การบริหารโดยใช้โรงเรียนเป็นฐาน

1. การบริหารโดยใช้โรงเรียนเป็นฐาน
(School - Based Management : SBM)

2. คณะผู้จัดทำ
 นายสมนึก ทิตา รหัสนักศึกษา 578914243
 นายยุทธนา กันทาเดช รหัสนักศึกษา 578914207
 นายบัญญัติ ยานะ รหัสนักศึกษา 578914226
 นางอลิศลา ริยะสาร รหัสนักศึกษา 578914204
 นางสาวน้าผึ้ง ธรรมลังกา รหัสนักศึกษา 578914205
 นางสาวดวงพร มิตรยอง รหัสนักศึกษา 578914216
 นางสาวสุภาพร มาเมือง รหัสนักศึกษา 578914244

3. การบริหารโดยใช้โรงเรียนเป็นฐาน
(School - Based Management : SBM)
ควำมหมำย
กำรบริหำรโดยใช้โรงเรียนเป็นฐำนใช้ อักษรย่อ SBM
มำจำกคำเต็ม และมีควำมหมำยดังนี้
S = School แปลว่ำ โรงเรียน
B = Based แปลว่ำ เกี่ยวกับฐำนหรือพื้นฐำน
M = Management แปลว่ำ กำรบริหำรและกำรจัดกำร

4. ดังนั้น School-Based Management
จึงแปลควำมหมำยว่ำ กำรบริหำรโดยใช้
โรงเรียนเป็ นฐำน หรือกำรใช้โรงเรียนเป็ นฐำนใน
กำรบริหำรและกำรจัดกำร หรือกำรบริหำรจัด
กำรศึกษำโดยใช้โรงเรียนเป็ นฐำน ซึ่งเกิดจำกแนว
ควำมคิด เรื่องปฏิรูปกำรศึกษำ และกำรกระจำย
อำนำจทำงกำรศึกษำ

5.  สำนักงำนคณะกรรมกำรกำรศึกษำแห่งชำติ (2544 : 2)
ได้ให้ควำมหมำยไว้ว่ำ หมำยถึง กำรบริหำร และกำรจัด
กำรศึกษำที่หน่วยปฏิบัติ โดยมีโรงเรียนเป็ นฐำน หรือ เป็ น
องค์กรหลักในกำรจัดกำรศึกษำ ซึ่งจะต้องมีกำรกระจำยอำนำจ
กำรบริหำร และกำรจัดกำรศึกษำจำกส่วนกลำงไปยัง
โรงเรียน ให้โรงเรียนมีอำนำจ หน้ำที่ควำมรับผิดชอบ
มีควำมอิสระคล่องตัวในกำรบริหำรจัดกำร
ภำยใต้คณะกรรมกำรโรงเรียน ผู้แทนนักเรียน และผู้บริหำร
โรงเรียน เพื่อให้กำรจัดกำรศึกษำเป็นไปโดยมีส่วนร่วม และ
ตรงตำมควำมต้องกำรของผู้เรียน ผู้ปกครอง และชุมชน
มำกที่สุด

6. สรุปการบริหารโดยใช้โรงเรียนเป็นฐาน
(School - Based Management : SBM)
 แนวคิดทำงกำรบริหำรและกำรจัดกำรศึกษำที่มุ่งให้
สถำนศึกษำเป็ นองค์กรหลักในกำรจัดกำรศึกษำอย่ำงมี
คุณภำพ ภำยใต้กรอบของกฎหมำยที่กำหนด โดยมีกำร
กระจำยอำนำจกำรกำรจัดกำรศึกษำจำกส่วนกลำงไปยัง
สถำนศึกษำโดยตรง ให้สถำนศึกษำมีอำนำจหน้ำที่
ควำมรับผิดชอบและควำมคล่องตัวในกำรบริหำร
จัดกำรมำกที่สุด

7. ประวัติควำมเป็นมำของกำรบริหำร
โดยใช้โรงเรียนเป็นฐำน
 เริ่มใช้ในประเทศสหรัฐอเมริกำเป็นครั้ง
แรก ในช่วงทศวรรษ 1980
 ได้รับอิทธิพลมำจำกกระแสกำร
เปลี่ยนแปลงของโลกธุรกิจ อุตสำหกรรม
ที่ประสบควำมสำเร็จจำกหลักกำร วิธีกำร
และกลยุทธ์ในกำรทำให้องค์กำร
มีประสิทธิภำพ

8.  ในปลำยทศวรรษ 1980 ได้มีกำรบริหำรโดยใช้โรงเรียน
เป็นฐำน (School – Based Management) ในรูปแบบต่ำง ๆ
จนกลำยเป็ นประเด็นร่วมและยุทธศำสตร์กำรปฏิรูป
กำรศึกษำในส่วนต่ำง ๆ ของโลก เช่น ประเทศสหรัฐอเมริกำ
สหรำชอำณำจักร อสเตรเลีย นิวซีแลนด์ สิงคโปร์
สำธำรณรัฐเกำหลี อิสรำเอล และฮ่องกง

9. สำหรับกำรบริหำรโดยใช้โรงเรียนเป็นฐำน
(School – Based Management : SBM)
ในประเทศไทยนั้นเริ่มปรำกฏชัดเจนขึ้นหลังจำก
ที่รัฐบำลประกำศใช้พระรำชบัญญัติกำรศึกษำแห่งชำติ
พ.ศ.2542

10. หลักกำรพื้นฐำนในกำรบริหำร
โดยใช้โรงเรียนเป็นฐำน
มีนักวิชำกำรกล่ำวถึงหลักกำรสำคัญในกำรบริหำร
โดยใช้โรงเรียนเป็นฐำนไว้หลำย ๆ ท่ำนด้วยกัน ดังนี้

11. เดวิด (David , 1989 อ้ำงถึงใน Cheng , 1996 : 4)
กล่ำวว่ำ กำรบริหำรโดยกำรใช้โรงเรียนเป็นฐำนต้อง
ประกอบไปด้วยแนวคิดหลักสำคัญ 2 ประกำร คือ
1. โรงเรียนเป็นหน่วยสำคัญสำหรับตัดสินใจ
2. กำรมีส่วนร่วมและกำรมีควำมรู้สึกเป็นเจ้ำของ
เป็นปัจจัยสำคัญสำหรับกำรปฏิรูปกำรบริหำรกำรจัด
กำรศึกษำ (สมำชิกในโรงเรียนและชุมชนให้ควำม
ร่วมมือกันในกำรตัดสินใจกำรบริหำรและกำรปฏิบัติงำน)

12.  อุทัย บุญประเสริฐ (2543 : 154 – 156 )
ได้กล่ำวถึงหลักกำรสำคัญของกำรบริหำรโดยใช้โรงเรียน
เป็นฐำนไว้ 5 ประกำร คือ
1. หลักกำรกระจำยอำนำจ
2. หลักกำรมีส่วนร่วม
3. หลักกำรคืนอำนำจกำรจัดกำรศึกษำให้ประชำชน
4. หลักกำรบริหำรตนเอง
5. หลักกำรตรวจสอบและถ่วงดุล

13.  สำนักงำนคณะกรรมกำรกำรศึกษำแห่งชำติ (2544 :3- 4)
กำรบริหำรโดยใช้โรงเรียนเป็นฐำนแต่ละแห่งอำจไม่เหมือนกัน
ขึ้ นอยู่กับลักษณะเฉพำะและควำมจำเป็นของแต่ละโรงเรียนจะ
ตั้งอยู่บนหลักกำรพื้นฐำนเดียวกัน คือ
1. หลักกำรกระจำยอำนำจ
2. หลักกำรบริหำรแบบมีส่วนร่วม
3. หลักกำรบริหำรตนเอง
4. หลักกำรพัฒนำทั้งระบบ
5. หลักควำมรับผิดชอบที่ตรวจสอบได้
6. หลักกำรมีภำวะผู้นำแบบเกื้ อหนุน

14.  สำนักงำนเลขำสภำกำรศึกษำ ( 2548 : 33 ) ได้กล่ำวถึง
กำรบริหำรโดยใช้โรงเรียนเป็นฐำนมีหลักสำคัญ 3 ประกำร คือ
1. หลักกำรกระจำยอำนำจ (Decentralization)
2. หลักกำรมีส่วนร่วม (Participation)
3. หลักกำรบริหำรจัดกำรศึกษำที่ดี
(Good Governance in Education)

15. สรุปหลักการสาคัญในการบริหาร
แบบ School-Based Management

16. 1. หลักการกระจายอานาจ (Decentralization)
 ซึ่งเป็นกำรกระจำยอำนำจกำรจัดกำรศึกษำจำกกระทรวงและ
ส่วนกลำงไปยังสถำนศึกษำให้มำกที่สุด โดยมีควำมเชื่อว่ำ
โรงเรียนเป็นหน่วยสำคัญในกำรเปลี่ยนแปลงและพัฒนำ
กำรศึกษำเด็ก

17. 2. หลักการมีส่วนร่วม
(Participation or Collaboration or Involvement)
 เปิ ดโอกำสให้ผู้เกี่ยวข้องและผู้มีส่วนได้ส่วนเสียได้มีส่วนร่วมใน
กำรบริหำร ตัดสินใจ และร่วมจัดกำรศึกษำ ทั้งครู ผู้ปกครอง
ตัวแทนศิษย์เก่ำ และตัวแทนนักเรียน กำรที่บุคคลมีส่วนร่วมใน
กำรจัดกำรศึกษำ จะเกิดควำมรู้สึกเป็ นเจ้ำของและจะรับผิดชอบ
ในกำรจัดกำรศึกษำมำกขึ้น

18. 3. หลักการคืนอานาจจัดการศึกษาให้ประชาชน
(Return Power to People)
 เมื่อประชำกรเพิ่มขึ้ น ควำมเจริญต่ำง ๆ ก้ำวไปอย่ำงรวดเร็ว
กำรจัดกำรศึกษำโดยส่วนกลำง เริ่มมีข้อจำกัด เกิดควำมล่ำช้ำ
และไม่สนอง ควำมต้องกำรของผู้เรียนและชุมชนอย่ำงแท้จริง
จึงต้องมีกำรคืนอำนำจให้ท้องถิ่นและประชำชนได้จัดกำรศึกษำ
เองอีกครั้ง

19. 4. หลักการบริหารตนเอง (Self-managing)
 มีควำมเชื่อว่ำวิธีกำรทำงำนให้บรรลุเป้ ำหมำยนั้นทำได้
หลำยวิธีกำรที่ส่วนกลำงทำหน้ำที่เพียงกำหนดนโยบำย
และเป้ ำหมำยแล้วปล่อยให้โรงเรียนมีระบบกำรบริหำร
ด้วยตนเอง โดยให้โรงเรียนมีอำนำจหน้ำที่และควำม
รับผิดชอบในกำรดำเนินงำน ซึ่งอำจดำเนินกำรได้
หลำกหลำยด้วยวิธีกำรที่แตกต่ำงกัน แล้วแต่ควำมพร้อม
และสถำนกำรณ์ของโรงเรียน ผลที่ได้น่ำจะมีประสิทธิภำพ
สูงกว่ำเดิม ที่ทุกอย่ำงกำหนดมำจำกส่วนกลำง ไม่ว่ำจะ
โดยทำงตรงหรือทำงอ้อม

20. 5. หลักการตรวจสอบและถ่วงดุล
(Check and Balance)
 ส่วนกลำงมีหน้ำที่กำหนดนโยบำยและควบคุมมำตรฐำน
มีองค์กรอิสระทำหน้ำที่ตรวจสอบคุณภำพกำรบริหำรและ
กำรจัดกำรศึกษำเพื่อให้มีคุณภำพและมำตรฐำนเป็ นไป
ตำมกำหนดและมำตรฐำนเป็ นไปตำมกำหนด และเป็ นไป
ตำมนโยบำยของชำติ

21. รูปแบบในการดาเนินการของการบริหาร
จัดการโดยใช้โรงเรียนเป็นฐาน

22. 1. รูปแบบการบริหารโรงเรียนที่ชุมชนมีบทบาทหลัก
(Community Control SBM)
 จะเป็ นแบบที่เพิ่มควำมรับผิดชอบในกำรจัดกำรศึกษำ
ให้แก่ชุมชนและผู้ปกครอง โดยมุ่งเน้นเพื่อให้ผู้รับบริกำร
กำรศึกษำมีควำมพึงพอใจในกำรศึกษำที่จัดให้มำก
ที่สุด คณะกรรมกำรโรงเรียนจึงมีสัดส่วนจำนวนตัวแทน
ผู้ปกครองและชุมชนมำกที่สุด ประธำนคณะกรรมกำรมำ
จำกกลุ่มผู้แทนชุมชนหรือผู้ปกครอง บทบำทของ
คณะกรรมกำรโรงเรียน ก็คือ กำรทำหน้ำที่คณะกรรมกำร
บริหำรโรงเรียน

23. 2. รูปแบบที่ผู้บริหารโรงเรียนเป็นหลัก
(Administrative Control SBM)
 คณะกรรมกำรโรงเรียนที่ตั้งขึ้ นจะมีบทบำทเป็ นคณะกรรมกำร
ที่ปรึกษำของผู้บริหำรโรงเรียน ผู้บริหำรโรงเรียนเป็ นประธำน
คณะกรรมกำรโดยตำแหน่ง คณะกรรมกำรจะประกอบด้วย
ตัวแทนครู ตัวแทนผู้ปกครอง ตัวแทนชุมชน ตัวแทนนักเรียน
(ชั้นมัธยมศึกษำตอนปลำย) คณะกรรมกำรมีบทบำทในกำรให้
ข้อคิดเห็นและข้อเสนอแนะในกำรบริหำร แต่อำนำจกำรตัดสินใจ
ในขั้นสุดท้ำยจะยังคงอยู่ที่ผู้บริหำรโรงเรียน

24. 3. รูปแบบที่มีครูเป็นหลัก (Professional Control SBM)
 เชื่อว่ำครูเป็ นผู้ใกล้ชิดนักเรียนมำกที่สุดและเป็ น
ผู้ปฏิบัติกำรสอนโดยตรง จึงย่อมจะรับรู้ปัญหำต่ำง ๆ ไว้
ดีกว่ำตัวแทนคณะครูจึงมีสัดส่วนมำกที่สุดใน
คณะกรรมกำรโรงเรียน บทบำทของคณะกรรมกำรนี้ จะ
เป็ นทั้งกรรมกำรที่ปรึกษำและกรรมกำรที่ปรึกษำและ
กรรมกำรบริหำรไปด้วยในตัว

25. 4. รูปแบบที่ครูและชุมชนมีบทบาทหลัก
(Professional / Community Control SBM)
 ถือว่ำ ทั้งครูและผู้ปกครองต่ำงมีบทบำทและ
ควำมสำคัญในกำรจัดกำรศึกษำให้แก่เด็กมำกกว่ำกลุ่มอื่น
ๆ ที่เกี่ยวข้องกับโรงเรียน สัดส่วนของผู้แทนครู
ผู้ปกครอง/ชุมชน จะมีเท่ำ ๆ กัน คณะกรรมกำรโรงเรียน
ทำหน้ำที่เป็นคณะกรรมกำรบริหำรโรงเรียน

26. 5. รูปแบบโรงเรียนในกากับของรัฐ
 จะมีลักษณะเป็ นโรงเรียนที่ได้รับเงินอุดหนุนจำกรัฐและมีฐำนะ
เป็ นหรือเสมือนเป็ นองค์กรนิติบุคคล โรงเรียนดำเนินกำรของ
ตนเองได้แบบอิสระ (Deregulation) จำกกฎระเบียบที่ใช้บังคับ
กับโรงเรียนทั่วไป โรงเรียนสำมำรถออกกฎระเบียบของตนเองได้
โดยเฉพำะมีควำมเป็ นอิสระในเรื่องกำรจัดกำรด้ำนวิชำกำร
กำรเงินและบุคคล แต่โรงเรียนจะต้องรับผิดชอบต่อผลกำร
ดำเนินงำนตำมพันธะสัญญำ (Charter) หรือตำมข้อตกลงที่ได้ทำ
ไว้กับหน่วยงำนที่มีอำนำจอนุมัติให้เป็ นโรงเรียนในกำกับดูแล
ของรัฐ

27. 6. รูปแบบที่เป็นการบริหารโดยองค์กรปกครอง
ส่วนท้องถิ่น
 ได้กำหนดขึ้ นเพื่อให้ตอบสนองรัฐธรรมนูญแห่งรำชอำณำจักร
ไทย พ.ศ.2540 และพระรำชบัญญัติกำรศึกษำ
แห่งชำติ พ.ศ. 2542 ที่ได้เปิดโอกำสให้องค์กรปกครองส่วน
ท้องถิ่นจัดหรือมีส่วนร่วมในกำรจัดกำรศึกษำเองได้ทุกระดับและ
ทุกประเทศ ในกำรจัดกำรศึกษำจะกระจำยอำนำจไปยังองค์กร
ปกครองส่วนท้องถิ่นและสถำนศึกษำโดยตรง (ไม่ต้องผ่ำนเขต
พื้นที่กำรศึกษำ)

28. 7. รูปแบบการประกอบการของเอกชน
 เนื่องจำกหลำยฝ่ำยเห็นว่ำเอกชนจะมีควำมสำมำรถในกำรจัด
กำรศึกษำได้อย่ำงมีประสิทธิภำพ โดยเฉพำะในประเทศที่เน้น
รูปแบบเศรษฐกิจเสรีนั้น กำรส่งเสริมให้เอกชนเข้ำมำบทบำท
สำคัญในกำรจัดกำรศึกษำ ไม่ใช่เรื่องของกำรแบ่งเบำภำระ
ของรัฐ แต่เป็ นหลักกำรสำคัญของระบบกำรดำเนินงำนแบบ
เสรีที่มีกำรตอบสนองควำมต้องกำรของชุมชนที่มี
ประสิทธิภำพสูง

29. แนวทางการดาเนินงานการบริหาร
โดยใช้โรงเรียนเป็นฐาน
 จำกพระรำชบัญญัติกำรศึกษำแห่งชำติ พ.ศ. 2542 หมวด 5
มำตรำ 39 และมำตรำ 40 กระทรวง ได้กระจำยอำนำจกำร
บริหำรและกำรจัดกำรศึกษำให้โรงเรียนทั้งในด้ำนวิชำกำร
งบประมำณ กำรบริหำรบุคคล และกำรบริหำรทั่วไป โดยมี
คณะกรรมกำรสถำนศึกษำเป็ นองค์คณะบุคคลทำหน้ำที่ในกำร
บริหำรโดยทำให้โรงเรียนเป็ นฐำนหรือศูนย์กลำงของกำรบริหำร
และจัดกำรศึกษำที่ต่อเนื่องและยั่งยืน

30. 6. รายงานประจาปี
รายงานการประเมินตนเอง
5. ประเมินตนเอง
ประเมินภายใน
4. ดาเนินการตามแผนปฏิบัติการ
3. กาหนดกลยุทธ์
วางแผนพัฒนาและแผนปฏิบัติการ
2. กาหนดวิสัยทัศน์ เป้ าหมาย
1. วิเคราะห์ศักยภาพของโรงเรียน
ขั้นตอนการดาเนินงานการบริหารโดยใช้โรงเรียนเป็นฐาน
( School – Based Management Process )

31. การบริหารโดยใช้
โรงเรียนเป็นฐาน (SBM)
การมีส่วนร่วมของผู้เกี่ยวข้อง
* คณะกรรมการสถานศึกษาขั้นพื้นฐาน
* ผู้บริหาร ครู-อาจารย์
* นักเรียน
* ผู้ปกครอง
* ชุมชน
การกระจายอานาจการจัดการศึกษา
* การทางานเป็นทีม
* การสร้างทีมงานและพัฒนาทีมงาน
* การพัฒนาวิชาชีพ
การแสดงภาวะงานที่ตรวจสอบได้
* เป็นประชาธิปไตย โปร่งใส ตรวจสอบได้
* รายงานผลการดาเนินงาน

32. กลยุทธ์สู่ความสาเร็จของการบริหาร
โดยใช้โรงเรียนเป็นฐาน
 กำรสร้ำงควำมตระหนัก / ควำมรู้ควำมเข้ำใจใน SBM
 กำรพัฒนำวิชำชีพผู้บริหำร
 กำรพัฒนำวิชำชีพครู
 กำรมีวิสัยทัศน์
 กำรบริหำรจัดกำรที่เป็นระบบ
 พัฒนำกำรมีส่วนร่วมในเรื่องกำรบริหำรหลักสูตร
 กำรพัฒนำระบบข้อมูลสำรสนเทศ
 กำรมีวิธีคิดและวิธีปฏิบัติงำนที่เป็นระบบ
 กำรให้รำงวัล

33. แหล่งอ้างอิง
 https://www.gotoknow.org/posts/284552 ; ยาเบ็น เรืองจรูญศรี
 https://www.gotoknow.org/posts/319049 ; ศิริธร พิมพ์ฝด
 https://www.krupai.net/sbm_nitigorn.doc ; นิติกรณ์ ฉันท์วงศ์ชนะ