Εργασία στο μάθημα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Α' Λυκείου ΓΕΛ Ιαλυσού 2014-2015

1. Η Ζωή εν Τάφω
Μυριβήλης
Εργασία Κειμένων
Ευαγγελία Κούλλαρου

2. Βιογραφία: Στρατής Μυριβήλης
 Από τους σημαντικότερους πεζογράφους μας, ανήκει στη
γενιά του ’30, αν και μεγαλύτερης ηλικίας.
 Πραγματικό όνομα: Ευστράτιος Σταματόπουλος
 Γέννηση: 30 Ιουνίου 1892 στην τουρκοκρατούμενη Συκαμιά
της Λέσβου.
 Μέτριος μαθητής, στο δημοτικό αποφοιτά το 1909 από το
Γυμνάσιο Μυτιλήνης.
 Από τα μαθητικά του χρόνια έρχεται σε επαφή με σημαντικά
κείμενα του δημοτικισμού, που διαμορφώνουν τη λογοτεχνική
και γλωσσική του συνείδηση. Κείμενά του δημοσιεύονται ήδη
σε περιοδικά της Σμύρνης και της Μυτιλήνης.
 Το 1912 φοιτά στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών, εργαζόμενος
συγχρόνως ως δημοσιογράφος.

3.  Το Σεπτέμβριο της ίδιας χρονιάς διακόπτει τις σπουδές του
και κατατάσσεται ως εθελοντής στο στρατό. Λαμβάνει μέρος
στους Βαλκανικούς Πολέμους, τραυματίζεται στη μάχη του
Κιλκίς το 1913 και επιστρέφει στην Αθήνα.
 Επιστρέφει στη Λέσβο που έχει απελευθερωθεί και εργάζεται
ως δημοσιογράφος.
 Το 1917, κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου,
στρατεύεται εκ νέου και λαμβάνει μέρος στις επιχειρήσεις
στη Μακεδονία.
 Το 1938 ο Μυριβήλης διορίζεται στη Βιβλιοθήκη της Βουλής,
ενώ από το 1946 έως το 1950 είναι διευθυντής
προγράμματος στο Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας. Το 1958
εκλέγεται τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών.
 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Πεζογραφίας το 1949 και
προτάθηκε τρεις φορές για το Νόμπελ.
 Πέθανε στις 19 Ιουλίου 1969, έπειτα από μακροχρόνια
ασθένεια, σε ηλικία 78 ετών.

4. Στρατής Μυριβήλης

5. Η Ζωή εν Τάφω: περίληψη υπόθεσης
Η αποστροφή στη βία και τη φρίκη του πολέµου, µετατρέπει
ένα µεγαλοϊδεάτη εθνικιστή σε επαναστατηµένο ανθρωπιστή
και ειρηνιστή, όπως έγινε και με τον Μυριβήλη. Ιδεολογικά,
λοιπόν, µεταµορφωµένος, ο συγγραφέας-πολεµιστής,
µεταµφιεσµένος σε λοχία Αντώνη Κωστούλα, στέλνει
συνεχώς γράµµατα-ανταποκρίσεις, µε νοερό αποδέκτη την
αγαπηµένη του· βρίσκει έτσι την ευκαιρία να δίνει τα πάντα
µέσα από το καθαρώς προσωπικό του πρίσµα, είτε
περιγράφει την ωµή πραγµατικότητα της νέας µορφής του
πολέµου, είτε τη σχολιάζει εκφράζοντας τις ποικίλες
αντιδράσεις του, είτε αναπολεί τις ευτυχισµένες στιγµές µαζί
της στην πατρίδα, τη Λέσβο. Υπό το βάρος βέβαια των
τραυµατικών εµπειριών της ζωής των χαρακωµάτων, που
δεν συµβιβάζεται µε την ηρωική αντίληψη του πολέµου και
καταλήγει σε καθηµερινή υπονόµευση της ψυχής.

6. Ιστορική περίοδος
Το βιβλίο αναφέρεται στην περίοδο του α’ παγκοσμίου
πολέμου. Πιο συγκεκριμένα στις αρχές του 20ου αιώνα, οι
αναπτυγμένες βιομηχανικά χώρες της Ευρώπης
συγκρούστηκαν μεταξύ τους. Ο λόγος, η προσπάθεια τους
να εξασφαλίσουν πιο πολλές πρώτες ύλες και νέες αγορές
για τα προϊόντα τους. Ταυτόχρονα ήρθαν και άλλα κράτη
αντιμέτωπα μεταξύ τους κυρίως λόγω εδαφικών διαφορών.
Έτσι σχηματίστηκαν τα αντιμαχόμενα στρατόπεδα: από τη
μια οι δυνάμεις της Αντάντ (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία) και
από την άλλη οι κεντρικές αυτοκρατορίες(Γερμανία,
Αυστρία). Στο δεύτερο στρατόπεδο προσχώρησαν αργότερα
και η Οθωμανική αυτοκρατορία και η Βουλγαρία και επειδή
σιγά σιγά το ένα κράτος μετά το άλλο από όλο τον κόσμο
έμπαινε στη μάχη, ο πόλεμος ονομάστηκε «Παγκόσμιος».

7. Συνέπειες στους στρατιώτες
Κατά τη διάρκεια του Ά Παγκοσμίου Πολέμου, πάρα πολλοί
στρατιώτες υπέφεραν από τραυματικά σοκ. Ακόμα και ο πιο
πειθαρχημένος και γενναίος στρατιώτης τα έχανε όταν για μέρες
δεχόταν από παντού επιθέσεις, και κυρίως εξ αποστάσεως
βομβαρδισμούς, χωρίς να μπορεί να αντιδράσει. Ήταν ένα νέο
είδος πολέμου για τον οποίο δεν υπήρχε ακόμη καμία
ικανοποιητική εκπαίδευση. Συνήθως, όσοι υπέφεραν από το
πολεμικό σοκ, έτρεμαν, έβλεπαν εφιάλτες, αδυνατούσαν να
σκεφτούν λογικά και πάθαιναν κρίσεις υστερίας και πανικού.
Όπως και στις περιπτώσεις του μετατραυματικού σοκ, το μυαλό
δεν μπορούσε να αποδεχτεί αυτό που έβλεπε και προσπαθούσε να
το αποβάλει με κάθε τρόπο. Πολλοί απ’ τους στρατιώτες που
υπέφεραν δικάστηκαν, όταν τελείωσε ο πόλεμος για λιποταξία.
Αν και οι στρατοδίκες δέχονταν ως ελαφρυντικό το ψυχολογικό
σοκ, θεωρούσαν ότι για να φτάσει ένας στρατιώτης να
λιποτακτήσει, σήμαινε ότι είχε αδύναμο χαρακτήρα....

8. Το «τρελό» βλέμμα ενός στρατιώτη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου...

9. Κοινωνία
Ο Α' Παγκόσµιος Πόλεµος έθεσε επί ποδός πολέµου
65.000.000 άντρες, άφησε πάνω από 8.000.000 νεκρούς και
άλλους 21.000.000 τραυµατίες- σάρωσε τέσσερις από τις
παλιές αυτοκρατορίες της ηπείρου κι έκανε την Ευρώπη «ένα
εργαστήριο πάνω σ' ένα τεράστιο νεκροταφείο», σύµφωνα µε
τη ρήση του Τσέχου πολιτικού Τόµας Μάζαρυκ. Μέσα στα
ερείπια του Παλαιού Καθεστώτος οι πολιτικοί υπόσχονταν στις
µάζες, που είχαν χειραφετηθεί πολιτικά και κινητοποιηθεί όσο
ποτέ άλλοτε, µια δικαιότερη κοινωνία κι ένα κράτος που θα
τους ανήκε. Η καθεµιά απ' τις αντίπαλες ιδεολογίες -η
φιλελεύθερη δηµοκρατία, ο κοµµουνισµός, ο φασισµός-
θεωρούσε ότι ήταν προορισµένη να αναπλάσει την κοινωνία, την
ήπειρο και τον κόσµο διαµορφώνοντας µια Νέα Τάξη για την
ανθρωπότητα. Ο αδιάλειπτος αγώνας ανάµεσα τους για τον
ορισµό της σύγχρονης Ευρώπης διήρκεσε το µεγαλύτερο µέρος
του 20ού αιώνα. Με τραγικά αποτελέσµατα.

10. Από τα μάτια του συγγραφέα
Μέσα στο βιβλίο αυτό, ο Μυριβήλης περιγράφει την
καθημερινή ζωή ενός στρατιώτη. Την πορεία του
στρατεύματος, τη κατεστραμμένη από τον πόλεμο πόλη στην
οποία φτάνουν , τον κίνδυνο που αντιμετωπίζουν, τα
συναισθήματά του, τον δρόμο τους έως να φτάσουν τα
χαρακώματα, τις εμπειρίες του και την προετοιμασία για τη
μεγάλη μάχη.

11. Στα χαρακώματα

12. Αφήγηση
Ο Μυριβήλης στην αφήγησή του χρησιμοποιεί «πλαστοπροσωπία».
Το απόσπασμα είναι βέβαια αφηγηματικό. Η αφήγηση γίνεται
άμεσα σε πρώτο πρόσωπο και περιλαμβάνει άφθονα λυρικά
στοιχεία, μεταφορές, παρομοιώσεις, περιγραφές τοπίων και
συναισθηματικών καταστάσεων. Ο Μυριβήλης περιγράφει
προσωπικές του εμπειρίες από το μέτωπο με τη μέθοδο της
"πλαστοπροσωπίας". Ο λοχίας Αντώνης Κωστούλας είναι το
όργανο της πλαστοπροσωπίας αυτής, που δήθεν κατέγραψε τις
εμπειρίες του υπό μορφή επιστολών και μετά το θάνατο του ο
Μυριβήλης τις περιμάζεψε και τις εξέδωσε. Ο συγγραφέας με την
τεχνική αυτή κατορθώνει να κρατήσει την αμεσότητα και
αντικειμενικότητα, ενώ αφήνει πίσω του το υποκειμενικό
στοιχείο. Το έργο είναι άμεσο εφόσον είναι γραμμένο σε πρώτο
πρόσωπο, αλλά ταυτόχρονα χάνει τον προσωπικό χαρακτήρα της
μαρτυρίας αφού τα κείμενα υποτίθεται πως τα έχει γράψει
κάποιος άλλος.

13. Ύφος
Ο δηµοσιογραφικός λόγος υποχωρεί, χωρίς όµως ποτέ να χάνει
ούτε τη ζωτικότητά του ούτε τη χαλαρότητα ενός λόγου στην
ουσία προφορικού, που, προτού γραφτεί στο χαρτί υπό τύπον
επιστολής, έχει ήδη πολλές φορές συλληφθεί νοερά µες στη
σκέψη και στην ψυχή του επιστολογράφου· όλα αυτά βέβαια
συντελούν αποφασιστικά στη διαµόρφωση ενός λόγου πυρετικού
και εγρήγορου, που διατηρεί τη ζεστασιά και τον τόνο της
προφορικής οµιλίας, και ξετυλίγεται µε ζωηρή πάντοτε την
ψευδαίσθηση πως ακούγεται συγχρόνως, σχεδόν εκφωνούµενος,
από την νοερώς παρούσα αγαπηµένη γυναίκα. Σ’ αυτό ακριβώς
οφείλεται η όποια επιτυχία του έργου: δεν είναι γραµµένο µε
επιστολές, που διατηρούν πάντοτε το κλίµα της απόστασης
µεταξύ γράφοντος-ποµπού και του αναγιγνώσκοντος-αποδέκτη,
αλλά σε τόνο εξοµολογητικό, συνοµιλητικό. Αυτός ο τόνος
αποτελεί και τον κύριο ερεθιστικό παράγοντα που αποτυπώθηκε
στο ύφος, τη γραφή και τη γλώσσα του.

14. Συναισθηµατική και ιδεολογική φόρτιση
Ο αφηγητής, γράφοντας πάντοτε υπό την πίεση των
συναισθηµατικών του αντιδράσεων -άλλοτε συµπαθητικών
και άλλοτε εχθρικών- προς τα γεγονότα και τα πρόσωπα,
που τον περιβάλλουν, περισσότερο σκέπτεται και λιγότερο
ενεργεί. Η συναισθηµατική του φόρτιση, µετατρεπόµενη
συγχρόνως σε ιδεολογική, αποτυπώνεται συνεχώς στη
γραφή, επηρεάζοντας το ύφος, τον τόνο και τη γλώσσα
της. ∆εν είναι πια ο εθνικιστής-στρατιώτης, αλλά ο
άνθρωπος-πολεµιστής, που τον καθοδηγεί το µίσος κατά
του πολέµου, η αγάπη για την ειρήνη, τη ζωή, τον έρωτα,
όσους υποφέρουν, η αποστροφή προς το θάνατο.

15. Ως προς το ύφος, τον τόνο και τη γλώσσα
Οι επιστολές, υπό την επήρεια µιας διαρκούς συναισθηµατικής
και ιδεολογικής φόρτισης, γράφονται σ’ ένα τόνο εντελώς
συνοµιλητικό. Απευθυνόµενες στη νοερώς παρούσα αγαπηµένη
αφοµοιώνουν το ύφος, τη γλώσσα και τη συντακτική χαλάρωση
ενός λόγου προφορικού. Τον κουβεντιαστό, οικείο τόνο της
προφορικής του οµιλίας διαµορφώνουν οι συνεχείς αποστροφές,
ανάµεσα στις οποίες παρεµβάλλονται αφηγήσεις γεγονότων,
περιγραφές και παρουσιάσεις προσώπων, εκθέσεις σκέψεων,
αντιδράσεων, σχολίων και διαλογισµών του γράφοντος, που
εκτρέπονται άλλοτε σε καυστική ειρωνεία και αντιπολεµική
διάθεση (στις περιπτώσεις αυτές η βία και η φρίκη του πολέµου
επηρεάζει τη βιαιότητα και την ωµότητα της γραφής και οδηγεί
τον αφηγητή στη χρήση ενός λόγου εγρήγορου, ερεθιστικού και
καταιγιστικού) και άλλοτε σ’ ένα ασυγκράτητο λυρικό µεθύσι,
που έχει ως επίκεντρο το φυσικό κόσµο της προηγούµενης ή
της τωρινής ζωής.

16. Στον όλο αισθηµατικό τόνο των επιστολών συντείνει και η
συνεχής διακύµανση του λόγου ανάµεσα στο αποστασιοποιηµένο
τρίτο πληθυντικό, το συλλογικό πρώτο πληθυντικό, το έντονα
υποκειµενικό πρώτο ενικό, που κυριαρχεί, και το, κατά
διαστήµατα, δεύτερο ενικό, που µεταφέρει το κλίµα ενός
σχοινοτενούς διαλόγου-µονολόγου. ∆εν πρόκειται για τυπικές
επιστολές, που αποστασιοποιούν τον ποµπό από το δέκτη, αλλά
για επιστολές που διατηρούν όλους τους ακκισµούς, τις
φορτίσεις, τις αντιδράσεις, τις ταλαντεύσεις και γενικότερα τη
φυσική χαλάρωση ενός λόγου που γράφεται όχι τόσο για να
διαβάζεται αλλά να ακούγεται. Οι συνεχείς αυτές εναλλαγές των
γραµµατικών προσώπων, που κυµαίνονται ανάµεσα αφενός στην
υποκειµενικότητα και την εσωτερικότητα του πρώτου και του
δεύτερου ενικού προσώπου, αφετέρου δε στην αντικειµενικότητα
του τρίτου ενικού και πληθυντικού προσώπου, απαλλάσσει το
κείµενο από όλα τα µειονεκτήµατα των µυθιστορηµάτων, που
γράφτηκαν σε επιστολές, και το γεµίζει µε τη φόρτιση µιας
διαρκούς αισθηµατικής έντασης, που αντικατοπτρίζεται στην
ερεθιστικότητα και την εκφραστική -ενίοτε- ακράτεια του λόγου.

17. Φυσικά, ο ρόλος του αφηγητή-επιστολογράφου είναι
αποκλειστικός. Τα πάντα περνούν µέσα απ’ την οπτική του
γωνία. Στη συνεχή εναλλαγή συναισθηµατικής έντασης και
αντικειµενικής αποστασιοποίησης, ωµού ρεαλισµού και
ευαίσθητου λυρικού λογού, δείχνει να νοιάζεται πάντοτε όχι
µόνο για το τι θα πει αλλά και για το πώς θα το πει. Η τάση
του για λόγο µεγεθυντικό και ρητορικό είναι εµφανής.
Επιµένοντας στη δραµατικότητα ενός λόγου, που αποβλέπει
στην έκφραση των εσωτερικών αντιδράσεων του γράφοντος,
επιδιώκει συνεχώς τη µουσική του ενδυνάµωση. Έτσι, σαν πιο
πρόχειρο µέσο βρίσκει την επανάληψη των ίδιων ή συνώνυµων
λέξεων, των επιθέτων κυρίως:
«Κουρνιασµένοι στις φωλιές τους, µισόγυµνοι και πολύ λεροί,
κρυφοκουβεντιάζουν, συλλογισµένες κι αξιολύπητες παρέες».
«Αλτ! ∆εν ήτανε δηλαδή αλτ! αυτό. Ήταν ένα σουβλερό
µονοσύλλαβο, που βγήκε σα βόλι µέσ’ από τη νύχτα. Σκληρό
και επίφοβο. Το πήρε η λαγκαδιά και το ξανάπε.
Παραµορφωµένο, βουερό και σαρκαστικό».

18. Είναι φανερό ότι στην πρόθεση του γράφοντος είναι
ένας λόγος, που να αποπνέει τη φυσικότητα του
προφορικού, αλλά και τη µουσικότητα, την
αρµονικότητα του λογοτεχνικού λόγου, σύµφωνα µε
τις απαιτήσεις της εποχής του. Βασικό κριτήριο στη
διευθέτηση και στην επιλογή των λέξεων δεν ήταν
µόνο το νοηµατικό αλλά, κυρίως, το αισθηµατικό και
το µουσικό τους βάρος. Τελικός στόχος, να κυλάει ο
λόγος στο ρυθµό και τον τόνο µιας µουσικής
συµφωνίας που άλλοτε ρέπει προς τη µεγαλόστοµη
πολυφωνία των κρουστών και των έγχορδων οργάνων
κι άλλοτε προς την εσωτερική µελωδία των αυλών.

19. Ως προς τη διαγραφή των χαρακτήρων
Χαρακτήρες, µε τη γνωστή έννοια των ολοκληρωµένων
προσώπων, δεν υπάρχουν στο Η ζωή εν τάφω. Ο µόνος
ολοκληρωµένος τύπος είναι ο ίδιος ο επιστολογράφος, εφόσον,
περιγράφοντας, αφηγούµενος και καταγράφοντας τις εντυπώσεις
του, µας αποκαλύπτει συνεχώς την εσωτερική και εξωτερική του
ζωή. Είναι φοιτητής κι αυτό βαραίνει στον όλο τρόπο έκφρασης
και σκέψης, στην υφή του λόγου του, στις οποιεσδήποτε
αντιδράσεις του. Μπήκε εθελοντικά στον πόλεµο γεµάτος
ενθουσιασµό κι άλλες σοβινιστικές ψευδαισθήσεις και ξαφνικά
µπλέκεται στα γρανάζια ενός πόλεµου διαφορετικού, που δεν
απαιτεί τόσο γενναιότητα, αλλά αντοχή, υποµονή, πανουργία.
Εκείνο, ακόµη, που επενεργεί µεταµορφωτικά και τον οδηγεί στη
διαµόρφωση συνείδησης ανθρωπιστικής, επαναστατικής και
αντιπολεµικής, είναι η διαπίστωση πως όλοι τους, εχθροί και
φίλοι, είναι ο τελικός στόχος πολεµικών µέσων, που η σύγχρονη
τεχνολογία φρόντισε να είναι τέλεια, ακριβή και απείρως
εξοντωτικά.

20. Για πρώτη σχεδόν φορά στην ιστορία της νεοελληνικής
λογοτεχνίας η εξιστόρηση του πολέµου αντιστρέφει την
παραδοσιακή συνήθεια εξάρσεως πολεµικών ανδραγαθηµάτων,
όπου κυριαρχούν ο γενναίοι και δυνατοί, και µετατρέπει σε
ήρωες τύπους αντιηρωικούς, όπως η Μ’χαγήλους, ο Γιακώπ,
ο Γαροφαλής ο ωραίος, ο Γιγάντης και άλλοι πολλοί,
επώνυµοι ή ανώνυµοι. Γράφοντας υπό το βάρος µιας
ακατανίκητης νοσταλγίας της ειρηνικής ζωής και του
επικρεµάµενου θανάτου, τόσο πιο πολύ αναβλύζει µέσα του η
αγάπη προς όσους πάσχουν, η αγανάκτηση για ό,τι γίνεται, η
δίψα για ζωή. Η κατάσταση αυτή φορτίζει συγκινησιακά το
λόγο, ενδυναµώνοντάς τον άλλοτε µε λυρική διάθεση κι
άλλοτε µε πικρόχολη ειρωνεία, όταν πρόκειται για γεγονότα ή
πρόσωπα, που η ηθική τους ποιότητα και συµπεριφορά
προκαλούν τη συνείδησή του (λ.χ. η καταδίκη των
στρατιωτών, ο Μπαλαφάρας, ο Κωνσταντίνος ο Παλαιολόγος,
ο ∆ηµητράτος κ.ά.).

21. Αποφθέγματα
• Η Όχτρα είναι οργανωμένη, πειθαρχημένη, πάνοπλη. Η Αγάπη
είναι ανοργάνωτη, ξεθυμαίνει σε αισθηματισμούς, σε
θρησκευτικούς εξορκισμούς. Τώρα ποιος θα οργανώσει, ποιος θ’
αρματώσει, θα κάμει σεβαστή την Αγάπη; Ο Χριστός το
καταπιάστηκε με το καλό και δεν κατάφερε σπουδαία πράματα.
Όμως πάλι αν γίνει με το στανιό, τότε παύει νάναι Αγάπη. Δεν
καταλαβαίνω.
• Δεν προσευχήθηκα ποτέ στις κρίσιμες ώρες της ζωής μου. Δεν
αιστάνθηκα ποτέ την ανάγκη. Δεν μ’ αρέσουν οι μονόλογοι,
προπάντων στις τραγωδίες.
• Η λογική είναι το πιο αδύνατο μετερίζι μπροστά στις έξαλλες και
ακατανίκητες ενέργειες της ψυχής και της φαντασίας.
• Η ρόδα του Πολέμου. (…) Γυρίζει χωρίς να βιάζεται,
απελπιστικά αργά. Έχει τη σίγουρη κι αδυσώπητη κίνηση των
φυσικών νόμων. Είναι ένα τεράστιο ζο με δόντια σιδερένια, μασά
με απάθεια τη σπαρταριστή ανθρώπινη σάρκα. Όλο φρέσκια,
ανθισμένη σάρκα.
• Η πιο πικρή αρρώστια της ψυχής είναι η αμφιβολία
• Για την Ελλάδα. Τ’ είναι τούτη η λέξη που κάνει τα σπλάχνα
να σπαρταρούν;

22. Μήνυμα
Το Η Ζωή εν Τάφω είναι ένα βιβλίο με έντονο αντιπολεμικό
και ειρηνικό μήνυμα, που πηγάστηκε από τις οδυνηρές
εμπειρίες του Α’ παγκοσμίου πολέμου. Απέναντι στην τυφλή
βιαιότητα του πολέμου και της άθλιας ζωής στα χαρακώματα,
διαμαρτύρεται δίνοντας έμφαση με περιγραφές νατουραλιστικής
τεχνοτροπίας ώστε να προκαλέσει τη φρίκη. Άλλοτε
εκστασιάζεται απέναντι σε καταστάσεις που ικανοποιούν το
πάθος για τη ζωή, όπως στο γνωστό πλέον σημείο όπου μέσα
στον ζόφο του πολέμου, στα χαρακώματα, ανακαλύπτει μια
παπαρούνα. Ο συγγραφέας μέσα από αυτό το βιβλίο θέλει να
κάνει τους ανθρώπους να στραφούν εναντίον του πολέμου και
να αγαπήσουν την ειρήνη, δείχνοντας μέσα από αυτό, πόσο
σημαντική είναι.

23. Μυστική παπαρούνα απόσπασμα
Προχώρεσα ως την άκρη του
χαρακώματος του λόχου μας.
Ως την έβγαση των
συρματοπλεγμάτων. Εκεί είναι
μια μυστική πόρτα που σφαλνά
μ' ένα αδράχτι οπλισμένο με
αγκαθωτά τέλια. Επειδή το
μέρος είναι ένα νταμάρι όλο
πέτρα και δε σκάβεται,
σήκωσαν ένα προκάλυμμα με
γεώσακους. Έτσι λένε κάτι
σακιά γεμάτα με χώμα που μ'
αυτά οχυρώνουν τα πετρώδικα
χαρακώματα. Τα τσουβάλια
αυτά κείτουντ' εδώ χρόνον -
καιρό έτσι. Θα φάγαν
υγρασίες, βροχάδες, χιόνια
και ήλιους. Ήρθαν και
σάπισαν από νερά, ο ήλιος τα
τσουρούφλισε και τα 'καψε.
Τραβώ το δάχτυλό μου πάνω
τους. Λιώνει η λινάτσα. Σαν
τα ξεθαμμένα ρούχα των
πεθαμένων που ξεφτάνε,
σταχτωμένα, με το πρώτο
άγγιγμα. Είναι τσουβαλάκια
φουσκωμένα κάργα, όπως τα
πρωτογέμισαν. Αλλά πάλι
κρεμάζουν σαχλά,
μισοαδειανά. Κάτου από το
δυνατό φεγγάρι μοιάζουν με
ψοφίμια σκυλιών, άλλα
πρισμένα κι άλλα
ξαντεριασμένα, σωριασμένα
τόνα πάνου στ' άλλο.
Από δω το θέαμα θα 'ναι πιο
όμορφο. Τώρα το κρυμμένο
ποτάμι ακούγεται καλύτερα
όπως φωνάζει μακριά, μες
από τη βαθιά κοίτη του.

24. Θέλω να βγάλω το κεφάλι ψηλά από
το προπέτασμα, να ιδώ πέρα. Αν
μπορούσα μάλιστα θα καβαλίκευα το
χαράκωμα. Ακουμπώ το μπαστούνι
στο τοίχωμα, σηκώνουμαι στη μύτη
της αρβύλας του γερού μου ποδιού
και γαντζώνω τα δάχτυλα στους
γεώσακους που 'ναι πάνω - πάνω.
Ένας απ' αυτούς λιώνει με μιας κι
αδειάζει τον άμμο του πάνω μου.
Λοιπόν τότες έγινε μιαν αποκάλυψη!
Μόλις ξεφούσκωσε αυτό το σακί,
χαμήλωσε η καμπούρα του και
ξεσκέπασε στα μάτια μου μια μικρήν
ευτυχία. Αχ, μου 'καμε τόσο καλό
στην ψυχή, λίγο ακόμα και θα
πατούσα μια τσιριξιά χαρά.
Ήταν ένα λουλούδι εκεί!
Συλλογίσου. Ένα λουλούδι είχε
φυτρώσει εκεί μέσα στους
σαπρακιασμένους γεώσακους. Και
μου φανερώθηκε έτσι ξαφνικά τούτη
τη νύχτα που 'ναι γιομάτη θάματα.
Απόμεινα να το βλέπω σχεδόν
τρομαγμένος. Τ' άγγισα με
χτυποκάρδι, όπως αγγίζεις ένα
βρέφος στο μάγουλο. Είναι μια
παπαρούνα. Μια τόση δα μεγάλη,
καλοθρεμμένη παπαρούνα, ανοιγμένη
σαν μικρή βελουδένια φούχτα.
Αν μπορούσε να τη χαρεί κανένας
μέσα στο φως του ήλιου, θα 'βλεπε
πως ήταν άλικη, μ' έναν μαύρο
σταυρό στην καρδιά, με μια τούφα
μαβιές βλεφαρίδες στη μέση. Είναι
καλοθρεμμένο λουλούδι, γεμάτο
χαρά, χρώματα και γεροσύνη. Το
τσουνί του είναι ντούρο και
χνουδάτο. Έχει κι ένα κόμπο που
δεν άνοιξε ακόμα.

25. Κάθεται κλεισμένος σφιχτά μέσα
στην πράσινη φασκιά του και
περιμένει την ώρα του. Μα δεν
θ' αργήσει ν' ανοίξει κι αυτός.
Και θα 'ναι δυο λουλούδια τότες!
Δυο λουλούδια μέσα στο
περιβόλι του Θανάτου.
Αιστάνουμαι συγκινημένος
ξαφνικά ως τα κατάβαθα της
ψυχής.
Ακουμπώ πάνω στο προπέτασμα
σαν να κουράστηκα ξαφνικά
πολύ.
Από μέσα μου αναβρύζουν
δάκρυα απολυτρωτικά.
Στέκουμαι έτσι πολλήν ώρα, με
το κεφάλι όλο χώματα,
ακουμπισμένο στα σαπισμένα
σακιά. Με δυο δάχτυλα λαφριά,
προσεχτικά, αγγίζω την
παπαρούνα. Ξαφνικά με γεμίζει
μια έγνοια, μια ζωηρή ανησυχία
πως κάτι μπορεί να πάθει τούτο
το λουλούδι, που μ' αυτό μου
αποκαλύφθηκε απόψε ο Θεός.
Παίρνω τότες στη ράχη ένα
γερό τσουβάλι (δαγκάνω τα
χείλια από την ξαφνική σουβλιά
του ποδιού), και τ' ακουμπώ με
προφύλαξη μπροστά στο
λουλούδι. Έτσι λέω θα 'ναι πάλι
κρυμμένο για όλους τους άλλους.
Χαμογελώ πονηρά. Κατόπι
σηκώνουμαι ξανά στα νύχια κι
απλώνω το μπράτσο έξω. Ναι.
Το άγγισα λοιπόν πάλι!
Τρεμουλιάζω από ευτυχία.

26. Νιώθω τα τρυφερά πέταλα
στις ρώγες των δαχτύλων.
Είναι μια ανεπάντεχη χαρά
της αφής. Μέσα στο χέρι μου
μυρμιδίζει μια γλυκιά
ανατριχίλα. Ανεβαίνει ως τη
ράχη. Είναι σαν να
πεταλουδίζουν πάνω στην
επιδερμίδα τα ματόκλαδα μιας
αγαπημένης γυναίκας. Φίλησα
τις ρώγες των δαχτύλων μου.
Είπα σιγά σιγά:
- Καληνύχτα… καληνύχτα και
να 'σαι βλογημένη.
Γύρισα γρήγορα στ' αμπρί. Ας
μπορούσα να κάμω μια μεγάλη
φωταψία… Να κρεμάσω
παντού σημαίες και στεφάνια!
Άναψα στο λυχνάρι τέσσερα
φιτίλια και τώρα πασχίζω να
τη χωρέσω εδώ μέσα, μέσα
σε μια τόσο μικρή γούβα, μια
τόσο μεγάλη χαρά. Η ψυχή
μου χορεύει σαν μεγάλη
πεταλούδα. Χαμογελώ
ξαπλωμένος ανάσκελα. Κάτι
τραγουδάει μέσα μου. Τ'
αφουγκράζομαι. Είναι ένα
παιδιάτικο τραγούδι:
Φεγγαράκι μου λαμπρό….

27. Πηγές
Ιστοσελίδες:
• http://www.sansimera.gr/biographies/183
• http://www.fryktories.gr/sites/fryktories.gr/files/book/ch42.pdf
• www.mixanitouxronou.gr/to-trelo-vlemma-enos-stratioti-tou-
protou-pagkosmiou-polemou-echi-pathi-sok-apo-to-chaos-ke-ti-
friki-opos-ke-ametriti-simpolemistes-tou/
• http://www.geetha.mil.gr/media/adispo/koinonikesallages.pdf
• https://logomnimon.wordpress.com/%CF%83-
%CE%BC%CF%85%CF%81%CE%B9%CE%B2%CE%B7%CE%BB%CE%B
7%CF%83/
• http://users.sch.gr/symfo/sholio/kimena/mirivilis_mistiki-
paparuna.htm
• Βιβλία:
• Η Ζωή εν Τάφω, Στρατής μυριβήλης

29. Ευχαριστώ!