Zagadnienie rozwoju kompetencji informacyjnych (ang. information literacy) w szkole wyższej posiada co najmniej trzy wymiary, mianowicie: (1) cele i efekty uczenia się – co studenci powinni wiedzieć, umieć i akceptować w obszarze indywidualnego i grupowego zarządzania informacją; (2) organizacja kształcenia – formy, metody i środki dydaktyczne; (3) sposoby ewaluacji kompetencji informacyjnych. Referat poświęcony jest pierwszemu – z wymienionych – aspektowi. Charakterystykę oczekiwanych efektów kształcenia – także w dziedzinie information literacy – można oprzeć na tzw. koncepcjach progowych (ang. threshold concepts), czyli ideach, które – gdy zostaną pojęte – otwierają nowe pespektywy poznawcze, powodują transformację umiejętności i wiedzy, a nawet zmianę światopoglądu. Najważniejszą współczesną inicjatywą w tym zakresie jest amerykański Framework for Information Literacy for Higher Education, opracowany przez stowarzyszenie Association of College and Research Libraries w roku 2016. W referacie omówiono jego sześć „ram” i ich potencjalny wpływ na edukację informacyjną w uczelniach.

1. Koncepcje progowe (threshold
concepts) w kształceniu kompetencji
informacyjnych w szkole wyższej
Dr Sabina Cisek
Wydział Zarządzania i Komunikacji Społecznej
Uniwersytet Jagielloński
Konferencja "Biblioteka dla dydaktyki II", Chorzów, 2018-06-11
1

2. Spis treści
• Kompetencje informacyjne (information literacy)
• Koncepcje progowe (threshold concepts)
• ACRL: Framework for Information Literacy for Higher
Education
• Zamiast podsumowania
• Bibliografia (wybrana)
Konferencja "Biblioteka dla dydaktyki II", Chorzów, 2018-06-11 2

3. Kompetencje informacyjne
(information literacy)
Konferencja "Biblioteka dla dydaktyki II", Chorzów, 2018-06-11 3

4. Tradycyjne ujęcie
Osoba kompetentna
informacyjnie potrafi:
• rozpoznać swoje potrzeby
informacyjne,
• zlokalizować, wyszukać i
uzyskać potrzebną informację,
• wyszukaną/uzyskaną
informację ocenić,
zorganizować i efektywnie
wykorzystać dla realizacji
swoich celów
Nowe ujęcie
Information literacy is the set of
integrated abilities encompassing
• the reflective discovery of
information,
• the understanding of how
information is produced and valued,
• and the use of information in
creating new knowledge and
participating ethically in
communities of learning
[Framework, 2016]
Konferencja "Biblioteka dla dydaktyki II", Chorzów, 2018-06-11 4

5. Pojęcia pokrewne (wybrane)
Konferencja "Biblioteka dla dydaktyki II", Chorzów, 2018-06-11 5
Kultura
informacyjna
Data
literacy
Research
information
literacy,
badawcze
kompetencje
informacyjne
Health
information
literacy

6. Kształcenie kompetencji informacyjnych w szkole
wyższej – trzy wymiary
1) Cele i efekty kształcenia – co studenci (i nie tylko) powinni
- wiedzieć (wiedza)
- umieć (umiejętności)
- akceptować (afekty, kompetencje społeczne, postawy, wartości)
w kontekście ekosystemu informacyjnego współczesnej nauki, uczelni,
bibliotek, przyszłych pracodawców …
2) Organizacja kształcenia, interesariusze, dydaktyka – formy, metody, środki
dydaktyczne
3) Sposoby ewaluacji kompetencji informacyjnych
Konferencja "Biblioteka dla dydaktyki II", Chorzów, 2018-06-11 6

7. Koncepcje progowe (threshold
concepts)
Konferencja "Biblioteka dla dydaktyki II", Chorzów, 2018-06-11 7

8. Koncepcje progowe = idee, pojęcia itp., które – raz
zrozumiane – otwierają nowe pespektywy poznawcze,
umożliwiają interpretację/uchwycenie czegoś w sposób
przedtem niedostępny, zmieniają (na zawsze) tryb
myślenia o jakiejś dziedzinie, przedmiocie …
Konferencja "Biblioteka dla dydaktyki II", Chorzów, 2018-06-11 8

9. Threshold concepts są:
• Transformatywne – zmieniają osobę uczącą się, jej sposób
myślenia i działania
• Nieodwracalne – nie da się powrócić do poprzedniego stanu
poznawczego (i afektywnego)
• Integracyjne – pozwalają uchwycić niedostrzegane przedtem
powiązania i relacje
• Związane z poszczególnymi obszarami wiedzy (albo praktyki)
• Niepokojące, kłopotliwe – bywają nieintuicyjne, sprzeczne ze
„zdrowym rozsądkiem”, wymuszają „wyjście” ze strefy komfortu
Konferencja "Biblioteka dla dydaktyki II", Chorzów, 2018-06-11 9

10. Konstruowanie procesu uczenia się wokół zagadnień
kluczowych dla danej dziedziny (tzw. progów), zamiast
linearnego procesu przekazywania wiedzy zgodnie
z programem nauczania
https://www.edunews.pl/system-edukacji/przyszlosc-edukacji/2852-nowe-sposoby-uczenia-sie
Konferencja "Biblioteka dla dydaktyki II", Chorzów, 2018-06-11 10

11. ACRL: Framework for
Information Literacy for Higher
Education (2016)
Konferencja "Biblioteka dla dydaktyki II", Chorzów, 2018-06-11 11

12. Sześć „ram” (koncepcji progowych), związanych
z kompetencjami informacyjnymi w nauce
i szkolnictwie wyższym
1) Authority Is Constructed and Contextual
2) Information Creation as a Process
3) Information Has Value
4) Research as Inquiry
5) Scholarship as Conversation
6) Searching as Strategic Exploration
http://www.ala.org/acrl/standards/ilframework
Konferencja "Biblioteka dla dydaktyki II", Chorzów, 2018-06-11 12

13. Konferencja "Biblioteka dla dydaktyki II", Chorzów, 2018-06-11 13
Autorytatywność informacji
(rzetelność, wiarygodność, zaufanie)
nie ma charakteru absolutnego,
lecz jest uwarunkowana społecznie
(stanowi konstrukcję) i zależy od
kontekstu

14. Konferencja "Biblioteka dla dydaktyki II", Chorzów, 2018-06-11 14
Informacja powstaje iteracyjnie –
w wyniku wielu różnych procesów
– a procesy te mają wpływ na jej
formę, jakość, treść, użyteczność

15. Konferencja "Biblioteka dla dydaktyki II", Chorzów, 2018-06-11 15
Informacja ma wartość
– jako instrument wpływu, środek
edukacji, narzędzie poznania
świata, towar …

16. Konferencja "Biblioteka dla dydaktyki II", Chorzów, 2018-06-11 16
Badanie naukowe to dociekanie
– formułowanie pytań –
a następnie poszukiwanie nań
odpowiedzi

17. Konferencja "Biblioteka dla dydaktyki II", Chorzów, 2018-06-11 17
Nauka jest „konwersacją”,
nieustającym dyskursem,
ścieraniem się poglądów,
nie zawsze ma gotowe
odpowiedzi

18. Konferencja "Biblioteka dla dydaktyki II", Chorzów, 2018-06-11 18
Poszukiwanie informacji to
działanie strategiczne
– często jest nielinearne, iteracyjne,
wymaga wykorzystania różnych
źródeł, elastyczności, efektywnego
zarządzania informacją …

19. Co (1) rozumie/wie, (2) potrafi zrobić i jakie (3)
dyspozycje (emocje, postawy, wartości) w odniesieniu
do współczesnego środowiska informacyjnego
przejawia osoba, która zinternalizowała koncepcje
progowe information literacy?
Zob. http://www.ala.org/acrl/standards/ilframework
Konferencja "Biblioteka dla dydaktyki II", Chorzów, 2018-06-11 19

20. Zamiast podsumowania
Konferencja "Biblioteka dla dydaktyki II", Chorzów, 2018-06-11 20

21. Dlaczego warto zmienić podejście do kształcenia kompetencji
informacyjnych w uczelniach – od listy standardów (wytycznych) do
koncepcji progowych (i ram)?
Konferencja "Biblioteka dla dydaktyki II", Chorzów, 2018-06-11 21
Powiększenie zakresu
niezbędnych kompetencji
informacyjnych, np. o data
literacy, metaliteracy …

22. Bibliografia (wybrana)
Konferencja "Biblioteka dla dydaktyki II", Chorzów, 2018-06-11 22

23. Bibliografia (wybrana) [1]
• Brunetti, Korey; Hofer, Amy R.; Townsend, Lori (2014). Interdisciplinarity and information literacy instruction:
A threshold concepts approach. In: Threshold concepts: From personal practice to communities of practice.
Proceedings of the National Academy's Sixth Annual Conference and the Fourth Biennial Threshold Concepts
Conference, pp. 89-93. Cork, Ireland: NAIRTL.
• Cousin, Glynis (2006). An introduction to threshold concepts. Planet, No. 17.
http://www.ee.ucl.ac.uk/~mflanaga/Cousin%20Planet%2017.pdf
• Framework for Information Literacy for Higher Education (2016). Association of College and Research
Libraries, American Library Association. http://www.ala.org/acrl/standards/ilframework
• Hofer, Amy R.; Townsend, Lori; Brunetti, Korey (2012). Troublesome concepts: Investigating threshold
concepts for information literacy instruction. portal: Libraries and the Academy, Vol. 12 (4), p. 387-405.
• Information Literacy Competency Standards for Higher Education (2000). Association of College and Research
Libraries, American Library Association. https://alair.ala.org/handle/11213/7668
• Land, Ray; Meyer, Jan H. F.; Flanagan, Michael T. (2016). Threshold Concepts in Practice.
Rotterdam/Boston/Taipei: Sense Publishers.
• Lau, Jesus (2011). Kompetencje informacyjne w procesie uczenia się przez całe życie. Wytyczne. Warszawa:
Komisja SBP ds. Edukacji Informacyjnej.
Konferencja "Biblioteka dla dydaktyki II", Chorzów, 2018-06-11 23

24. Bibliografia (wybrana) [2]
• Meyer, Jan H. F.; Land, Ray (2003). Threshold Concepts and Troublesome Knowledge: linkages to
ways of thinking and practising within the disciplines.
https://www.dkit.ie/system/files/Threshold_Concepts__and_Troublesome_Knowledge_by_Profes
sor_Ray_Land_0.pdf
• Meyer, Jan H. F.; Land, Ray; Baillie, Caroline eds. (2010). Threshold Concepts and Transformational
Learning. Rotterdam/Boston/Taipei: Sense Publishers.
• Threshold Concepts & Information Literacy. http://www.ilthresholdconcepts.com/
• Townsend, Lori; Brunetti, Korey; Hofer, Amy R. (2011). Threshold concepts and information
literacy. portal: Libraries and the Academy, Vol. 11 (3), p. 853-869.
https://pdxscholar.library.pdx.edu/ulib_fac/57/
• Townsend, Lori; Hofer, Amy R.; Lin Hanick, Silvia; Brunetti, Korey (2016). Identifying threshold
concepts for information literacy: A Delphi study. Communications in Information Literacy, Vol. 10
(1), p. 23-49.
http://www.comminfolit.org/index.php?journal=cil&page=article&op=view&path%5B%5D=v10i1
p23&path%5B%5D=228
Konferencja "Biblioteka dla dydaktyki II", Chorzów, 2018-06-11 24