- Zachowania informacyjne jako subdyscyplina informatologii (dzieje – zmiany paradygmatu, konferencje, piśmiennictwo, uczeni). Badania użytkowników informacji.
- Zachowania informacyjne – obecny stan wiedzy w informatologii – definicje, pojęcia pokrewne, konteksty i uwarunkowania, typologia itd.
- Wybrane koncepcje i modele zachowań informacyjnych – typologia, omówienie niektórych z nich (modele Toma Wilsona i Barbary Niedźwiedzkiej; przypadkowe pozyskiwanie informacji; koncepcja Davida Ellisa)
- Poszukiwanie informacji – najlepiej zbadane zachowanie informacyjne
- Dzielenie się informacją (i wiedzą)
- Potrzeby informacyjne
- Bariery informacyjne
- Jak badać zachowania informacyjne? Elementy metodologii badań użytkowników informacji.
- Zachowania informacyjne jako subdyscyplina informatologii (dzieje – zmiany paradygmatu, konferencje, piśmiennictwo, uczeni). Badania użytkowników informacji.
- Zachowania informacyjne – obecny stan wiedzy w informatologii – definicje, pojęcia pokrewne, konteksty i uwarunkowania, typologia itd.
- Wybrane koncepcje i modele zachowań informacyjnych – typologia, omówienie niektórych z nich (modele Toma Wilsona i Barbary Niedźwiedzkiej; przypadkowe pozyskiwanie informacji; koncepcja Davida Ellisa)
- Poszukiwanie informacji – najlepiej zbadane zachowanie informacyjne
- Dzielenie się informacją (i wiedzą)
- Potrzeby informacyjne
- Bariery informacyjne
- Jak badać zachowania informacyjne? Elementy metodologii badań użytkowników informacji.
Zachowania informacyjne naukowców: w poszukiwaniu modelu zintegrowanego Sabina Cisek
Głównym jego celem jest stworzenie wstępnej propozycji zintegrowanego modelu zachowań informacyjnych naukowców akademickich, w oparciu o wybrane koncepcje z zakresu informatologii. Zastosowano podejście jakościowe oraz metody analizy i krytyki piśmiennictwa i analizy pojęciowej.
The main goal has been to create the first, tentative version of an integrated model of academic scholars’ information behavior, basing on selected concepts from the field of information science. The qualitative approach and methods of critical literature review and conceptual analysis were used.
- Zachowania informacyjne jako subdyscyplina informatologii (dzieje – zmiany paradygmatu, konferencje, piśmiennictwo, uczeni). Badania użytkowników informacji.
- Zachowania informacyjne – obecny stan wiedzy w informatologii – definicje, pojęcia pokrewne, konteksty i uwarunkowania, typologia itd.
- Wybrane koncepcje i modele zachowań informacyjnych – typologia, omówienie niektórych z nich (modele Toma Wilsona i Barbary Niedźwiedzkiej; przypadkowe pozyskiwanie informacji; koncepcja Davida Ellisa)
- Poszukiwanie informacji – najlepiej zbadane zachowanie informacyjne
- Dzielenie się informacją (i wiedzą)
- Potrzeby informacyjne
- Bariery informacyjne
- Jak badać zachowania informacyjne? Elementy metodologii badań użytkowników informacji.
- Zachowania informacyjne jako subdyscyplina informatologii (dzieje – zmiany paradygmatu, konferencje, piśmiennictwo, uczeni). Badania użytkowników informacji.
- Zachowania informacyjne – obecny stan wiedzy w informatologii – definicje, pojęcia pokrewne, konteksty i uwarunkowania, typologia itd.
- Wybrane koncepcje i modele zachowań informacyjnych – typologia, omówienie niektórych z nich (modele Toma Wilsona i Barbary Niedźwiedzkiej; przypadkowe pozyskiwanie informacji; koncepcja Davida Ellisa)
- Poszukiwanie informacji – najlepiej zbadane zachowanie informacyjne
- Dzielenie się informacją (i wiedzą)
- Potrzeby informacyjne
- Bariery informacyjne
- Jak badać zachowania informacyjne? Elementy metodologii badań użytkowników informacji.
Zachowania informacyjne naukowców: w poszukiwaniu modelu zintegrowanego Sabina Cisek
Głównym jego celem jest stworzenie wstępnej propozycji zintegrowanego modelu zachowań informacyjnych naukowców akademickich, w oparciu o wybrane koncepcje z zakresu informatologii. Zastosowano podejście jakościowe oraz metody analizy i krytyki piśmiennictwa i analizy pojęciowej.
The main goal has been to create the first, tentative version of an integrated model of academic scholars’ information behavior, basing on selected concepts from the field of information science. The qualitative approach and methods of critical literature review and conceptual analysis were used.
Broker informacji (infobroker, researcher) zajmuje się wyszukiwaniem, oceną, analizą i dostarczaniem różnego typu informacji na zlecenie.
Jest to zawód o charakterze usługowym, polegający na wyszukiwaniu, weryfikacji, analizie i dostarczaniu informacji na zlecenie. Głównym zadaniem infobrokera jest zaspokojenie potrzeby informacyjnej klienta poprzez dostarczenie mu najbardziej relewantnej informacji do złożonego zapytania. Dostarczona informacja musi cechować się wysoką jakością, popartą wiarygodnymi oraz odpowiednimi źródłami. Broker informacji dysponuje wiedzą dotyczącą sposobów pozyskiwania informacji oraz oceny jej wartości. W swojej pracy kieruje się zasadami etyki zawodowej i korzysta jedynie z legalnych źródeł informacji.
Zawód brokera informacji należy zaliczyć do grupy zawodów wolnych. Osoby wykonujące go mogą pracować nie tylko jako pracownicy etatowi, ale również jako tzw. freelancerzy lub samozatrudnieni.
W tej profesji może występować specjalizacja w zależności od rodzaju dostarczanej informacji, np. broker informacji biznesowej lub informacji prawniczej.
Raport Let’s Play! 2022: rynek e-sportu w PolsceDeloitte Polska
Polska obok Hiszpanii pozostaje najbardziej aktywnym rynkiem w obszarze e-sportu w Europie. Co drugi badany Polak potrafi właściwie zdefiniować to pojęcie, a blisko co trzeci korzystał z takiej formy rozrywki w przeciągu ostatnich 6 miesięcy.
Teoria i metodologia informatologii, 2019/20Sabina Cisek
Theory and Methodology of Information Science, a presentation for the information management students at the Jagiellonian University in Krakow, year 2019/20
Infobrokering i wywiad rynkowy podstawy 16_17Sabina Cisek
- Sektor usług informacyjnych, profesjonaliści informacji, pośrednicy informacyjni,
- Broker informacji (infobroker) – nazwa, definicja i istota zawodu,
- Branża infobrokerska na świecie i w Polsce,
- Infobroker a inni profesjonaliści informacji
Jak skutecznie pozyskiwać informacje w internecie? Wykorzystanie zasobów Dee...Sabina Cisek
Ogólne zasady poszukiwania informacji w internecie
Sposoby dostępu do zasobów Deep Web
Zasoby naukowe w Deep Web
Pozyskiwanie danych, publikacji i treści (w tym naukowych) z Deep Web – przykłady, studia przypadków
Information behavior, information seeking, zachowania informacyjne, poszukiwanie informacji, wyszukiwanie informacji, dzielenie się informacją, użytkownicy informacji
Broker informacji (infobroker, researcher) zajmuje się wyszukiwaniem, oceną, analizą i dostarczaniem różnego typu informacji na zlecenie.
Jest to zawód o charakterze usługowym, polegający na wyszukiwaniu, weryfikacji, analizie i dostarczaniu informacji na zlecenie. Głównym zadaniem infobrokera jest zaspokojenie potrzeby informacyjnej klienta poprzez dostarczenie mu najbardziej relewantnej informacji do złożonego zapytania. Dostarczona informacja musi cechować się wysoką jakością, popartą wiarygodnymi oraz odpowiednimi źródłami. Broker informacji dysponuje wiedzą dotyczącą sposobów pozyskiwania informacji oraz oceny jej wartości. W swojej pracy kieruje się zasadami etyki zawodowej i korzysta jedynie z legalnych źródeł informacji.
Zawód brokera informacji należy zaliczyć do grupy zawodów wolnych. Osoby wykonujące go mogą pracować nie tylko jako pracownicy etatowi, ale również jako tzw. freelancerzy lub samozatrudnieni.
W tej profesji może występować specjalizacja w zależności od rodzaju dostarczanej informacji, np. broker informacji biznesowej lub informacji prawniczej.
Raport Let’s Play! 2022: rynek e-sportu w PolsceDeloitte Polska
Polska obok Hiszpanii pozostaje najbardziej aktywnym rynkiem w obszarze e-sportu w Europie. Co drugi badany Polak potrafi właściwie zdefiniować to pojęcie, a blisko co trzeci korzystał z takiej formy rozrywki w przeciągu ostatnich 6 miesięcy.
Teoria i metodologia informatologii, 2019/20Sabina Cisek
Theory and Methodology of Information Science, a presentation for the information management students at the Jagiellonian University in Krakow, year 2019/20
Infobrokering i wywiad rynkowy podstawy 16_17Sabina Cisek
- Sektor usług informacyjnych, profesjonaliści informacji, pośrednicy informacyjni,
- Broker informacji (infobroker) – nazwa, definicja i istota zawodu,
- Branża infobrokerska na świecie i w Polsce,
- Infobroker a inni profesjonaliści informacji
Jak skutecznie pozyskiwać informacje w internecie? Wykorzystanie zasobów Dee...Sabina Cisek
Ogólne zasady poszukiwania informacji w internecie
Sposoby dostępu do zasobów Deep Web
Zasoby naukowe w Deep Web
Pozyskiwanie danych, publikacji i treści (w tym naukowych) z Deep Web – przykłady, studia przypadków
Information behavior, information seeking, zachowania informacyjne, poszukiwanie informacji, wyszukiwanie informacji, dzielenie się informacją, użytkownicy informacji
Czym są zbiory danych badawczych online? Aspekty metodologiczne i poznawcze, O jakich danych mówimy?
Po co tworzyć zbiory danych empirycznych?
Czy można powtórnie wykorzystywać dane empiryczne, zwłaszcza pochodzące z badań jakościowych?
Jak znaleźć dane badawcze?
Globalne inicjatywy i dedykowane serwisy wyszukiwawcze
Organizacje międzynarodowe jako niekomercyjni dysponenci informacji Sabina Cisek
Jaką informację udostępniają nieodpłatnie w Internecie organizacje międzyrządowe?
- Praktycznie z każdej dziedziny gospodarki, kultury, nauki, polityki, życia społecznego,
- Dane (fakty, liczby, statystyki) oraz opracowania (analizy, przeglądy, raporty),
- Aktualną, bieżącą i retrospektywną (z lat poprzednich),
- O zasięgu globalnym lub lokalnym (poszczególne kraje, także miasta)
Fenomenografia stanowi jakościowe (interpretatywne) podejście badawcze, polegające na empirycznym poznawaniu i opisie różnorodnych sposobów doświadczania, postrzegania, rozumienia i konceptualizacji rzeczywistości przez ludzi. W informatologii fenomenografia jest wykorzystywana od lat 90. XX wieku, w szczególności w kontekście Information Literacy i zachowań informacyjnych.
Celem niniejszego referatu jest identyfikacja oraz analiza kierunków i obszarów dociekań informatologicznych z lat 2001-2016, prowadzonych z perspektywy fenomenograficznej. Wykorzystano metodę analizy i krytyki piśmiennictwa w oparciu o wyszukiwanie w bazie LISTA.
Phenomenography is a qualitative research approach that aims to empirically explore variation in how people experience, understand and interpret different aspects of their world. In Information Science phenomenography has been used since the 1990s, particularly in the context of Information Literacy and information behavior.
This paper intends to identify and analyze trends and areas of information science research, conducted from the phenomenographic perspective in years 2001-2016. A critical literature review, using the EBSCO’s LISTA database, has been the leading method.
Projekt badawczy "Cyfrowe praktyki i strategie udostępniania i odbioru dziedzictwa kulturowego w Polsce w latach 2004-2014".
Celem projektu jest syntetyczna analiza cyfrowych praktyk i strategii udostępniania i odbioru dziedzictwa kulturowego w Polsce w latach 2004-2014. Dostęp do zasobów dziedzictwa kulturowego jest kluczowym aspektem określania jednostkowej i zbiorowej identyfikacji. Jednocześnie rozwój cyfrowej infrastruktury kultury, digitalizacja zasobów dziedzictwa kulturowego oraz mediatyzacja komunikacji społecznej to słabo rozpoznany obszar zmian kulturowych wpływających na uczestnictwo w kulturze oraz społecznie przeżywane i konstruowane formy tradycji, historii i pamięci.
Projekt realizowany we współpracy z Instytutem Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
Dofinansowano przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego z Programu Obserwatorium kultury.
II Konferencja Naukowa : Nauka o informacji (informacja naukowa) w okresie zmian, Warszawa, 15-16.04.2013 r. Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych, Uniwersytet Warszawski
The 2nd Scientific Conference : Information Science in an Age of Change, April 15-16, 2013. Institute of Information and Book Studies, University of Warsaw
II Konferencja Naukowa : Nauka o informacji (informacja naukowa) w okresie zmian, Warszawa, 15-16.04.2013 r. Instytut Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych, Uniwersytet Warszawski
The 2nd Scientific Conference : Information Science in an Age of Change, April 15-16, 2013. Institute of Information and Book Studies, University of Warsaw
Kultura informacyjna organizacji – analiza koncepcji i model parametrycznyMarek Deja
Celem referatu jest ujęcie kategorii kultury informacyjnej organizacji w postaci modelu parametrycznego. Przyjęcie podejścia strukturalnego do problemu kultury informacyjnej ma charakter funkcjonalny w perspektywie przyszłych badań i posłuży do opracowania aparatu badawczego adekwatnego do badania kultury informacyjnej w środowisku organizacji. Cel osiągnięty został dzięki zestawieniu najistotniejszych koncepcji kultury informacyjnej odnoszących się do środowiska organizacji. Sedno aparatu analitycznego zestawienia stanowi filozoficzna koncepcja trzech światów Karla Poppera, któta stała się inspiracją do opracowania koncepcji trzech wymiarów kultury informacyjnej (Wymiar α, Wymiar β, Wymiar γ).
Prezentacja przygotowana na Seminarium "Otwarte zasoby edukacyjne", które odbyło się 19 lutego 2010 r. w Dolnośląskiej Bibliotece Pedagogicznej (Wrocław).
Analiza danych wizualnych w badaniach zachowań informacyjnych Sabina Cisek
Referat ma charakter metodologiczny, jego zasadniczym celem jest opis i dyskusja jakościowej analizy danych wizualnych jako procedury poznawczej w badaniach zachowań informacyjnych człowieka (ang. human information behavior). W interpretatywnych/rozumiejących dociekaniach informatologicznych, zwłaszcza związanych z refleksją nad człowiekiem w świecie informacji, wizualny materiał empiryczny (fotografie, nagrania wideo, rysunki i schematy wykonane przez respondentów) stanowić może – obok „klasycznych” danych werbalnych (pochodzących np. z dzienniczków albo wywiadów) – wartościowe źródło poznania. W szczególności zwraca na to uwagę Jenna Hartel, pionierka badań wizualnych w dziedzinie information behavior. Należy dodatkowo pokreślić, iż analiza danych wizualnych nie jest tożsama z wizualizacją danych, mimo podobieństwa nazw obydwu procedur.
Opracowanie niniejsze składa się z dwóch głównych części. Pierwsza z nich powstała na podstawie analizy i krytyki piśmiennictwa informatologicznego z lat 2001-2019 oraz wybranych publikacji z zakresu innych nauk społecznych. Odpowiada na następujące pytania badawcze: (1) czy wizualne dane empiryczne są w ogóle wykorzystywane w obszarze zachowań informacyjnych i – jeżeli tak – w jaki sposób i w kontekście jakich zagadnień szczegółowych, w tym – za pomocą jakich technik są gromadzone, (2) jak prowadzona jest analiza tych danych – intuicyjnie czy systematycznie, ze świadomością i eksplikacją przyjmowanych założeń teoretycznych oraz epistemologicznych i metodologicznych.
Część druga referatu ukazuje sposób wykonania, typ rezultatów oraz możliwe korzyści, wady i zalety jakościowej analizy danych wizualnych w badawczej praktyce. Stanowi studium przypadku przestrzeni informacyjnych w życiu codziennym studentów pierwszego roku zarządzania informacją w Uniwersytecie Jagiellońskim. Materiał empiryczny w postaci 63. rysunków przeanalizowano stosując kodowanie indukcyjne oraz analizę tematyczną. Perspektywę teoretyczno-metodologiczną opisywanych badań uformowały m.in. teoria horyzontów informacyjnych Diane H. Sonnewald, a także koncepcje małych światów Elfredy Chatman oraz tymczasowych miejsc informacyjnych Karen Fisher.
Analiza danych wizualnych może być bardzo owocna poznawczo, umożliwia m.in. uchwycenie „rzeczywistości informacyjnej” tak, jak ta faktycznie jest postrzegana przez użytkowników (współczynnik humanistyczny). Jest jednak czasochłonna, wymaga skrupulatności, solidnej autorefleksji badacza oraz – podobnie jak inne procedury jakościowe – pozostawienia tzw. „ścieżki sprawdzenia” w celu zapewnienia wiarygodności i intersubiektywnej sprawdzalności dociekań.
Stowarzyszenia bibliotekarskie na świecie Sabina Cisek
Referat omawia współczesną działalność wybranych zagranicznych organizacji bibliotek szkół wyższych, min. ACRL – Association of College and Research Libraries, SCONUL – Society of College, National and University Libraries oraz CAUL – Council of Australian University Librarians. Przedstawiono wiodące kierunki ich aktywności, ze szczególnym uwzględnieniem twórczych inicjatyw i dobrych praktyk, które mogą stać się inspiracją dla podobnych przedsięwzięć w Polsce. Wskazano na zadania i znaczenie akademickich organizacji bibliotekarskich dla rozwoju edukacji wyższej i nauki, a także – dla doskonalenia pracy bibliotekarzy i specjalistów informacji, w kontekście cech i wymogów dzisiejszego środowiska informacyjnego, gospodarczego i kulturowo-społecznego.
Źródła informacji o ubezpieczeniach społecznych w Polsce i Unii EuropejskiejSabina Cisek
Problematyka źródeł informacji jest istotna zarówno z punktu widzenia infobrokera (profesjonalisty informacji), jak i „przeciętnego” obywatela/użytkownika. Stanowi jednak zagadnienie wielowymiarowe, którego niektóre jedynie aspekty są poruszone w niniejszym referacie.
Opracowanie składa się z dwóch części. W pierwszej z nich zarysowano wybrane zagadnienia dotyczące źródeł informacji w ogóle, takie jak sposoby identyfikacji i dostępu do odpowiednich zasobów, typologia źródeł, a także ocena ich jakości, w tym przyjazności dla użytkownika oraz wiarygodności. W części drugiej rozważania natury ogólnej odniesiono do współczesnych źródeł informacji o ubezpieczeniach społecznych w Polsce i Unii Europejskiej. Skonstruowano ich typologię, posługując się m.in. kryteriami dysponenta (źródła oficjalne, urzędowe oraz inne), trybu dostępu (zasoby otwarte i restrykcyjne), formy/treści (źródła osobowe i dokumentalne; bazy danych, dokumenty prawne, eksperci, materiały edukacyjne i poradniki itd.) oraz potencjalnego użytkownika (zasoby adresowane do specjalistów i do „każdego”), ilustrując rozważania konkretnymi przykładami. Na tej podstawie sformułowano wnioski dotyczące możliwej oferty infobrokerskiej w zakresie informacji o ubezpieczeniach społecznych.
Zagadnienie rozwoju kompetencji informacyjnych (ang. information literacy) w szkole wyższej posiada co najmniej trzy wymiary, mianowicie: (1) cele i efekty uczenia się – co studenci powinni wiedzieć, umieć i akceptować w obszarze indywidualnego i grupowego zarządzania informacją; (2) organizacja kształcenia – formy, metody i środki dydaktyczne; (3) sposoby ewaluacji kompetencji informacyjnych. Referat poświęcony jest pierwszemu – z wymienionych – aspektowi. Charakterystykę oczekiwanych efektów kształcenia – także w dziedzinie information literacy – można oprzeć na tzw. koncepcjach progowych (ang. threshold concepts), czyli ideach, które – gdy zostaną pojęte – otwierają nowe pespektywy poznawcze, powodują transformację umiejętności i wiedzy, a nawet zmianę światopoglądu. Najważniejszą współczesną inicjatywą w tym zakresie jest amerykański Framework for Information Literacy for Higher Education, opracowany przez stowarzyszenie Association of College and Research Libraries w roku 2016. W referacie omówiono jego sześć „ram” i ich potencjalny wpływ na edukację informacyjną w uczelniach.
Informacja o przedsiębiorstwach (i innych organizacjach) w internecie 2018Sabina Cisek
Wstęp – czym jest informacja o firmach (organizacjach)
Urzędowe narodowe (ogólne) i branżowe (specjalistyczne) rejestry przedsiębiorstw i innych organizacji – polskie i zagraniczne
Dokumenty wymagane przez przepisy prawa w informacji o przedsiębiorstwach (organizacjach) – polskie i zagraniczne
Sprawdzanie rzetelności i wiarygodności płatniczej polskich przedsiębiorstw (organizacji)
Bazy danych, katalogi, książki telefoniczne w informacji o firmach (organizacjach) – polskie i zagraniczne
Rankingi w informacji o firmach – polskie i zagraniczne
Dane statystyczne w informacji o firmach (organizacjach)
Informacja o już nieistniejących zakładach pracy
Inne źródła, informacja „pomocowa” dla przedsiębiorstw
Istnieje szereg pokrewnych zawodów informacyjnych, które można określić nadrzędnym terminem „profesjonalista informacji”. Wyrażenie to występuje m.in. w nazwie polskiego Stowarzyszenia Profesjonalistów Informacji http://www.spi.org.pl/ i światowego Association of Independent Information Professionals http://www.aiip.org/.
Do zawodów tych należą: analityk danych, badacz rynku, infobroker (broker informacji, researcher), specjalista białego wywiadu (Open Source Intelligence, OSINT), trener „informacyjny”, wywiadowca (biznesowy, gospodarczy, rynkowy), specjalista big data, specjalista zarządzania informacją i inne. Wszyscy oni gromadzą/wyszukują, opracowują/przetwarzają i udostępniają informację odpłatnie i na zlecenie.
W praktyce granice między nimi są płynne, a zakres działalności – a także nazewnictwo – nie są ostatecznie ustalone
Kompetencje informacyjne w miejscu pracy – oczekiwania pracodawców, XIV Forum...Sabina Cisek
W referacie przedstawione są wybrane aspekty zagadnienia kompetencji informacyjnych w miejscu pracy, na podstawie analizy i krytyki piśmiennictwa, głównie anglojęzycznego. Problematyka ta należy do obszernej dziedziny information literacy. Dotyczy zdolności pracowników – na różnych stanowiskach – do efektywnego lokalizowania, oceny, organizacji i wykorzystania informacji, a także jej tworzenia, „opakowania” i prezentowania właściwym odbiorcom, gdy jest to potrzebne do działań biznesowych, wykonywania zadań albo rozwiązywania problemów zawodowych. Wedle dotychczasowych badań (zagranicznych) kompetencje informacyjne przydatne w miejscu pracy – i oczekiwania pracodawców w tym zakresie – różnią się od tych potrzebnych do ukończenia szkoły czy studiów. Pracodawcy cenią takie m.in. postawy i umiejętności informacyjne, jak angażowanie członków zespołu do poszukiwania przydatnych informacji, wykorzystywanie wiedzy współpracowników, pozyskiwanie informacji z różnych źródeł (dokumentacja firmowa, eksperci, specjalistyczne bazy danych), nie tylko z internetu, interpretacja informacji, identyfikowanie powiązań, odnajdywanie wzorców, staranne, dogłębne pozyskiwanie informacji i eksplorowanie problemów.
Wspomnienie o Wandzie Pindlowej, XIV Forum INTSabina Cisek
Profesor Wanda Pindlowa (1933-2015), współtwórczyni polskiej informatologii (nauki o informacji), pracownik naukowy Uniwersytetu Jagiellońskiego, była aktywną członkinią Polskiego Towarzystwa Informacji Naukowej od 1992 r.
Przez wiele lat udzielała się we władzach Towarzystwa, ostatnio jako przewodnicząca sądu koleżeńskiego. W latach 1995-2011 nieprzerwanie brała udział w kolejnych Krajowych Forach Informacji Naukowej i Technicznej, wygłaszając referaty, prowadząc sesje tematyczne oraz pracując w radach programowych tej cyklicznej konferencji. Była również przewodniczącą Rady Programowej wydawanego przez PTIN kwartalnika Praktyka i Teoria Informacji Naukowej i Technicznej i autorką artykułów tam opublikowanych.
Wspomnienie poświęcone jest tej wybitnej Osobowości PTIN w 25. rocznicę istnienia Towarzystwa.
1. 1
Użytkownik informacji
i usługi informacyjne
dr Sabina Cisek
Instytut Informacji Naukowej i Bibliotekoznawstwa
Uniwersytet Jagielloński
Aktualizacja 2015-10-14
2. 2
Treści merytoryczne przedmiotu 2014/2015
Użytkownik informacji i usługi informacyjne
• Użytkownicy informacji w informatologii, kierunki badań, paradygmaty,
publikacje, konferencje, autorzy etc.
• Pojęcie użytkownika informacji
• Zachowania informacyjne – pojęcie, typologia, charakterystyka;
pozyskiwanie/wyszukiwanie informacji jako rodzaj zachowania informacyjnego;
wybrane współczesne koncepcje, modele i teorie zachowań informacyjnych
• Potrzeby informacyjne
• Bariery informacyjne
• Wybrane metody badań użytkowników informacji, ich potrzeb i zachowań –
dyskusja dydaktyczna, studia przypadków
4. 4
Niektóre kierunki badań użytkownika informacji
we współczesnej informatologii
• bariery informacyjne
• kultura informacyjna i kształcenie użytkowników
informacji (information literacy)
• modelowanie użytkownika informacji
• potrzeby informacyjne
• pozyskiwanie, w tym wyszukiwanie informacji
• użytkownicy informacji w Internecie
• zachowania informacyjne, w tym – zachowania
informacyjne w życiu codziennym
5. 5
Elementy historii badań użytkowników
informacji w informatologii 1
• Zagadnienie użytkowników informacji należy do pola zainteresowań
informatologii od początku istnienia tej dyscypliny, zmieniał się natomiast
sposób jego pojmowania a także podejścia badawcze.
• Za symboliczny początek systematycznych dociekań w tym zakresie
uważa się czasami obrady konferencji Royal Society Scientific
Information Conference w 1948 roku w Londynie [Szczechura 1998, s.
107] [Wilson 2008, s. 458].
• Od tamtego czasu, przez ponad sześćdziesiąt lat nie tylko
przeprowadzono setki, jeżeli nie tysiące badań empirycznych, ale
również skonstruowano rozmaite propozycje teoretyczne, niektóre
zaawansowane, na przykład modele zachowań informacyjnych Toma
Wilsona [Wilson 1999], koncepcje ELIS – Everyday Life Information
Seeking Reijo Savolainena, Information Search Process Carol Kuhlthau,
Sense-Making Brendy Dervin i wiele innych [Cisek 2008] [Kamińska-
Czubała 2007] [Theories 2005].
6. 6
Elementy historii badań użytkowników
informacji w informatologii 2
• W Polsce także pojawiły się znaczące opracowania, w tym książkowe, jak
Kształcenie studentów jako użytkowników informacji naukowej [Pindlowa
1984], Informacja a umysł [Próchnicka 1991], Człowiek i komputer.
Dialogowy model wyszukiwania informacji [Próchnicka 2004] czy Bariery
informacyjne [Świgoń 2006].
• Polskojęzyczne podsumowanie badań użytkowników informacji do lat 90. XX
wieku można znaleźć w artykule Użytkownicy informacji. Zarys problematyki
[Szczechura 1998].
• Nowe polskie publikacje o użytkownikach i ich zachowaniach
– Bieniecka, Sabina (2013). Badanie zachowań informacyjnych. Warszawa: Związek
Pracodawców Warszawy i Mazowsza.
– Kamińska-Czubała, Barbara (2013). Zachowania informacyjne w życiu codziennym.
Warszawa: Wydaw. SBP.
– Mierzecka-Szczepańska, Anna (2013). Badania zachowań informacyjnych. Warszawa:
Wydaw. SBP.
7. 7
Najważniejsze publikacje na temat Information
Behavior czyli problematyki użytkowników
informacji jako obszaru badawczego
• Case, Donald O. (2012). Looking for Information. A Survey of Research on
Information Seeking, Needs, and Behavior. Third Edition. Bingley: Emerald
Group Publishing Limited.
• Fisher, Karen E.; Erdelez, Sanda; McKechnie, Lynne (E. F.), eds. (2005).
Theories of Information Behavior. USA: ASIST.
• Mierzecka-Szczepańska, Anna (2013). Badania zachowań informacyjnych.
Warszawa: Wydaw. SBP.
• Szczechura, Kordula (1998). Użytkownicy informacji. Zarys problematyki. W:
Informacja naukowa w Polsce. Tradycja i współczesność. Olsztyn: WSP, s.
107-138.
• Wilson, T. D. [Tom] (2000a). Human Information Behavior. Informing Science
Vol. 3 No. 2, s. 49-55. http://inform.nu/Articles/Vol3/v3n2p49-56.pdf
• Wilson, Tom (2008). The information user: past, present and future. Journal
of Information Science, Vol. 34 No. 4, p. 457-464.
8. 8
Najważniejsze czasopisma, na łamach których
porusza się zagadnienia Information Behavior
czyli problematyki użytkowników informacji
• Information Research
http://informationr.net/ir/index.html
• JASIST
• Journal of Documentation
9. 9
Konferencje z zakresu Information Behavior
czyli problematyki użytkowników informacji
• Cykl konferencji ISIC: the information
behaviour conference
http://informationr.net/isic/papers.html
– Dostępne są pełne teksty referatów
10. 10
Użytkownicy informacji w nauce o informacji –
paradygmaty i ich zmiana 1
• Zmiana paradygmatu
– początek zmian – koniec lat 70., początek lat 80. XX wieku
– „ostateczna” zmiana – przełom XX i XXI wieku
• Dlaczego nastąpiła zmiana?
– Wyczerpanie się „starego” paradygmatu, poprzedniej formuły badań
– Wpływ kognitywizmu – seminarium w Gandawie – 1977
– Metodologia jakościowa (interpretywna) w badaniach użytkownika informacji
– kluczowy artykuł – jeden z najbardziej wpływowych: Wilson, Tom (1981;
2006). On user studies and information needs. Journal of Documentation
Vol. 31 No. 1 (1981); Vol. 62 No. 6 (2006), s. 658-670
– The user-centered turn – kluczowy artykuł: Dervin, Brenda; Nilan, Michael
(1986). Information needs and uses. Annual Review of Information Science
and Technology Vol. 21, s. 3-33.
11. 11
Użytkownicy informacji w nauce o informacji –
paradygmaty i ich zmiana 2
• „Ważnym przełomem metodologicznym w obszarze użytkowników informacji była
„rewolucja paradygmatyczna” zapoczątkowana w latach 70. i 80. XX wieku.
Generalnie polegała na zdecydowanym podkreśleniu, iż badania empiryczne
muszą być oparte na solidnej i przemyślanej podbudowie teoretycznej, a ta z
kolei powinna w centrum uwagi stawiać ludzi – użytkowników informacji, tj. przez
pryzmat ich cech, potrzeb i zachowań należy ujmować problematykę źródeł czy
systemów informacyjno-wyszukiwawczych – a nie odwrotnie. Temu postulatowi
towarzyszyło promowanie jakościowych (interpretatywnych) podejść i metod
badawczych, w miejsce stosowanych dotąd ujęć ilościowych
(pozytywistycznych).
• W efekcie zmieniło się pojęcie użytkownika informacji, stał się nim każdy, kto
przejawia jakiekolwiek zachowania informacyjne, a nie tylko osoba korzystająca z
formalnych, „oficjalnych” dokumentów, kanałów przekazu czy systemów
informacyjnych. Innymi słowy – użytkownik biblioteki, ośrodka informacji, SIW
albo określonej bazy danych zmienił się w użytkownika informacji w ogóle, w
dowolnym kontekście [Dervin, Nilan 1986] [Wilson 1981; 2006] [Wilson 2008].”
(Cisek 2009)
12. 12
Użytkownicy informacji w nauce o informacji –
paradygmaty i ich zmiana 3
• „Od przełomu XX i XXI stulecia mamy do czynienia z (…)
renesansem problematyki użytkowników informacji, jej
nową, przekształconą postacią, zaakceptowaną przez
społeczność uczonych pod szyldem information behavior.
Jest to jedno z najważniejszych i najszybciej rozwijających
się pól badawczych współczesnej informatologii, do tego
stopnia, iż nazywane jest „subdyscypliną” nauki o informacji
[Theories 2005, s. XIX] [Wilson 2008, s. 460].
Subdyscyplina ta stanowi stosunkowo spójny obszar
dociekań o dynamicznie rozwijającej się bazie teoretycznej.”
(Cisek 2009)
13. 13
Użytkownicy informacji w nauce o informacji –
paradygmaty i ich zmiana 4
• O historii badań użytkowników informacji w nauce o
informacji, zmianie paradygmatu pisze m.in. profesor Tom
Wilson – Wilson, Tom (2008). The information user: past,
present and future. Journal of Information Science, Vol. 34
No. 4, p. 457-464.
15. 15
Pojęcie użytkownika informacji
• „Użytkownik informacji (odbiorca informacji), osoba lub
instytucja korzystająca z usług służby informacyjnej bibl.
lub z działalności ośrodków informacji (…)”
– Głombiowski, Karol; Świderski, Bolesław; Więckowska, Helena
red. (1976). Encyklopedia współczesnego bibliotekarstwa
polskiego. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk: Zakład
Narodowy im. Ossolińskich, s. 302.
• „Użytkownik informacji – osoba lub zespół osób
korzystające z informacji”
– Dembowska, Maria red. (1979). Słownik terminologiczny
informacji naukowej. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk:
Zakład Narodowy im. Ossolińskich, s. 119.
16. 16
Pojęcie użytkownika informacji [cd.]
• „Użytkownik informacji – nadawca komunikatu i odbiorca komunikatu.
Czasami tylko odbiorca komunikatu.
• Użytkownik systemu informacyjno-wyszukiwawczego, użytkownik
systemu – użytkownik będący odbiorcą informacji na wyjściu
systemu informacyjno-wyszukiwawczego. Występuje on także w roli
nadawcy informacji, przekazując do systemu komunikat w postaci
zapytania informacyjnego. W wielu systemach użytkownik sam
dokonuje wyszukiwania informacji, samodzielnie określając strategię
wyszukiwawczą lub korzystając ze strategii wyszukiwawczej
systemu, np. w bibliotekach o wolnym dostępie do półek, w
tradycyjnych katalogach i bibliografiach, w Internecie.”
– Bojar, Bożenna red. (2002). Słownik encyklopedyczny informacji, języków i
systemów informacyjno-wyszukiwawczych. Warszawa: Wydawnictwo SBP, s. 288-
289.
– Uwaga! Definicje użytkownika informacji w „Słowniku …” po red. Bożenny Bojar
powstały w ramach systemowej orientacji nauki o informacji (system-oriented
approach)
17. 17
Pojęcie użytkownika informacji [cd.]
• Kisilowska, Małgorzata; Przastek-Samokowa, Maria (2004).
Użytkownik czy klient – refleksje terminologiczne.
Zagadnienia Informacji Naukowej, nr 2, s. 63-71.
– Dostęp także w Bibliologicznej Bibliotece Cyfrowej
– Terminy „czytelnik”, „użytkownik”, „klient”, „odbiorca”, „interesant”
• Użytkownicy informacji w ujęciu kognitywnym
– (Próchnicka, 1991), (Sosińska-Kalata, 1999, s. 37-90), (Woźniak,
1997, s. 10-15)
• Kim jest użytkownik informacji?
– Modele zachowań informacyjnych – a pojęcie użytkownika informacji
18. 18
Inne pojęcia
• Information behavior
– Information behavior (IB) encompasses intentional information
seeking as well as unintentional information encounters.
• Information seeking
– Information seeking is a conscious effort to acquire information in
response to a need or gap in knowledge.
• Information need
– An information need is a recognition that [one’s] knowledge is
inadequate to satisfy a goal.
– http://liswiki.org/wiki/Information_behavior_theories
20. 20
Użytkownicy informacji – o czym mówimy:
nazwy w językach polskim i angielskim
• W literaturze anglojęzycznej problematyka użytkowników
informacji współcześnie, tj. w XXI wieku, z reguły określana
jest terminem Information Behavior, Human Information
Behavior albo Information Behavior Research
• Czyli – termin Information Behavior oznacza:
– (1) obszar badawczy, kierunek dociekań w ramach nauki o informacji
– szeroko rozumiane badanie ludzi jako użytkowników informacji (a
nie tylko – badanie wykorzystania dokumentów czy systemów przez
ludzi)
– albo
– (2) zachowanie/zachowania informacyjne – zachodzące w
rzeczywistości
21. 21
Information Behavior jako jeden z obszarów
badawczych nauki o informacji
• Information Behavior – jest ‘subdyscypliną’ nauki o
informacji (Information Science) (Wilson, 2008, p. 460) lub
bibliotekoznawstwa i nauki o informacji (Library and
Information Science) (Fisher; Erdelez; McKechnie eds.,
2005, p. XX)
• Zaakceptowana, ukształtowana ‘ostatecznie’ na przełomie
XX i XXI wieku (Fisher; Erdelez; McKechnie eds., 2005, p.
XIX)?
• Stanowi stosunkowo spójny obszar badań, dotyczący
zachowań informacyjnych i tego, co się z nimi wiąże –
konteksty, przyczyny, skutki, uwarunkowania
22. 22
Information Behavior = zachowania
informacyjne zachodzące w rzeczywistości
• Dominuje szerokie rozumienie (Wilson, 2000), (Fisher;
Erdelez; McKechnie eds., 2005), (Godbold, 2006), (Case,
2007)
• Zachowania informacyjne = wszystkie zachowania ludzi
związane ze źródłami i kanałami informacji, w tym aktywne i
celowe poszukiwanie informacji, jej pasywny odbiór, a także
wykorzystanie informacji.
– „Information Behavior is the totality of human behavior in relation to sources
and channels of information, including both active and passive information
seeking, and information use. Thus, it includes face-to-face communication
with others, as well as the passive reception of information as in, for example,
watching TV advertisements, without any intention to act on the information
given” (Wilson, 2000, p. 49).
23. 23
Information Behavior = zachowania
informacyjne zachodzące w rzeczywistości cd.
• Zachowania informacyjne obejmują – jak
ludzie potrzebują, poszukują, zarządzają,
podają/udzielają i wykorzystują informację w
różnych kontekstach
– „(…) we conceptualize information behavior as
including how people need, seek, manage, give,
and use information in different contexts” (Fisher;
Erdelez; McKechnie eds., 2005, p. XIX)
24. 24
Information Behavior = zachowania
informacyjne zachodzące w rzeczywistości
[cd.]
• Zachowania informacyjne obejmują zarówno
(świadome) poszukiwanie informacji, jak i inne
niezamierzone albo pasywne zachowania (takie jak
‘zerknięcie’ albo przypadkowe ‘natknięcie się’ na
informację) oraz celowe zachowania niezwiązane z
poszukiwaniem, takie jak aktywne unikanie
informacji.
– „Information behavior (…) encompasses information
seeking as well as the totality of other unintentional or
passive behaviors (such as glimpsing or encountering
information), as well as purposive behaviors that do not
involve seeking, such as actively avoiding information”
(Case, 2007, p. 5).
25. 25
Rodzaje zachowań informacyjnych
(Godbold, 2006)
• Istnieją różne zachowania informacyjne, nie
tylko
– poszukiwanie informacji (information seeking)
– przekazywanie informacji (information transfer)
– wykorzystanie informacji (information use)
26. 26
Rodzaje zachowań informacyjnych cd.
• Pozyskiwanie informacji (information gathering, people encounter
information, Godbold 2006, s. 7)
– aktywne, celowe poszukiwanie i gromadzenie informacji
– rutynowe zbieranie informacji
– przypadkowe pozyskiwanie informacji.
• Reagowanie na informację (people respond to information, Godbold
2006, s. 7)
– dalsze poszukiwanie informacji, poszukiwanie kolejnych informacji
– upowszechnianie zdobytej informacji, dzielenie się z innymi etc.
– taking mental note (‘może się kiedyś przyda’)
– unikanie lub ignorowanie informacji
– niezgoda lub niewiara w informację
– ukrywanie lub niszczenie informacji
• Oraz, oczywiście, wykorzystanie informacji do rozwiązania problemu,
wykonania zadania, poradzenia sobie z sytuacją problemową
27. 27
Rodzaje zachowań informacyjnych – kilka
terminów (w porządku alfabetycznym)
• Information encountering
• Information gathering
• Information retrieval
• Information searching
• Information seeking
• Information transfer
• Information use
• …
– (Case, 2007, p. 5), (Godbold, 2006), (Materska, 2007, s.
114, 115), (Wilson, 2000, p. 49)
28. 28
Pozyskiwanie, wyszukiwanie informacji jako
rodzaj zachowania informacyjnego
• Information Encountering = „przypadkowe” napotykanie
informacji
• Information Retrieval = wyszukiwanie informacji w SIW
• Information Searching = wyszukiwanie informacji (dotyczy
wyszukiwania w konkretnych zasobach, jest działaniem
celowym, ukierunkowanym na odnalezienie potrzebnych
informacji)
• Information Seeking = poszukiwanie informacji (pojęcie
szersze od information searching)
– (Erdelez, 1999), (Erdelez, 2005), (Materska, 2007, s. 113-124)
29. 29
Pozyskiwanie, wyszukiwanie informacji jako
rodzaj zachowania informacyjnego cd.
• Information Retrieval IR= wyszukiwanie informacji,
termin używany w ramach systemocentrycznego,
„pozytywistycznego” paradygmatu w nauce o
informacji
• Information Seeking IS = poszukiwanie informacji,
termin używany w ramach „humanistycznego” nurtu
w nauce o informacji
• Obecnie – tendencje integracyjne – ISR –
Information Seeking and Retrieval
– (Astrom, 2007), (Ingwersen; Järvelin, 2005)
30. 30
Modele wyszukiwania informacji
(czyli jednego z wielu możliwych zachowań
informacyjnych)
• Wyszukiwanie informacji = „wielopoziomowy i
wielokierunkowy zespół interakcji użytkownika z systemem
wyszukiwania informacji” (Próchnicka, 2004, s. 24)
• Wyszukiwanie informacji = „sekwencja czynności, których
celem bezpośrednim jest uzyskanie informacji, zmieniającej
stan wiedzy poszukującego” (Próchnicka, 2004, s. 24)
• „Podstawowa funkcja systemu wyszukiwania informacji
polega na dostarczeniu użytkownikowi kompletnej i zgodnej
z jego potrzebami informacji pochodzącej z zasobów
systemu” (Próchnicka, 2004, s. 43)
31. 31
Modele wyszukiwania informacji (czyli jednego z
wielu możliwych zachowań informacyjnych) [cd.]
• Etapy procesu wyszukiwania informacji w systemie
informacyjno-wyszukiwawczym (information searching)
– Potrzeba informacyjna → czynności heurystyczne (w umyśle
użytkownika, w interakcji z systemem) → pytanie w języku
naturalnym → pytanie w języku zrozumiałym dla systemu (języku
sztucznym) → wewnątrz-systemowe procedury selekcjonowania
informacji/rekordów z bazy systemu → odpowiedź systemu →
procesy heurystyczne w umyśle użytkownika (ocena rezultatów
wyszukiwania, ich selekcjonowanie, integrowanie ze strukturami
wiedzy użytkownika i ich modyfikacja, ewentualnie –
przeformułowanie pytania i „od nowa” ) (Próchnicka, 2004, s. 43)
32. 32
Modele wyszukiwania informacji (czyli jednego z
wielu możliwych zachowań informacyjnych) [cd.]
• model algorytmiczny
– porównanie reprezentacji pytania z reprezentacją obiektów w SIW
– potrzeby użytkowników są stałe, precyzyjnie zdefiniowane, procesy
umysłowe użytkownika nie mają znaczenia
• model kognitywny
– wyszukiwanie informacji jest uwikłane w rozwiązywanie problemów
(pokonywanie sytuacji problemowej)
– nacisk na procesy i struktury poznawcze jednostek
– ciągłość
– zmienność, dynamiczność
– heurystyczny charakter
• model konwersacyjny
– interakcje w wyszukiwaniu informacji – między użytkownikiem,
pośrednikiem i systemem
– dialog
(Próchnicka, 2004, s. 21-41)
33. 33
Co wpływa na zachowania informacyjne?
• Cechy sytuacji problemowej
– problem do rozwiązania, zadanie do wykonania, pytanie
• Determinanty osobnicze, np. doświadczenie, samoocena,
stosunek do nowości, wiek, wiedza o przedmiocie, zadaniu i
SIW, wykształcenie, zainteresowania ……
• Determinanty związane z pełnioną rolą zawodową
• Determinanty środowiskowe
• Cechy źródła informacji, usługi informacyjnej, dostawcy
informacji, systemu informacyjnego etc.
(Niedźwiedzka, 2002, s. 26-27), (Próchnicka, 2004, s. 30-34) i wiele
innych publikacji
34. 34
Co już wiemy „na pewno” o zachowaniach
informacyjnych użytkowników?
• Principle of Least Effort
– „We have found that people invest little in seeking
information, preferring easy-to-use, accessible
sources to sources of known high quality that are
less easy to use and/or less accessible” (Bates,
2005, s. 4).
36. 36
Koncepcje …
• Kilka najważniejszych:
– ELIS, Reijo Savolainen,
– Information Search Process, Seeking Meaning, Carol Collier
Kuhlthau,
– modele Toma Wilsona,
– Opportunistic discovery of information = Information encountering
(przypadkowe pozyskiwanie informacji), Sanda Erdelez,
– Sense-Making, Brenda Dervin.
• Dyskusję i przegląd różnych koncepcji, modeli i teorii można znaleźć
m.in. w:
– (Case, 2007), (Fisher; Erdelez; McKechnie, eds., 2005), (Godbold,
2006), (Joseph i in., 2013,
http://InformationR.net/ir/18-1/paper562.html)
37. 37
Koncepcje …
• Tworzenie dużej liczby różnych modeli i
koncepcji zachowań informacyjnych może
być przejawem postępowania hipotetyczno-
dedukcyjnego w zakresie Information
Behavior. Postępowanie hipotetyczno-
dedukcyjne jest – wg Karla Raimunda
Poppera – przejawem prawidłowego
funkcjonowania danej dyscypliny naukowej
(Grobler, 2008, s. 63-64)
39. 39
Koncepcja Toma Wilsona
• (Próchnicka, 2004, s. 21-22, przypis 3), (Wilson, 1981; 2006)
• (Wilson, 2000a)
http://inform.nu/Articles/Vol3/v3n2p49-56.pdf
– Szerokie rozumienie terminu „zachowanie informacyjne”:
„Information Behavior is the totality of human behavior in relation
to sources and channels of information including both active and
passive information seeking, and information use” (Wilson,
2000a, s. 49)
– Information Behavior obejmuje aktywne poszukiwanie, pasywny
odbiór informacji oraz użytkowanie informacji:
• Information Seeking Behavior
• Information Searching Behavior
• Information Use Behavior
40. 40
Koncepcja Barbary Niedźwiedzkiej
• Nawiązuje do modelu zachowania
informacyjnego autorstwa Toma Wilsona
• (Niedźwiedzka, 2002)
• (Niedźwiedzka, 2003)
http://InformationR.net/ir/9-1/paper164.html
42. 42
Koncepcja Brendy Dervin: Sense-Making
• Szczegółowa charakterystyka koncepcji Sense-Making w
odniesieniu do badań użytkowników znajduje się w (Cisek,
2008), dostęp http://hdl.handle.net/10760/13708,
http://eprints.rclis.org/bitstream/10760/13708/1/cisek-n.pdf
lub http://skryba.inib.uj.edu.pl/wydawnictwa/e05/cisek-n.pdf
• Koncepcja, metateoria powstała w latach 70. XX
wieku; przeszła różne zmiany; obecnie jest
uważana za dojrzałą metodologię, prowadzi się
wiele badań z jej wykorzystaniem
43. 43
Koncepcja Brendy Dervin: Sense-Making cd.
• „Koncepcja Sense-Making, zwana również podejściem,
ujęciem a nawet paradygmatem, rozwijana i
modyfikowana od 1972 r. do dzisiaj przez Brendę Dervin
i kontynuatorów jej myśli, funkcjonuje na trzech
poziomach abstrakcji, jest bowiem:
– m e t a t e o r i ą, systemem założeń ontologicznych i
epistemologicznych dotyczących rzeczywistości w ogóle oraz
natury ludzkiej;
– m e t o d o l o g i ą, obejmującą wynikające z metateorii postulaty
co i jak należy badać, w jaki sposób obserwować rzeczywistość,
gromadzić, analizować i interpretować dane, budować teorie;
– oraz opartą na metateorii i metodologii m e t o d ą, opisem
konkretnych technik i narzędzi badawczych.” (Cisek, 2008, s. 98)
44. 44
Koncepcja Brendy Dervin: Sense-Making cd.
• W nauce o informacji metodologia oparta na
koncepcji Sense-Making związana jest z badaniem
użytkowników informacji:
– zmiana akcentu w badaniach – ze źródeł informacji na
użytkownika informacji; zmiana paradygmatu – na user-
centered approach (Dervin, Nilan, 1986)
– łączy się często z interpretywnymi (jakościowymi)
metodami badań użytkownika, m.in. z metodą zwaną
verbing
– dla badania i modelowania zachowań informacyjnych
najważniejsze jest pojęcie luki (gap)
46. 46
ELIS – Everyday Life Information Seeking
• Wpływowy artykuł – „początek” ELIS –
(Savolainen, 1995)
• W polskiej literaturze przedmiotu: (Kamińska-
Czubała, 2006), (Kamińska-Czubała, 2007)
• Prekursorzy – już w latach 70. i 80. XX wieku w
USA, m.in. Brenda Dervin, Elfreda A. Chatman
• Obecnie: Paula J. McKenzie, Reijo Savolainen,
Amanda Spink i inni, m.in. na łamach czasopism:
Journal of Documentation, Journal of the American
Society of Information Science and Technology,
Library and Information Science Research
47. 47
Koncepcja Savolainena: założenia z zakresu
nauki o informacji
• (a) przedtem badano głównie użytkowników i ich
potrzeby, zachowania etc. w kontekście
wykonywanej pracy
• (b) ELIS – badanie użytkowników i ich zachowań
w kontekście „sposobu życia” (Way of life), NIE w
związku z wykonywaną pracą (non-work
information seeking)
• hipoteza: (a) i (b) to NIE to samo – aczkolwiek
mogą być komplementarne, uzupełniają się
48. 48
Koncepcja Savolainena: założenia dotyczące
człowieka
• Way of life = „porządek rzeczy” (order of things)
• Mastery of life = sposób utrzymywania „porządku
rzeczy” w życiu każdego człowieka, podejście do
rozwiązywania codziennych problemów (sytuacji
problemowych)
– Co wpływa na Mastery of life? – pochodzenie społeczne,
wychowanie (dom, szkoła), przynależność pokoleniowa,
cechy indywidualne (biologiczne?), dotychczasowe
doświadczenia etc. W efekcie – Mastery of life jest w
dużej mierze intuicyjna, „odruchowa”, ma po części
charakter zinternalizowanych „wytycznych” społecznych
(przykładów, wartości, systemów myślenia etc.)
49. 49
Koncepcja Savolainena cd.
• ELIS odnosi się do różnych „elementów informacyjnych”, które
występują, są wykorzystywane:
– w życiu codziennym, często odruchowo, bezrefleksyjnie
– do rozwiązywania problemów niezwiązanych bezpośrednio z
wykonywaną pracą, zawodem (czas wolny, konsumpcja, zdrowie)
• Charakterystyczny dla każdego z nas sposób „radzenia sobie” z życiem
codziennym i sytuacjami problemowymi (czyli Mastery of life)
determinuje zachowania informacyjne
• 4 typy Mastery of life i odpowiadające im zachowania informacyjne:
– optymistyczno-kognitywny
– pesymistyczno-kognitywny
– defensywno-afektywny
– pesymistyczno-afektywny
51. Publikacje
• Erdelez, Sandra (1999). Information Encountering: It's More
Than Just Bumping into Information. Bulletin of the American
Society for Information Science Vol. 25 No. 3.
http://www.asis.org/Bulletin/Feb-99/erdelez.html
• Information Research. An international electronic journal (2011).
Volume 16 No 3, September 2011.
http://informationr.net/ir/16-3/infres163.html [numer poświęcony
przypadkowemu pozyskiwaniu informacji]
• Sapa, Remigiusz (2008). Potencjał bibliotecznych katalogów
online w zakresie sprzyjania zjawisku przypadkowego
pozyskiwania informacji o literaturze naukowej. Przegląd
Biblioteczny R. 76, z. 1, s. 87–110 [dostęp w Bibliologicznej
Bibliotece Cyfrowej]
51
53. 53
Co winien uwzględnić kompleksowy model
zachowania informacyjnego? [1]
• Zachowanie informacyjne nie zawsze jest linearne,
sekwencyjne; często bywa właśnie nielinearne,
wielokierunkowe
– Modele Wilsona i Dervin sugerują „linearność”,
sekwencyjność zachowań użytkownika – nie są w stanie
uchwycić (niewystarczająca moc eksplanacyjna –
explanatory power) wielokierunkowości zachowań
informacyjnych, chociaż ich autorzy zdają sobie sprawę z
problemu
– „The order of information seeking tasks may be reversed or
convoluted, and includes dead-ends, changes of direction, iteration,
abandonment and beginning again. It therefore seems timely to
develop a diagram which explicitly shows the myriad paths that can
be taken through the different modes of information behaviour, from
confusion to revelation and back again, until such time as the
information excursion is deemed to be over” (Godbold 2006, s. 5)
54. 54
Co winien uwzględnić kompleksowy model
zachowania informacyjnego? [2]
• Zachowanie informacyjne nie zawsze jest celowe,
zaplanowane (purposive)
• Istnieją różne zachowania informacyjne
• Wszystkie zachowania informacyjne są
strategiami wytwarzania, nadawania sensu (sense-
making strategies)
• Zachowanie informacyjne zawsze odbywa się w
jakimś kontekście (information seeking in context)
– (Godbold 2006, http://InformationR.net/ir/11-4/paper269.html)
55. 55
Co winien uwzględnić kompleksowy model
zachowania informacyjnego? [3]
• Pojawienie się luki (gap) może wywołać następujące reakcje
użytkownika:
– „poprawianie” internal reality
– „poprawianie” external reality
– ignorowanie luki
• Wszystkie te reakcje są związane z różnymi zachowaniami
informacyjnymi (Godbold 2006, s. 8)
• Luka zawsze wywołuje zachowania informacyjne (niekoniecznie
poszukiwanie informacji, czasami może być to unikanie albo nawet
niszczenie informacji) – ale nie każde zachowanie informacyjne pojawia
się w efekcie wystąpienia luki; istnieją zachowania informacyjne
niezwiązane z luką, podejmowane dla przyjemności, dla nich samych,
bez konkretnego celu (Godbold 2006, s. 12)
• Istnieją luki, których prawdopodobnie nigdy nie da się przekroczyć
57. 57
Potrzeby informacyjne – kontrowersje,
zagadnienia
• Czym jest potrzeba informacyjna? Jak jest
definiowana i konceptualizowana?
• Jak istnieją potrzeby informacyjne?
• Jak poznajemy potrzeby informacyjne? Jakimi
metodami można je badać?
58. 58
Potrzeba informacyjna – definicje,
konceptualizacje, konteksty
• Savolainen, Reijo (2011). Elaborating the motivational attributes of
information need and uncertainty. Information Research Vol. 17 No. 2,
paper 516. http://InformationR.net/ir/17-2/paper516.html
• Savolainen, Reijo (2012). Conceptualizing information need in context.
Information Research Vol. 17 No. 4, paper 534.
http://InformationR.net/ir/17-4/paper534.html
• O pojęciu potrzeb informacyjnych można przeczytać także w
– (Próchnicka 1991, s. 28-36)
– (Urban 2005) http://informacjacyfrowa.wsb.edu.pl/pdfs/urban.pdf
– (Woźniak 1989) [dostęp w Bibliologicznej Bibliotece Cyfrowej]
59. 59
Potrzeba informacyjna – definicje … cd.
• „Potrzeby informacyjne nie mają charakteru
potrzeb autonomicznych, lecz stanowią
element systemu współzależnych potrzeb
człowieka, generowanego przez trzy
podstawowe kategorie potrzeb: potrzeby
fizjologiczne, emocjonalne oraz poznawcze”
(Próchnicka, 2004, s. 24)
60. 60
Potrzeba informacyjna: dwa główne podejścia
• (1) Potrzeba jest „wewnętrznym” stanem mentalnym, stanem umysłu
konkretnego, indywidualnego użytkownika, np. stan ASK, poczucie
niedoboru, niepokój, uczucie „braku sensu” etc. (indywidualizm:
kognitywizm, Peter Ingwersen)
• (2) Potrzeba jest „obiektywnie istniejącym warunkiem realizacji celu”
(Próchnicka, 2004, s. 24), tzn. jest zasobem, zbiorem dokumentów,
informacji przydatnych, niezbędnych do rozwiązania jakiegoś problemu,
niezależnie, czy użytkownik zdaje sobie z tego sprawę czy nie, czy
uświadamia sobie – i w jakim stopniu – swoją potrzebę czy też nie.
– Inaczej: potrzeba informacyjna = zasób wiedzy relewantny do
wykonania pewnego zadania z punktu widzenia stanu wiedzy w
jakiejś dziedzinie i/lub z punktu widzenia pewnej grupy społecznej
(analiza domen, Birger Hjorland)
61. 61
Czy potrzeby informacyjne są materialne czy
niematerialne?
• Zauważmy: w obydwu przypadkach (zob. poprzedni slajd)
potrzeba informacyjna jest niematerialna*
– *z wyjątkiem sytuacji: potrzeba = zbiór dokumentów
zawierających informację relewantną
• (1) potrzeba informacyjna = wewnętrzny stan umysłu
potrzeba jest niematerialna, psychiczna (Świat 2 Poppera?)
• (2) potrzeba informacyjna = niezależny od podmiotu (ale
zależny od stanu wiedzy – w jakiejś dziedzinie albo –
ludzkości ) zasób informacji niezbędny do rozwiązania
problemu potrzeba jest niematerialna, idealna (Świat 3
Poppera?)
62. 62
Czy potrzeby informacyjne istnieją obiektywnie
czy subiektywnie?
• W obydwu przypadkach mamy przynajmniej
możliwość, że potrzeby informacyjne
istnieją bądź obiektywnie bądź
subiektywnie, tzn. istnieją niezależnie lub
zależnie od podmiotu postrzegającego
(użytkownika) lub poznającego (badacza)
63. 63
Czy potrzeby informacyjne istnieją realnie?
Czy da się je zbadać?
• Potrzeba informacyjna jest pojęciem teoretycznym,
stworzonym (wymyślonym) by lepiej opisać zachowania
informacyjne (zwłaszcza wyjaśnić co je powoduje)
• Potrzeby informacyjnej nikt nie widział, zachowania
informacyjne natomiast są obserwowalne.
– Przed rozpoczęciem empirycznych badań trzeba pojęcie potrzeby
informacyjnej zoperacjonalizować.
– Innymi słowy – istnienie potrzeby informacyjnej można stwierdzić
wyłącznie po zaobserwowaniu jej przejawów albo skutków
(użytkownik szuka informacji, więc pewnie ma potrzebę
informacyjną, ale – jest to rozumowanie indukcyjne, więc zawodne,
użytkownik może szukać informacji bez wystąpienia potrzeby
informacyjnej).
64. 64
Skąd się biorą potrzeby informacyjne?
I dlaczego są takie a nie inne?
• Co powoduje powstawanie potrzeb informacyjnych? („że są”)
Istnieją różne poglądy
– luka wg koncepcji Sense-Making
– potrzeby bardziej podstawowe – fizjologiczne, emocjonalne,
poznawcze wywołują potrzeby informacyjne (Próchnicka 2004, s.
24)
– sytuacja problemowa (= „dysonans między aktualnym a
antycypowanym stanem wiedzy użytkownika”, Próchnicka 2004, s.
31)
• Co wpływa na przedmiot, treść potrzeb informacyjnych?
(„jakie są”, czego dotyczą)
– wszystko
65. 65
Cztery poziomy potrzeby rozumianej
indywidualistycznie
• Potrzeba wewnętrzna
• Potrzeba wyrażona w języku potocznym,
potrzeba uświadomiona
• Potrzeba wyrażona w języku sformalizowanym
SIW, potrzeba sformalizowana
• Potrzeba kompromisowa
– (Próchnicka, 2004, s. 33, 34, 156, 157)
66. 66
Potrzeby a zachowania informacyjne
• Potrzeba informacyjna ≠zachowanie informacyjne, czyli:
– potrzeba informacyjna ≠ wykorzystywane źródła informacji
– potrzeba informacyjna ≠ zadawane pytania
– potrzeba informacyjna ≠ (zgłaszane) zapotrzebowanie na
informację
– information need ≠information demand, information want
• „Potrzeby informacyjne są bezpośrednim czynnikiem
sprawczym inicjującym wyszukiwanie informacji”
(Próchnicka, 2004, s. 33), ale możliwe są zachowania
informacyjne niewynikające z potrzeb informacyjnych
(Godbold, 2006)
67. 67
Cechy potrzeb informacyjnych
• Potrzeby informacyjne są dynamiczne,
zmieniają się również w trakcie
pozyskiwania i przetwarzania informacji
• Potrzeby informacyjne nie zawsze są
uświadomione
• Na potrzeby informacyjne wpływa wiele
czynników, także – „niemerytoryczne”
68. 68
Potrzeby informacyjne z punktu widzenia
praktyka – profesjonalisty informacji: co należy
ustalić w wywiadzie informacyjnym z
użytkownikiem?
• Zobacz prezentacja „Klienci brokera
informacji. Użytkownicy informacji
biznesowej”
http://www.slideshare.net/sabinacisek/klienci-b
70. 70
Bariery informacyjne – definicje
• „Przez bariery informacyjne rozumie się trudności, jakie
pojawiają się podczas poszukiwania informacji, jej
wykorzystywania i rozpowszechniania” (Woźniak, 2004, s.
107)
• „Bariery informacyjne są to przeszkody, które utrudniają,
opóźniają lub uniemożliwiają dostęp do informacji, czyli
pozyskiwanie i korzystanie z informacji. W literaturze można
spotkać inne zbliżone nazwy tego zjawiska, np. bariery w
dostępie do informacji, bariery komunikacyjne, bariery w
przepływie wiedzy, wynikające ze wzajemnych relacji między
pojęciami informacja, komunikacja i wiedza” (Świgoń, 2006,
s. 23)
• Związek barier informacyjnych z potrzebami i zachowaniami
informacyjnymi – zobacz (Świgoń, 2006, s. 18-23)
71. 71
Bariery informacyjne – rodzaje
• Rodzaje i typologia barier informacyjnych – zobacz
(Świgoń, 2006, s. 24-122), (Woźniak, 2004, s. 107)
• Przykład typologii barier informacyjnych (Świgoń, 2006, s.
43-52)
– Bariery związane z użytkownikiem informacji (np. brak czasu, brak
wiedzy, library anxiety, nieświadomość istnienia zasobów
informacyjnych, pasywna postawa)
– Bariery interpersonalne (np. brak pomocy ze strony pośredników)
– Bariery środowiskowe (np. finansowe, geograficzne, kulturowe,
prawne)
– Bariery związane ze źródłami informacji (tworzone przez biblioteki;
tworzone przez autorów i wydawców źródeł informacji)
72. 72
Bariery informacyjne – przykładowe
publikacje
• Banacka, Marianna (2004). Współczesne bariery w
dostępie do informacji – kilka uwag w związku z ich
typologiami i rodzajami.
http://e-pedagogiczna.edu.pl/upload/file/dokumenty/jarocin1.pd
• Świgoń, Marzena (2014). Bariery i ograniczenia w dostępie
do wiedzy i informacji – terminologia i klasyfikacja. Nowa
Biblioteka nr 1 (14). S. 7-14.
74. 74
Przykłady publikacji na temat podejść, metod
i technik badania użytkowników informacji
• Activity theory (Wilson, 2006)
http://InformationR.net/ir/11-4/paper260.html
• Badanie w działaniu (Action Research) i inne metody jakościowe
(Wilson, 2000b) http://informationr.net/ir/5-3/paper76.html
• Obserwacja uczestnicząca i nieuczestnicząca (Cooper; Lewis;
Urquhart, 2004) http://InformationR.net/ir/9-4/paper184.html
• Cisek, Sabina (2009). Metodologia badań użytkowników informacji w
świetle anglojęzycznej literatury przedmiotu w XXI wieku
– pełny tekst
http://www.slideshare.net/sabinacisek/metodologia-badan-uzytkownikow
– prezentacja
http://www.slideshare.net/sabinacisek/metodologia-badan-uzytkownikw
75. 75
Metodologie (strategie badawcze): ilościowa
(pozytywistyczna), jakościowa (rozumiejąca),
mieszana (MMR)
Strategia ilościowa
• zjawiska społeczne być może
różnią się od fizycznych, ale
wszystkie mogą być badane
takimi samymi metodami
• data (dane) próbuje się uzyskać
materiał badawczy wolny od
subiektywnych uwarunkowań
• badanie „próbek” – study of
samples
• analiza przyczynowo-skutkowa,
przewidywanie
Strategia jakościowa
• zjawiska społeczne różnią się
od fizycznych, dlatego muszą
być badane odmiennymi
metodami
• evidence (dane empiryczne,
materiał badawczy) nigdy nie są
wolne od ocen i wartościowania
• pogłębione badanie przypadków
– study of cases
• interpretacja i zrozumienie;
trzeba wyjaśnić jak przebiegała
interpretacja
76. 76
Strategia ilościowa (pozytywistyczna) –
niektóre metody i techniki badań
• Metody statystyczne
• Sondaż diagnostyczny (metoda sondażowa)
– ankieta
– wywiad standaryzowany
• Metody ilościowe w badaniach użytkowników
informacji często były używane niewłaściwie –
gromadzenie danych ilościowych, brak teorii,
niezadowalające rezultaty badań
77. 77
Strategia jakościowa (rozumiejąca) – niektóre
metody i techniki badań
• Metody jakościowe w badaniach użytkowników informacji:
– action research – badanie w działaniu
– case study – studium przypadku
– critical incident analysis – metoda zdarzeń krytycznych
– critical literature review – analiza i krytyka piśmiennictwa
– etnography – metody etnograficzne
– grounded theory – teoria ugruntowana
• Techniki badawcze w metodologii jakościowej (źródła
danych, materiału empirycznego, evidence):
– dokumenty, teksty
– obserwacja, w tym – etnograficzna, uczestnicząca i inne
– wywiady, w tym – grupowy (fokus), narracyjny, swobodny, wywiad
Sense-Making (micro-moment time-line interview)
– wrażenia i reakcje badacza
78. 78
Badania użytkowników – przykłady publikacji,
w których szczegółowo opisano procedury
badawcze
• Banwell, Linda; Coulson, Graham (2004). Users and user study
methodology: the JUBILEE Project. Information Research Vol. 9 No. 2
paper 167. http://InformationR.net/ir/9-2/paper167.html
• Bieniecka, Sabina (2013). Badanie zachowań informacyjnych.
Warszawa: Związek Pracodawców Warszawy i Mazowsza.
http://www.mcig.pl/images/raporty/02_badanie%20zachowan.pdf
• Maik, Robert i in. (2010). Strategiczne źródła informacji w działalności
przedsiębiorstw. Raport z badania. Warszawa: PARP.
http://www.parp.gov.pl/files/74/81/380/7620.pdf
80. 80
Bibliografia 1
• Astrom, Fredrik (2007). Changes in the LIS Research Front: Time-Sliced Cocitation Analyses of LIS
Journal Articles, 1990-2004. JASIST Vol. 58 No. 7, s. 947-957.
• Banacka, Marianna (2004). Współczesne bariery w dostępie do informacji – kilka uwag w związku z ich
typologiami i rodzajami. http://e-pedagogiczna.edu.pl/upload/file/dokumenty/jarocin1.pdf
• Banwell, Linda; Coulson, Graham (2004). Users and user study methodology: the JUBILEE Project.
Information Research Vol. 9 No. 2 paper 167. http://InformationR.net/ir/9-2/paper167.html
• Bates, Marcia J. (2005). An Introduction to Metatheories, Theories, and Models. W: Theories of
Information Behavior. USA: ASIST, s. 1-24.
• Bates, Marcia J. (2007). What is browsing – really? A model drawing from behavioural science research.
Information Research Vol. 12 No. 4 paper 330. http://InformationR.net/ir/12-4/paper330.html
• Bieniecka, Sabina (2013). Badanie zachowań informacyjnych. Warszawa: Związek Pracodawców
Warszawy i Mazowsza. http://www.mcig.pl/images/raporty/02_badanie%20zachowan.pdf
• Bojar, Bożenna red. (2002). Słownik encyklopedyczny informacji, języków i systemów informacyjno-
wyszukiwawczych. Warszawa: Wydaw. SBP
• Case, Donald O. (2006). Information Behavior. ARIST Vol. 40, s. 293-327.
• Case, Donald O. (2012). Looking for Information. A Survey of Research on Information Seeking, Needs,
and Behavior. Third Edition. Bingley: Emerald Group Publishing Limited.
• Cisek, Sabina (2008). Badanie zachowań informacyjnych użytkowników bibliotek: metodologia Sense-
Making. W: Biblioteka: klucz do sukcesu użytkowników. Red. Maria Kocójowa. Kraków: IINiB UJ.
http://eprints.rclis.org/handle/10760/13708
• Cisek, Sabina (2011 – ). Information Literacy in the School Sector.
http://informationliteracyintheschoolsector.blogspot.com/
• Cisek, Sabina (2008 – ). Methodology and Philosophy of LIS (Information Science).
http://methodologyphilosophyinfoscience.blogspot.com/
81. 81
Bibliografia 2
• Cisek, Sabina (2009). Metodologia badań użytkowników informacji w XXI wieku w świetle
anglojęzycznej literatury przedmiotu. Praktyka i Teoria Informacji Naukowej i Technicznej 2009 nr 4, s.
3-11. http://www.slideshare.net/sabinacisek/metodologia-badan-uzytkownikow-inf-21-wiek
• Cooper, Janet; Lewis, Rachael; Urquhart, Christine (2004). Using participant or non-participant
observation to explain information behaviour. Information Research Vol. 9 No. 4 paper 184.
http://InformationR.net/ir/9-4/paper184.html
• Dembowska, Maria red. (1979). Słownik terminologiczny informacji naukowej. Wrocław, Warszawa,
Kraków, Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Derfert-Wolf, Lidia (2005). Information literacy – koncepcje i nauczanie umiejętności informacyjnych.
Biuletyn EBIB nr 1 (62). http://ebib.oss.wroc.pl/2005/62/derfert.php
• Derfert-Wolf, Lidia (2006). Elektroniczne usługi informacyjne typu pytanie-odpowiedź – światowe trendy i
doświadczenia bibliotek. Biuletyn EBIB Nr 1 (71). http://www.ebib.info/2006/71/derfert.php
• Dervin, Brenda (1999). On studying information seeking methodologically: The implication of connecting
metatheory to method. Information Processing and Management Vol. 35, s. 727-750.
• Dervin, Brenda (2003). Human Studies and User Studies: A Call for Methodological Inter-disciplinarity.
Information Research Vol. 9 (1) paper 166. http://InformationR.net/ir/9-1/paper166.html
• Dervin, Brenda (2005 – ). Sense-Making Methodology Site. http://communication.sbs.ohio-
state.edu/sense-making/
• Dervin, Brenda; Nilan, Michael (1986). Information needs and uses. Annual Review of Information
Science and Technology Vol. 21, s. 3-33.
• Du, Jia Tina; Spink, Amanda (2011). Toward a Web Search Model: Integrating Multitasking, Cognitive
Coordination, and Cognitive Shifts. JASIST Vol. 62 (8), p. 1446-1472.
82. 82
Bibliografia 3
• Eldredge, Jonathan D. (2004). Inventory of research methods for librarianship and informatics. Journal
of the Medical Library Association Vol. 92, s. 83-90.
http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?artid=314107#id2579454
• Erdelez, Sanda (1999). Information Encountering: It's More Than Just Bumping into Information. Bulletin
of the American Society for Information Science Vol. 25 No. 3. http://www.asis.org/Bulletin/Feb-
99/erdelez.html
• Erdelez, Sanda (2005). Information encountering. W: Theories of Information Behavior. USA: ASIST, s.
179-184.
• Fisher, Karen E.; Erdelez, Sanda; McKechnie, Lynne (E. F.), eds. (2005). Theories of Information
Behavior. USA: ASIST.
• Gałczyński, Julian (1996). Pertynencja jako wspólny cel użytkowników i pracowników informacji. PTINT
t. 4 nr 3, s. 14-21.
• Godbold, Natalya (2006). Beyond information seeking: towards a general model of information
behaviour. Information Research Vol. 11 No. 4, paper 269. http://InformationR.net/ir/11-4/paper269.html
• Information Research. An international electronic journal (2011). Volume 16 No 3 September 2011.
http://informationr.net/ir/16-3/infres163.html [numer poświęcony przypadkowemu pozyskiwaniu
informacji]
• Ingwersen, Peter; Järvelin, Kalervo (2005). The Turn: Integration of Information Seeking and Retrieval in
Context. Dordrecht: Springer.
• Järvelin, Kalervo; Wilson, Thomas D. (2003). On conceptual models for information seeking and
retrieval research. Information Research Vol. 9 No. 1 paper 163. http://InformationR.net/ir/9-
1/paper163.html
83. 83
Bibliografia 4
• Joseph, Pauline; Debowski, Shelda; Goldschmidt, Peter (2013). Models of information search: a
comparative analysis. Information Research, Vol. 18(1) paper 562. http://InformationR.net/ir/18-
1/paper562.html
• Kamińska-Czubała, Barbara (2006). Zachowania informacyjne w życiu codziennym – kierunki badań. W:
Kierunki i priorytety rozwoju informacji naukowej w kontekście budowania społeczeństwa wiedzy.
Katowice: PTIN, s. 35-39.
• Kamińska-Czubała, Barbara (2007). Zachowania informacyjne w życiu codziennym: wybrane aspekty
teoretyczne. W: Między przeszłością a przyszłością. Książka, biblioteka, informacja naukowa – funkcje
społeczne na przestrzeni dziejów. Kraków: Wydaw. UJ, s. 195-202.
• Kamińska-Czubała, Barbara (2014). Zachowania informacyjne w życiu codziennym. Warszawa: Wydaw.
SBP.
• Kisilowska, Małgorzata; Przastek-Samokowa, Maria (2004). Użytkownik czy klient – refleksje
terminologiczne. Zagadnienia Informacji Naukowej, nr 2, s. 63-71 [dostęp w Bibliologicznej Bibliotece
Cyfrowej]
• Konecki, Krzysztof (2002-2009). Studia z metodologii badań jakościowych. (Także inne interesujące
publikacje) http://krzysztofkonecki.prv.pl/
• Kuhlthau, Carol C. (2004) Seeking meaning: a process approach to library and information services. 2nd
edition. Westport, CT: Libraries Unlimited.
• Materska, Katarzyna (2007). Informacja w organizacjach społeczeństwa wiedzy. Warszawa: Wydaw.
SBP.
• Mierzecka-Szczepańska, Anna (2013). Badania zachowań informacyjnych. Warszawa: Wydaw. SBP.
• Myers, Michael D. (1997- ). Qualitative Research in Information Systems.
http://www.qual.auckland.ac.nz/#Welcome
84. 84
Bibliografia 5
• Niedźwiedzka, Barbara (2002). Modyfikacja modelu zachowań informacyjnych T. D. Wilsona w świetle
wyników badania zachowań informacyjnych menedżerów. Zagadnienia Informacji Naukowej nr 1, s. 22-
33.
• Niedźwiedzka, Barbara (2003). A proposed general model of information behaviour. Information
Research Vol. 9 No. 1 paper 164. http://InformationR.net/ir/9-1/paper164.html
• Pickard, Alison; Dixon, Pat (2004). The applicability of constructivist user studies: How can constructivist
inquiry inform service providers and systems designers? Information Research Vol. 9 No. 3 paper 175.
http://InformationR.net/ir/9-3/paper175.html
• Próchnicka, Maria (1991). Informacja a umysł. Kraków: Universitas.
• Próchnicka, Maria (2004). Człowiek i komputer. Dialogowy model wyszukiwania informacji. Kraków:
Wydaw. UJ
• Reitz, Joan M. (2004-2013). Information need. W: Online Dictionary for Library and Information Science.
(Reitz, 2013) http://www.abc-clio.com/ODLIS/odlis_i.aspx
• Sapa, Remigiusz (2008). Potencjał bibliotecznych katalogów online w zakresie sprzyjania zjawisku
przypadkowego pozyskiwania informacji o literaturze naukowej. Przegląd Biblioteczny R. 76, z. 1, s. 87–
110.
• Savolainen, Reijo (1995). Everyday Life Information Seeking: Approaching Information Seeking in the
Context of „Way of Life”. Library and Information Science Research Vol. 17, s. 259-294.
• Savolainen, Reijo (2005). Everyday Life Information Seeking. W: Encyclopedia of Library and Information
Science. 2nd edition, s. 155-163. http://books.google.com/books?
hl=en&lr=&id=0BDWcWT8tDMC&oi=fnd&pg=PA155&ots=IjzCorbDDC&sig=RPFg_hoq4WajBGvRStsME-
Zru2Q
85. 85
Bibliografia 6
• Savolainen, Reijo (2011). Elaborating the motivational attributes of information need and uncertainty.
Information Research Vol. 17 No. 2, paper 516. http://InformationR.net/ir/17-2/paper516.html
• Savolainen, Reijo (2012). Conceptualizing information need in context. Information Research Vol. 17 No.
4, paper 534. http://InformationR.net/ir/17-4/paper534.html
• Sobielga, Jolanta (1999). Psychologiczne uwarunkowania zachowań informacyjnych. Zagadnienia
Informacji Naukowej nr 2, s. 96-102.
• Sosińska-Kalata, Barbara (1999). Modele organizacji wiedzy w systemach wyszukiwania informacji o
dokumentach. Warszawa: Wydaw. SBP, s. 37-90 (Część druga: Wiedza prywatna użytkownika).
• Spink, Amanda (2004). Multitasking information behavior and information switching: an exploratory study.
Journal of Documentation Vol. 60 No. 4, s. 336-351.
• Spink, Amanda; Currier, James (2006). Towards an evolutionary perspective for human information
behavior. An exploratory study. Journal of Documentation Vol. 62 No. 2, pp. 171-193.
• Szczechura, Kordula (1998). Użytkownicy informacji. Zarys problematyki. W: Informacja naukowa w
Polsce. Tradycja i współczesność. Olsztyn: WSP, s. 107-138.
• Szwalbe, Jerzy (1982). Badania potrzeb użytkowników informacji. Zarys problematyki i metodyki badań.
Warszawa: IINTE.
• Świgoń, Marzena (2006). Bariery informacyjne. Podstawy teoretyczne i próba badań w środowisku
naukowym. Warszawa: Wydaw. SBP, s. 13-122 (rozdziały 1, 2, 3).
• Świgoń, Marzena (2014). Bariery i ograniczenia w dostępie do wiedzy i informacji – terminologia i
klasyfikacja. Nowa Biblioteka nr 1 (14). S. 7-14.
• Talja, S., & McKenzie, P. J. (2007). Editors' introduction: Special issue on discursive approaches to
information seeking in context. Library Quarterly, Vol. 77, p. 97−108.
86. 86
Bibliografia 7
• Tidline, Tonyia J. (2005). Dervin’s Sense-Making. W: Theories of Information Behavior. USA: ASIST, s.
113-117.
• Urban, Bogumiła (2005). Potrzeby informacyjne – klucz do zrozumienia użytkowników biblioteki
akademickiej. http://informacjacyfrowa.wsb.edu.pl/pdfs/urban.pdf
• Wilson, Tom D. (1999). Models in information behaviour research. Journal of Documentation Vol. 55 No.
3, p. 249-270. http://informationr.net/tdw/publ/papers/1999JDoc.html
• Wilson, Tom D. (2000). Human Information Behavior. Informing Science Vol. 3 No. 2, p. 49-55.
http://inform.nu/Articles/Vol3/v3n2p49-56.pdf lub http://informationr.net/tdw/publ/papers/2000HIB.pdf
• Wilson, Tom D. (1981; 2006). On user studies and information needs. Journal of Documentation Vol. 31
No. 1 (1981); Vol. 62 No. 6 (2006), s. 658-670.
• Wilson, Tom D. (2000b). Recent trends in user studies: action research and qualitative methods.
Information Research Vol. 5 No. 3. http://informationr.net/ir/5-3/paper76.html
• Wilson, Tom D. (2006). A re-examination of information seeking behaviour in the context of activity
theory. Information Research, Vol. 11 No. 4 paper 260. http://InformationR.net/ir/11-4/paper260.html
• Wilson, Tom D. (2008). The information user: past, present and future. Journal of Information Science,
Vol. 34 No. 4, p. 457-464.
• Woźniak, Jadwiga (1989). O tak zwanych potrzebach informacyjnych. Zagadnienia Informacji Naukowej
nr 1, s. 39-59. [dostęp w Bibliologicznej Bibliotece Cyfrowej]
• Woźniak, Jadwiga (1997). Kognitywizm w informacji. Zagadnienia Informacji Naukowej nr 2 (70), s. 3-16
(zwłaszcza – na temat użytkowników informacji – s. 10-15)
• Woźniak, Jadwiga (2004). Informacyjne progi i bariery – spojrzenie z perspektywy języków informacyjno-
wyszukiwawczych. W: Przestrzeń informacji i komunikacji społecznej. Kraków: Wydaw. UJ, s. 106-111.
87. 87
Bibliografia 7
• Tidline, Tonyia J. (2005). Dervin’s Sense-Making. W: Theories of Information Behavior. USA: ASIST, s.
113-117.
• Urban, Bogumiła (2005). Potrzeby informacyjne – klucz do zrozumienia użytkowników biblioteki
akademickiej. http://informacjacyfrowa.wsb.edu.pl/pdfs/urban.pdf
• Wilson, Tom D. (1999). Models in information behaviour research. Journal of Documentation Vol. 55 No.
3, p. 249-270. http://informationr.net/tdw/publ/papers/1999JDoc.html
• Wilson, Tom D. (2000). Human Information Behavior. Informing Science Vol. 3 No. 2, p. 49-55.
http://inform.nu/Articles/Vol3/v3n2p49-56.pdf lub http://informationr.net/tdw/publ/papers/2000HIB.pdf
• Wilson, Tom D. (1981; 2006). On user studies and information needs. Journal of Documentation Vol. 31
No. 1 (1981); Vol. 62 No. 6 (2006), s. 658-670.
• Wilson, Tom D. (2000b). Recent trends in user studies: action research and qualitative methods.
Information Research Vol. 5 No. 3. http://informationr.net/ir/5-3/paper76.html
• Wilson, Tom D. (2006). A re-examination of information seeking behaviour in the context of activity
theory. Information Research, Vol. 11 No. 4 paper 260. http://InformationR.net/ir/11-4/paper260.html
• Wilson, Tom D. (2008). The information user: past, present and future. Journal of Information Science,
Vol. 34 No. 4, p. 457-464.
• Woźniak, Jadwiga (1989). O tak zwanych potrzebach informacyjnych. Zagadnienia Informacji Naukowej
nr 1, s. 39-59. [dostęp w Bibliologicznej Bibliotece Cyfrowej]
• Woźniak, Jadwiga (1997). Kognitywizm w informacji. Zagadnienia Informacji Naukowej nr 2 (70), s. 3-16
(zwłaszcza – na temat użytkowników informacji – s. 10-15)
• Woźniak, Jadwiga (2004). Informacyjne progi i bariery – spojrzenie z perspektywy języków informacyjno-
wyszukiwawczych. W: Przestrzeń informacji i komunikacji społecznej. Kraków: Wydaw. UJ, s. 106-111.