1. Темперамент

2. Темперамент гэж юу вэ?
Темперамент бол
Темперамент бол хүний үйл явдал, төрх байдал, зан аашинд
илрэн гарч буй сэтгэл зүйн төрөлхийн шинж чанар болно.
Өөрөөр хэлбэл бидний сэтгэцийн үйл ажиллагааны
тогтвортойй бөгөөд зүй тогтолт харьцаа, мэдрэлийн
тогтолцооны хэв шинжийн онцлог юм.
Темперамент нь хувь хүний ерөнхий төрх байдалд нөлөөлөх
боловч тэр хүний нийгмийн учир холбогдлыг тодорхойлохгүй.
Нийгэм-ёс суртахууны шинж чанар нь адил байлаа ч
темперамент нь өөр өөр байж болно. Бас зан
төлвийн /характерийн/ шинж чанарыг үзүүлэхгүй,
темперамент характер хоёр өөр өөр зүйл мөн.

3. Темперамент нь бас хүний авъяас билгийг
тодорхойлохгүй бөгөөд харин тухайн хүний хийх ажилд
их тохиромжтой, эсвэл тохиромжоор сайн биш
темперамент байж болно.
Та өөрийнхөө
темпераментийг мэдэх үү?

4. Хүмүүс дөрвөн төрөлд хуваагддаг ба
ХОЛЕРИК, САНГВИНИК, ФЛЕГМАТИК, МЕЛАНХОЛИК
темпераменттай хүмүүс гэж хувааж үздэг.
Дараах асуултанд хариулахдаа өөрийнхөө ердийн
амвьдралд ямар байдгаа санаж тэмдэглээрэй.
Асуултыг уншаад
өөрт байгаа шинж тэмдгийн өмнө +
тэмдэг байхгүй шинжийн өмнө –
тэмдэг тавих ба хамгийн сүүлд нь
аль темпераментд нь илүү их
+ тэмдэг тавьсныгаа тоолж гаргаад өөрийн
темпераментаа мэдэж авч болно.

5. Холерик
1. Тогтворгүй хөдөлгөөнтэй байнга ямар нэгэн юмыг
оролдож байдаг.
2. Омогтой, огцом ууртай.
3. Тэвчээргүй биеэ барьж чаддаггүй.
4. Шийдэмгий санаачлагатай.
5. Зөрүүд
6. Маргаанд дийлэх гэж зүтгэдэг
7. Үе үе гэнэт түргэн шуурхай ажилладаг
8. Шууд, шулуун харьцаатай
9. Аз турших дуртай
10.Өшөрхүү
11.Сэтгэлийн хөдөлгөөнтэй, огцом түргэн яриатай
12.Хэрүүлч
13.Бусдын дутагдлыг тэвчиж чаддаггүй
14.Түрэмгий, дээрэлхүү, захирах дуртай
15.Дохио зангаа их хэрэглэж ярьдаг
16.Түргэн шийдвэр гаргадаг
17.Шинэ зүйлд амархан дасдаг
18.Зорилгодоо тууштай
19.Огцом түргэн алхаа гишгээтэй
20.Ааш зан нь эрс хувьсан өөрчлөгддөг

6. Сангвиник
1. Хөгжилтэй, баяр баясгалантай
2. Эрч хүчтэй, ажилсаг
3. Эхэлсэн зүйлээ дуусгалгүй орхих нь цөөнгүй
4. Өөрийгөө хэт үнэлдэг
5. Шинэ юмыг түргэн ойлгож хүлээн авч амархан тусгаж авдаг
6. Сониуч, харилцаа тогтворгүй
7. Юманд санаа зовж шаналах нь бага
8. Янз бүрийн орчинд түргэн дасан зохицож нийцдэг
9. Шинэ ажлыг сонирхон дуртай эхэлдэг
10.Нэг хэвийн зүйлээс амархан уйддаг
11.Нэг ажлаас нөгөөд амархан шилжих чадвартай
12.Бусдыг уриалан зохион байгуулах дуртай
13.Нийтэч, уриалагхан, шинэ хүмүүүсийн дэргэд нэрэлхэж
эмээдэггүй
14.Тэсвэртэй тууштай ажиллах чадвартай
15.Нүүр гарны хөдөлгөөн их оролцсон чанга түргэн тод хэл
яриатай
16.Гэнэтийн үед биеэ барьж эзэмдэж чаддаг
17.Ямагт цовоо сэргэлэн ааш араншинтай
18.Түргэн унтай амархан сэрдэг
19.Эмх цэгц муутай, яаран шийдвэр гаргах талтай
20.Заримдаа өнгөц хийсвэр хандлагатай

7. Флегматик
1. Эмх журамтай, нямбай
2. Юманд суурьтай ханддаг
3. Болгоомжтой
4. Хүлээцтэй
5. Дуу цөөнтэй, хоосон чалчих дургүй
6. Сэтгэлийн хөдөлгөөнгүй жигд тогтуун яриатай
7. Тайван удаан хөдөлгөөнтэй
8. Юмыг удаан ойлгож, сайн тогтоодог
9. Эхэлсэн зүйлийнхээ эцсийг ь хүргэдэг
10.Хүчээ хоосон зарцуулдаггүй
11.Хэвшсэн дэг журмаа хатуу баримталдаг
12.Сэтгэлийн хөдөлгөөнөө барьж чаддаг
13.Сайшаал шүүмжлэлд эмзэг биш
14.Доог тохууг үл тоомсорлодог
15.Харилцаа тогтвортой
16.Нэг зүйлээс нөгөөд шилжихдээ удаан
17.Хүн бүртэй жигд харилцаатай
18.Шинэ нөхцөлд дасан зохицоход бэрхшээлтэй
19.Өвчин зовлонд тэвчээртэй
20.Уур уцаар багатай

8. Меланхолик
1. Ичэмхий бүрэг
2. Шинэ орчинд тэвдэн барьц алддаг
3. Танихгүй хүмүүсээс бишүүрхдэг
4. Өөрийн хүчинд итгэдэггүй
5. Ганцаардлыг дааж чадна
6. Бүтэлгүйтсэн үедээ сэтгэлээр амархан унадаг
7. Бодлогоширонгуй
8. Амархан ядардаг
9. Сул дуу яриатай
10.Ярьж байгаа хүнийхээ зан төлөвт зохицдог
11.Өрөвчхөн эмзэг
12.Сайшаал шүүмжлэлд маш мэдрэмжтэй
13.Өөртөө болон бусдад маш өндөр шаардлага тавьдаг
14.Хардаж сэрддэг
15.Өвчин зовлонд эмзэг
16.Гомдомтгой
17.Бусадтай санаа бодлоо хуваалцдаггүй
18.Идэвхи багатай
19.Бусдаар өрөвдүүлэх дуртай
20.Дуулгавартай хүлцэнгүй

9. Темперамент бүрийн онцлог

10. Сангвиник /сэргэлэн араншин/ бол
гавшгай сэргэлэн, юм юмыг сонирхдог
сэтгэлийн хөдөлгөөн нь гүнзгий биш, цовоо
сэргэлэн бөгөөд нийтэч, ажил амьдралд
хүртээмжтэй, хүмүүстэй танилцахдаа
амархан, орчиндоо хандах нь
идэвхитэй,хэнэггүй занд дургүй юм. Харин
олон зүйлд самгардах, зарим үед хөнгөмсөг
байдал гаргах дутагдал бий. Ийм хэв
шинжийн хүүхдийг залруулан хүмүүжүүлэхэд
тийм ч хэцүү биш юм.

11. Холерик/тогтворгүй дайчин араншин/
бол цочмог, шаралхуу, ааштай, хурц
бөгөөд хурдан омголон зантай, түргэн
ааштай, дүрсхийн огцом уурлах нь
цөөнгүй, тогтворгүй боловч дайчин
байдалтай, урам зориг нь хувирахдаа
түргэн орчиндоо маш идэвхитэй ханддаг
юм. Холерик хүн мэдрэл сэтгэлийн
талаар ядрах нь бага, ажил үйлст эрч хүч
сайта хөнгөн гавшгай юм.

12. Флегматик /тайван араншин/ бол
хүчтэй хэв шинжийн боловч
хөөрөл саатлын хөдөлгөөн,
солигдол нь удаан буюу хөшүүн юм.
Тайван дөлгөөн тогтуун байдалтай,
дуу цөөн биеэ хянан барьдаг,
сэтгэлийн гадаад илрэл нь
сул буюу бүдэг, харин ажлын чанар нь
сайн,
аливаа асуудалд буурь суурьтай хандах
нь их юм.

13. Меланхолик/сул араншин/ бол
бас л буурь суурьтай, дүнсгэр зан бөгөөд зарим талаар
бүрэг ноомой, гунигтай байдалтай болдог юм.
Хянуур боловч зөөлөн, уриалгахан зан энэ хэв шинжийн
хүмүүст бий. Эмзэг сэтгэлтэй, бага ч гэсэн бүтэлгүй явдалд
дургүйцэн сэтгэл санаа нь зовох нь их.
Харин орчиндоо хандах сэтгэлийн гадаад илрэл нь бага юм.
Энэ хэв шинжийн маш сайн нэг тал нь өндөр мэдрэмж болно.
Иймээс ч юмны сайн мууг мэдрэн ойлгохдоо амархан, үнэлэн
дүгнэх чадвар сайн юм.
Харин ийм хүүхдийг залруулан хүмүүжүүлэхэд маш хэцүү
бөгөөд энэ нь өөртөө хэт итгэсэн хувийн гүнзгий хандлагатай
холбоотой юм. Меланхолик хүн зожиг зантай, айх эмээх нь
цөөнгүй, орчиндоо зохицох нь удаан, бас ядрамтгай
байдалтай болох нь олонтаа ч ажлын бүтээл нь чанартай
юманд нямбай хичээнгүй ханддаг юм.

15. Темпераментын
хоорондын хамаарал

16. • ХОЛЕРИК ЭР ФЛЕГМАТИК ЭМЭГТЭЙТЭЙ
ГЭР БҮЛ БОЛБОЛ ХООРОНДОО САЙН
ТААРДАГ ГЭНЭ. ЭМЭГТЭЙ НЬ ЯМАР НЭГЭН
ХЭРҮҮЛ МАРГААНЫ ҮЕД ИХЭНХДЭЭ БУУЛТ
ХИЙЖ ӨГДӨГ. ИЙМД ХЭЛ АМАА АМАРХАН
ОЛОЛЦДОГ АЖ.
•Холерик эрэгтэй хүн холерик эмэгтэй хүнтэй
ханилан суувал тийм ч тохиромжтой бус. Тэдний
аянга цахилгаан мэт догшин ширүүн ааш зан нь
ойр орчныхоо хүмүүст маш хэцүү дарамттай
байхаас гадна тайван бус уур амьсгалыг үргэлж
бий болгодог аж. Энэ нь тэдний гэм биш зан гэнэ.

17. •Флегматик эр холерик эмэгтэйтэй суувал
тийм ч таарамжтай бус гэнэ. Учир нь эрэгтэй нь
эмэгтэйгээ аргаддаггүй, найр тавьж өгдөггүй байна.
Тиймээс эмэгтэй нь өөр эр хүн эрж хайх улмаар
түүнтэйгээ нууц амрагийн холбоо тогтоодог аж.
Харин хоёр флегматик хоорондоо
маш сайн тохирдог учраас гэр бүл
болоход ямар ч асуудалгүй аж. Түүнчлэн
хүүхдүүд нь ч гэсэн тайван орчинд өсөж
хүмүүждэг байна.

18. • Холерик эр сангвиник эмэгтэйтэй
суух нь
сангвиник эр холерик эмэгтэйтэй
сууснаас хамаагүй дээр гэнэ.
Учир нь эмэгтэй нь амьдралын ямар
ч асуудалд биеэ барьж чаддаг юм
байна.

19. Э.Кречмер нь хүний онцлог зан араншингийн
илэрхийллийг түүний бие галбиртай холбож үзэж байсан
хүмүүсийн нилээн томоохон төлөөлөгч юм.Тэрээр:
Астеник – өндөр турхан биетэй, нарийн шувтан
цээжтэй, шөвгөр нүүртэй, урт нарийн хамартай.
Тэднийг шизототик гэх бөгөөд үг дуу цөөтэй, сэтгэлийн
хөдөлгөөн тогтворгүй, зөрүүд шинэ үзэл бодол болон
нөхцөлд дасахдаа муу, сэтгэхүй хийсвэр.
Пикник- Намхан буюу дунд зэргийн махлаг биетэй зөөлөн
цулцгар хацартай түхгэр цээжтэй, том гэдэстэй хүзүү
богино, толгой бөөрөнхий. Тэднийг циклототмик гэх
бөгөөд сэтгэлийн хөдөлгөөн баяр гунигийн хооронд
хэлбэлзэнэ.

20. Атлетик-Дунд буюу өндөр нуруутай, тэгш чийрэг биетэй,
булчинлаг өргөн цээжтэй, нарийн бэлхүүстэй нүүрний яс
түнтгэр.Тэднийг иксотомик гэнэ.Тэд тайван, сэтгэлийн
хөдөлгөөн баг, сэтгэхүй уян биш. Шинэ нөхцөлд дасахдаа
муу, нарийн тооцоотой.
Ер нь хүн өөрийгөө тодорхойлсноор юунд
амжилт үзүүлэх аль талаараа явбал
амжилт гаргах гээд зөв сонголт хийхэд мөн
орчин тойрныхоо хүмүүсийн зан араншинд
тохирууж харьцах гэх мэт олон ач
холбогдолтой

21. Ингээд та бүхнийг
өөрийн темпераментаа
мэдэж авсан байхаа гэж
найдаж байна.