1. Μια πρώτη γνωριμία με το Άγιον Όρος
Κασκάνης Αλέξανδρος

2. Μια πρώτη γνωριμία με το Άγιον Όρος

3. «Το Πρωτάτο»
Καρυές
 Στη μέση περίπου της Αθωνικής Χερσονήσου βρίσκεται η πρωτεύουσα του Αγίου Όρους, οι
Καρυές. Στο κέντρο της ορθώνεται το μέγαρο της Ιεράς Κοινότητας, όπου συνεδριάζουν οι
είκοσι αντιπρόσωποι των μονών. Μπροστά στο μέγαρο βρίσκεται ο ιερός ναός του Πρωτάτου
και γύρω από αυτόν μερικά μικροκαταστήματα και δεκαεννέα οικήματα « τα κονάκια» όπου
διαμένουν οι αντιπρόσωποι των μονών. Η μονή Κουτλουμουσίου μόνο δεν έχει κονάκι επειδή
βρίσκεται πολύ κοντά στις Καρυές. Επιπλέον μέσα και γύρω από τις Καρυές υπάρχουν πολλά
κελιά που ανήκουν σε διάφορες μονές. Ο καθεδρικός ναός των Καρυών, το Πρωτάτο, είναι
αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου (15 Αυγούστου).

4. Φιλοθέου
Καρακάλου
Ιβήρων
 Όλες οι Ιερές Μονές του Αγίου Όρους, καλούμενες και Αθωνικές, αποτελούν
θρησκευτικά πνευματικά ιδρύματα και όλες χαρακτηρίζονται "Κυρίαρχες",
"Βασιλικές", "Πατριαρχικές" και "Σταυροπηγιακές". Εδώ θα αναφερθούμε
περιληπτικά στην ιστορία των Μονών του Αγίου Όρους, τη τοποθεσία τους
όπως και κάποιες λεπτομέρειες που περιγράφονται μέχρι και σήμερα.

5. Η Μονή Κουτλουμουσίου
Η μονή Κουτλουμουσίου απέχει δέκα λεπτά από τις Καρυές. Η ίδρυση χρονολογείται
πριν από το 988 μ.χ. αλλά στην συνέχεια καταστράφηκε. Ξαναχτίστηκε στο τέλος του
13ου αιώνα από το Κωνστάντιο της οικογένειας Κουτλουμούς (Οθωμανός), του οποίου
η μητέρα ήταν χριστιανή. Η μονή αναπτύχθηκε σε μεγάλο πνευματικό κέντρο. Το
καθολικό της ιδρύθηκε το 16ο αιώνα και εορτάζει στις 6 Αυγούστου (Μεταμόρφωσης του
Σωτήρα). Το κυριότερο από τα παρεκκλήσια της είναι η «Φοβερά Προστασία» με την
ομώνυμη εικόνα της Θεοτόκου. Η βιβλιοθήκη της περιλαμβάνει χειρόγραφους κώδικες
και έντυπα.

6. Η Μονή Ιβήρων
 Από τις Καρυές η μονή Ιβήρων απέχει μιάμιση ώρα. Ιδρύθηκε το 980 μ.χ. από τον
άρχοντα Ιωάννη των Ιβήρων. Οι Ίβηρες (σημερινή Ισπανία) σιγά-σιγά παρήκμασαν
και το 1355, επί πατριάρχου Καλλίστου Β', η μονή γίνεται Ελληνική. Το 18ο αιώνα
βρισκόταν σε μεγάλη ακμή. Το 1865 κάηκε αλλά ξαναχτίστηκε αμέσως. Το 1955
πέθανε ο τελευταίος Ίβηρος μοναχός. Το καθολικό της μονής εορτάζει στις 15
Αυγούστου (Κοίμηση της Θεοτόκου), και διαθέτει πολλά παρεκκλήσια, με το
κυριότερο της «Πορταίτισσας». Εκτός από τα πολλά κειμήλια στη μονή φυλάσσονται
χειρόγραφοι κώδικες και 15.000 έντυπα.

7. Η Μονή Φιλοθέου
Η μονή Φιλοθέου απέχει από την Ιβήρων μία ώρα και σαράντα λεπτά. Ιδρύθηκε τον 10ο αιώνα
από τον ησυχαστή Φιλόθεο. Λίγο αργότερα ο Νικηφόρος Βοτανειάτης (1078-1081) πρόσθεσε νέες
οικοδομές και αφιέρωσε πολλά κειμήλια. Το 1734, ο ηγεμόνας της Βλαχίας Γρηγόριος ο Γκίκας
ευεργέτησε τη μονή. Το 1871 η μονή κάηκε. Από την φωτιά σώθηκαν μόνο το καθολικό, η τράπεζα
και η βιβλιοθήκη. Λίγο αργότερα ανακαινίστηκε. Η τράπεζα έχει τοιχογραφίες του 1540 της
Κρητικής Σχολής. Εκτός από τα άλλα κειμήλια, στην μονή φυλάσσονται εξαίρετες φορητές εικόνες
μεταξύ των οποίων η «Γλυκοφιλούσα», θαυματουργή εικόνα της Παναγίας. Το καθολικό της μονής
εορτάζει στις 25 Μαρτίου (Ευαγγελισμού). Οι τοιχογραφίες του ανήκουν στο 1752. Η βιβλιοθήκη
της περιέχει κώδικες και δύο ειλητάρια.

8. Η Μονή Καρακάλλου
Κοντά στη μονή Φιλοθέου, σε απόσταση τριάντα πέντε λεπτών, βρίσκεται η μονή
Καρακάλλου. Χτίστηκε τον 11ο αιώνα, στα χρόνια του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β' του
Παλαιολόγου. Το 1548 χτίστηκε το καθολικό και τοιχογραφήθηκε το1716. Το 16ο αιώνα
η μονή καταστράφηκε από πειρατές αλλά ξαναχτίστηκε από τον ηγεμόνα της Βλαχίας
Πέτρο Ε‘, που έγινε και αυτός μοναχός. Το καθολικό της μονής εορτάζει στις 29 Ιουνίου
(Αποστόλων Πέτρου και Παύλου). Στην μονή, εκτός από τα πολλά κειμήλια που
φυλάσσονται, υπάρχουν ακόμη χειρόγραφοι κώδικες και πολλά βιβλία.

9. Η Μονή Σταυρονικήτα
 Από τις Καρυές, η μονή Σταυρονικήτα απέχει με τα πόδια μία ώρα και δέκα λεπτά. Ιδρύθηκε το
11ο αιώνα. Την ονομασία της οφείλει, κατά μία άποψη, στον ιδρυτή της μοναχό Νικηφόρο
Σταυρονικήτα. Ο ναός της τιμάται στο όνομα του Αγίου Νικολάου (6 Δεκεμβρίου) και είναι ο
μικρότερος του Αγίου Όρους. Το καθολικό της μονής έχει εξαιρετικές τοιχογραφίες της
Κρητικής Σχολής, φτιαγμένες από τον μοναχό Θεοφάνη και τον γιό του Συμεών. Η μονή
φυλάσσει μια φορητή ψηφιδωτή εικόνα του Αγίου Νικολάου (του Στρειδά) του 14ου αιώνα. Η
βιβλιοθήκη περιέχει χειρόγραφους κώδικες σε περγαμηνή και πολλούς χάρτινους, ειλητάρια
και 5000 έντυπα.

10. Η Μονή Παντοκράτορος
 Σε απόσταση μιας ώρας από την μονή Σταυρονικήτα, βρίσκεται η μονή
Παντοκράτορος. Κτίστηκε το 14ο αιώνα, σε ύψος 30 περίπου μέτρων πάνω από τη
θάλασσα. Το μαυσωλείο της μονής, στο οποίο έχουν ταφεί οι ιδρυτές της Αλέξιος και
Ιωάννης, φέρει τη χρονολογία το 1363. Το 1393 η μονή κάηκε και ανοικοδομήθηκε επί
αυτοκράτορα Μανουήλ Β' Παλαιολόγου. Το 15ο αιώνα προσαρτήθηκαν σ‘ αυτήν
πολλές μικρότερες μονές. Το καθολικό της εορτάζει στις 6 Αυγούστου . Ο ναός είναι
τοιχογραφημένος με την τεχνική της Μακεδονικής Σχολής. Στη βιβλιοθήκη υπάρχουν
χειρόγραφοι κώδικες σε περγαμηνή και 4000 βιβλία.

11. Η Μονή Βατοπεδίου
 Από την μονή Παντοκράτορος, η μετάβαση στη μονή Βατοπεδίου γίνεται με καϊκι.
Ιδρύθηκε το 972 - 980 μ.χ από τους Ανδριανουπολίτες αδερφούς Αθανάσιο, Νικόλαο
και Αντώνιο. Σύμφωνα με την παράδοση όμως, ιδρυτής της θεωρείται ο Μέγας
Κωνσταντίνος. Το καθολικό της τιμάται στις 25 Μαρτίου . Ο ναός κτίστηκε τον 11ο
αιώνα, τοιχογραφήθηκε το 1312 και ανακαινίστηκε το 16ο αιώνα. Η βιβλιοθήκη της
μονής περιλαμβάνει ελληνικούς χειρόγραφους κώδικες, μερικούς σλάβικους,
λειτουργικά ειλητάρια και χάρτινα μουσικά χειρόγραφα. Ανάμεσα στα εξαιρετικά
κειμήλια είναι η Αγία Ζώνη της Θεοτόκου και πλήθος από αξιόλογες εικόνες.

12. Η Μονή Εσφιγμένου
 Από την μονή Βατοπεδίου, πάλι με καΐκι, φτάνει κανείς στην μονή Εσφιγμένου.
Ιδρύθηκε το 10ο αιώνα από μοναχούς αρχαιότερης μονής που, κατά παράδοση,
ίδρυσε η Πουλχερία, αδερφή του αυτοκράτορα Θεοδοσίου. Το 16ο αιώνα
καταστράφηκε δύο φορές από πειρατές και ξανακτίστηκε. Μετά από έναν αιώνα
παρήκμασε. Στην ανασύσταση της μονής αργότερα βοήθησε ο τσάρος της Ρωσίας
Αλέξανδρος. Το καθολικό της τιμάται στην εορτή της Αναλήψεως του Κυρίου και
διαθέτει τοιχογραφίες του 1806. Η βιβλιοθήκη έχει κώδικες εκκλησιαστικής.

13. Η Μονή Χελανδαρίου
 Η σερβική μονή Χελανδαρίου απέχει δυόμισι ώρες από την μονή Εσφιγμένου. Βρίσκεται μακριά
από την θάλασσα και είναι κρυμμένη μέσα σε πλούσια βλάστηση. Ιδρύθηκε στο τέλος του 12ου
αιώνα από τον Σέρβο βασιλιά Στέφανο Νεμάνια και τον γιό του Ράτσκο. Ο Ράτσκος εγκατέλειψε
τα εγκόσμια και έφτασε στον Άθω στον Άγιο Παντελεήμονα, όπου έγινε μοναχός με το όνομα
Σάββας (αργότερα έγινε αρχιεπίσκοπος της Σερβίας). Ο χώρος που κτίστηκε τότε δωρίστηκε
στους Σέρβους μοναχούς με χρυσόβουλο του Αλέξιου Γ‘ Κομνηνού. Αργότερα, το Χελανδάρι,
του οποίου η ονομασία λέγεται πως παραπέμπει σε είδος πλοίου, πλουτίστηκε με θησαυρούς
και από τον 13ο αιώνα έγινε πνευματικό και θρησκευτικό κέντρο του σέρβικου λαού. Το 1792
και το 1891 δοκιμάστηκε από πυρκαγιές. Το 1896 επανδρώθηκε από Σέρβους μοναχούς. Το
καθολικό της μονής Ιδρύθηκε το 1293, τοιχογραφήθηκε το 14ο αιώνα και επιζωγραφίστηκε το
19ο αιώνα. γιορτάζει στις 21 Νοεμβρίου. Πίσω από το επισκοπικό βήμα βρίσκεται ο Άγιος
Συμεών. Η βιβλιοθήκη της μονής έχει συλλογή από σλάβικα χειρόγραφα, κώδικες σε
περγαμηνή και χάρτινους εκκλησιαστικής μουσικής, ειλητάρια και 20.000 έντυπα.

14. Η Μονή Ζωγράφου
 Δυόμιση ώρες απέχει από την μονή Χελανδαρίου η βουλγάρικη μονή Ζωγράφου.
Ιδρύθηκε, σύμφωνα με την παράδοση, από τους αδερφούς Μωϋσή, Ααρών και
Ιωάννη, από την Αχρίδα, κατά τον 9ο αιώνα επί Λέοντος Σοφού. Ερημώθηκε τον 13ο
αιώνα. Αργότερα, η μονή ενισχύθηκε οικονομικά από τον αυτοκράτορα Μιχαήλ Η‘
Παλαιολόγο. Στις αρχές του 14ου αιώνα κάηκε από τους Καταλανούς ενώ από το 1509
ανακαινίστηκε από τον ηγεμόνα της Μολδοβλαχίας, Στέφανο Στ'. Το καθολικό της
εορτάζει στις 23 Απριλίου (Αγίου Γεωργίου). Χτίστηκε το 1801 και τοιχογραφήθηκε το
1817. Η βιβλιοθήκη της μονής περιέχει σλάβικα και ελληνικά χειρόγραφα.

15. Η Μονή Κωνσταμονίτου
 Από την μονή Ζωγράφου, η μονή Κωνσταμονίτου απέχει μιάμιση ώρα και βρίσκεται
μέσα σε δάσος. Ιδρύθηκε, κατά την παράδοση, από τον Κώνσταντα, γιό του
Μεγάλου Κωνσταντίνου. Το 13ο αιώνα κάηκε από τους Λατίνους. Πολλοί Βυζαντινοί
αυτοκράτορες και ηγεμόνες την ευεργέτησαν. Κάηκε για δεύτερη φορά στο τέλος του
16ου αιώνα. Το 1819 η Βασιλική του Αλή - Πασά ξανάκτισε την ανατολική πλευρά
της. Το καθολικό της τιμάται στις 27 Δεκεμβρίου (Αγίου Στεφάνου). Από τα κειμήλια
της μονής ξεχωρίζουν οι εικόνες της Οδηγήτριας και του Αγίου Στεφάνου.

16. Η Μονή Δοχειαρίου
Μονή Δοχειαρίου
 Η παραθαλάσσια μονή Δοχειαρίου απέχει από την μονή Κωνσταμονίτου περίπου
μιάμιση ώρα. Ιδρύθηκε τον 11ο αιώνα από τον μοναχό Ευθύμιο που ήταν Δοχειάριος
δηλαδή αποθηκάριος της Μέγιστης Λαύρας. Ευεργέτης της μονής ήταν ο αυτοκράτορας
Μιχαήλ Ζ' ο Δούκας (1701-1708) και ανακαινιστής ο μοναχός Νεόφυτος. Αργότερα, το
1578, καταστράφηκε. Το 17ο και 18ο αιώνα κτίστηκαν νέες πτέρυγες καθώς και το
καμπαναριό. Το καθολικό της τιμάται στις 8 Νοεμβρίου (Ταξιαρχών) και διαθέτει
εξαιρετικές τοιχογραφίες της Κρητικής Σχολής.

17. Η Μονή Ξενοφώντος
 Από την μονή Δοχειαρίου έως τη μονή Ξενοφώντος η απόσταση είναι είκοσι λεπτά. Οι
γραπτές μαρτυρίες αναφέρουν την ίδρυση της μονής το 10ο αιώνα από τον Όσιο
Ξενοφώντα. Το 1078 ο μοναχός Στέφανος ανακαίνισε το μοναστήρι. Το 16ο αιώνα και
17ο αιώνα η μονή ευεργετείται από ηγεμόνες της Βλαχίας. Το 1810-1820 κτίστηκε το νέο
καθολικό με χρήματα του επίσκοπου Φιλοθέου. Το παλιό καθολικό έχει θαυμάσιες
τοιχογραφίες του Αντωνίου, ζωγράφου της Κρητικής Σχολής (1544). Σήμερα, το
καθολικό της τιμάται στις 23 Απριλίου (Αγίου Γεωργίου). Η τράπεζα τοιχογραφήθηκε
κατά τον 16ο αιώνα. Η βιβλιοθήκη περιέχει 300 χειρόγραφα και 4.000 έντυπα.

18. Η Μονή Παντελεήμονος
Η απόσταση από την μονή Ξενοφώντος έως την ρώσικη μονή Αγίου Παντελεήμονος είναι μιάμιση
ώρα. Ιδρύθηκε στις αρχές του 12ου αιώνα. Καταστράφηκε από πυρκαγιές και πειρατές αλλά
ανακαινίστηκε από τους Παλαιολόγους και ηγεμόνες της Σερβίας. Το 1765 κτίστηκε μεγαλόπρεπο
κτίριο κοντά στην θάλασσα με 3.000 κελιά. Το 1875 εκλέχτηκε για πρώτη φορά Ρώσος ηγούμενος.
Το καθολικό κτίστηκε το 1812 και εορτάζει στις 27 Ιουλίου (Αγίου Παντελεήμονα). Εδώ υπάρχει και
η δεύτερη σε βάρος καμπάνα σε ολόκληρο τον κόσμο που ζυγίζει 13 τόνους. Εκτός από τα πολλά
κειμήλια και τις πολύτιμες πέτρες, στη μονή φυλάσσονται χειρόγραφα και πάνω από 30.000
έντυπα.

19. Η Μονή Ξηροποτάμου
Πολύ κοντά στην μονή Αγίου Παντελεήμονα, σε απόσταση σαράντα πέντε λεπτών,
βρίσκεται η μονή Ξηροποτάμου. Η παράδοση αναφέρει πως ιδρύθηκε το 424 μ.χ από
την αυτοκράτειρα Πουλχερία, αδερφή του Θεοδοσίου του Μικρού. Οι γραπτές όμως
μαρτυρίες αναφέρουν ως ιδρυτή τον Παύλο τον Ξηροποταμίτη, το 960 μ.χ. Το καθολικό,
που τοιχογραφήθηκε το 1783, κτίστηκε το 1761 από τον μοναχό Καισάριο Δαπόντε.
Εορτάζει στις 9 Μαρτίου (Τεσσαράκοντα Μαρτύρων). Εκτός από τα πολλά κειμήλια και
το ξυλόγλυπτο τέμπλο, στην μονή φυλάσσονται χειρόγραφα και πάνω από 5000 έντυπα

20. Η Μονή Μέγιστης Λαύρας
Η «πρώτη τη τάξει» μονή του Αγίου Όρους βρίσκεται σε απόσταση πέντε ωρών από την
Καρακάλλου. Ιδρύθηκε το 963 μ.χ. από τον σοφό μεταρρυθμιστή της μοναχικής ζωής Άγιο
Αθανάσιο τον Αθωνίτη, με την συνδρομή του Νικηφόρου Φωκά και αργότερα του Ιωάννη Τσιμισκή.
Η πνευματική ζωή στην μονή εξελίχθηκε χάρη στον τυπικό του ιδρυτή της. Μετά από πολλές
επιδρομές πειρατών και κατακτητών, παρουσίασε οικονομική ανάκαμψη μετά το 1665 μ.χ., επί
πατριάρχου Διονυσίου Γ'. Το μοναστήρι, αφού άλλαξε μερικές φορές σύστημα, από κοινόβιο σε
ιδιόρρυθμο, ακολουθεί από το 1980 το κοινοβιακό σύστημα, όπως ισχύει πλέον και σ‘ όλες τις μονές
του Αγίου Όρους. Το καθολικό της είναι κτίσμα του 10ου αιώνα και έχει τοιχογραφηθεί το 16ο αιώνα
από τον αγιογράφο Θεοφάνη.

21. Η Μονή Σίμωνος Πέτρας
Από τον αρσανά ή ταρσανά της μονής έως το μοναστήρι η απόσταση είναι μισή ώρα. Χτίστηκε σε
ύψος 230μ. πάνω από την θάλασσα, πάνω σε βράχους, από τον Άγιο Σίμωνα, στα μέσα του 14ου
αιώνα. Το 1364, το μοναστήρι απλώθηκε και μεγάλωσε με την ενίσχυση του βασιλιά της Σερβίας
Ιωάννη Ούγκλεση. Το 1580 και το 1626 κάηκε, αλλά ξαναχτίστηκε. Το 1821 οι μοναχοί έφυγαν, υπό
την πίεση των Τούρκων, αλλά το μοναστήρι ξαναλειτούργησε το 1828. Το 1891 κάηκε ξανά μαζί με
την βιβλιοθήκη του αλλά ανακαινίστηκε από τον ηγούμενο Νεόφυτο. Το καθολικό της μονής εορτάζει
στις 25 Δεκεμβρίου (Γέννηση του Σωτήρα). Στη μονή φυλάσσονται λείψανα αγίων, θαυμάσιες
φορητές εικόνες και άλλα κειμήλια.

22. Η Μονή Γρηγορίου
 Από την μονή Σιμώνος Πέτρας η μονή Γρηγορίου απέχει μια ώρα και δέκα λεπτά.
Χτίστηκε σε βράχο και σε ύψος 20 μέτρων πάνω από την θάλασσα στις αρχές του
14ου αιώνα από τον Άγιο Γρηγόριο το Σιναϊτη και τους μαθητές του. Το 1497
ερημώθηκε αλλά το 1500 ανακαινίστηκε από τον ηγεμόνα της Βλαχίας Στέφανο. Το
1761 κάηκε αλλά ξαναχτίστηκε. Μέχρι το 1840 ήταν ιδιόρρυθμο. Σήμερα είναι κοινόβιο.
Εορτάζει στις 6 Δεκεμβρίου (Αγίου Νικολάου) και έχει τοιχογραφίες του 1779. Η
βιβλιοθήκη της μονής περιέχει έγγραφα και πάνω από 6.000 έντυπα.

23. Η Μονή Διονυσίου
 Μετά από πορεία μιάμιση ώρας από τη Γρηγορίου φτάνει κανείς στη μονή Διονυσίου.
Είναι κοινοβιακή από το 1805. Χτίστηκε το 1374 από τον Άγιο Διονύσιο σε απότομο
βράχο πάνω από την θάλασσα. Η μονή ενισχύθηκε οικονομικά από βυζαντινούς
αυτοκράτορες. Το 1533 κάηκε αλλά την ξανάχτισε ο ηγεμόνας Μολδοβλαχίας Πέτρος.
Ο ίδιος ηγεμόνας ξανάχτισε και το καθολικό το 1574. Στο μοναστήρι σώζονται
θαυμάσιες τοιχογραφίες του Τζώρτζη και του Ευφρόσυνου (1542). Το καθολικό του
εορτάζει στις 24 Ιουνίου (Γεννέσιο του Ιωάννου του Προδρόμου). Η πλούσια και
επιμελημένη βιβλιοθήκη του περιλαμβάνει αρκετούς κώδικες και μερικά ειλητάρια.

24. Η Μονή Αγίου Παύλου
 Από την μονή Διονυσίου μικρός δρόμος οδηγεί, μετά από πορεία μίας ώρας, στη μονή Αγίου
Παύλου. Ευκολότερη είναι η επίσκεψη με πλοίο μέσω του ταρσανά της μονής, απ΄ τον οποίο
απέχει τριάντα περίπου λεπτά. Η μονή ιδρύθηκε, σύμφωνα με γραπτές μαρτυρίες, το 10ο αιώνα
από τον Παύλο τον Ξηροποταμίτη, πάνω σε ερείπια παλαιότερης μονής του 337μ.χ. Το 1309
καταστράφηκε από επιδρομείς. Αργότερα, ανακαινίστηκε από Σέρβους ηγεμόνες. Το 1817 οι
μοναχοί ξανάχτισαν το καθολικό. Εορτάζει στις 2 Φεβρουαρίου (Υπαπαντής του Κυρίου). Εκτός
από κειμήλια, στη μονή φυλάσσονται και ιστορικά έγγραφα, χειρόγραφοι κώδικες και 15.000
περίπου βιβλία.