1. Ալյումին
Ալյումին քիմիական նշանը՝ Al (կարդացվում է՝
«ալյումին»), ատոմային թիվը 13 է,
ատոմային զանգվածը՝ 26.98154

2. Բնական ալյումինը բաղկացած է 27Al
մեկ նուկլիդից: Արտաքին էլեկտրական
շերտի դասավորվածությունն է 3s2p1:
Գործնականում բոլոր միացություններում
օքսիդացման աստիճանը +3 է
(եռավալենտ):: Ալյումին պարզ նյութը
փափուկ, թեթև արծաթասպիտակավուն
երանգով մետաղ է:

3. Ալյումինը սպիտակ, արծաթափայլ, փափուկ,
դյուրահալ մետաղ է: Ալյումինի
միացությունները հայտնի են վաղ անցյալից:
Դեռևս մ. թ. ա. I դարում ալյումինական
պաղլեղներն օգտագործվում էին
Եգիպտոսում՝ որպես կապակցող և աղաղող
նյութեր:

4. Հին հույներն ալյումինական պաղլեղներն
անվանել են “alumen”, որտեղից էլ ծագել է
ալյումին անվանումը: 1754 թ-ին գերմանացի
քիմիկոս Ա. Մարգրաֆը պաղլեղներից անջատել
է անգույն «պաղլեղային հող» (այդ
պատճառով ալյումինը հայերեն անվանել են
նաև «պաղլեղածին»), որն ավելի ուշ
հայտնաբերվել է նաև կավի մեջ և կոչվել
«արզնահող»:

5. Ալյումինի պարունակությունը
երկրակեղևում 8,8% է: Բնության մեջ
ազատ վիճակում չի հանդիպում: Կարևոր
բնական միացություններից են
ալյումինասիլիկատները, նաև
բոքսիտները, ալունիտը, նեֆելինները,
կորունդը, կրիոլիտը:

6. Ալյումինը ջերմության և էլեկտրականության լավ
հաղորդիչ է: Պլաստիկության շնորհիվ կռելի է և հեշտ
գլանվում է անգամ սառը վիճակում: Նրանից կարելի է
գլանել շատ բարակ փայլաթիթեղ («արծաթե թուղթ»)
և ձգել բարակ լար: Խառնուրդները մեծացնում են
ալյումինի կարծրությունը, փոքրացնում քիմիական
կայունությունը, ջերմահաղորդականությունը և
էլեկտրահաղորդականությունը: Ալյումինը քիմիապես
ակտիվ տարր է: Օդում օքսիդանում է և պատվում
օքսիդի կայուն պաշտպանիչ թաղանթով, որը
խանգարում է ալյումինի հետագա օքսիդացմանը:

7. Արդյունաբերության մեջ ալյումինը ստանում
են` հեղուկ կրիոլիտում լուծված կավահողը
(Al2O3) էլեկտրոլիզի ենթարկելով: Ալյումինն
ամենաշատ օգտագործվող մետաղներից է
Ալյումինն ու նրա համաձուլվածքներն
օգտագործվում են հաղորդալարեր,
կոնդենսատորներ, քիմիական
սարքավորումներ, օդանավեր, ստորջրյա
նավեր, արհեստական արբանյակներ, տարբեր
կենցաղային իրեր պատրաստելու համար:

8. Նյութը պատրաստեց` Գայանե
Ղարագյոզյանը