SlideShare a Scribd company logo
Уургийн бионийлэгжилт
Хичээлийн зорилго:
Хүний цус багадах өвчин үүсэх шалтгааныг судалж тогтооно
Бататгал
   ДНХ
   РНХ - МРНХ
       - рРНХ
       - зРНХ
ДНХ:
Хичээлийн зорилт:
 •   Цус багадах өвчин гэж юу болох
 •   Удамшлын мэдээлэл буюу генийн талаар
 •   Уураг нийлэгжих үе шатыг судлах
 •   Цус багадах өвчин үүсдэг шатгааныг тогтоох
Цус багадах өвчин:
 • Цус багадах өвчин нь удамшлын ба удамшлын биш
   хэлбэртэй байдаг.
 • Энэ өвчин нь цусны улаан эстэй холбоотой бөгөөд улаан
   эсийн тоо цөөрч бие махбод хүчилтөрөгчөөр дутагддаг
   өвчин юм.
 • Энэ нь цусны улаан эсэд агуулагдах гемоглобин уургийн
   бүтэц өөрчлөгдсөнөөс болдог.
 • Ингэснээр улаан эсийн хэлбэр өөрчлөгдөж хадуур
   хэлбэртэй болдог учраас хүчилтөрөгчөө зөөж чадахаа
   больдог




   Цус багадах удамшлын өвчний үе дэх цусны улаан эсийн
   хэлбэр
Уураг:
       Уураг бол полимер нэгдэл
       Мономер нь амин хүчил
       Амьд биед 20 орчим төрлийн амин хүчил байдаг




Ген:
ДНХ-ийн молекулын тодорхой хэсгийг ген гэнэ.
Ген нь амьд биеийн шинж тэмдгүүдийг хадгалж байдаг
Амьд биеийн шинж тэмдэг нь уургаар илэрдэг
• ДНХ-ийн молекулын дараалсан 3
       нуклеотид нь 1 амин хүчлийн тухай
       мэдээлэл хадгалдаг. Үүнийг генетикийн код
       буюу триплет гэнэ

            A   Г    А   Ц   А   А   Г   Т      Т   Г    А       А

             серин       валин       глутамин           лейцин




Уургийн нийлэгжилт:
•   Транскрипцийн үе- Хуулан бичих
•   Амин хүчил идэвхжих үе
•   Трансляцын үе
•   Уургийн молекул хэлбэржих үе
1. Транскрипцын үе




    Бөөмөн дэх ДНХ-аас мРНХ нийглэгжиж уургийн тухай
    мэдээлэл буюу нуколеотидын дарааллыг хамжаа зарчмын
    дагуу хуулан авч сийвэнд гарч ирнэ
• мРНХ нь 1 уургийн тухай мэдээлэл хуулбарлан авдаг.
 • Нэг уургийн тухай мэдээлэлийг нэг ген буюу ДНХ-ийн тодорхой
   нэг хэсэг хадгалж байдаг
 • Энэ мэдээлэлийн дагуу уураг нийлэгжинэ
2.Амин хүчил идэвхжих шат




 • Эсийн сийвэнд агуулагдах тухайн уурагт оролцох амин хүчлүүд
   идэвхжиж өөрийн зРНХ –тай холбогдоно.
• зРНХ –ийн толгой хэсэгт 3 нукелеотид байрлах ба түүнийг
   антикодон гэнэ.
 • зРНХ антикодондоо тохирсон амин хүчлийг л зөөдөг
3.Трансляцийн үе


                                    • ДНХ-аас нийлэгжих уургийн
                                 тухай мэдээлэл хуулан авсан
                                 мРНХ сийвэнд гарч ирж уураг
                                 нийлэгжих байр болох рибосом
                                 дээр ирж сууна.




                               • зРНХ антикодондоо тохирсон
                            амин хүчлийг зөөж, рибосомын Р
                            үүрэнд ирж, мРНХ –ийн кодын дагуу
                            хамжаа зарчмын дагуу холбогдоно.




                              • Дараагийн зРНХ антикодондоо
                            тохирсон амин хүчлийг зөөн
                            рибосомын 2 дахь үүр болох А
                            үүрэнд ирж суун мРНХ-тай
                            холбогдоно.




 • Рибосом нь мРНХ-ийн дагуу 1 ахихад эхний зРНХ амин хүчлээ
   орхин мРНХ-аас салж явахад амин хүчил нь дараагийн амин
хүчилтэйгээ холбогдох замаар уургийн молекулын гинжин
   хэлхээ үүснэ.




 • Дээрх зарчмаар амин хүчлүүд хоорондоо холбогдсоор мРНХ –
   ийн мэдээлэл бүрэн уншигдаж дуусахад “Зогс “гэсэн
   мэдээллийн дагуу уургийн нийлэгжилт зогсоно




 • Уургийн нийлэгжилт дуусахад рибосом мРНХ –аас салж,
   уургийн анхдагч бүтэц үүснэ.




4. Уургийн молекул хэлбэржих үе шат
 • Уургийн молекулын 2 ,3,4- дөгч бүтэц үүснэ.
• Гемоглобин эрүүл хүнд:
         1     2    3    4     5   6      7   8
  ДНХ – ААТ ТГЦ АТГ ГЦА ТТЦ ЦТЦ ТГЦ ААГ
  мРНХ- УУА АЦГ УАЦ ЦГУ ААГ ГАГ АЦГ УУЦ
  Уураг- лей- тре- тир- арг- лиз- глу- сер - фен
  • Цус багадах өвчтэй хүнд:
          1    2    3    4    5    6     7    8
  ДНХ – ААТ ТГЦ АТГ ГЦА ТТЦ ЦАЦ ТГЦ ААГ
  мРНХ- УУА АЦГ УАЦ ЦГУ ААГ ГУГ АЦГ УУЦ
  Уураг- лей- тре- тир- арг- лиз- вал- сер - фен



Цус багадах удамшлын өвчин яагаад заавал
удам дамждаг вэ?
- Яагаад эмчилж болохгүй вэ?
 • Цус багадах удамшлын өвчтэй хүний гемоглобин уургийн тухай
   мэдээлэл агуулж байгаа генд өөрчлөлт орсон тул хэвийн
   гемоглобин нийлэгжих боломжгүй тул эмчлэгдэхгүй бөгөөд удам
   дамжина.
Гэрийн даалгавар:
 • 9-10 ангийн “Ерөнхий биологи” сурах бичгийн 114-118
   хуудас, 10-11 ангийн “Биологи” сурах бичгийн 98-102-р
   хуудас унших
 • Дээрх хуудсанд байгаа генетикийн кодын хүснэгт ашиглан
   10ш амин хүчлээс тогтсон уураг бичиж, түүний мэдээлэл
   хадгалж байгаа ДНХ ба мРНХ бичих

More Related Content

What's hot

10 нуклейн хүчил
10 нуклейн хүчил10 нуклейн хүчил
10 нуклейн хүчилzulushka_s
 
фермент биологийн хурдасгуур
фермент биологийн хурдасгуурфермент биологийн хурдасгуур
фермент биологийн хурдасгуур
Oyuka Oyu
 
нүүрс ус
нүүрс уснүүрс ус
нүүрс усdavaa627
 
эсийн шим бодисууд
эсийн шим бодисуудэсийн шим бодисууд
эсийн шим бодисууд
Цэлмэг Адъяа
 
бодис ба энергийн солилцоо
бодис ба  энергийн солилцоободис ба  энергийн солилцоо
бодис ба энергийн солилцоо
Sugar Gonchigdanzan
 
энгийн ба нийлмэл эфир
энгийн ба нийлмэл эфирэнгийн ба нийлмэл эфир
энгийн ба нийлмэл эфирdavaa627
 
эукариот ба прокариот эс
эукариот ба прокариот эсэукариот ба прокариот эс
эукариот ба прокариот эсbyamba-1
 
нарийн гэдсэнд хоол боловсрох
нарийн гэдсэнд хоол боловсрохнарийн гэдсэнд хоол боловсрох
нарийн гэдсэнд хоол боловсрох
dulmaa munkhbat
 
днх ийн нийлэгжил
днх ийн нийлэгжилднх ийн нийлэгжил
днх ийн нийлэгжил
Ulziitugs Ariunbat
 
цусны эргэлтийн тогтолцооны физиологи
цусны эргэлтийн тогтолцооны физиологицусны эргэлтийн тогтолцооны физиологи
цусны эргэлтийн тогтолцооны физиологи
Gankhulug Gansukh
 
мейоз хуваагдал цахим хичээл
мейоз хуваагдал цахим хичээлмейоз хуваагдал цахим хичээл
мейоз хуваагдал цахим хичээлtuuguu_0201
 

What's hot (20)

Chromosome
ChromosomeChromosome
Chromosome
 
Bio l 6
Bio l 6Bio l 6
Bio l 6
 
Biochemistry l7
Biochemistry l7Biochemistry l7
Biochemistry l7
 
Lecture3
Lecture3Lecture3
Lecture3
 
10 нуклейн хүчил
10 нуклейн хүчил10 нуклейн хүчил
10 нуклейн хүчил
 
фермент биологийн хурдасгуур
фермент биологийн хурдасгуурфермент биологийн хурдасгуур
фермент биологийн хурдасгуур
 
нүүрс ус
нүүрс уснүүрс ус
нүүрс ус
 
Lecture10
Lecture10Lecture10
Lecture10
 
эсийн шим бодисууд
эсийн шим бодисуудэсийн шим бодисууд
эсийн шим бодисууд
 
Biol l 4
Biol l 4Biol l 4
Biol l 4
 
Sem3
Sem3Sem3
Sem3
 
бодис ба энергийн солилцоо
бодис ба  энергийн солилцоободис ба  энергийн солилцоо
бодис ба энергийн солилцоо
 
митоз мейоз
митоз мейозмитоз мейоз
митоз мейоз
 
энгийн ба нийлмэл эфир
энгийн ба нийлмэл эфирэнгийн ба нийлмэл эфир
энгийн ба нийлмэл эфир
 
эукариот ба прокариот эс
эукариот ба прокариот эсэукариот ба прокариот эс
эукариот ба прокариот эс
 
нарийн гэдсэнд хоол боловсрох
нарийн гэдсэнд хоол боловсрохнарийн гэдсэнд хоол боловсрох
нарийн гэдсэнд хоол боловсрох
 
днх ийн нийлэгжил
днх ийн нийлэгжилднх ийн нийлэгжил
днх ийн нийлэгжил
 
цусны эргэлтийн тогтолцооны физиологи
цусны эргэлтийн тогтолцооны физиологицусны эргэлтийн тогтолцооны физиологи
цусны эргэлтийн тогтолцооны физиологи
 
мейоз хуваагдал цахим хичээл
мейоз хуваагдал цахим хичээлмейоз хуваагдал цахим хичээл
мейоз хуваагдал цахим хичээл
 
Biology10
Biology10Biology10
Biology10
 

Viewers also liked

Уургийн бионийлэгжил
Уургийн бионийлэгжилУургийн бионийлэгжил
Уургийн бионийлэгжил
Ts. Bayarkhuu, Murun, Khuwsgul, Erdmiin dalai complex school
 
Uurgiin niilegjilt
Uurgiin niilegjiltUurgiin niilegjilt
Uurgiin niilegjiltOidov Tungaa
 
эсийн молекул биологийн днх
эсийн молекул биологийн днхэсийн молекул биологийн днх
эсийн молекул биологийн днх
Ts. Bayarkhuu, Murun, Khuwsgul, Erdmiin dalai complex school
 
уураг, амин хүчил ба нүклейн хүчлийн биохими
уураг, амин хүчил ба нүклейн хүчлийн биохимиуураг, амин хүчил ба нүклейн хүчлийн биохими
уураг, амин хүчил ба нүклейн хүчлийн биохимиbuyankhu
 
удамшил гэж юу вэ?
удамшил гэж юу вэ?удамшил гэж юу вэ?
удамшил гэж юу вэ?Maa Enkh
 
Эволюцийн онол
Эволюцийн онолЭволюцийн онол
12.2 Replication of DNA
12.2 Replication of DNA12.2 Replication of DNA
12.2 Replication of DNA
Pickerington High School Central
 
шу ы ололт амжилтуудаас
шу ы ололт амжилтуудаасшу ы ололт амжилтуудаас
шу ы ололт амжилтуудаасUran_uka
 
Рак и витамин С
Рак и витамин СРак и витамин С
Рак и витамин С
Vubuntu Vera
 
Medreliin emgeg 16
Medreliin emgeg 16Medreliin emgeg 16
Medreliin emgeg 16bulgaaubuns
 
Lec esiin butets
Lec  esiin butetsLec  esiin butets
Lec esiin butetsmargad1
 
Medreliin emgeg 16
Medreliin emgeg 16Medreliin emgeg 16
Medreliin emgeg 16bulgaaubuns
 
биохими мэдлэг, чадвар, хэрэглээ шалгах тест 200
биохими мэдлэг, чадвар, хэрэглээ шалгах тест 200биохими мэдлэг, чадвар, хэрэглээ шалгах тест 200
биохими мэдлэг, чадвар, хэрэглээ шалгах тест 200
Buyankhishig Ba
 
Биеийн тулгуур эрхтэн
Биеийн тулгуур эрхтэнБиеийн тулгуур эрхтэн
Биеийн тулгуур эрхтэн
Сэтгэмж Цогцолбор Сургууль
 
Tetracycline
TetracyclineTetracycline
Tetracycline
Rich Pinili
 

Viewers also liked (20)

Уургийн бионийлэгжил
Уургийн бионийлэгжилУургийн бионийлэгжил
Уургийн бионийлэгжил
 
Uurgiin niilegjilt
Uurgiin niilegjiltUurgiin niilegjilt
Uurgiin niilegjilt
 
эсийн молекул биологийн днх
эсийн молекул биологийн днхэсийн молекул биологийн днх
эсийн молекул биологийн днх
 
уураг, амин хүчил ба нүклейн хүчлийн биохими
уураг, амин хүчил ба нүклейн хүчлийн биохимиуураг, амин хүчил ба нүклейн хүчлийн биохими
уураг, амин хүчил ба нүклейн хүчлийн биохими
 
Biochemistry l 4
Biochemistry l 4Biochemistry l 4
Biochemistry l 4
 
хромосом
хромосомхромосом
хромосом
 
удамшил гэж юу вэ?
удамшил гэж юу вэ?удамшил гэж юу вэ?
удамшил гэж юу вэ?
 
Biochemistry l 8
Biochemistry l 8Biochemistry l 8
Biochemistry l 8
 
Эволюцийн онол
Эволюцийн онолЭволюцийн онол
Эволюцийн онол
 
12.2 Replication of DNA
12.2 Replication of DNA12.2 Replication of DNA
12.2 Replication of DNA
 
шу ы ололт амжилтуудаас
шу ы ололт амжилтуудаасшу ы ололт амжилтуудаас
шу ы ололт амжилтуудаас
 
Рак и витамин С
Рак и витамин СРак и витамин С
Рак и витамин С
 
Medreliin emgeg 16
Medreliin emgeg 16Medreliin emgeg 16
Medreliin emgeg 16
 
Lec esiin butets
Lec  esiin butetsLec  esiin butets
Lec esiin butets
 
амьдралын төлөө тэмцэл
амьдралын төлөө тэмцэламьдралын төлөө тэмцэл
амьдралын төлөө тэмцэл
 
Medreliin emgeg 16
Medreliin emgeg 16Medreliin emgeg 16
Medreliin emgeg 16
 
биохими мэдлэг, чадвар, хэрэглээ шалгах тест 200
биохими мэдлэг, чадвар, хэрэглээ шалгах тест 200биохими мэдлэг, чадвар, хэрэглээ шалгах тест 200
биохими мэдлэг, чадвар, хэрэглээ шалгах тест 200
 
Биеийн тулгуур эрхтэн
Биеийн тулгуур эрхтэнБиеийн тулгуур эрхтэн
Биеийн тулгуур эрхтэн
 
Tetracycline
TetracyclineTetracycline
Tetracycline
 
Ed, ediin butets
Ed, ediin butetsEd, ediin butets
Ed, ediin butets
 

Similar to Uurgiin bioniilegjil, x

хавдрын молекул генетик бүтэц
хавдрын молекул генетик бүтэцхавдрын молекул генетик бүтэц
хавдрын молекул генетик бүтэц
Чинзориг Төгсгэрэл
 
эдийн физиологи
эдийн физиологиэдийн физиологи
эдийн физиологи
Erdenetuya Damdinbazar
 
цусны физиологи
цусны физиологицусны физиологи
цусны физиологи
night owl
 
Нийлмэл уураг
Нийлмэл уураг Нийлмэл уураг
Нийлмэл уураг
BolormaaDalaikhuu
 
сэрэмтгий эсийн физиологи
сэрэмтгий эсийн физиологи сэрэмтгий эсийн физиологи
сэрэмтгий эсийн физиологи khashkhorol mashbat
 
General mechanism of eukaryotic cell cycle
General mechanism of  eukaryotic cell cycleGeneral mechanism of  eukaryotic cell cycle
General mechanism of eukaryotic cell cycle
Banzragch Dorjsembe
 
Hbv
Hbv Hbv
Hbv
Saruul B
 
Элэг дэх эмийн метаболизм
Элэг дэх эмийн метаболизмЭлэг дэх эмийн метаболизм
Элэг дэх эмийн метаболизм
Oyundari Oyundari
 
Эс
ЭсЭс
19-р сургууль багш Б.Хүрэлцоож 11 анги биологи хичээл мутаци
19-р сургууль багш Б.Хүрэлцоож 11 анги биологи хичээл мутаци 19-р сургууль багш Б.Хүрэлцоож 11 анги биологи хичээл мутаци
19-р сургууль багш Б.Хүрэлцоож 11 анги биологи хичээл мутаци
Khurlee Batsukh
 
гематологийн анализатор
гематологийн анализаторгематологийн анализатор
гематологийн анализатор
Zoloo0613
 
амьтны эсийн бүтэц
амьтны эсийн бүтэцамьтны эсийн бүтэц
амьтны эсийн бүтэцbyamba-1
 
амьтны эсийн бүтэц
амьтны эсийн бүтэцамьтны эсийн бүтэц
амьтны эсийн бүтэцbyamba-1
 
Lec esiin butets
Lec  esiin butetsLec  esiin butets
Lec esiin butetsmargad1
 
Элэгний эсэд эмийн метаболизм хэрхэн явагддаг вэ?
Элэгний эсэд эмийн метаболизм хэрхэн явагддаг вэ?Элэгний эсэд эмийн метаболизм хэрхэн явагддаг вэ?
Элэгний эсэд эмийн метаболизм хэрхэн явагддаг вэ?
Oyundari Oyundari
 
Hemolytic anemia Цус задралын цус багадалт Олдмол
Hemolytic anemia Цус задралын цус багадалт Олдмол Hemolytic anemia Цус задралын цус багадалт Олдмол
Hemolytic anemia Цус задралын цус багадалт Олдмол
Sanjdorj Zorig
 
Хоёрдугаар хэлбрийн хэт мэдрэгших урвал
Хоёрдугаар хэлбрийн хэт мэдрэгших урвалХоёрдугаар хэлбрийн хэт мэдрэгших урвал
Хоёрдугаар хэлбрийн хэт мэдрэгших урвал
Батхүү Батдорж
 

Similar to Uurgiin bioniilegjil, x (20)

хавдрын молекул генетик бүтэц
хавдрын молекул генетик бүтэцхавдрын молекул генетик бүтэц
хавдрын молекул генетик бүтэц
 
эдийн физиологи
эдийн физиологиэдийн физиологи
эдийн физиологи
 
цусны физиологи
цусны физиологицусны физиологи
цусны физиологи
 
Нийлмэл уураг
Нийлмэл уураг Нийлмэл уураг
Нийлмэл уураг
 
сэрэмтгий эсийн физиологи
сэрэмтгий эсийн физиологи сэрэмтгий эсийн физиологи
сэрэмтгий эсийн физиологи
 
Acute leukemia
Acute leukemia Acute leukemia
Acute leukemia
 
General mechanism of eukaryotic cell cycle
General mechanism of  eukaryotic cell cycleGeneral mechanism of  eukaryotic cell cycle
General mechanism of eukaryotic cell cycle
 
Hbv
Hbv Hbv
Hbv
 
Элэг дэх эмийн метаболизм
Элэг дэх эмийн метаболизмЭлэг дэх эмийн метаболизм
Элэг дэх эмийн метаболизм
 
Эс
ЭсЭс
Эс
 
19-р сургууль багш Б.Хүрэлцоож 11 анги биологи хичээл мутаци
19-р сургууль багш Б.Хүрэлцоож 11 анги биологи хичээл мутаци 19-р сургууль багш Б.Хүрэлцоож 11 анги биологи хичээл мутаци
19-р сургууль багш Б.Хүрэлцоож 11 анги биологи хичээл мутаци
 
гематологийн анализатор
гематологийн анализаторгематологийн анализатор
гематологийн анализатор
 
амьтны эсийн бүтэц
амьтны эсийн бүтэцамьтны эсийн бүтэц
амьтны эсийн бүтэц
 
амьтны эсийн бүтэц
амьтны эсийн бүтэцамьтны эсийн бүтэц
амьтны эсийн бүтэц
 
Lec esiin butets
Lec  esiin butetsLec  esiin butets
Lec esiin butets
 
Litsei sur cell cycle 2hicheel
Litsei sur cell cycle 2hicheelLitsei sur cell cycle 2hicheel
Litsei sur cell cycle 2hicheel
 
Элэгний эсэд эмийн метаболизм хэрхэн явагддаг вэ?
Элэгний эсэд эмийн метаболизм хэрхэн явагддаг вэ?Элэгний эсэд эмийн метаболизм хэрхэн явагддаг вэ?
Элэгний эсэд эмийн метаболизм хэрхэн явагддаг вэ?
 
Hemolytic anemia Цус задралын цус багадалт Олдмол
Hemolytic anemia Цус задралын цус багадалт Олдмол Hemolytic anemia Цус задралын цус багадалт Олдмол
Hemolytic anemia Цус задралын цус багадалт Олдмол
 
Lecture2
Lecture2Lecture2
Lecture2
 
Хоёрдугаар хэлбрийн хэт мэдрэгших урвал
Хоёрдугаар хэлбрийн хэт мэдрэгших урвалХоёрдугаар хэлбрийн хэт мэдрэгших урвал
Хоёрдугаар хэлбрийн хэт мэдрэгших урвал
 

More from Tsedev Tsedvee

10 дэвших шалгалтын тест1
10  дэвших шалгалтын тест110  дэвших шалгалтын тест1
10 дэвших шалгалтын тест1Tsedev Tsedvee
 
10 дэвших шалгалтын тест1
10  дэвших шалгалтын тест110  дэвших шалгалтын тест1
10 дэвших шалгалтын тест1Tsedev Tsedvee
 
10 дэвших шалгалтын тест1
10  дэвших шалгалтын тест110  дэвших шалгалтын тест1
10 дэвших шалгалтын тест1Tsedev Tsedvee
 
10 дэвших шалгалтын тест1
10  дэвших шалгалтын тест110  дэвших шалгалтын тест1
10 дэвших шалгалтын тест1Tsedev Tsedvee
 
электрон тест
электрон тестэлектрон тест
электрон тестTsedev Tsedvee
 
монгол зураг
монгол зурагмонгол зураг
монгол зурагTsedev Tsedvee
 
цахим үзүүлэн1
цахим үзүүлэн1цахим үзүүлэн1
цахим үзүүлэн1Tsedev Tsedvee
 
органик хими чанарын бодлого
органик хими чанарын бодлогоорганик хими чанарын бодлого
органик хими чанарын бодлогоTsedev Tsedvee
 

More from Tsedev Tsedvee (20)

10 дэвших шалгалтын тест1
10  дэвших шалгалтын тест110  дэвших шалгалтын тест1
10 дэвших шалгалтын тест1
 
10 дэвших шалгалтын тест1
10  дэвших шалгалтын тест110  дэвших шалгалтын тест1
10 дэвших шалгалтын тест1
 
10р анги bio
10р анги bio10р анги bio
10р анги bio
 
8 анги жд
8 анги жд8 анги жд
8 анги жд
 
10 дэвших шалгалтын тест1
10  дэвших шалгалтын тест110  дэвших шалгалтын тест1
10 дэвших шалгалтын тест1
 
10 дэвших шалгалтын тест1
10  дэвших шалгалтын тест110  дэвших шалгалтын тест1
10 дэвших шалгалтын тест1
 
мөөг
мөөгмөөг
мөөг
 
электрон тест
электрон тестэлектрон тест
электрон тест
 
цахим тест
цахим тестцахим тест
цахим тест
 
Himi 2
Himi 2Himi 2
Himi 2
 
монгол зураг
монгол зурагмонгол зураг
монгол зураг
 
цахим үзүүлэн1
цахим үзүүлэн1цахим үзүүлэн1
цахим үзүүлэн1
 
үзүүлэн
үзүүлэнүзүүлэн
үзүүлэн
 
үзүүлэн
үзүүлэнүзүүлэн
үзүүлэн
 
мөөг 8 анги
мөөг 8 ангимөөг 8 анги
мөөг 8 анги
 
Viii angi(2)
Viii angi(2)Viii angi(2)
Viii angi(2)
 
хими хичээл
хими хичээлхими хичээл
хими хичээл
 
11 хими
11 хими11 хими
11 хими
 
органик хими чанарын бодлого
органик хими чанарын бодлогоорганик хими чанарын бодлого
органик хими чанарын бодлого
 
Organik. chanar
Organik. chanarOrganik. chanar
Organik. chanar
 

Uurgiin bioniilegjil, x

  • 1. Уургийн бионийлэгжилт Хичээлийн зорилго: Хүний цус багадах өвчин үүсэх шалтгааныг судалж тогтооно Бататгал  ДНХ  РНХ - МРНХ - рРНХ - зРНХ ДНХ:
  • 2. Хичээлийн зорилт: • Цус багадах өвчин гэж юу болох • Удамшлын мэдээлэл буюу генийн талаар • Уураг нийлэгжих үе шатыг судлах • Цус багадах өвчин үүсдэг шатгааныг тогтоох
  • 3. Цус багадах өвчин: • Цус багадах өвчин нь удамшлын ба удамшлын биш хэлбэртэй байдаг. • Энэ өвчин нь цусны улаан эстэй холбоотой бөгөөд улаан эсийн тоо цөөрч бие махбод хүчилтөрөгчөөр дутагддаг өвчин юм. • Энэ нь цусны улаан эсэд агуулагдах гемоглобин уургийн бүтэц өөрчлөгдсөнөөс болдог. • Ингэснээр улаан эсийн хэлбэр өөрчлөгдөж хадуур хэлбэртэй болдог учраас хүчилтөрөгчөө зөөж чадахаа больдог Цус багадах удамшлын өвчний үе дэх цусны улаан эсийн хэлбэр
  • 4. Уураг: Уураг бол полимер нэгдэл Мономер нь амин хүчил Амьд биед 20 орчим төрлийн амин хүчил байдаг Ген: ДНХ-ийн молекулын тодорхой хэсгийг ген гэнэ. Ген нь амьд биеийн шинж тэмдгүүдийг хадгалж байдаг Амьд биеийн шинж тэмдэг нь уургаар илэрдэг
  • 5. • ДНХ-ийн молекулын дараалсан 3 нуклеотид нь 1 амин хүчлийн тухай мэдээлэл хадгалдаг. Үүнийг генетикийн код буюу триплет гэнэ A Г А Ц А А Г Т Т Г А А серин валин глутамин лейцин Уургийн нийлэгжилт: • Транскрипцийн үе- Хуулан бичих • Амин хүчил идэвхжих үе • Трансляцын үе • Уургийн молекул хэлбэржих үе 1. Транскрипцын үе Бөөмөн дэх ДНХ-аас мРНХ нийглэгжиж уургийн тухай мэдээлэл буюу нуколеотидын дарааллыг хамжаа зарчмын дагуу хуулан авч сийвэнд гарч ирнэ
  • 6. • мРНХ нь 1 уургийн тухай мэдээлэл хуулбарлан авдаг. • Нэг уургийн тухай мэдээлэлийг нэг ген буюу ДНХ-ийн тодорхой нэг хэсэг хадгалж байдаг • Энэ мэдээлэлийн дагуу уураг нийлэгжинэ 2.Амин хүчил идэвхжих шат • Эсийн сийвэнд агуулагдах тухайн уурагт оролцох амин хүчлүүд идэвхжиж өөрийн зРНХ –тай холбогдоно.
  • 7. • зРНХ –ийн толгой хэсэгт 3 нукелеотид байрлах ба түүнийг антикодон гэнэ. • зРНХ антикодондоо тохирсон амин хүчлийг л зөөдөг 3.Трансляцийн үе • ДНХ-аас нийлэгжих уургийн тухай мэдээлэл хуулан авсан мРНХ сийвэнд гарч ирж уураг нийлэгжих байр болох рибосом дээр ирж сууна. • зРНХ антикодондоо тохирсон амин хүчлийг зөөж, рибосомын Р үүрэнд ирж, мРНХ –ийн кодын дагуу хамжаа зарчмын дагуу холбогдоно. • Дараагийн зРНХ антикодондоо тохирсон амин хүчлийг зөөн рибосомын 2 дахь үүр болох А үүрэнд ирж суун мРНХ-тай холбогдоно. • Рибосом нь мРНХ-ийн дагуу 1 ахихад эхний зРНХ амин хүчлээ орхин мРНХ-аас салж явахад амин хүчил нь дараагийн амин
  • 8. хүчилтэйгээ холбогдох замаар уургийн молекулын гинжин хэлхээ үүснэ. • Дээрх зарчмаар амин хүчлүүд хоорондоо холбогдсоор мРНХ – ийн мэдээлэл бүрэн уншигдаж дуусахад “Зогс “гэсэн мэдээллийн дагуу уургийн нийлэгжилт зогсоно • Уургийн нийлэгжилт дуусахад рибосом мРНХ –аас салж, уургийн анхдагч бүтэц үүснэ. 4. Уургийн молекул хэлбэржих үе шат • Уургийн молекулын 2 ,3,4- дөгч бүтэц үүснэ.
  • 9. • Гемоглобин эрүүл хүнд: 1 2 3 4 5 6 7 8 ДНХ – ААТ ТГЦ АТГ ГЦА ТТЦ ЦТЦ ТГЦ ААГ мРНХ- УУА АЦГ УАЦ ЦГУ ААГ ГАГ АЦГ УУЦ Уураг- лей- тре- тир- арг- лиз- глу- сер - фен • Цус багадах өвчтэй хүнд: 1 2 3 4 5 6 7 8 ДНХ – ААТ ТГЦ АТГ ГЦА ТТЦ ЦАЦ ТГЦ ААГ мРНХ- УУА АЦГ УАЦ ЦГУ ААГ ГУГ АЦГ УУЦ Уураг- лей- тре- тир- арг- лиз- вал- сер - фен Цус багадах удамшлын өвчин яагаад заавал удам дамждаг вэ? - Яагаад эмчилж болохгүй вэ? • Цус багадах удамшлын өвчтэй хүний гемоглобин уургийн тухай мэдээлэл агуулж байгаа генд өөрчлөлт орсон тул хэвийн гемоглобин нийлэгжих боломжгүй тул эмчлэгдэхгүй бөгөөд удам дамжина. Гэрийн даалгавар: • 9-10 ангийн “Ерөнхий биологи” сурах бичгийн 114-118 хуудас, 10-11 ангийн “Биологи” сурах бичгийн 98-102-р хуудас унших • Дээрх хуудсанд байгаа генетикийн кодын хүснэгт ашиглан 10ш амин хүчлээс тогтсон уураг бичиж, түүний мэдээлэл хадгалж байгаа ДНХ ба мРНХ бичих