1. Í¿äýý õàéðëà
ХАРААНЫ БЭРХШЭЭЛòýé ñóðàã èä
õýðõýí àíõààðàë òàâèõ âý?
Á. Îþóí

2. Харааны бэрхшээл үүсэх шалтгаан
Харааны согог нь төрөлхийн буюу олдмол байж
болно.
• Удамшлын шалтгаан нь: Удамшлын өвчин, генийн
өвчлөлтэй холбоотой байж болно.
Төрөлхийн, нүдний болорын тунгалаг байдал
алдагдсан, бодисын солилцооны
өөрчлөлт, витамины дутагдал, ургийн үеийн
үрэвсэл өвчин .
• Гадаад шалтгаан нь: Халдвар, хордлого, эхийн
жирэмслэлтийн явц дахь дотоод шүүрлийн
булчирхайн өвчлөлтүүд, вирусын гаралтай
өвчин, нүдний мэдрэлийн хатингаршил, бага
тархиний хавдар, харааны хэт ачаалал, буруу буюу
муу гэрэлтүүлэг.

3. • Тохиолдлын шалтгаан нь: Нүдний
аяга, болор, нүдний мэдрэлийн торлогийн
механик гэмтэл, нүдний мэдрэлийн
хатингаршсан цус харвалт, тархины цус
харвалт, усан харвалт, усжилтаас үүссэн
тархины мэдрэлийн өөрчлөлт зэрэг харааны
бүр мөсөн хэсэгчилсэн алдагдалд хүргэж
болно. Нүдний даралт торлогт даралт өгч
хараагүй болохын шалтгаан болдог. Мөн
түүнчлэн нүдний алим, нүдний мэдрэлийн янз
бүрийн өвчлөлүүд орж болох юм. Хараагүй
хүний амьдралд сонсох, тэмүүлэх, үнэрлэх
эрхтэн чухал үүрэгтэй.

4. Харааны бэрхшээлтэй хүүхдийг
ердийн сургуульд сургах боломж:
• Бие эрхтний өсөлт болон оюуны хөгжлөөр
хоцрох
• Ерөнхий хөдөлгөөн хязгаарлагдах
• Өөртөө болон амьдралд итгэл алдах
• Зан харилцаа, сэтгэлийн хөдөлгөөнд өөрчлөлт
орох
• Харааны мэдрэмж буурах, алдагдах,
• Бичгийн чадвар сул,
• Гадаад байдалдаа хяналт тавих чадвар муу
байдаг.

6. Тусгай бэрхшээлд:
• Харааны бэрхшээл
• Сул хараа нь нүдний тохирсон шилтэй хардаг.
• Үлдэц хараа нь биет зүйл хардаг, хуруу
тоолдог, гэрэл мэдэрдэг.
• Хараагүй – гэрэл болон гэрэл гарсан зүйлсийг
мэдрэхгүй, зөвхөн бусад мэдэрхүйн эрхтний
тусламжтайгаа орчинтой харьцах эрхтнээ орлон
нөхөж байдаг.
• Хөдөлгөөний бэрхшээл
• Орчны болон орон зай, цаг хугацаа, хөдөлгөөний
баримжааны алдагдалтай ,хөгжил дутуу .

8. • Танин мэдэхүйн бэрхшээл
Харж танин мэдэх чадварын алдагдал, дутмаг
хөгжилтэй.
• Зан төлөвийн алдагдал
Гутрамтгай, өөртөө итгэл муутай, итгэлгүй байдал
зонхилно.
• Оюун ухааны бэрхшээл
Мэдэрч танин мэдэхээс, сэтгэж танин мэдэх, үйл
ажиллагаагаараа танин мэдэх, онолын түвшинд танин
мэдэхийг бүхэлд нь хамарсан доголдол үүснэ.
• Хэл ярианы бэрхшээл
Бичгийн хэлний бэрхшээл зонхилдог.
• Сэтгэл хөдлөл, мэдрэмжийн бэрхшээл
Гутрамтгай, сэтгэлийн нарийн мэдрэмж ихтэй, санаа
зовомтгой, сэтгэлийн шаналал давамгайлна.

9. • Харилцааны бэрхшээл
• Тулж харилцах чадвар, хүний сэтгэлийн өнгө аясыг харж
мэдрэх, харилцаагаа тухайн нөхцөлд зохицуулах
мэдрэмж дутуу, утга санааг илүү тусгадаг учир
мэдрэмтгий харьцдаг.
• Өөрийгөө удирдаж зохицон тасахад гарах бэрхшээл
– Бие хүний чадварт: хүнлэг чадвар, шудрага чанар, зориг
тэвчээр, ерөнхий соёл, биеэ барих чадварт илрэх сөрөг
шинж .
– Харилцах чадвар: харилцаагаа харж зохицуулах чадвар сул .
– Өөрийн бүтээлийг харж задлан шинжилхэд алдаа бэрхшээл
тохиолдоно .
– Үйл ажиллагааны техник, арга барилд: төлөвлөх
зураглах, бичих зэрэг тусгай бэрхшээл тохиолддог .
– Судалгаа, шинжилгээ, бие даасан байдал: зөвхөн
загвар, заавар, зөвлөгөөг ашиглах чадвартай байдал зэрэг
гэх мэт.

10. • Үндсэн бэрхшээл нь: Мэдэрч танин мэдэх үйл ажиллагаагаа
хязгаарлагдмал болж, удааширч саатдаг бас дутуу хөгжинө.
Ялангуяа хараа - хөдөлгөөн, хараа – мэдрэмж, хараа –
сэтгэл, хөдөлгөөний дутуу хөгжил үүсдэг.
• Дагалдах бэрхшээл нь : Бичих болон хөдөлгөөн, орон зай, цаг
хугацааны төсөөлөл, хүртэхүй саатаж, улмаар удааширдаг.
• Хүндрэл бэрхшээл: Давхар согог үүсч бие хүний
хөгжил, төлөвшилд өөрчлөлт орно. Хөгжих боломж, орлон
нөхөх засал: сонсгол, хэл яриа, хүртэж мэдрэх
чадвар, давамгайлан хөгжиж, харах эрхтний үйлийг орлон
нөхөх чадвартай байдаг. Сул хараатай болон, үлдэц хараатай
хүүхдийг ердийн сургуульд хамруулахдаа орчин нөхцөл, техник
хэрэгсэлээр хангаж, арга барилаа тохируулан, урамшуулан
дэмжиж, хамт олны дунд сургах нь үр дүнтэй байдаг. Харааны
эмгэг, согогтой хүүхдүүд нь голчлон юмыг
тэмтэрч, сонсож, амталж, долоож мэдэхийг оролддог. Энэ талыг
нь ашиглан сургах боломжтой.

11. Багш, эцэг эх, оюутан-багшаас
ажиллахдаа:
• Самбарын ойр, тохирсон нэмэлт
газар
ажиллуулах
• Томруулагч шил, линзээр хангах,
• Ширээг өндөрлөж тохируулах,
• Дэвтэрийн шугамыг тодруулах,
• Тод гардаг үзэг, харандаагаар хангах,
• Техник хэрэгсэлээр хагагх,
• Бусдын туслалцааг оновчтой зохион
байгуулсанаар хөгжих боломжтой.
гэрэлтлэгтэй

12. Харааны бэрхшээлтэй хүмүүс орчинтойгоо
дараах байдлаар харилцана.
Хараагүй хүнийг хөтлөх: аюулгүй байлгах нь хөтөчийн хамгийн чухал
хариуцлага. Хөтөч – чиглүүлнэ. Сайн мэдэхгүй замаар хохиролгүй осол
бэрхшээлтэй тулгарахгүй явж сурах замын тухай зөв мэдээлэл өгдөг.
Хараагүй хүн алхаж явахдаа санах болон бусад мэдэрхүйгээ ашигладаг.
Хөтөч сэтгэл зүйн дарамтаас хамгаалдаг. Яарч сандарсан үед аюулгүй
байдал алдагдана. Чөлөөтэй алхалт сэтгэл засах хялбар арга. Хараагүй
хүн хөтөчийн тохойноос барина. Хөтөчөөс хоёр алхамын хойно. Хагас
алхам гэдэг нь шууны хэмжээ юм
Хөтөч : Ямар хүнд хэрэгтэй бэ? Бие даан зорчих бэрхшээлтэй хараагүй
хүмүүст төдийгүй сул хараатай хүмүүсийн гэр бүл, болон эмнэлэгийн
ажилтай ердийн хараатай хүмүүс мөн хөрш сайн дурын хараагүй
хүмүүсийг хөтлөх арга барил дадалыг эзэмших шаардлагтай. Харааны
өөрчлөлттэй хүмүүсийн хэвийн үйл ажиллагааг сэргээх зориг эрмэлзэл
итгэлээ олж авахад нь туслах анхан шатны тусламжийн хэлбэр хөтөчтэй
явах. Сэргээн засалтын анхны алхам нь эндээс эхлэнэ.

14. Хараагүй хүнийг хөтлөх: аюулгүй байлгах нь хөтөчийн хамгийн чухал
хариуцлага. Хөтөч – чиглүүлнэ. Сайн мэдэхгүй замаар хохиролгүй осол
бэрхшээлтэй тулгарахгүй явж сурах замын тухай зөв мэдээлэл өгдөг.
Хараагүй хүн алхаж явахдаа санах болон бусад мэдэрхүйгээ ашигладаг.
Хөтөч сэтгэл зүйн дарамтаас хамгаалдаг. Яарч сандарсан үед аюулгүй
байдал алдагдана. Чөлөөтэй алхалт сэтгэл засах хялбар арга. Хараагүй
хүн хөтөчийн тохойноос барина. Хөтөчөөс хоёр алхамын хойно. Хагас
алхам гэдэг нь шууны хэмжээ юм
Хөтөч : Ямар хүнд хэрэгтэй бэ? Бие даан зорчих бэрхшээлтэй хараагүй
хүмүүст төдийгүй сул хараатай хүмүүсийн гэр бүл, болон эмнэлэгийн
ажилтай ердийн хараатай хүмүүс мөн хөрш сайн дурын хараагүй
хүмүүсийг хөтлөх арга барил дадалыг эзэмших шаардлагтай. Харааны
өөрчлөлттэй хүмүүсийн хэвийн үйл ажиллагааг сэргээх зориг эрмэлзэл
итгэлээ олж авахад нь туслах анхан шатны тусламжийн хэлбэр хөтөчтэй
явах. Сэргээн засалтын анхны алхам нь эндээс эхлэнэ.

15. Мэдээлэл :
Цахилгаан хэрэгсэлийг нүдний шилний хүрээнд суулгаж
хийдэг саад бэрхшээл байгаа үед дуу чимээ чичиргээ үүсгэж
эзэндээ мэдээлэл өгдөг.
Хүүхдийн боломж таны туслалцаа:
• Брайлийн үсэг сурах чадвартай
• Дотоод боломж, дүрслэл сайтай
• Хэл яриагаар дамжиж харилцаанд орох чадвартай
• Бусадтай санаа сэтгэлээ чөлөөтэй хуваалцана
• Дуу хөгжим, урлагын болон хэлний авяастай
• Хуруу гарын болон арьсны мэдрэмжинд тулгуурлан
Хөдөлгөөн, орон зай, цаг хугацааны мэдрэмжийг
зориудаар хөгжүүлнэ.
• бариа засал эзэмших боломжтой
• Хөдөлгөөн, орон зай, цаг хугацааны мэдрэмжийг
зориудаар хөгжүүлнэ.