Ιστορία Στ΄ δημοτικού http://users.sch.gr/dimylonaki/mathimata_istoria_st_poliorkia_mesologiou_solomos.htm

1. Κεφάλαιο 12
Η δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου -
ο Διονύσιος Σολωμός
Τον Απρίλιο του 1825 ξεκίνησε η δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου αρχικά
από τον Κιουταχή και στη συνέχεια από τον Ιμπραήμ Πασά. Παρά την ηρωική
αντίσταση των Μεσολογγιτών, η πόλη κυριεύθηκε τον Απρίλιο του 1826. Π
έξοδος του Μεσολογγίου στάθηκε μια από τις κορυφαίες στιγμές της
ελληνικής Επανάστασης, προκαλώντας βαθιά συγκίνηση σ' ολόκληρο τον
κόσμο.

2. Τον Απρίλιο του 1825 ο Κιουταχής,
ξεκινώντας με πολυάριθμο στρατό από τη
Λάρισα και υποτάσσοντας στο πέρασμά
του πολλές περιοχές της Στερεάς, έφτασε
στο Μεσολόγγι επικεφαλής 30.000
Τούρκων και το πολιόρκησε. Την ίδια
στιγμή στο εσωτερικό της πόλης
βρίσκονταν περίπου 4.000 άνδρες και
12.000 γυναικόπαιδα. Η κατάληψη του
Μεσολογγίου είχε μεγάλη στρατηγική
σημασία, καθώς από εκεί περνούσε ο
ένας από τους δύο δρόμους που
οδηγούσαν στην Πελοπόννησο.
https://el.wikipedia.org/

3. Το Μεσολόγγι βρισκόταν σε μια θέση με πολλά φυσικά πλεονεκτήματα. Το
μεγαλύτερο μέρος της πόλης περιβαλλόταν από ρηχή λιμνοθάλασσα, άρα δεν
μπορούσαν να το
πλησιάσουν τα
μεγάλα πλοία των
Τούρκων, ενώ το
υπόλοιπο τμήμα της
προστατευόταν με
τάφρους και τείχος.

4. Το Μεσολόγγι είχε επιλέξει ως έδρα του ο Φαναριώτης Αλέξανδρος
Μαυροκορδάτος, προσκαλώντας εκεί τον Άγγλο ποιητή λόρδο Μπάιρον
και άλλους Φιλέλληνες.
Η υποδοχή του Λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι στις 5 Ιανουαρίου 1824 - Με το μαύρο παλτό ο
Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος https://el.wikipedia.org/

5. Ματιά στο παρελθόν
Ο λόρδος Μπάιρον Λόρδος Βύρων
Ο Άγγλος ποιητής λόρδος Μπάιρον
(1788-1824) αποτελεί αναμφίβολα
την πιο σημαντική μορφή των
Φιλελλήνων, που, εμπνεόμενοι από
τον αγώνα της, έφτασαν στην
επαναστατημένη Ελλάδα για να τη
β ο η θ ή σ ο υν. Κα τα γότα ν α πό
α ρ ι σ τ ο κ ρ α τ ι κ ή ο ι κ ο γ έ ν ε ι α .
Επισκέφθηκε την Ελλάδα το 1823.
Αμέσως πήγε στο Μεσολόγγι, όπου
ασχολήθηκε με την οργάνωση
στρατιωτικών σωμάτων δαπανώντας
μάλιστα για τον σκοπό αυτό μεγάλο
μέρος της περιουσίας του. Όμως οι
σκληρές συνθήκες διαβίωσης
επιβάρυναν την ήδη κλονισμένη
υγεία του.

6. Πέθανε στο Μεσολόγγι από υψηλό
πυρετό στις 19 Απριλίου του 1824.
Ο Διονύσιος Σολωμός του
αφιέρωσε το παρακάτω ποίημα:
Εις το θάνατο τουΛορδ Μπάιρον
«Λευτεριά, για λίγο πάψε
Να χτυπάς με το σπαθί.
Τώρα σίμωσε και κλάψε
Εις του Μπάιρον το κορμί».
.....................................
Διονυσίου Σολωμού. Άπαντα, τόμ. 1,
Ποιήματα,Αθήνα 1993, στ' έκδοση, σ. 101.
Ανδριάντας του Λόρδου
Βύρωνα στο Μεσολόγγι έξω
από τη Βάλβειο Βιβλιοθήκη
https://el.wikipedia.org/

7. Στην πόλη τότε λειτουργούσε Νοσοκομείο, πλήρες μηχανουργείο για την
κατασκευή πολεμικού υλικού και τυπογραφείο που εξέδιδε δύο εφημερίδες.
Εκεί επίσης είχαν καταφύγει πολλοί πρόσφυγες από τις γύρω περιοχές καθώς
και αρκετοί ένοπλοι, κυρίως Σουλιώτες.

8. Λίγο πριν ξεκινήσει τον βομβαρδισμό της πόλης ο Κιουταχής πρότεινε με
διαπραγματεύσεις την παράδοσή της. Όταν οι τουρκικές προτάσεις
απορρίφθηκαν, το Μεσολόγγι αποκλείστηκε από τους Τούρκους και από τη
θάλασσα.
Π. Ζωγράφος,
Η πολιορκία του
Μεσολογγίου,
Αθήνα, Γεννάδειος
Βιβλιοθήκη

9. Η πολιορκία του Μεσολογγίου κράτησε σχεδόν ένα χρόνο. Τον πρώτο καιρό οι
πολιορκημένοι απέκρουσαν με επιτυχία τους Τούρκους, ενώ ο Μιαούλης τους
εφοδίαζε με τρόφιμα και πολεμοφόδια σπάζοντας τον τουρκικό αποκλεισμό
από τη θάλασσα.
https://el.wikipedia.org/

10. Οι πολιορκημένοι αγωνιστές μάλιστα, με τη στήριξη του Καραϊσκάκη και
άλλων οπλαρχηγών της Ανατολικής Στερεάς, επιτέθηκαν συντονισμένα στον
στρατό του Κιουταχή, που αναγκάστηκε να υποχωρήσει.
https://olympiobima.gr/

11. Τον Δεκέμβριο του 1825 ο Ιμπραήμ έφτασε
στο Μεσολόγγι για να ενισχύσει τα
οθωμανικά στρατεύματα και ανέλαβε την
αρχηγία της πολιορκίας. Η πολιορκία
οργανώθηκε καλύτερα και ο αποκλεισμός
της πόλης έγινε πιο στενός.

12. Χωρίς οργάνωση και οικονομικούς πόρους, οι ελληνικές δυνάμεις
αδυνατούσαν να κινηθούν από ξηράς εναντίον των πολιορκητών, ενώ τα
ελληνικά καράβια που επιχείρησαν να πλησιάσουν, απέτυχαν παρά τις
προσπάθειές τους.
https://amarysia.gr/

13. Οι πηγές αφηγούνται...
1. Οι συνθήκες διαβίωσης στο πολιορκημένο Μεσολόγγι
«Ερευνώντας με τη σειρά όλα τα σπίτια, βρήκαμε αρκετές ποσότητες αλεύρι.
Αυτό μοιράστηκε μ' ένα φλιτζάνι ως μέτρο. Εμοίρασαν κι από ένα φλιτζάνι
κουκιά.Άρχισαν λοιπόν να σμίγουν αυτό το λίγο κουκί και αλεύρι στον τέντζερη
και να βάνουν μέσα και καβούρια... Ένας γιατρός εμαγείρευσε το σκύλο του με
λάδι, από το οποίον είχαμε αρκετό και επαινούσε το φαγί του ότι ήταν το πιο
νόστιμο. Οι στρατιώτες τότε πια άρπαζαν οποιονδήποτε σκύλο ή γάτα
έβρισκαν στο δρόμο. Όμως, από τις 15 του Μάη αρχίσαμε τις πικραλήθρες,
χορτάρι της θάλασσας. Το βράζαμε πέντε φορές ως ότου έβγαινε η πικράδα και
το τρώγαμε με ξίδι και λάδι σαν πατάτα αλλά και με ζουμί από καβούρια.
Επιδοθήκαμε και στους ποντικούς και ήταν τυχερός αυτός που μπορούσε να
πιάσει έναν. Βατράχια, δυστυχώς δεν βρίσκαμε. Από την έλλειψη τροφής
αύξαιναν οι αρρώστιες: πονόστομος και αρθρίτιδα».
Νικολάου Κασομούλη (αγωνιστή και ιστορικού της Ελληνικής Επανάστασης), Ενθυμήματα Στρατιωτικά,
εισαγωγή-σημειώσεις Γιάννης Βλαχογιάννης, τόμ. 2,Αθήνα 1998, σσ. 241-243.

14. Τι θα μπορουσαν πλέον να κάνουν οι πολιορκημένοι;
Α. Να μείνουν μέσα και να πεθάνουν ηρωικά από την πείνα.
Β. Να επιτεθούν στουςΤούρκους, γιατί δεν είχαν πλέον τίποτα να χάσουν.
Γ. Να προσπαθήσουν να το σκάσουν, μήπως και γλιτώσουν.
Δ. Να δωροδοκήσουν τουςΤούρκους.
https://eleftherostypos.gr/

15. Η νέα αποτυχία του Μιαούλη να προσεγγίσει το Μεσολόγγι προκάλεσαν
απελπιστική κατάσταση μεταξύ των πολιορκημένων, οι οποίοι δεν έβλεπαν πια
άλλη λύση από την Έξοδο. Εξαντλημένοι από τις μάχες, τις ασθένειες και την
έλλειψη τροφής και πολεμοφοδίων, αποφάσισαν να εγκαταλείψουν την
πόλη με μυστική βραδινή έξοδο.
Θεόδωρος Βρυζάκης, Παρηγοριά, https://el.wikipedia.org/

16. Έτσι τη νύχτα της 10ης Α-
πριλίου 1826 ξημερώνο-
ντας Κυριακή των Βαΐων
οι πολιορκημένοι οργάνω-
σαν τις δυνάμεις τους σε
τρία σώματα, με αρχηγούς
τον Νότη Μπότσαρη, Δη-
μήτριο Μακρή και Κίτσο
Τζαβέλα· Στο μέσο του
τριγώνου που σχημάτιζαν
αυτές οι δυνάμεις, τοποθε-
τήθηκαν τα γυναικόπαιδα.
https://el.wikipedia.org/
Η μετάληψη των αγωνιστών,
αντίγραφο της Πινακοθήκης του
Δήμου Μεσολογγίου

17. Ο Ιμπραήμ όμως πληροφορή-
θηκε τα σχέδια των πολιορκη-
μένων και όταν οι Έλληνες
ξεκινησαν την Έξοδο, οι άντρες
του επιτέθηκαν προκαλώντας
μεγάλη σύγχυση στην ελληνική
πλευρά. Ο άνισος αγώνας που
επακολούθησε απέβη συντρι-
πτικός για τους Έλληνες. Μόνο
ένα μέρος της ελληνικής φρου-
ράς κατόρθωσε να διαφύγει
(1.300 μαχητές και περίπου
εκατό γυναικόπαιδα).
Η "Έξοδος του Μεσολογγίου",
του Θεόδωρου Βρυζάκη

18. Οι περισσότεροι άμαχοι επάνω στη σύγχυση οπισθοχώρησαν στο Μεσολόγγι,
χάνοντας τη ζωή τους.

19. Την παραμονή της εξόδου ο Δημογέροντας Χρήστος Καψάλης συγκέντρωσε
στην μεγάλη πυριτιδαποθήκη, η οποία ήταν γεμάτη εκρηκτικές ύλες, γυναίκες,
παιδιά, ασθενείς, τραυματίες, ηλικιωμένους, εξαντλημένους από την πείνα και
τις αρρώστιες, και όσους ανάπηρους δεν μπορούσαν να πάρουν μέρος στην
έξοδο, σχεδόν 400 άτομα. Όταν η πυριτιδαποθήκη γέμισε από τους
ανήμπορους πολιορκημένους, έκλεισε την πόρτα και έβαλε τις πιο νέες
κοπέλες στα παράθυρα
, για να τις δουν οι εχ-
θροί και να μαζευτούν.
Το πρωί, όταν οιΤούρ-
κοι εισέβαλαν στην πό-
λη, ο Καψάλης ανατί-
ναξε την πυριτιδαποθή-
κη μαζί με όλους τους
παρευρισκόμενους και
πλήθοςΤούρκων
εχθρών.
Θεοδωρου Βρυζάκη "Η
θυσία του Καψάλη»,
Μουσείο Ιστορίας & Τέχνης
του Δήμου Ι. Π. Μεσολογγίου

20. Η πόλη κυριεύθηκε και κατα-
στράφηκε ολοσχερώς. Τα
γυναικόπαιδα που αιχμαλω-
τίστηκαν, πουλήθηκαν ως
σκλάβοι. Υπολογίζεται ότι
εκείνη την ημέρα- Κυριακή των
Βαϊων- πυρπολήθηκαν 2.000,
άλλοι 3.000 σκοτώθηκαν από
τους Τούρκους και άλλοι 1.000
αιχμαλωτίσθηκαν.
Francois-Emile de Lansac, Η
αυτοθυσία της μάνας, Μουσείο
Ιστορίας και Τέχνης του
Μεσολογγίου

21. Η αντίσταση και η πτώση του Μεσολογγίου διαδόθηκαν στην Ευρώπη μέσα
από έργα Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών. Ένας από αυτούς, ο εθνικός μας
ποιητής Διονύσιος Σολωμός από τη Ζάκυνθο, έγραψε το έργο «Ελεύθεροι
Πολιορκημένοι».
«Άκρα του τάφου σιωπή στον κάμπο βασιλεύει.
Λαλεί πουλί, παίρνει σπυρί, κι η μάνα το ζηλεύει.
Τα μάτια η πείνα εμαύρισε Στα μάτια η μάνα μνέει*
Στέκει ο Σουλιώτης ο καλός παράμερα και κλαίει:
"Έρμο τουφέκι σκοτεινό,
τι σ' έχω γω στο χέρι;
Οπού συ μούγινες βαρύ κι
οΑγαρηνός* το ξέρει"».
https://eleftherostypos.gr/

22. Η πτώση του Μεσολογγίου προκάλεσε
φιλλεληνικά συναισθήματα στο
εξωτερικό και έκανε την ευρωπαϊκή
κοινή γνώμη να πιστέψει πως οι
Έλληνες όχι μόνο δεν επρόκειτο να
υποταχτούν ξανά στους Τούρκους,
αλλά ότι μάχονταν εναντίον ενός
τυραννικού καθεστώτος. Αυτή η μικρή
πόλη προκάλεσε πολύ έντονα το
διεθνές ενδιαφέρον και επιτάχυνε τις
διαδικασίες για επίτευξη συμφωνίας
μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων για την
τελική λύση του ελληνικού ζητήματος.
Ευγένιος Ντελακρουά,
Η Ελλάδα στα ερείπια
του Μεσολογγίου, Αθήνα,
Εθνική Πινακοθήκη /
Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου

23. Κάθε χρόνο το Σάββατο του Λαζάρου και την Κυριακή των Βαΐων στο
Μεσολόγγι γίνονται επετειακές εορτές σε ανάμνηση της εξόδου των
Πολιορκημένων με αναπαράσταση της εξόδου και της ανατινάξεως της οικίας
του Χρήστου Καψάλη.

24. Ερώτημα
lΠοιο ήταν το σχέδιο των πολιορκημένων Μεσολογγιτών κατά την έξοδο τους
από την πόλη και τι έγινε τελικά;

25. Απάντηση
lΠοιο ήταν το σχέδιο των πολιορκημένων Μεσολογγιτών κατά την έξοδο τους
από την πόλη και τι έγινε τελικά;
Τη νύχτα της 10ης Απριλίου 1826 ξημερώνοντας Κυριακή των Βαΐων οι
πολιορκημένοι οργάνωσαν τις δυνάμεις τους σε τρία σώματα, με αρχηγούς τον
Νότη Μπότσαρη, Δημήτριο Μακρή και Κίτσο Τζαβέλα· Στο μέσο του
τριγώνου που σχημάτιζαν αυτές οι δυνάμεις, τοποθετήθηκαν τα γυναικό-παιδα.
Οι ανήμποροι θα ανατίναζαν την πυριτιδαποθήκη. Δυστυχώς το σχέδιο δεν
πέτυχε με αποτέλεσμα οι περισσότεροι να σφαγιασθούν από τους Τούρκους.

26. Ερώτημα
lΜε βάση την Πηγή 1, ποιες ήταν οι συνθήκες διαβίωσης των πολιορκημένων
στο Μεσολόγγι;

27. Απάντηση
lΜε βάση την Πηγή 1, ποιες ήταν οι συνθήκες διαβίωσης των πολιορκημένων
στο Μεσολόγγι;
Από τη στιγμή που ο Κανάρης δεν κατάφερε να τους ανεφοδιάσει οι
πολιορκημένοι κατέληξαν να τρώνε σκύλους, γάτες, ποντίκια. Λόγω της πείνας
τους χτύπησαν πολλές αρρώστιες.

28. ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΕΡΓΑΣΙΩΝ

29. Δε θα μπορούσε να είναι πιο σωστός και επιτυχημένος ο τίτλος του έργου
του Διονύσιου Σολωμού «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι». Γιατί πράγματι οι
Μεσολογγίτες ήταν πολιορκημένοι από τον Ιμπραήμ και δεν μπορούσαν
να μετακινηθούν, ωστόσο το πνεύμα και η ψυχή τους ήταν ελεύθερα. Και
την ελευθερία αυτή την κράτησαν μέχρι τελευταία στιγμή θυσιάζοντας
τη ζωή τους για την ελευθερία της πατρίδας.

30. Παρουσίαση: ΔΗΜΗΤΡΑ ΜΥΛΩΝΑΚΗ