσ οποίουσ πιςτεφετε ότι οι δραματικοί
αγϊνεσ γίνονταν την άνοιξη.
2. Να καταγράψετε ονομαςτικά τα κατά ποςόν (κατά Αριςτοτζλη) μζρη τησ τραγωδίασ.
Εὐτυχεῖτε

10. 10
Κριτιριο αξιολόγθςθσ ςτθν Ειςαγωγι Αντιγόνησ (2)
Ονοματεπϊνυμο:__________________________________ Βαθμόσ:_________
Τμήμα: _____________________
1. Να αναπτφξετε ςε μια παράγραφο τισ θεατρικζσ καινοτομίεσ του Σοφοκλή.
2. Να καταγράψετε ονομαςτικά τα μζρη του αρχαίου ελληνικοφ θεάτρου.
Εὐτυχεῖτε

11. 11
Κριτιριο αξιολόγθςθσ ςτθν Ειςαγωγι Αντιγόνησ (3)
Ονοματεπϊνυμο:__________________________________ Βαθμόσ:_________
Τμήμα: _____________________
1. Να αναπτφξετε ςε μια παράγραφο το ρόλο τησ χρήςησ προςωπίδασ ςτο αρχαίο θζατρο.
2. Να καταγράψετε ονομαςτικά τα κατά ποιόν (κατά Αριςτοτζλη) μζρη τησ τραγωδίασ.
Εὐτυχεῖτε

12. 12
΢ΗΜΔΙΩ΢ΔΙ΢ ΢ΣΗΝ ΔΙ΢ΑΓΩΓΗ ΣΟΤ ΓΡΑΜΑΣΟ΢
 Άργος : εθεί παληξεύηεθαλ κε απόιπηε κπζηηθόηεηα ν Γίαο θαη ε Ήξα
 ΢άμος: εθεί παληξεύηεθαλ ν Γίαο θαη ε Ήξα, αθνύ ν Γίαο ηελ απνπιάλεζε παίξλνληαο ηε κνξθή θνύθνπ.
 Κρήηη : ν Οπξαλόο θαη ε Γαία γέλλεζαλ ηνπο Σηηάλεο. Ο λεώηεξνο Σηηάλαο, ν Κξόλνο, έθνςε ηα γελλεηηθά
όξγαλα ηνπ παηέξα ηνπ θαη εθζξόληζε ηε κεηέξα ηνπ. Φνβνύκελνο κηα πξνθεηεία , όηη από ηα παηδηά ηνπ ζα
ράζεη ηελ εμνπζία πνπ βίαηα άξπαμε, θαηαβξόρζηδε ηα παηδηά ηνπ. Έθαγε ηελ Ήξα, ηε Γήκεηξα, ηελ Δζηία, ηνλ
Πινύησλα. Η γπλαίθα ηνπ, Ρέα, έζσζε ην ηειεπηαίν ηνπο παηδί, ηνλ Γία, γελλώληαο ηνλ ζηελ Κξήηε, όπνπ
λύκθεο ηνλ έζξεθαλ κε ην γάια ηεο θαηζίθαο Ακάιζεηαο, αθνύ μεγέιαζε ην ζύδπγό ηεο, Κξόλν, ζηνλ νπνίν αληί
ηνπ Γία έδσζε λα θάεη κηα θαζθησκέλε πέηξα. Μεηά ν Γίαο εθζξόληζε ηνλ Κξόλν θαη κε έλα θάξκαθν ηνλ έθαλε
λα εκέζεη ηα παηδηά ηνπ πνπ είρε θαηαβξνρζίζεη.
 Γελθοί: ν Απόιισλαο [θαξπόο, καδί κε ηελ Άξηεκε, ηεο έλσζεο ηνπ Γία κε ηε Λεηώ] όηαλ ήηαλ βξέθνο ζθόησζε
κε έλα ρξπζό βέινο ηνλ Πύζσλα, έλα ηεξάζηην θίδη πνπ θπινύζε ην καληείν ηεο κάλαο ηνπ, Γεο, ζηνπο Γειθνύο.
Από ηόηε ν Απόιισλαο εγθαζίζηαηαη νξηζηηθά ζηνπο Γειθνύο.
 Ολσμπιάδα: πεξίνδνο 4 εηώλ κεηαμύ 2 νιπκπηαθώλ δηνξγαλώζεσλ. Γηα λα ππνινγηζηεί ζε πνην έηνο π.Υ.
αληηζηνηρεί θάζε έηνο κηαο Οιπκπηάδαο αθνινπζείηαη ν εμήο ππνινγηζκόο : πνιιαπιαζηάδεηαη επί 4 ν αξηζκόο ηεο
πξνεγνύκελεο από ηε δεδνκέλε Οιπκπηάδα θαη ζην γηλόκελν πξνζηίζεηαη ν αξηζκόο ηνπ δεηνύκελνπ έηνπο(1ν
, 2ν
,
3ν
, 4ν
) θαη ην άζξνηζκα αθαηξείηαη από ην 777.( 776π.Υ. ζεσξείηαη ε 1ε
Οιπκπηάδα) π.ρ. 61ε
Οιπκπηάδα : 60 x 4
=240 + 3= 243. 777 – 243= 534π.Υ.
 Ποζειδεών : 6νο
κήλαο ηνπ αηηηθνύ εκεξνινγίνπ. Σεινύληαλ ηα ‘Πνζείδεα’ πξνο ηηκή ηνπ Πνζεηδώλα
 Γαμηλιών : 7νο
κήλαο ηνπ αηηηθνύ εκεξνινγίνπ. Σεινύληαλ ηα ‘ Γακήιηα’ πξνο ηηκή ηεο Ήξαο, πξνζηάηηδαο ηνπ
γάκνπ. Σόηε γίλνληαλ θαη νη πεξηζζόηεξνη γάκνη
 Ανθεζηηριών : 8νο
κήλαο ηνπ αηηηθνύ εκεξνινγίνπ. Σεινύληαλ ηα ‘ Αλζεζηήξηα’, γηνξηή ηεο αλζνθνξίαο όηαλ
άλνηγαλ ηα λέα θξαζηά. Ήηαλ γηνξηή ησλ ςπρώλ ησλ θνηλώλ αλζξώπσλ πνπ θαηέβαηλαλ θαη παξέκελαλ ζηε γε.
Μέρξη λα ηηο δηώμνπλ, κε ηελ αλαγγειία ηνπ ηέινπο ηεο γηνξηήο, νη λανί έκελαλ θιεηζηνί.
 Δλαθηβολιών : 9νο
κήλαο ηνπ αηηηθνύ εκεξνινγίνπ. Σεινύληαλ ηα
‘ Διαθεβόιηα’, γηνξηή πξνο ηηκή ηεο Άξηεκεο ηεο Διαθεβόινπ κε ζπζίεο ειαθηώλ.i
 Μεγάλα Γιονύζια: ε γηνξηή θαζηεξώζεθε από ηνλ Πεηζίζηξαην. Ο Γηόλπζνο ήηαλ ν θαηεμνρήλ ζεόο ησλ ιατθώλ
ζηξσκάησλ(ν Απόιισλαο θπθινθνξεί ζηνπο θύθινπο ηεο αλώηεξεο θνηλσλίαο). Γηα απηό ν Πεηζίζηξαηνο, όπσο
θαη θάζε ιατθηζηήο ηύξαλλνο, ελίζρπζε ηε ιαηξεία ηνπ Γηόλπζνπ θαηαπνιεκώληαο έηζη ηηο ιαηξείεο ηνπηθώλ
εξώσλ πνπ θαηάγνληαλ από αξηζηνθξαηηθέο γεληέο θαη ηε ιαηξεία ηνπ δσδεθάζενπ κε ην νπνίν ζρεηίδνληαλ νη
αξηζηνθξάηεο
 Μεγάλα Γιονύζια: επόπηεο ήηαλ ν επώλπκνο άξρσλ. Απηόο δηάιεγε 10 δηζπξάκβνπο ,3 ηεηξαινγίεο θαη 3
θσκσδίεο. Ο αξηζκόο ησλ πξνζώπσλ πνπ έπαηξλαλ κέξνο ζηηο παξαζηάζεηο άγγηδε ηνπο 1000. Να έλαο ιόγνο γηα
ηνλ νπνίν νη Αζελαίνη γηα ηξεηο κέξεο από ην πξσί σο ην βξάδπ έκελαλ γηα λα παξαθνινπζήζνπλ ηηο
παξαζηάζεηο. Γηαξθνύζαλ έμη κέξεο. Σηο ηξεηο ηειεπηαίεο δηδάζθνληαλ δξάκαηα. Κάζε κηα από ηηο ηξεηο απηέο
κέξεο δηδαζθόηαλ κηα ηξηινγία[ 3 ηξαγσδίεο] θαη 1 ζαηπξηθό δξάκα = ηεηξαινγία ελόο ηξαγηθνύ πνηεηή, ην πξσί
θαη ην απόγεπκα κηα θσκσδία ελόο θσκηθνύ πνηεηή. Δπνκέλσο ην ζαηπξηθό δξάκα θαη ε θσκσδία δελ ζπλδένληαη
αθνύ γξάθνληαλ από δηαθνξεηηθνύ είδνπο πνηεηέο.
 Λήναια :εθ ηνπ «ιελαη» =καηλάδεο, ηξειακέλεο γπλαίθεο. Δπόπηεο ήηαλ ν άξρσλ -βαζηιεύο
 ΢αησρικό δράμα: ην κόλν ζσδόκελν είλαη ν « Κύθισπαο» ηνπ Δπξηπίδε. Η ηλδνεπξσπατθή ξίδα ηεο ιέμεο
ζεκαίλεη γνληκνπνηόο. Δμνύ θαη ην ιαηηληθό sator= ζπνξέαο, γελλήηνξαο. Καη όλησο νη ΢άηπξνη ήηαλ δαίκνλεο ηεο
γνληκόηεηαο
 Κφμφδία: α΄ από ηε ιέμε «θσκνο»= ζπληξνθηά θεθάηε πνπ ζπλδέεηαη κε ηε ιαηξεία ηνπ Γηόλπζνπ [γηνο Γία]
β΄ από ηε ιέμε «θώκε» = ρσξηό. Απηή ε ειιεληζηηθή ζεσξία
ππνζηεξίδεη όηη ρσξηάηεο πήγαηλαλ ζηελ πόιε θαη ηξαγνπδνύζαλ έμσ από ηα
ζπίηηα πνιηηώλ πνπ ηνπο αδίθεζαλ. Οη ρσξηθνί επαλαιάκβαλαλ ην έζηκν θαη ζην
ζέαηξν αιεηκκέλνη κε κνύζην θαη γίλνληαλ αγλώξηζηνη
 Γιθύραμβος : όζεο πξνειιεληθέο ιέμεηο έρνπλ – ηακβ- ζήκαηλαλ βήκα, θίλεζε. Δπνκέλσο ν δηζύξακβνο ίζσο
ππνδειώλεη ζηπι ρνξνύ κε δπν βήκαηα. Ο εμάξρσλ ηνπ δηζπξάκβνπ δελ ζπκπίπηεη κε ηνλ θνξπθαίν ηνπ ρνξνύ
ηεο ηξαγσδίαο γηαηί ζην δηζύξακβν είρε κεγαιύηεξε απηνηέιεηα.
 Σραγφδία : ππάξρεη έλα εηπκνινγηθό ινγνπαίγλην. « ηξύμ»= κνύζηνο. Άξα ηξπγσδία- ηξαγσδία= άζκα πνπ
ηξαγνπδηόηαλ από αλζξώπνπο πνπ ήηαλ αιεηκκέλνη κε ηξπγία
 Οριζμός ηραγφδίας: « έζηη νπλ ηξαγσδία κίκεζηο πξάμεσο ζπνπδαίαο θαη ηειείαο, κέγεζνο ερνύζεο, εδπζκέλσ
ιόγσ[ξπζκόο+κεισδία+αξκνλία] ρσξίο[ξπζκόο ζηνπο δηαιόγνπο, κεισδία+αξκνλία ζηα ρνξηθά,ελώ ζην
δηζύξακβν ήηαλ αλαθαηεκέλα] εθάζησ(ξπζκόο+κεισδία+αξκνλία) [όληη] ησλ εηδσλ [ ηνπ εδπζκέλνπ ιόγνπ] ελ
ηνηο κνξίνηο(δηαινγηθά +ιπξηθά) [ ηεο ηξαγσδίαο], δξώλησλ[ιόγσ δξώλησλ=γελ..ππνθεηκ.] θαη νπ δη’ απαγγειίαο,
δη’ ειένπ θαη θόβνπ(μήπωρ και ο ίδιορ ο θεαηήρ βπεθεί ζηη θέζη ηος αναξιοπαθούνηα ήπωα) πεξαίλνπζα[ πνπ
πεηπραίλεη] ηελ ησλ ηνηνύησλ παζεκάησλ θάζαξζηλ

13. 13
 Δπειζόδιο : νξίδεηαη δηα ηεο «εηζόδνπ» [επί+είζνδνο] λένπ πξνζώπνπ ζηε ζθελή
 Κομμός : εθ ηνπ «θόπηνκαη»= ρηππηέκαη, γηαηί όηαλ ζξελνύζαλ, ρηππνύζαλ ην ζηήζνο ηνπο.
 Θέαηρο : εθ ηνπ «ζεάνκαη»= βιέπσ
 Λογείο: εθ ηνπ ‘ιέγσ’ όπνπ κηινύζαλ νη εζνπνηνί. Ήηαλ ζε πςειόηεξν επίπεδν από ηελ νξρήζηξα γηα λα κελ
θξύβνληαη νη εζνπνηνί από ην ρνξό.
 Περίακηοι: ηξίεδξεο, πξηζκαηηθέο θνιόλεο πνπ πεξηζηξέθνληαλ γύξσ από έλαλ άμνλα. ΢ηηο ηξεηο πιεπξέο είραλ
εηθόλεο πνπ εμππεξεηνύζαλ ηε ζθελνγξαθία. Βξίζθνληαλ είηε ζηηο εηζόδνπο είηε, αξγόηεξα, ζηηο άθξεο ηνπ
ινγείνπ. Δηζήρζεθαλ από ηνλ ΢νθνθιή
 Δκκύκλημα: θνξείν γηα νκνηώκαηα λεθξώλ. Έηζη έξρνληαλ ηα πηώκαηα κέζα ζηε ζθελή γηαηί θαλνληθά δελ
κπνξνύζακε λα έρνπκε ζάλαην κπξνζηά ζηα κάηηα ησλ ζεαηώλ. Δμαίξεζε βέβαηα απνηειεί ε «Άιθεζηε» ηνπ
Δπξηπίδε ε νπνία πεζαίλεη κπξνζηά ζηα κάηηα ησλ ζεαηώλ.
 Θεολογείο: εμώζηεο ζηε ζηέγε ηεο ζθελήο από όπνπ κηινύζαλ νη ζενί θαη νη εκίζενη
 Μητανή ή αιώρημα: γεξαλόο κε θαιάζη πνπ παξνπζίαδε ηνπο από κεραλήο ζενύο ή αλέβαδε ηνπο ζενύο θαη
εκίζενπο ζην ζενινγείν. Υξεζηκνπνηήζεθε ηδηαίηεξα από ηνλ Δπξηπίδε γηα λα εκθαλίδεη ηνπο από κεραλήο ζενύο
ηνπ
 Υαρώνειες κλίμακες: θαηαπαθηή γηα λα αλεβαίλνπλ νη λεθξνί θαη λα κηινύλ. Έηζη θαη ζηνπο «Πέξζεο» ηνπ
Αηζρύινπ , όπνπ έρνπκε ‘αλαθάιεκα’ εκθαλίδεηαη ην θάληαζκα ηνπ λεθξνύ Γαξείνπ.
 Βρονηεία : κεραλέο γηα απνκίκεζε ηεο βξνληήο: ηελησκέλν δέξκα πάλσ ζην νπνίν άδεηαδαλ κνιύβδηλα ζθαηξίδηα
από έλα ράιθηλν δνρείν ή κεηαιιηθό θύπειν κέζα ζην νπνίν αλάδεπαλ ραιίθηα.
 Υώρος δραμαηικών αγώνφν: ε ηξαγσδία γελλήζεθε θαη πέζαλε ζε έλαλ αηώλα, ηνλ 5ν
. Σα ζέαηξα πνπ ζώδνληαη
ζήκεξα δελ ηα ράξεθαλ νη γλσζηνί πνηεηέο. Σα ζεκεξηλά ζέαηξα είλαη αξρηηεθηνλήκαηα ηεο παξαθκήο, όηαλ
δειαδή έπαςε ε δεκηνπξγία θαη ην θνηλό παξαθνινπζνύζε επαλαιήςεηο.
 Κόθορνοι: αξρηθά ήηαλ ρακειά ππνδήκαηα, όπσο θαη ηνπ Γηόλπζνπ, θαη αξγόηεξα ζηελ ειιεληζηηθή επνρή
[323π.Υ – 30π.Υ ]έγηλαλ πςειά
 Προζφπίδα : βνεζνύζε θαη ηνλ ίδην ηνλ εζνπνηό λα μεράζεη ηνλ εαπηό ηνπ θαη ηελ θαζεκεξηλή δσή ώζηε λα
αθνζησζεί ζην ξόιν ηνπ.
 Θέαηρο και γσναίκες: ζηα ειιεληζηηθά ρξόληα όηαλ ην δξάκα αληηθαηαζηάζεθε από ηνλ « κίκν» πνπ παηδόηαλ
ρσξίο κάζθεο άξρηζαλ λα παίδνπλ θαη γπλαίθεο. Δπίζεο ζηα θιαζηθά ρξόληα νη γπλαίθεο κπνξεί λα έθεπγαλ ην
απόγεπκα γηα λα κελ παξαθνινπζήζνπλ ηελ θσκσδία πνπ ήηαλ αζπξόζηνκε
 Υορός: ζηνλ Αηζρύιν είλαη εζηθνδηδαθηηθόο δάζθαινο, ζηνλ Δπξηπίδε είλαη αλζξώπηλνο, θνηλόο θαη εθθξάδεη ηελ
θνηλή ινγηθή, ζην ΢νθνθιή είλαη ν ηδαληθόο ζεαηήο
 Υορός : έκπαηλε θαηά δπγά δειαδή θαηά πξόζσπν [5x3] _ _ _ _ _
_ _ _ _ _
_ _ _ _ _
ή θαηά ζηνίρνπο δειαδή ζε βάζνο [3x5] - - -
- - -
- - -
- - -
- - -
ρσξηζκέλνο ζε 2 εκηρόξηα [ 7+7+1 θνξπθαίνο]. Σν 1ν
εκηρόξην εθηεινύζε ηε
ζηξνθή θαη ην 2ν
ηελ αληηζηξνθή
 Φρύνιτος : ζηξέθεηαη πξνο ηελ ηζηνξία είηε γηαηί ζέιεη λα πξνβάιεη ην παξειζόλ είηε γηα λα ζπκβνπιεύζεη ηνπο
Αζελαίνπο γηα ηα ιάζε ηνπ παξειζόληνο. ΢ίγνπξα πίζσ από ηα δξάκαηα θξύβνληαη πνιηηηθνί άλδξεο. ΢ηηο
«Φνίληζζεο» ρνξεγόο ήηαλ ν Θεκηζηνθιήο θαη ζηνπο «Πέξζεο» ν Πεξηθιήο
 «Φοίνιζζες» Φρσνίτοσ: θαηά ηνλ Ηξόδνην VI 21 ηνπ επέβαιαλ πξόζηηκν γηαηί ην δξάκα παίρηεθε κόιηο δπν
ρξόληα κεηά ηελ άισζε θαη ηα ηξαύκαηα ήηαλ λσπά. ΢ηηο
« Φνίληζζεο» πνπ έρνπλ ίδηα ζρεδόλ ππόζεζε κε ηνπο «Πέξζεο» ηνπ Αηζρύινπ, ν ρνξόο απνηειείηαη από γπλαίθεο
από ηε Φνηλίθε, πξάγκα πνπ δελ κπνξνύκε λα ην εμεγήζνπκε. Ο Lesky, ζειίδα 337, εηθάδεη όηη ίζσο ήηαλ
ηεξόδνπιεο.
 Σραγφδίες Δσριπίδη: όρη 18 αιιά 19. Η 19ε
είλαη ε «Τςηπύιε» εθδόζεηο Κάθηνο. Αλήθεη ζηελ ηξηινγία:
Φνίληζζαη- Τςηπύιε- Αληηόπε.
 Θάναηος ΢οθοκλή: αλεθδνηνινγία: ίζσο πέζαλε από ραξά γηα κηα λίθε ηνπ ή από ξώγα ζηαθπιηνύ θαζώο
απήγγεηιε δπλαηά ηελ «Αληηγόλε»
 ΢αησρικά δράμαηα ΢οθοκλή: «Ιρλεπηαί» + «Ίλαρνο»
 Καινοηομίες ΢οθοκλή: ζπγθξόηεζε ην «ζίαζν Μνπζώλ» πξνο ηηκήλ ησλ Μνπζώλ, έλα ζίαζν κνξθσκέλσλ. Σηο
πιεξνθνξίεο ηηο αληινύκε από ηηο «Θεζκνθνξηάδνπζεο» ηνπ Αξηζηνθάλε

14. 14
 ΑΙ΢ΥΤΛΟ΢: «ηηηάλεηνο κε κεηαθπζηθνύο πξνβιεκαηηζκνύο». Σηκήζεθε από ηνλ Αξηζηνθάλε ζηνπο «Βαηξάρνπο
θαη από ηόηε νη Αζελαίνη ζέζπηζαλ λόκν λα ζπκκεηάζρεη ζηνπο αγώλεο κε έξγα ηνπ Αηζρύινπ όπνηνο ζέιεη. Σα
επηά έξγα ηνπ πνπ ζώζεθαλ ίζσο ζώζεθαλ γηαηί δηδάρηεθαλ ζηα ζρνιεία ηελ επνρή ησλ Αλησλίλσλ [ 7 Ρσκαίνη
βαζηιείο ζηα ηέιε 1νπ
– ηέιε 2νπ
αη κ.Υ]
 ΢ΟΦΟΚΛΗ΢: «κέιηηηα», όπσο ραξαθηεξηδόηαλ θαη ν Ξελνθώληαο
 ΔΤΡΙΠΙΓΗ΢: «από ζθελήο θηιόζνθνο» γηαηί επεξεάζηεθε από ηνπο ζνθηζηέο, θαη «ηξαγηθόηεξνο ησλ
ηξαγηθώλ», ραξαθηεξηζκόο πνπ ηνπ έδσζε ν Αξηζηνηέιεο. Βέβαηα θάπνηεο ηξαγσδίεο ηνπ Δπξηπίδε είλαη
ηξαγηθσκσδίεο γηαηί έρνπλ happy end, όπσο ε
« Διέλε», ν «Ίσλαο», ε «Άιθεζηε».΋ηαλ ν Αξηζηνηέιεο ηνλ απνθάιεζε έηζη, 50 ρξόληα κεηά ην ζάλαηό ηνπ, ηα
πξάγκαηα έρνπλ αιιάμεη, ε πόιε- θξάηνο παξαθκάδεη θαη ε έλλνηα ηνπ ηξαγηθνύ ηνπ Αηζρύινπ θαη ηνπ ΢νθνθιή
έρεη πεξάζεη. Σξαγηθό πιένλ είλαη απηό πνπ παξνπζηάδεη ν Δπξηπίδεο: πνλεκέλε δσή, πεξηπεηεηώδεο, πνπ
νθείιεηαη ζηα πάζε ηεο ςπρήο θαη ην δόιν ησλ ζεώλ.
i
Οι μήνες ηης αρταιόηηηας ζε ζύγκριζη με ηοσς ζημερινούς μήνες:
1. Δκαηομβαιώνας ( ν πξώηνο κήλαο. Ολνκάζηεθε έηζη από ηηο πνιιέο ζπζίεο βνδηώλ πνπ έθαλαλ ζηηο γηνξηέο: εθαηόκβε=
ζπζία 100 βνδηώλ) ---- Ιούλιος( νθείιεη ην όλνκά ηνπ ζηνλ Ινύιην Καίζαξα 44 π..Υ)
2. Μεηαγειηνιώνας ( κεηά + γείησλ= ην κήλα απηό γηλόηαλ ε γηνξηή πξνο ηηκή ησλ κεηνίθσλ. Με ηελ άθημε κεηνίθσλ άιιαδαλ
γείηνλεο . Δμνύ κεηαγεηηληώλ) ---- Αύγοσζηος ( νθείιεη ην όλνκά ηνπ ζηνλ απηνθξάηνξα Αύγνπζην 8 π. Υ)
3. Βοηδρομιώνας ( ηεινύληαλ γηνξηή πξνο ηηκή ηνπ Απόιισλα Βνεδξνκίνπ =εθείλνπ πνπ έξρεηαη λα βνεζήζεη ζην κέξνο πνπ
αθνύγεηαη βνή, δειαδή ζηε κάρε)---- ΢επηέμβριος ( είλαη ν 7νο
κήλαο ηνπ ξσκατθνύ εκεξνινγίνπ :septem=7)
4. Πσανευιώνας (ηεινύληαλ γηνξηή πξνο ηηκή ηνπ Απόιισλα ζηνλ νπνίν πξόζθεξαλ ‘ππάλνπο’= ‘θπάκνπο’ = πηάην κε
θπάκνπο, θνπθηά)---- Οκηώβριος ( είλαη ν 8νο
κήλαο ηνπ ξσκατθνύ εκεξνινγίνπ:octo=8)
5. Μαιμακηηριώνας ( ηεινύληαλ γηνξηή πξνο ηηκή ηνπ Γία ηνπ Μαίκαθνο, ηνπ ζπειιώδνπο :Μαίκαμ= ηαξαρώδεο) ----
Νοέμβριος ( είλαη ν 9νο
κήλαο ηνπ ξσκατθνύ εκεξνινγίνπ: novem=9)
6. Ποζειδεώνας ( ηεινύληαλ γηνξηή πξνο ηηκή ηνπ Πνζεηδώλα . Δμνύ θαη ε νλνκαζία)---Γεκέμβριος
( είλαη ν 10νο κήλαο ηνπ ξσκατθνύ εκεξνινγίνπ:decem=10)
7. Γαμηλιώνας ( ηεινύληαλ γηνξηή πξνο ηηκή ηεο Ήξαο, ηεο πξνζηάηηδαο ηνπ γάκνπ. Σόηε γίλνληαλ νη πεξηζζόηεξνη γάκνη γηαηί
νη Έιιελεο ήηαλ δεηζηδαίκνλεο θαη ήζειαλ λα παληξεύνληαη ζπγθεθξηκέλε επνρή ή όηαλ είρε παλζέιελν)----Ιανοσάριος (
νθείιεη ην όλνκά ηνπ ζηνλ ξσκατθό ζεό Ιαλό)
8. Ανθεζηηριώνας ( ηεινύληαλ γηνξηή γηα ηελ αλζνθνξία)----Φεβροσάριος(νθείιεη ην όλνκά ηνπ ζηελ ξσκατθή γηνξηή ησλ
θαζάξζεσλ: februa-orum= θάζαξζε, εμαγληζκόο)
9. Δλαθηβολιώνας ( ηεινύληαλ γηνξηή πξνο ηηκή ηεο Άξηεκεο Διαθεβόινπ: θπλεγά ηα ειάθηα, κε ζπζίεο ειαθηώλ)----
Μάρηιος (νθείιεη ην όλνκά ηνπ ζην ζεό Άξε=Mars-Martis)
10. Μοσνιτιώνας ( ηεινύληαλ γηνξηή πξνο ηηκή ηεο Μνπληρίαο Άξηεκεο: Μνπληρία= ιηκάλη κεηαμύ Φαιήξνπ θαη Πεηξαηά όπνπ
ηηκόηαλ ε Άξηεκε)----Απρίλιος( νθείιεη ην όλνκά ηνπ ζην ιαηηληθό ξήκα aperio=αλνίγσ γηαηί ηόηε άλνηγαλ-άλζηδαλ ηα
θπηά)
11. Θαργηλιώνας ( ηεινύληαλ γηνξηή πξνο ηηκή ηνπ Απόιισλα ζηνλ νπνίν πξόζθεξαλ ‘ ζάξγειν’ = γιπθό ή ρπιόο από
δεκεηξηαθά)----Μάιος (νθείιεη ην όλνκά ηνπ ζηε ζεά Μαία, κεηέξα ηνπ Δξκή)
12. ΢κιροθοριώνας ( ηεινύληαλ γηνξηή πξνο ηηκή ηεο Αζελάο. Ίζσο ην όλνκα πξνέξρεηαη από έλα άγαικα ηεο Αζελάο πνπ ήηαλ
θαηαζθεπαζκέλν από γύςν =ζθηξνο) ή από ην ιεπθό θαπέιν= ζθίξνο, ην νπνίν κεηέθεξαλ θαηά ηε γηνξηή από ηελ
αθξόπνιε)---- Ιούνιος( νθείιεη ην όλνκά ηνπ ζηε ζεά Ήξα :Juno-Junonis)