Ալյումին տարրի մասին

1. Ալյումինի (Al) մասին
Էլեն Երանոսյան 7-2 դասարան

2. Ալյումինը Դմիտրի Մենդելեևի աղյուսակում համար 13-րդ
տարրն է: Ալյումինի հարաբերական ատոմային զանգվածը 26,98
է, որը հավասար է 27-ի: Ալյումինը պարզ նյութ է: Ալյումինը
հալվում է 600 °C ջերմաստիճանում։ Ալյումինի խտությունը 2,7
գ/սմ3 է։
Ալյումինի մասին

3. Առաջին անգամ ալյումինը ստացել է դանիացի ֆիզիկոս Հանս
Էրսթեդի կողմից 1825 թվականին։
Ալյումինը վաղուց օգտագործվել է կաշվի մշակման ժամանակ և ինչպես նաև
կպցնող միջոց։
Քիմիական բարձր ակտիվության պատճառով մաքուր ալյումինի
հայտնագործումն ու ստացումը ձգվել է համարյա 100 տարի։ Եզրակացությունն
այն մասին, որ պաղլեղից կարելի է ստանալ «հող» եկել է
դեռ 1754 թվականից՝ գերմանացի քիմիկոս Ա. Մարգգրաֆից։ Ավելի ուշ պարզվեց,
որ հենց այդպիսի «հող» կարելի է ստանալ կավից, և այն սկսեցին անվանել
կավահող։
Մետաղական ալյումին կարողացավ ստանալ դանիացի ֆիզիկոս Հ. Ք. Էսթրեդը։
Նա ալյումինի քլորիդի վրա ազդեց կալիումի ամալգամայով։ Միայն քառորդ դար
հետո այս մեթոդը հնարավոր եղավ մի քիչ կատարելագործել։ Ֆրանսիացի
քիմիկոս Ա. Է. Սենտ-Կլեր Դեվիլը 1854 թվականին առաջարկեց ալյումին
ստանալու համար օգտագործել մետաղական նատրիում և ստացավ նոր մետաղի
առաջին ձուլակտորները։ Այդ ժամանակ ալյումինի գինը շատ բարձր էր, և
դրանից պատրաստում էին թանկարժեք զարդեր։
Դժվար խառնուրդների հալույթի էլեկտրոլիզի միջոցով ալյումինի
արտադրության գործարանային տարբերակն իրարից անկախ մշակել են Պ.
Էրուն և Չ. Հոլլը 1888 թվականին։
Ալյումինի արտադրությունը կապված էր էլեկտրաէներգիայի մեծ ծախսերի հետ,
այդ պատճառով մեծ մասշտաբներով այն սկսեցին ստանալ միայն 20-րդ դարում։
Ալյումինի պատմությունը

4. Ալյումինը արծաթափայլ սպիտակ մետաղ է
Խտությունը՝ 2,7 գ/սմ3
Տեխնիկական ալյումինի հալման ջերմաստիճանը՝ 658 °C, իսկ մաքուր
ալյումինինը՝ 660 °C
Եռման ջերմաստիճան՝ 2500 °C
Կարծրությունը ըստ Բրինելլի՝ 24…32 կգ սմ/մմ²
Բարձր պլաստիկությունն՝ 50 %
Յունգի մոդուլը՝ 70 գՊա
Ալյումինն օժտված է մեծ էլեկտրահաղորդականությամբ (37·106 սմ/մ)
և ջերմահաղորդականությամբ (203,5 Վտ/(մ·Կ)
Ջերմաստիճանը գործակիցը՝ 24,58·10−6 К−1 (20…200 °C)
Տեսակարար դիմադրությունը՝ 0,0262..0,0295 օհմ·մմ²/մ
Էլեկտրական դիմադրության ջերմաստիճանը գործակիցը՝ 4,3·10−3K−1։
Ալյումինը գրեթե բոլոր մետաղների հետ առաջացնում
է համաձուլվածքներ։ Առավել հայտնի համաձուլվածքներն են պղնձի
և սիլիցիումի համաձուլվածքները։
Ալյումինի ֆիզիկական
հատկությունները

5. Ալյումինը հեշտությամբ ենթարկվում է մեխանիկական
մշակման, որովհետև ունի մեծ կռելիություն և
ձգվողականություն։ Կարելի է գլանել, լար ձգել, ինչպես նաև
մամլել ու դրոշմել՝ իրին տալով ցանկացած ձև։
Թունավոր հատկության բացակայությունը թույլ է տալիս
ալյումինը լայնորեն օգտագործելու խոհանոցային սպասքի,
սննդի և գարեջրի արտադրական սարքավորումների
պատրաստման, ինչպես նաև՝ սննդանյութերի և դեղանյութերի
փաթեթավորման համար։ Առանց ալյումինի դժվար կլիներ
պատկերացնել ինքնաթիռաշինությունը։ Ալյումինի աղերից մեծ
կիրառություն ունի ալյումինական շիբը՝ KAl(SO4)212H2O, որը
կրկնակի աղ է և օգտագործվում է արյան մակարդման համար,
ինչպես նաև մուրաբաների պատրաստման և մանրաթելերի
ներկման ժամանակ:
Ալյումինի կիրառությունը