This document discusses the history and development of steam turbines. It begins by explaining how Charles Parson invented the first steam turbine in 1884. It then discusses the development of single-stage and multi-stage turbines, as well as active, reactive, and combined turbines. The document also covers the classification of steam turbines based on parameters like number of stages, flow direction, exhaust pressure, and condensing or back-pressure operation. Key terms discussed include active, steam, blades.

1. Mirëmbajtja
Industriale
Tema: Turbinat Termike
Studenti:
Fatos Shala

2. Hyrje
Qysh nga viti 1884 kur u shpik për herë të parë turbina me avull nga Çarlls Parson, përpjekjet nuk u ndalën kurr
për avansimin dhe zhvillimin e turbinave. Këto turbina me avull janë makineritë më të rëndësishme në fushën e
shndërrimit të energjisë. Fuqia e tyre kumulative e instaluar mekanike dhe elektrike tejkalon atë të çdo lloji tjetër
të njësisë. Projektimi dhe procedurat e tyre operative janë shumë të avancuara, dhe ato mund të konsiderohen si
përbërës teknologjikë të avancuar. Duke pasur parasyshë që për ndërtimin e tyre nevojitet një teknologji e
avancuar, atëherë mund të themi se edhe larmia e këtyre turbinave është tepër e madhe. Në këtë punim do të
fokusohemi tek llojet e turbinave sipas parametrave të ndryshme si dhe pjesët e saj, si klastifikohen
turbinat,zbatimi i tyre në fushën e Inxhinierisë si dhe të njoftohemi me konceptet themelore të turbinave.
Fjalët kyce: turbinat, aktive, avull, lopata.

3. Përmbajtja
____________________________________________________________________________
1. HISTORIKU I ZHVILLIMIT TË TRUBINËS ME AVULL …...…...…...…...…...…...…… 4
2. PARIMI I PUNËS DHE KLASIFIKIMI I TURBINAVE …...…...…...…...…...…...…...… 8
3. Klasifikim i turbinave me avull …...…...…...…...…...…...…...…...…...…...……….…. 9
4. TURBINAT AKTIVE …...…...…...…...…...…...…...…...…...…...…...…...…...…...…… 11
5. Turbinat aktive njëshkallëshe …...…...…...…...…...…...…...…...…...…...…...…...…11
6. TURBINAT AKTIVE SHUMËSHKALLËSHE …...…...…...…...…...…...…...…...……...16
7. Turbinat aktive shumëshkalëshe me shkallëzim të shpejtësisë …...…...…...…... . 17
8. Turbinat aktive shumëshkalëshe me shkallëzim të presionit …...…...…...…...…….19
9. Turbinat aktive shumëshkalëshe me të kombinuara …...…...…...…...…...…...……. 20
10. TURBINAT REAKTIVE …...…...…...…...…...…...…...…...…...…...…...…...…...…….. 21
11. TURBINAT AKTIVE - REAKTIVE…...…...…...…...…...…...…...…...…...…...…...…… 24
12. TURBINAT RADIALE …...…...…...…...…...…...…...…...…...…...…...…...…...…...… 26
13. PJESËT E TURBINËS …...…...…...…...…...…...…...…...…...…...…...…...…...……. 27
14. RENDIMENTET DHE FUQIA E TRUBINËS …...…...…...…...…...…...…...…...……. 32
15. RREGULLIMI I TRUBINËS …...…...…...…...…...…...…...…...…...…...…...…...……..35
16. STABILIMENTET E TRUBINAVE ME GAZ …...…...…...…...…...…...…...…...…...….36
17. Literatura …...…...…...…...…...…………....…...….…...…...…...…...…...…...…...….…39
____________________________________________________________________________

4. 1.HISTORIKU I ZHVILLIMIT TË TURBINËS ME AVULL
Turbinat termike janë motorë për shëndërrimin indirekt të energjisë termike në punë mekanike.Te turbinat me avull,si trup
punues është avulli, ndersa tek ato me gaz janë gazet e tymit(produktet e diegjes).Varësisht nga fluidi ngasës dallojmë
turbinat me avull dhe turbinat me gaz.
Turbina me avull është një makinë rrotative, në të cilën energjia potenciale e avullit shëndrrohet më parë në energji kinetike e
pastaj në energji rrotulluese të boshtit të saj.Boshti I turbinës lidhet drejtëpërsëdrejti me reduktor me gjeneratorin e energjisë
elektrike ose me makinen e punës.Sipas shëndrrimit të energjisë potenciale të avullit në energji kinetike të rrymës së avullit
turbinat ndahen në: turbina aktive,reaktive dhe të kombinuara (aktive-reaktive).
Turbina e parë njëshkallëshe është ndërtuar në vitin 1883 në Suedi nga G.Laval. Te këto turbina zgjerimi I avullit nga presioni
fillestar deri në atë përfundimtar bëhet një dizë apo një grup dizash të vendosura në korpus para lopatave të punës që
rrotullohen.Ulja e presionit në diza shoqërohet me uljen e entalpisë në saje të së cilës rritet shpejtësia e rrymës së avullit në
dalje të tyre. Energjia kinetike e avullit duke vepruar në lopatat e punës kthehet në energji mekanike të rrotullimit të boshtit të
turbinës.
Turbinat në të cilën procesi I zgjerimit të avullit bëhet vetëm në diza dhe energjia kinetike e avullit kthehet në punë mekanike
në lopata, quhen turbina aktive. Shpejtësia e avullit në dalje të dizave në këtë turbinë arrin deri në 1200 m/s e më shumë.

5. 1.HISTORIKU I ZHVILLIMIT TË TURBINËS ME AVULL
Turbina e parë e Lavalit punonte me 30.000 rrot/min, dhe ishte e paisur me reduktor për transmetimin e momentit
rrotullues. Përdorimi I kësaj turbine ishte I kufizuar për shkak të fuqisë së vogël që jepte, rendimentit të ulët dhe nevojës
për vendosjen e reduktorit për transmetimin e fuqisë.
Në turbinën me avull të projektuar në vitin 1884 në Angli nga Parsoni, zgjerimi I avullit bëhej në disa shkall që ndjekin
njëra-tjetrën.Avulli në shkallët e turbinës së Parsonit zgjerohej jo vetëm në diza, por edhe në lopata.Prandaj në lopatat e
punës ushtrohen forca prej nga lind shpejtimi I rrymës së avullit brenda lopatave e që shkakton forcë reaktive.
Fig.1. Turbina reaktive shumëshkallëshe.

6. 1.HISTORIKU I ZHVILLIMIT TË TURBINËS ME AVULL
Shkallët e turbinës në të cilat zgjerimi i avullit bëhet jo vetëm në lopatat drejtuese të palëvizshme(dizat) por edhe në kanalet
e lopatave të punës quhen shkallë reaktive.Te turbina aktive, një numër i caktuar disqesh të fiksuara në një bosht të
përbashkët është i ndarë me disa aparate që quhen diafragma, në të cilën janë vendosur dizat e palëvizshme.Në secilën
nga shkallët e turbinës aktive ka një rënie të caktuar.Rënia termike që disponohet në shkallë shëndrrohet plotësisht në
energji kinetike në diza ndërsa në lopatat e punës presioni qëndron konstant.Në vitin 1900 Kertis projektoj turbinën me avull
njëshkallëshe në diskun e së cilës janë vendosur dy ose tri radhë lopatash.Kjo shkallë quhet shkallë shpejtësie me dy ose
tri kurora.Shkalla Kertis vendoset edhe te turbinat shumëshkallëshe si shkallë e parë rregulluese.Kjo turbinë quhet aksiale
dhe te kjo avulli lëviz në drejtim të aksit të turbinës.Në të njëjtën kohë me këto turbina u ndërtuan edhe turbinat radiale në të
cilat rryma e avullit lëviz në drejtim normal me aksin e turbinës.Turbina e parë radiale është projektuar nga vëllezërit
Jungstroom në Suedi me 1912.
Fig.1.2. Turbina Radiale.

7. 1.HISTORIKU I ZHVILLIMIT TË TURBINËS ME AVULL
Turbina përbëhët nga disqet të vendosura në boshte. Në njërën nga sipërfaqet anësore të këtyre disqeve janë fiksuar
lopatat e punës. Avulli nga tubacioni nëpërmjet vrimave që janë bërë në disqe futet në dhomën qëndrore dhe nga këtej,
duke kaluar nëpër kanalet e të gjitha radhëve të lopatave drejtohet nëpër tubin e shkarkimit të korpusit të turbinës. Boshtet
së bashku me disqet e vendosura në to rrotullohet në drejtime të kundërta.Këto turbina janë thjeshtë reaktive.Turbinat
radiale ndërtohen gjithashtu me lopata drejtuese të palëvizshme.
Nga fillimi i shekullit XX e deri sot,ndërtimi i turbinave me avull është zhvilluar mjaft.Kjo u kushtëzua nga zhvillimi i
vrullshëm i industrisë si dhe kërkesave të mëdha për energji elektrike për realizimin e proceseve teknologjike dhe të
qëllimeve social-kulturore. Kështu përkundër turbinave me avull me fuqi të vogël dhe parametra të ulët sot ndërtohen
turbinat me fuqi shumë të mëdha dhe me parametra shumë të lartë- mbi kritikë.

8. 2. PARIMI I PUNES DHE KLASTIFIKIMI I TURBINAVE
Puna e turbinave bazohet në parime si :
● Të veprimit aktiv,
● Të veprimit reaktiv.
Pra sipas parimit të punës dallohen:
● Turbinat aktive( me qurg të lirë)
● Turbinat reaktive
● Turbinat e kombinuara.
Përveq këtyre klastifikimeve themelore, turbinat mund të klastifikohen edhe për nga aspektet tjera.
Sipas numrit të shkallëve mund të jenë:
● Një shkallëshe,
● Shumëshkallëshe
Sipas drejtimit të rrymimit të qurgut të fluidit punues mund të jenë:
● Aksiale
● Radiale

9. 2. PARIMI I PUNES DHE KLASTIFIKIMI I TURBINAVE
Sipas shtypjes se avullit të përpunuar nga turbinat me avull dallojmë:
● Turbinat me lëshimin e avullit në atmosferë
● Turbinat me kundër shtypje
● Turbinat me kondensim
2.1 Klastifikimi i turbinave me avull
Sipas llojit te procesit termik, ekzistojne keto tipe te turbinave me avull:
● Turbinat me avull me kondensim. Ne keto turbina gjithe sasia e avullit, qe kalon dhe zgjerohet ne to deri ne presion
më të vogël se presioni atmosferik, drejtohet ne kondensator ku nxehtesia e avullit të perpunuar i jepet ujit ftohës dhe
kështu nuk është më i dobishëm.
● Turbinat me kunderpresion. Avulli i përpunuar në këto turbina shkon te konsumatori termik dhe nxehtësia e tij përdoret për
qëllime ngrohjeje dhe teknologjike.Në këtë kategori turbinash hyjnë edhe turbinat me vakum të zbehur, në të cilat avulli
zgjerohet deri në një presion, nën presionin atmosferik, dhe nxehtesia e ujit ftohës të kondensatorit përdoret për ngrohje.
● Turbinat me kondensim me marrje rregulluese ndermjetëse të avullit. Një pjesë e avullit e këtyre turbinave merret nga
shkalla ndermjetëse dhe i jepet konsumatorit termik. Në qoftë se konsumatori termik kërkon avull me presion të
ndryshëm atëherë në një turbinë mund të realizohen dy marrje rregulluese të avullit .
● Turbinat me marrje rregulluese ndërmjetsuese të avullit dhe me kundërpresion.Këto turbina përdoren për ta furnizuar
konsumatorin termik me avull me dy presione të ndryshme.

10. 2.1 Klastifikimi i turbinave me avull
● Turbinat me avull të përpunuar. Në disa ndërmarrje industriale avulli del nga çekiçët, presat dhe makinat me avull, me
presion prej disa atmosferash dhe futet në turbina më presion të ulët, ku zgjerohet deri në presionin atmosferik, duke
prodhuar kështu energji të dobishme. Këto lloje turbinash quhen turbina me avull të përpunuar.Turbinat me hyrje
ndërmjetëse të avullit. Këto janë turbina, në të cilat, avulli i përpunuar nga makina me avull futet në njërën nga shkallët
ndërmjetëse.
Sipas presionit të avullit që futet në turbinë kemi:
● a) Turbina me presion të ulët, që punojnë me avull të përpunuar me presion p=1,2+2 at;
● b) Turbina me presion mesatar, që punojnë me presion të avullit të freskët deri në 40 at:
● c) Turbina me presion të lartë,që punojnë me presion të avullit të freskët 40+160 at:
● d) Turbina me parametra shumë të larta, ku presioni eshte mbi 170 at dhe temperaturë të avullit mbi 550
Sipas përdorimit të turbinave me avull kemi:
● a) Turbina për transmisionin e gjeneratorëve elektrik. Këto turbina lidhen zakonisht drejtëpërsëdrejti me gjeneratorët e
rrymës elektrike dhe punojnë me numër rrotullimesh konstant; 3000 rrot/min dhe 1500 rrot/min për rrymën elektrike me
frekuencë 50 Hz
● b) Turbina për transmisionin e fryersëve, kompresorëve dhe pompave centrifugale. Këto turbina në shumicën e rasteve
përgatiten për të punuar me numër rrotullimesh variabile, i cili rregullohet në mënyrë që ta ruaj presionin ose prurjen
konstante.
● c) Turbina me avull për transportin detar dhe hekurudhor.

11. 3. TURBINAT AKTIVE
3.1Turbinat aktive njëshkallëshe
Në figurën 3.1 përmes skemës tregohet turbina më e thjeshtë. Pjesët kryesore të secilës janë: rotori (qarku punues) me detajet: disku 4,
lopatat 1. dhe boshti 3, si dhe aparati drejtues 2. Në turbinën me avull të projektuar në vitin 1884 në Angli nga Parsoni, zgjerimi i avullit
bëhej në disa shkallë që ndjekin njëra-tjetrën, të cilat përbëhen nga dizat e palëvizshme 4, të fiksuara në korpusin 1, dhe nga lopatat e
punës që rrotullohen 5, të vendosura në tamburin 2, i mbështetur në kushinetat 3.
Avulli, nga kaldaja e avullit (e më së shpeshti nga tejnxehësi i avullit), ose produktet e djegies nga dhoma nxehëse, nëse eshte fjala për
turbinat me gaz i dërgohet elementit të palëvizshëm të turbinës me anë të aparati drejtues 1. Nga sa u theksua në hyrjen për turbinat, ato
janë makina për shndërrimin indirekt të energjisë termike të trupit punues në punë mekanike. Prane aparatin drejtues 1, energjia potenciale
e nxehtësisë (e presionit) të trupit punues shndërrohet (transformohet) në energji kinetike.
Në figurën 3.2 tregohet turbina aktive njëshkalleshe në prerje, kurse në figurën 3.1 është pamja e qarkut të saj punues dhe e aparatit
drejtues. Nga diagrami ne figuren 3.2 b hetohet qartë esenca e ndërrimit të energjisë në aparatin drejtues. Nga diagrami shihet se në
aparatin drejtues 1, presioni i trupit punues është zvogëluar prej Po në hyrje, në P₁në dalje, dhe në llogari te kësaj pjese të energjisë
potenciale termike është rritur energjia kinetike. Pra, nëse shpejtësia e avullit (gazit) në rënie të aparatit drejtues është Co (pasi në llogari
të rënies së energjisë së presionit është rritur energjia kinetike), atëherë shpejtësia e trupit punues në dalje nga aparati drejtues eshte
rritur në C₁b (duke mos përfillur rezistencat në fërkim). Shpejtësia C₁b për shkak të supozimit që rrymimi i trupit punues është pa fërkim,
quhet shpejtësi teorike e daljes.

12. 3.1Turbinat aktive njëshkallëshe
Në turbinat e ndërtuara, aparatin drejtues e sajojnë shumë diza të lidhura në një segment.Përndarja e grupeve të dizave kah
qarku punues mund të jetë kontinuale nëpër tërë perimetrin e qarkut punues ose jokontimuale (e ndërprere). Për këtë arsye
në literaturë, për grupet e dizave(aparateve drejtuese) të përndara para qarkut punues është bërë i zakonshëm emërtimi
stator (qarku drejtues) ose paraqarku.Paraqarku edhe qarku punues sajojnë shkallën e turbinës. Nese turbina ka një
paraqark dhe nje qark punues, atëherë kjo është turbinë njeshkallëshe, ndërsa në qoftë se ka shumë qarqe punuese dhe
numër përkatës paraqarqesh në to, atëherë kjo është turbinë shumëshkallëshe. Kështu pra, në figurat 3.1 dhe 3.2 janë
treguar turbinat njëshkallëshe, Vështrojmë rrjedhjen e mëtejshme të transformimit të energjisë në rrugën e rrymimit të trupit
punues nëpër turbinë.
Fig3.1 Skema e turbinës aktive njëshkallëshe
Fig3.2 Turbina aktive njëshkallëshe

13. 3.1Turbinat aktive njëshkallëshe
Nga diza, respektivisht nga paraqarku 2, curgu i trupit punues i orientuar në atë drejtim has në lopatat 1 të qarkut punues 4. Trupi
punues që rrymon nëpër lopatat të cilat rrotullohen së bashku me diskun 4. me shpejtësinë këndore ë shkakton të ashtuquajturën forcë
e veprimit aktiv (Fax).
Forca Fax. në distancën Ra (fig.3.2d), prodhon momentin rrotullues, i cili nga qarku punues (boshti) i dorëzohet makinës si p.sh.
elektrogjeneratorit. Forca e veprimit aktiv është krijuar nëpërmjet transformimit të energjisë së trupit punues. Kjo punë mekanike bëhet
në llogari të zvogëlimit të energjisë kinetike të trupit punues. Nga diagrami i figurës 3.2b shihet se shpejtësia e rrymës (çurgut) të trupit
punues prej C1t largohet nga turbina me shpejtësine C2. Pra,është e çartë se për përfitimin e punës mekanike në boshtin e turbinës,
është e domosdoshme që energjia potenciale termike e trupit punues të shndërrohet në energji kinetike. Për këtë arsye, turbinat
termike konsiderohen makina ngasëse me shndërrim indirekt te energjisë termike në punë mekanike.
Nga diagrami në figurën 3.2b shihet se:
● në dizë bëhet shndërrimi i energjisë potenciale (trysnore) termike në energji kinetike
● në paraqark të punës bëhet shndërrimi i energjisë kinetike në punë mekanike.
Këto janë karakteristikat esenciale të veprimit aktiv të çurgut të trupit punues. Për shkak të rrjedhës së këtillë të shndërrimit të
energjisë,shtypja e trupit punues, teorikisht nëpërmjet qarkut punues mbetet konstante (0,=const.). Pasi trupi punues në hyrje të qarkut
punues nuk ka tepricë të energjisë te trusnisë (në krahasim me daljen), turbinat aktive quhen edhe turbina me çurg të lirë.
Turbinat aktive njëshkallëshe të treguara në figurat 3.1 dhe 3.2 quhen turbina të De Llavallit. Në figurën 3.2c tregohet një detaj i prerjes
së zhvilluar cilindrike të shkallës së turbines aktive me paralelogramin e shpejtësive, respektivisht trekëndëshave të shpejtësive,në dalje
dhe në hyrje.

14. 3.1Turbinat aktive njëshkallëshe
Sikurse edhe në diagramin në figurën 3.2b, edhe këtu përmasat e shpejtësive janë zgjedhur arbitrarisht. Kovencialisht është përvetuar se
shpejtësitë në hyrje të qarkut të punës shënohen me indeks 1. kurse në dalje me indeks 2. Pasi lopatat punese rrotullohen së bashku me
rotorin me shpejtesi këndore w, avulli (ose gazi) në lopatat punese lëviz me shpejtësi relative w.Në hyrje është shpejtësia relative w1,
kurse në dalje nga qarku punues w2. Nëse mblidhen shpejtësitë përkatëse periferike dhe relative sipas rregullit të paralelogramit fitohen
shpejtësitë absolute të rrymimit të trupit punues. Shpesh herë në vend të paralelogrameve shfrytëzohen trekëndëshat e shpejtësive në
hyrje dhe në dalje të qarkut punues, ashtu siç janë treguar në figurën 3.2c. Nga sa u tha më sipër është parë se për shkak të
thjeshtësimit supozohet se gjatë rrymimit të trupit punues nuk ekzistojnë humbje për shkak të fërkimit. Në shqyrtimet e proceseve që
zhvillohen në turbina supozohet se nuk ka as humbje termike gjatë rrymimit të avullit nëpër dizë.
Për shkak të supozimeve të bëra duhet ditur se flitet për turbinën ideale. Prandaj, në dizën e turbines ideale, shëndërrimi i energjisë
potenciale termike në atë kinetike ndodhë gjatë ekspresionit adiabatik.Nga diagrami l-s, përfundohet se me rënien e presionit gjatë
ekspansionit të trupit punues në dize kushtëzohet edhe rënia termike adiabatike h.Për gjendjen fillestare 0 te trupit punues, dhe te fundit
2, rënia termike është:
ku eshte: h, kj/kg-rënia termike teorike (adiabatike)
io,i2kJ/kg-entalpia e trupit punues ne hyrje dhe në dalje të shkallës.

15. 3.1Turbinat aktive njëshkallëshe
Siç dihet, energjia kinetike e trupit punues titohet në llogari të rënies remike. Nëse neglizholet shpejtësia Co e trupit punues pasi është
shumë e vogël në krahasim me shpejtësinë e daljes c1t atëherë në mes të energjisë kinetike dhe rënies termike ekziston ky raport
ku eshte :C1t m/s - shpejtësia teorike e daljes së trupit punues nga diza
Nga ekuacioni llogaritet shpejtesia dalëse teorike:
Puna e prodhuar me veprimin e komponentës periferike të forcës së veprimit aktiv quhet punë në periferinë e qarkut (Ipq).
Turbinat aktive njëshkallëshe, kanë konstruksion shumë të thjeshtë, numër te madh rrotullimesh dhe dimensione relativisht të vogla (me
rënie te vogla termike), prodhojnë fuqi të ulëta, dhe gjejnë zbatim vetëm në punën e aparaturave ndihmese të pompave, (ngjeshësve,
te ventilatorët etj.).
Për shkak të rënieve të vogla termike, nuk është i përshtatshëm përdorimi i kondensatorit (te turbinat me avull), por avulli i përpunuar
lëshohet në atmosferë. Për ketë arsye rendimenti efektiv i këtyre turbinave është i vogël. Për shfrytëzimin e rënieve të mëdha termike
dhe pikë prodhimin e fuqive shumë më të mëdha energjetike,është e domosdoshme ndërtimi i turbinave shumëshkallëshe.

16. 4.TURBINAT AKTIVE SHUMËSHKALLËSHE
Siç thamë më sipër, në turbinat aktive njëshkallëshe bëhet shndërrimi i energjisë termike potenciale, përkatësisht i rënies termike në
energji kinetike, derisa te turbinat shumëshkallëshe edhe në punë mekanike. Kjo mund të bëhet në tri mënyra: shkallëzimit te
shpejtësive,shkallëzimit të presioneve, dhe të kombinuar.
4.1 Turbinat aktive shumëshkallëshe me shkallëzim të shpejtësisë
Në figurën 4.1a skematikisht tregohet turbina (qarku) i Kertistit. Në diagramin (fig. 4.1b),nën turbinë, janë treguar ndryshimet e presionit
dhe të shpejtësisë në elementet e shkallëve.
Ndryshimi i presionit është i ngjashëm me atë në turbinën aktive njeshkallëshe. Edhe në këtë turbinë ekspansioni i avullit shndërrimi i
energjisë potenciale në atë kinetike bëhet në dizat e paraqarkut të shkallës së parë. Ne diagramin (figura 4.1b) shihet se në paraqarkun
e shkallës së parë (PQ1) ka rënë presioni prej Po (ku avulli (apo gazet e tymit) futen në turbina) deri në presionin Pı, e cila teorikisht
mbetet e pandryshueshme në pjesën tjetër të turbinës. Në qarkun punues të shkallës së parë (QPI), figura 4.1b, shfrytëzohet vetëm një
pjesë e energjisë kinetike disponuese, kështu që shpejtesia Cz, me të cilën trupi punues largohet nga qarku punues i shkallës së parë
(QP.). është dukshëm më e lartë se shpejtësia në dalje.
Nga paraqarkun e shkallës së dytë (QP2) nuk ekzistojnë ndryshime as të presionit e as të shpejtesisë. Pra lopatat e këtij paraqarku
shërbejnë vetëm për orientimin e rrymës së trupit punues në lopatat e qarkut punues të shkallës sëvdytë. Për shkak të funksionit të
drejtuesit të rrymës, këto lopata kanë marrë edhe emrin lopatat drejtuese (apo qarku drejtues).

17. Fig4.1 Turbina aktive me
shkallë të shpejtësisë
4.1 Turbinat aktive shumëshkallëshe me shkallëzim të shpejtësisë
Rryma e trupit punues hynë në qarkun punues të shkallës së dytë (QP2) me
shpejtësinë C2=C3 , në mënyrë që në të, të bie shpejtësia nga C3 në C4 dhe me
atë rast te fitohet puna, dhe pastaj trupi punues të largohet nga turbina me
shpejtësi të vogël C4. Pra energjia kinetike që prodhohet në paraqarkun e
shkallës së parë shpërndahet në numër përkatës te shkallëve. Kjo mënyrë quhet
shkallëzim i shpejtësive, kurse turbinat që punojnë sipas mënyrës së përshkruar
quhen turbina me shkallë të shpejtësisë.Turbina e Kertisit do të punojë me
rendiment maksimal në perimetrin e qarkut (pi) vetem nëse është plotësohet
kushti:
Ku është z- numri i shkallëve të turbinës.
Karakteristikë e konstruksionit të turbinës së Kertisit është se lopatat punuese
janë të përforcuara në kurorën e zgjeruar të një disku të vetëm. Më së shpeshti
ndërtohet me dy rende të lopatave punuese, e më rrallë me tri (respektivisht tri
shkallë të shpejtësisë). Rritja e mëtejshme e numrit të shkallëve do të qonte në
zvogëlimin ekspresiv të rendimentit jo aq të volitshëm.

18. 4.1 Turbinat aktive shumëshkallëshe me shkallëzim të shpejtësisë
Meqë shndërrimi i energjisë potenciale në energji kinetike edhe në turbinën e Kertisit bëhet në paraqarkun e shkallës së parë, atëherë
në punë mekanike mund të transformohen vetëm rëniet e vogla termike (sikurse ishte edhe në turbinën njëshkallëshe - të De Llavit). Për
këtë arsye edhe pse shpejtësia zvogëlohet dukshëm, meçka është eliminuar reduktori si ndërmjetësues midis turbinës dhe makinës të
cilën ai e nget, këto turbina përdoren për ngasjen e makinave dhe të mekanizmave ndihmëse (pompës, ventilatorit) për të cilat
megjithatë nevojiten fuqi të vogla.Duke u bazuar në faktin se në këto turbina përpunohen rënie më të mëdha termike për çdo shkallë
sesa në turbinat reaktive, qarku i Kertisit, e më së shpeshti ai dyshkallësh ka gjetur përdorim të gjerë si shkallë e parë e turbinave të
kombinuara aktive-reaktive. Për qarkun e Kertisit, të ndërtuar në këtë mënyre është bërë i zakonshëm emërtimi - duke pasur parasysh
rolin që ka më atë rast- shkallë e rregullimit.
4.2 Turbinat aktive shumëshkallashe me shkallëzim të presionit
Përveç mënyrës së përshkruar të punës ë mësipërme, turbinat aktive shumëshkallëshe mund të punojnë edhe ashtu që energjia
potenciale të përndahet, teorikisht në pjesë të njëjta, në numër të shkallëve të turbinës. Kjo metodë e përndarjes së energjisë potenciale
në numër përkatës të shkallëve të turbinës quhet shkallëzim i presionit. Turbinat shumëshkallëshe aktive, të cilat punojnë në këtë
mënyrë quhen turbina aktive me shkallë të presionit.
Në figurën 4.2a skematikisht tregohet turbina aktive me tri shkallë presioni. Ajo është e përbërë prej tri turbinave aktive njëshkallëshe,
dhe qarqet e punës janë renditur njëri pas tjetrit dhe janë përforcuar në mënyrë përkatëse. Nga diagrami i shpejtësisë dhe presionit (fig.
4.2b) shihet qartë që procesi i njohur i transformimit të energjisë në turbinën aktive njëshkallëshe (figura 4.2b) këtu ndodh njëkohësisht
në tri shkallët të renditura njëra pas tjetrës.

19. 4.2 Turbinat aktive shumëshkallashe me shkallëzim të
presionit
Nga diagrami në figurën 4.2b shihet se shtypja e trupit e punues
ndërmjet dy shkallëve fqinjë të turbinës është e ndryshme. Këtë e
shohim te presioni i trupit punues në hapësiren qarkut punues (QP.) të
shkallës së parë p1, dhe në hapësirën e qarkut punues të shkallës së
dytë p2, ku p1> p2. Për shkak të ekzistimit të diferencës së presioneve
midis dy shkallëve, një sasi e trupit punues, për rreth lopatave të para
qarkut, do të kalojë në hapësirën e shkallës së dytë.Me këtë do te
humbet një sasi të caktuar të energjisë dhe do të zvogëlohet dukshëm
vlera e rendimentit të turbinës. Për tu penguar kjo gjë, hapësirat e
shkallëve fqinje ndahen me anë te aparateve ose diafragmave (D) (fig.
4.2 a). Turbina aktive shumëshkallëshe me shkallë të presionit ndërtohet
për fuqitë mbi 500 kw, dhe përdoret edhe si motor kryesor ngasës. Vlerat
e rendimentit efektiv sillen brenda kufijve
Fig4.2 1Skema e turbinës shumëshkallëshe me
shkallë të presionit

20. 4.3 Turbinat aktive shumëshkallëshe të kombinuara
Turbinën aktive te kombinuar e sajojnë turbina aktive me shkallë
të shpejtësisë dhe turbina aktive me shkallë të presionit. Në
figurën 4.31 në prerjen gjatësore tregohet turbina aktive e
kombinuar.
Siç shihet nga figura, turbina përbëhet nga qarku dyshkallësh i
Kertisit dhe nga turbina aktive nëntëshkallëshe me shkallë të
presionit. Turbina është me kundërpresion Pdal=4 at, kurse
parametrat e avullit të freskët të tejnxehur janë: Po=35 at dhe
ttej= 435°C. Turbina prodhon fuqinë prej 4000 kW, ndërsa numri
i rrotullimeve është n= 3000 rr/min. Tanimë lehtë mund të
paraqitet gratikisht ndryshimi i presionit dhe i shpejtësisë në
shkallët e turbinës aktive të kombinuar. Ne figuren 4.31b (nën
turbinë) tregohet diagrami i shpejtësive dhe i presioneve.
Turbinat aktive të kombinuara ndërtohen me fuqi të mëdha dhe
të mesme.
Fig 4.31 Turbina aktive e kombinuar

21. 5.Turbinat Reaktive
Parimi i veprimit reaktiv i rrymës (çurgut) të trupit punues është
parimi i dytë themelorë në të cilin bazohet puna e grupit të madh
të turbinave - turbinave reaktive . Heron Aleksandriski rreth vitit
120 para erës sonë, duke përshkruar punën e disa aparateve të
cilat janë vënë në lëvizje me anë të energjisë së avullit, ka
përshkruar edhe lëvizjen e sferës nën veprimin e rrymës së
avullit. Aparati ka marrë emrin sfera e Heronit, sipas shpikësit të tij
(fig. 5.1a ). Në esencë, sfera është vënë në lëvizje me anë të
forcës së veprimit reaktivë. Në enën 2 e cila kryen funksionin e
kazanit gjendet uji . Në grilën 1 bëhet djegia e karburantit, kurse
një pjesë e sasisë së liruar të nxehtësisë (Q) i dorëzohet ujit me
qëllim që të prodhojë avull. Avulli i prodhuar nën presionin (p),
diçka më i madh se sa ai atmosferik, nëpërmjet dorakëve të
zgavrës 3 futet në hapësirën e brendshme të sferës së zgavrët 4.
Avulli del në çurgje nëpërmjet dy dizave ta cilat kanë vrima të
daljes me kah të kundërt.
Fig .5.1 Turbina me avull e shpikur nga Heroni (a) , Skema e
turbinës së heronit (b): 1-vatra, 2-kazani. 3-dorakët e zgavërt,
4-sfera, 5-dizat, c-shpejtësia e daljes së avullit, Fre- forca e veprimit
reaktiv.
(a) (b)
Për shkak të konkretizimit, dizat janë zhvendosur për 90° në krahasim me pozitën e tyre. Pra, avulli del prej dizave të cilat në sferë
janë të përforcuara dhe shtrihen në rrafshin normal, në rrafshin e vizatimit, por janë me kahe të kundërt. Duke dalë nga diza, në kahe
të kundërt të vektorit të shpejtësisë së daljes (c) vepron forca e veprimit reaktiv. Nga mekanika është e njohur se dy forca paralele, me
intensitet të njejta dhe kahe të kundërt, në largësinë (D) formojnë çiftin mfre=Fre D, i cili e rrotullon sferën na kahe te kundërt me
lëvizjen e akrepave të orës. Në skemën e figurës (fig 5.1b), kahja e rrotullimit është në rrafshin vertikal në rrafshin e vizatimit.

22. 5.Turbinat Reaktive
Për shkak të zgjatjes së ekspansionit të trupit punues edhe në qarkun punues, është
rritur shpejtësia relative e rrymimit të trupit punues prej w1 dhe w2 (fig . 5.2a). Kjo rritje e
energjisë kinetike të trupit punues është bërë në llogari të rënies termike h2 .
Karakteristikat për veprimin reaktiv janë se:
1. transformimi i energjisë termike potenciale në energji kinetike bëhet në paraqark
dhe në qarkun punues;
2. për shkak të transformimit të energjisë potenciale në energji kinetike dhe në
lopatat e qarkut punues, në qarkun punues trupi punues shpejtohet, d.m.th , w2>
w1. (fig. 5.2 a) ;
3. për shkak të shpejtimit të çurgut të trupit punues , në lopatat punuese krijohet
forca e veprimit reaktiv Fre, (fig. 5.3 b)
4. vlera më e volitshme e rendimentit në perimetrin e qarkut të turbines reaktive do
të jetë në vlerën maksimale të raportit.
(5.1)
Në figurën (fig. 5.3 a) skematikisht tregohen katër shkallë të turbinės reaktive , kurse
nën skemë diagrami i trusnive dhe i shpejtësive. Turbina reaktive e Parsonit punon me
shkallën e reaktivitetit Shr = 0.5. Siç shihet nga (fig. 5.3 b), në të gjitha shkallët, si në
paraqarqe ashtu edhe në qarqet punuese, bëhet shndërrimi i pjesëve të barabarta të
energjisë potenciale në atë kinetike. Megjithatë humbjet nuk janë marrë parasysh
(ndryshimet janë teorike), prandaj vijat e ndryshimit të presioneve dhe të shpejtësive
nuk janë të thyera, por të drejta .
Fig.5.2. Rimini i avullit nëpër shkallën e
Turbinës reaktive, a-krijimi i forcës së veprimit reaktiv
Fre; b-trekëndëshat e shpejtësive.
Fig.5.3. Skema e turbinës reaktive; a-prerja
gjatësore; b- ndryshimi i presionit dhe shpejtësisë.

23. 5.Turbinat Reaktive
Supozojmë se trupi punues ka rënie termike h0. Rendimenti më i volitshëm në perimetrin e qarkut të turbinës aktive me α1= 0 ° dhe me
cu=c1 , fitohet pēr:
u=0.5 c1 (5.2)
Për turbinën reaktive, nga ekuacioni (5.1) për vlerën më të volitshme të rendimentit në perimetrin e qarkut , fitohet :
u=c1 (5.3)
Caktojmë shpejtësinë teorike të daljes së trupit punues nga diza e turbines aktive dhe reaktive dhe i radhisim në formulat (5.2) dhe (5.3).
Atëherë përfitohet:
● për turbinën aktive : u = 0,5 * 91,5 √h0 (5.4)
● për turbinën reaktive : u = 91,5 √h0 (5.5)
Me krahasimin e shpejtësive periferike të caktuara sipas formulave (5.4) dhe (5.5) përfundohet se në rënie të njëjtë termike, turbina aktive
rrotullohet me shpejtësi dyfish më të vogel periferike. Ose në shpejtësi të njëjta periferike, turbina aktive mund të transformojë rënie dyfish
më të madhe. Kjo në të vërtet do të thotë që për përpunimin e rënieve të barabarta termike, në shpejtësi periferike të njëjtë, turbina reaktive
patjetër duhet të ketë numër-shkallësh dyfish më të madh. Për shkak se në një shkallë të turbinës reaktive përpunohen rënie të vogla,
turbinat reaktive nuk ndërtohen si një shkallësh por vetëm si shumëshkallëshe .

24. 6. Turbina Aktive-Reaktive
U theksua se turbinat reaktive ndërtohen vetëm si shumëshkallësh. Mirëpo, edhe pse turbinat reaktive bëjnë pjesë në radhën e turbinave të cilat gjejnë
zbatimin edhe në stabilimentet më bashkohore termoenergjetike, është e nevojshme që të konstatohet se ato nuk shfrytëzohen si makina të pavarura
ngasëse, por bëhet kombinimi i tyre me turbinat aktive. Gjatë përshkrimit të rrjedhës së transformimit të energjisë në shkallen e turbines reaktive, kemi
mësuar se shtypja e trupit punues ndryshon në paraqark dhe në qarkun e punës (fig. 5.3b). Për shkak të këtij fakti, trupi punues me lopata punuese të
turbinave reaktive nuk mund të kalojë në mënyrë parciale, vetëm nëpër një pjesë të perimetrit të qarkut punues, siç është e mundshme të ndodh kjo në
turbinat aktive, por duhet të përshkojë nëpër tërë perimetrin e qarkut punues te të gjitha lopatat e punës. Turbinat me përshkim të këtille të trupit punues
me qark rrotullues quhen turbina me sjellje totale. Mirëpo, gjatë sjelljes së këtillë të trupit punues është i pamundshëm zbatimi i te ashtuquajturit
rregullim i sasisë në turbinë.
Për shkak se në shkallën e turbines reaktive bëhet përpunimi i rënies së vogël termike, për prodhimin e fuqive të mëdha, turbina duhet te jetë e ndërtuar
me një numër shumë të madh shkallësh. Me rritjen e numrit të shkallëve rriten edhe humbjet. Përveç kësaj për turbinat reaktive janë posaçërisht
karakteristike humbjet nëpër të qara. Humbjet janë më të mëdha pikërisht në shkallët e para - pjesën e lartë të turbinës pra në pjesën ku ekziston
presion i lartë (fig . 6.1).
Fig.6.1. Ndryshimi i shpejtësisë në turbinën
reaktive; PQ1 PQ2 - paraqarku i shkallëve I dhe
ll të turbinës; QP1 QP2 - qarku punues i
shkallëve përkatëse; 𝛿rad- boshllëku radial;
𝛿ak- boshllëku aksial.

25. 6. Turbina Aktive-Reaktive
Per t'u zvogëluar humbjet nëpër të qara, si dhe të bëhet i mundshëm përdorimi i rregullimit shumë të thjeshtë ( rregullimi i sasisë ) dhe të
zvogëlohet numërimi i shkallëve, e me këtë edhe madhësitë themelore gabarite të turbinës, turbinat reaktive kombinohen me ato aktive . Dhe
kështu formohen turbinat e kombinuara ose turbinat aktive - reaktive. Këtë turbinë të kombinuar e sajon turbina dyshkallëshe e Kertisit si dhe
turbina reaktive shumëshkallëshe. Turbina e Kertistit montohet në pjesën e turbinës me trusni të lartë (fig. 6.2) . Kjo turbinë e kombinuar ka
shtypje të avullit deri p = 130 pa dhe fuqia efektive të turbinës është Pe = 25 000 kW. Te gjitha turbinat për të cilat u bë fjalë gjerë më tani
bëjnë pjesë në grupin e turbinave aksiale. Ky emërtim rrjedh nga ajo se drejtimi i rrymimit të trupit punës nëpër turbine është aksial .
Fig.6.2. Turbina aktive (rateau), Turbina e kertisit
(Curtis), Turbina reaktive (Reaction)

26. 7.Turbinat Radiale
Përveç turbinave aktive aksiale, edhe pse në numër shumë më të vogël, ndërtohen edhe turbina radiale. Vetë emërtimi i tyre tregon se trupi punues rrymon në mënyrë radiale
nëpër to . d.m.th. vertikalisht në boshtin e turbines. Sikurse turbinat aktive, edhe turbinat radiale mundë të jenë aktive dhe reaktive. Në (fig. 7.1). skematikisht është treguar
turbina radiale e Lungstremit me rrymimin e avullit nga qendra kah periferia. Ekzistojnë turbina radiale më kahe të kundërt të tymimit të trupit punues.
Lopatat 3 janë të përforcuara në disqet 1 dhe 2. Disku 1 ishte i përforcuar në boshtin 5, kurse ai 2 në boshtin 4. Avulli i freskët sillet në lopata nëpërmjet boshteve të zgavërta 4
dhe 5. Pasi të arrijë gjerë te rendi i parë qendror i lopatave, prej drejtimit aksial të rrymimit nëpër boshte, avulli devijon për 90 ° dhe vazhdon të rrymojë në mënyrë radiale
përgjate lopatave, prej qendrës kah periferia. Lopatat janë të përforcuara për disqe në kurora koncentrike, ashtu që kurorat e lopatave radhiten njëherë njëra e pastaj tjetra nga
njëri disk në diskun tjetër. Turbina e Lungstremit punon në parimin e veprimit të qarkut. Disqet rrotullohen në kahje të kundërta . Pasi që janë dy boshte, turbina e Lungstremit
nget dy elektromotorë, gjë kjo që është e metë më e madhe e kësaj turbine.
Përparësitë e turbinave të ndërtuara në këtë mënyrë qëndrojnë në atë që janë ta konstruksionit kompakt, kurse shtëpiza i ekspozohet veprimit të avullit me presion të ulët dhe
temperaturë të ulët. Për shkak të rrymimit radial të avullit, humbjet termike duke këmbyer nxehtësi me rrethinën, janë të vogla. Ato punojnë me rendimente shumë të volitshume
efektive. Turbina e Lungstremit ndërtohet për diapazon shumë të gjerë fuqie.
Fig. 7.1. Skema e turbinës së
Lungstremit; 1,2-disqet;
3-lopatat; 4,5- boshti i zgavërt.
Fig. 7.2. Turbina e
Lungstremit.

27. 8. Pjesët e turbinës
Aparati drejtues përbëhet prej dizave të radhitura para qarkut punues në grupe në pjesën e perimetrit (për sjellje parciale të avullit).
Dizat punohen te ngushtuara dhe të zgjeruara. Ne dizat e ngishtuara-zgjeruara (fig . 8.2.) përpunohen rënie me të mëdha termike, dhe
per kete arsye përdoren të turbinat njëshkallëshe dhe te turbinat aktive me shkalle te shpëjtesisë.
Fig. 8.1. Rrjedha e avullit nëpër dizë. Fig. 8.2. Diza e ngushtuar-zgjeruar.
1. Diza e ngushtuar: Kur prerja tërthore e grykës zvogëlohet vazhdimisht nga hyrja në dalje, quhet dizë e ngushtuar.
2. Diza e zgjeruar: Kur prerja tërthore e grykës rritet vazhdimisht nga hyrja në dalje, ajo quhet dizë e zgjeruar.
3. Diza e ngushtuar-zgjeruar: Kur prerja tërthore e një gryke së pari ulet nga hyrja e saj në fyt, dhe pastaj rritet nga gryka e saj për të dalë,
quhet Dizë e ngushtuar-zgjeruar. Ky lloj dize përdoret gjerësisht këto ditë në lloje të ndryshme të turbinave me avull.

28. 8. Pjesët e turbinës
Aparatet drejtuese punohen :
● me ane te frezimit në unazën segmentore ,
● me derdhjen e grupit te dizave në segment ,
● me anë të frezimit të veçantë ,
● me anë të presimit prej shiritave të llamarinës së çeliktë .
Fig.8.3. Procesi i përpunimit të dizës me frezim: (a) blank, (b) frezim, (c)
shpim, (d) frezim dhe (e) frezim.

29. 8. Pjesët e turbinës
Lopatat punuese punohen me anë të përpunimit me prerje dhe me derdhje. Duke pasur parasysh kushtet mjaft te pavolitshme të
punës (presion dhe temperatura të larta , veprimi eroziv, veprimi i forcës centrifugale), lopatat e punës punohen prej çelikut konstruktiv
të leguruar, kurse vetëm për presion dhe temperatura të ulëta përdoret mesingu dhe metali -monel. Per lopatat shumë të ngarkuara
ekzistojnë disa mënyra të vërtetuara të përforcimit të lopatave në kuroren e rotorit. Në punimin e lopatave punuese dhe të lopatave
drejtuese të turbinave reaktive nuk ekziston ndryshimi.
Lopatat drejtuese punohen njëlloj sikurse edhe lopatat punuese.
Fig.8.4. Detaj i turbinës aktive me shkallët e trusnis.
1-diafragma, 2-bosti, 3-shtëpiza, detaji i epërm i djathtë -
boshllëku, detaj i poshtëm - puthitësi labirint
Fig.8.5. Animacion i lopatave të turbinës, si dhe trajektorja e lëvizjes
së avullit.

30. 8. Pjesët e turbinës
Diafragma (pllakat e paretit) tregohet në (fig 8.4.) dhe (fig. 8.6). Roli i diafragmës që
të pengojë kalimin e trupit punues pranë aparateve drejtuese. Njëherit ajo shërben
edhe për përforcimin lopatave drejtuese. Diafragma është një pjesë e statorit të një
turbine me avull që përdoret për të rregulluar rrjedhën e avullit në tehun e rotorit dhe
për të rritur efikasitetin e turbinës. Ato janë me interes për shkak të prodhimit të tyre
nga një copë e vetme e materialit. Si material për përforcimin e diafragmave përdoret
giza e murrme dhe çelik.
Qarku punues, konstruktivisht, punohet në dy forma: në formë të disqeve, në formën
të cilindrit.
Disqet të paraqitura në (fig. 8.7.) mund të jenë punuar në mënyre te vecanta, e pastaj
të përforcuara në mënyrë të përcaktuar në boshtin, si dhe mund të punohen prej cipës
së plotë, kështu që së bashku me boshtin të sajojnë një tërësi të vetme.
Cilindrat janë karakteristikë për turbinat reaktive. Qarqet e turbinave punohen prej
çelikut të leguruar.
Boshtet e turbinave punohen te lemuara dhe të shkallëzuara. Në qoftë se në punën e
turbines pritet rritja e numrit të rrotullimeve mbi të ashtuquajturën vlerën kritike,
atëhere do të përdoret boshti elastik. Në qoftë se numrat e rrotullimeve gjithmonë
mbeten nën numrin kritik, atëherë përdoren boshtet e shtangëta. Si material për
boshte përdoret çeliku i karbonizuar dhe i leguruar. Në figurën (fig. 8.8) është
paraqitur një bosht i turbinës me prerje këndore.
Fig.8.6. Diafragma e turbinës termike nga prodhuesi “
SEKO aerospace & power “.
Fig.8.7. Disqet e turbinës me avull.
Fig.8.8. Boshti i turbinës me avull.

31. 8. Pjesët e turbinës
Puthitesi labirint është i vendosur në vendin e kalimit të boshtit nëpër mocon e diafragmës.
Ndërmjet mocos diafragmës së palëvizshme dhe boshtit rrotullues, siç është ditur, duhet të
ekzistojë boshllëku. Ngjashëm me këtë, boshllëku duhet të ekzistoj edhe ndërmjet pancirëve
ballorë të turbines dhe boshtit. Mirëpo, një sasi e konsideruar e trupit punues mbush vëllimin e
lirë në brendinë e pancinit të turbines. Presionet në hapësirat e disa shkallëve të turbines aktive
nuk janë të një dhe për këtë arsyje një sasi e konsiderueshme e trupit punues do të kalonte
nëpër boshllëqe. Sasia e trupit punues e cila rrymon nëpër boshllëqe paraqet humbjet e prurjes.
Për sjelljen e këtyre humbjeve në masë te pranueshme përdoren puthitësit labirint. Siç shihet
nga figura (Fig. 8.4) në puthitësin labirint në mënyrë alternative bëhet radhitja e ngushtimeve
dhe e zgjerimeve (të dhomave, labirintev), prandaj ndryshimet janë të ngjashme me ato në diza.
Kjo do te thotë se gjatë kalimit të avullit nëpër vende të ngushtuara rritet shpejtësia në llogari të
presionit. Në dhome (labirint) bëhet zvogëlimi i shpejtësisë. Këto ndryshime të njëpasnjëshme
kryhen gjerë në barazimin e presionit për shembull me atë atmosferik. Është e qartë se rrymimi
do të pushojë poqëse bëhet barazimi i presioneve në të dy hapësirat. Përveç kësaj hetohet se
sa më e madhe ta jetë diferenca e presioneve, aq më i madh duhet të jetë edhe numri i
dhomave labirinte, respektivisht aq më të gjatë duhet të jenë puthitesit labirint. Te turbinat
kondensuese, shtypja e avullit të përpunuar është më e vogël se sa ajo atmosferike, prandaj si
detyrë e puthitësit labirint në skajin e fundit të boshtit është që të pengojë depërtimin e ajrit në
turbina. Siç shihet nga figura (Fig. 8.4), në mocon e diafragmės futen segmente me unaza të
mprehta dhe zgjerime (dhoma). Në pjesën e boshtit, e cila kalon nëpër mocon e diafragmës,
janë punuar krahërit. Në hapësirën ndërmjet dy unazave të mprehta fqinjësore të krahërit në
bosht hyn unaza përkatëse e segmentit të puthitësit e cila i takon diafragmës. Natyrisht, në
figurën (Fig. 8.4) tregohet vetëm njëri prej disa tipave të puthitsve labirint. Një shembull i
puthitësit labirint, është paraqitur në figurën (fig. 8.8.).
Puthitësit labirint ndërtohen prej mesingu, bronzi dhe çeliku ta leguruar. Çeliku - Ni përdoret për
puthitësit e turbines ku dominojnë temperatura të larta. Përveç puthitësve labirint përdoren edhe
puthitësit prej karboni dhe uji.
Fig.8.8. Puthitësi Labirint (labyrinth seal).

32. 9. Rendimenti dhe fuqia e turbinës
Shndërrimi i një forme të energjisë në një formë tjetër nuk rrjedh pa humbje, dhe kështu edhe procesi i transformimit të energjisë në
turbinë ideale nuk është pa humbje. Humbja e nxehtësisë në turbinën ideale është sasia e larguar e nxehtësisë nga sistemi . Prandaj ,
puna specifike teorike e prodhuar në turbinë është:
(9.1)
Sasia e nxehtësisë e sjellë dhe ajo e larguar mund të caktohen pasi dihen parametrat e avulit, dhe kjo është:
(9.2)
(9.3)
Ku janë:

33. 9. Rendimenti dhe fuqia e turbinës
Nëse kemi parasyshë formulat (9.1), (9.2) dhe (9.3), puna specifike teorike do të jetë:
(9.4)
Rendimenti termik shprehet me anë të koeficientit:
(9.5)
Duke analizuar shprehjen (9.5) përfundojmë lehtë se vlerat e rendimentit termik mund të arrihen me shfrytëzimin e rënieve të mëdha termike, gjë që do të thotë
me shfrytëzimin e avullit të lartë - tejnxehur me presion të lartë dhe më zvogëlimin e presionit të avullit të përpunuar në vlerën më të vogël të mundshme.
Rendimenti i brendshëm merr parasysh humbjet reale të energjisë, të njohura me emrin humbje te brendshme, kurse merren parasysh me rendimentin e
brendshëm:
(9.6)
Në rendimentin e brendshëm përfshihen humbjet për shkak të fërkimit në qarkun drejtues dhe punues humbjet për shkak të fërkimit të trupit punues për disqet
rotorit, humbjet e prurjes dhe humbjet e energjisë kinetike në dalje nga turbina. Rendimenti mekanik përfshin humbjet e shkaktuara nga zotërimi i rezistencave
mekanike të fërkimit dhe të një pjesë të energjisë për vënin në lëvizje të aparaturave ndihmëse të turbinave Sipas (fig 9.1), rendimenti mekanik shprehet me
anë të koeficientit :
(9.7)
Fig.9.1. Rendimenti i turbinës me avull.

34. 9. Rendimenti dhe fuqia e turbinës
Për vlerësimin e efektit të turbinës është kompetent rendimenti efektiv i cili paraqet prodhimin e rendimentit të brendshëm dhe
mekanik:
(9.8)
Respektivisht i cili shprehet me anë të raportit:
(9.10)
Rendimenti efektiv në një masë të konsiderueshme varet nga kapaciteti i turbinës. Sasi e avullit quhet konsumi brenda një ore dhe
shprehet me simbolin (D) kg / s. Pra, puna efektive me konsumimin e avullit D, sipas ekuacionit (9.10), do të jetë:
(9.11)
sepse është ll=D(l0-i2)
Fuqia efektive e turbines, në kW. përftohet nga ek. (9.10) :
(9.12)

35. 10. Rregullimi i turbinës
Siç është e njohur turbina, shërben për ngasjen e gjeneratorit elektrik të pompës, dhe më atë
rast, sipas rregullit kërkon që shpejtesia këndore ose numri i rrotullimeve të makinave
punuese të jetë i përhershëm. Për rrotullimin e makinës punuese me shpejtësi konstante
është e domosdoshme që edhe makina ngasëse - turbina, të rrotullohet me shpejtësi
konstante edhe në ngarkesa të ndryshme. Më ngarkesë të makinës ngasëse. p.sh të turbines,
kuptojmë fuqinë të cilën turbina duhet t'ia dorëzojë gjeneratorit. Sjellja e fuqisë së turbinës që
duhet të jetë në përputhje me ngarkesën, me kusht që numri i rrotullimeve të mbahet gati
konstante (n=const), paraqet rregullimin e turbinës.
Nga formula 9.12 për fuqinë efektive (Pe) të turbinës, me supozimin se rendimenti efektiv
është gati i pandryshueshëm, arrijmë në përfundimin se fuqia e turbinës varet nga konsumi në
orë (D) dhe nga rënia termike (hl=i0-i1). Kjo në të vërtetë do të thotë se fuqia e turbinës mund
të ndryshojë me ndryshimin e konsumit në orë (D), ose më ndryshimin e rënies termike i0-i2
ose me ndryshimin e njëkohshem të konsumit dhe rënies termike. Në varësi nga zgjedhja e
madhësisë nëpërmjet të cilës ushtrohet ndikimi në fuqinë e turbinës, është bërë klasifikimi
themelorë i rregullimit të turbinave. Prandaj dallojmë:
● regullimi sasior, paraqet rregullimin të turbinave me anë të dizave;
● regullimi cilësor, paraqet rregullimin me anë droselimit:
● rregullimi i kombinuar , paraqet zbatimin e të dy mënyrave.
Aparatura e cila shërben për rregullim quhet rregullator. Sipas mënyrës së veprimit, dallohen:
● rregullatorët me veprim direkt .
● rregullatorët me veprim indirekt .
Fig.10.1. Sistemi i kontrollit të turbinës me avull.

36. 11. Stabilimentet e turbinave me gaz
Edhe pse nuk ekzistojnë ndryshime ndërmjet turbinave me avull dhe me gaz sa i takon parimit të punës në pikëpamje të përbërjes së
stabilimenteve të turbinave me avull dhe të turbinave me gaz ndryshimet janë të dukshme. Për këte arsye në vazhdim ne do të ndalemi
vetëm në përshkrimin e atyre detajeve që janë karakteristike për stabilimentet e turbinave me gaz.
Natyrisht, nuk duhet harruar faktin se gazet e tymit (produktet e djegies) janë bartës të energjisë termike në turbinat me gaz. Produktet
e djegies krijohen me djegien e karburantit në dhomat nxehëse, të cilat janë pjesë përbërëse të stabilimenteve të turbinave me gaz.
Për kete arsye, procesi i djegies ndodh në elementin e stabilimentit të turbinës dhe këto turbina ju takojnë motorëve me djege të
brendshme.
Sipas karakteristikave të procesit të djegies, respektivisht sipas procesit të dhënies së nxehtësisë, stabilimentet e turbinave me gaz
mund të jenë:
● me dhënie të nxehtësisë ( me djegie të karburantit ) gjatë presionit konstant (p = konst),
● me dhënie të nxehtësisë gjatë vellimit konstant (v = const) .
Përveç klasifikimeve paraprake, stabilimentet e turbinave me gaz klasifikohen edhe sipas llojit të ciklit në stabilimente :
● me cikël të hapur ,
● me cikël të mbyllur .
Stabilimentet e turbinave me gaz me cikël të hapur dhe me sjelljen e nxehtësisë në p=konst përdoren më së shumti. Turbina e gazit si
motor ndezës gjen zbatim në aviacion, në transportin hekurudhor dhe në transportin ujor, kurse gjithnjë e më shumë në stabilimentet
energjetike stacionare.

37. 11. Stabilimentet e turbinave me gaz
Fig.11.1. Turbina massive me gaz, 1- Seksioni
hyrës, 2- kompresori, 3-Sistemi i djegies, 4-
Turbina, 5- Sistemi i shkarkimit, 6- Shkarkimi
nëpërmjet difuzerit.
Fig.11.2. Pjesët e turbinës me gaz (termocentrale),
Boshti, Kompresori, Dhoma e djegies, Turbina
Fig.11.3. Paraqitja skematike e turbinës së
thjeshtë nëpër termocentale.

38. 11. Stabilimentet e turbinave me gaz
Turbinat e gazit përdoren për të furnizuar me energji
avionët, trenat, anijet, gjeneratorët elektrikë, pompat,
kompresorët e gazit dhe rezervuarët.
Një motor turbojet është një motor me turbinë gazi që
punon duke kompresuar ajrin me një hyrje dhe një
kompresor (boshtor, centrifugale ose të dyja), duke
përzier karburantin me ajrin e kompresuar, duke djegur
përzierjen në djegës dhe pastaj duke kaluar presionin e
nxehtë dhe të lartë të ajrit përmes një turbine dhe një
dize. Kompresori ushqehet nga turbina, e cila nxjerr
energji nga gazi zgjerues që kalon përmes tij. Motori
shndërron energjinë e brendshme në energji kinetike
në shkarkim, duke prodhuar shtytje.
Fig.11.4. Motorri reaktiv, turboventilator, turboreaktiv, turbohelik.
Turboventilatorët ndryshojnë nga turbojet në atë që ata kanë një ventilator shtesë në pjesën e përparme të motorit, i cili përshpejton ajrin
në një kanal duke anashkaluar motorin kryesor të turbinës me gaz. Turboventilatorët janë lloji mbizotërues i motorit për linjat ajrore të
mesme dhe me distancë të gjatë.
Turboventilatorët zakonisht janë më efikasë se turboreaktivët me shpejtësi subsonike,por në shpejtësi të madhe zona e tyre e madhe
ballore gjeneron më shumë tërheqje . Prandaj, në fluturimin supersonik, dhe në avionët ushtarakë, ku shpejtësia ka përparësi përkundrejt
efikasiteti i karburantit, ventilatorët priren të jenë më të vegjël ose të hiqen fare.

39. Përfundimi
Përmendëm që këto turbina ndahen sipas parimit të punës, numrit të shkallëve dhe sipas drejtimit të rrymës së
avullit.Turbinat termike qenkan jashtëzakonisht të rëndësishme në shumë fusha të ndryshme, qoftë në
termoenergjitikë, qoftë në aeronautikë qoftë në anijendërtimtari. Turbinat termike janë ato të cilat nëpër
termocentrale, energjinë kinetike që e marrin nga rrjedha e avullit e shëndërrojnë në energji elektrike andaj mund
të themi se roli i tyre qenka evident në termoenergjitikë. Sa i përket aeronautikës, turbinat termike kanë rol
jashtëzakonisht të madh, sepse këto turbina u japin shtytje që të ngriten lart rrespektivisht të fluturojnë. Ndërsa
tek anijëndërtimtaria, edhe pse përdorën më pak turbinat termike, përdorën më shumë turboreaktivët të cilat janë
pjesë e trubinave me gaz, rrespektivisht kanë parim të ngashëm punues me ato turbinat termike.

40. 12. Literatura
1. Libri “Makinat termike” Dr.sc. Rexhep Selimaj, Prishtinë 2010.
2. https://www.mechstudy.xyz/2020/07/steam-nozzle.html
3. https://www.researchgate.net/publication/286524840_Optimum_end_milling_tool_path_and_machining_parameters_for_
micro_Laval_nozzle_manufacturing
4. https://www.convergencetraining.com/steam-turbine-mechanical-drives.html
5. http://www.sekogroup.com/en/our-products/power-generation/diaphragm.html#:~:text=The%20diaphragm%20is%20a%
20stator,a%20single%20piece%20of%20material.
6. https://www.slideshare.net/sbvijay2003/basics-of-gas-turbine-power-plant-133528607
7. https://www.plantautomation-technology.com/articles/types-of-steam-turbines
8. Mattingly, pp. 6–8 , 9-11.