Βιωματικές Δράσεις Γ' Γυμνασίου Τοπική ιστορία Ναοί και μοναστήρια Κορινθίας Γυμνάσιο Βέλου

1. ΒΙΩΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ Γ' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΤΟΠΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
Υπεύθυνη καθηγήτρια: Τυρλή Α.
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
ΣΤΟΧΟΙ
• Η αναζήτηση και συγκέντρωση πληροφοριών για τις εκκλησίες και τα
μοναστήρια της περιοχής μας. Η θρησκευτική ιστορία και η μελέτη της
πίστης και του θρησκευτικού συναισθήματος του ανθρώπου είναι
σημαντικό κομμάτι της ευρύτερης ιστορίας και συνδέεται με την εξέλιξη
του πολιτισμού. Άλλωστε οι ιερείς και οι μοναχοί έχουν συμβάλλει
σημαντικά σε όλες τις ιστορικές περιόδους. Είναι γνωστή η συμβολή της
εκκλησιάς και στην ελληνική επανάσταση και στην περίοδο της κατοχής.
Είναι λοιπόν χρήσιμο να γνωρίζουμε και την δράση των μοναστηριών της
περιοχής μας σε αυτές τις σύγχρονες ιστορικές περιόδους.
• Η μελέτη των τοπικών εθίμων των γιορτών για την θρησκευτική λατρεία. Η
συμμέτοχη στις θρησκευτικές εκδηλώσεις αποτελεί ένα μεγάλο μέρος της
καθημερινής ζωής των ανθρώπων της επαρχίας και μπορεί να μας
βοηθήσει να καταλάβουμε καλύτερα τη νοοτροπία τις αντιλήψεις και τη
συμπεριφορά τους.
• Να μελετήσουμε την αρχιτεκτονική και την αγιογραφία των εκκλησιών και
των μοναστηριών της περιοχής μας που αποτελούν σημαντικά δείγματα
της καλλιτεχνικής δημιουργίας των ντόπιων τεχνιτών μας. Η γνώση της
τοπικής ιστορίας και ενισχύει την ιστορική γνώση και συνείδηση των
ανθρώπων καθώς συνδέει τα ιστορικά γεγονότα με τον τόπο και το στενό
κοινωνικό τους περιβάλλον και τους δίνει μια υποκειμενική και πιο έντονη
συναισθηματική διάσταση. Καθώς το θέμα μας σχετίζεται με τις εκκλησιές
και τη θρησκευτική διάσταση της ιστορίας θα μας βοηθήσει να
αναθερμάνουμε τη θρησκευτική μας συνείδηση, κάτι που είναι πολύ
σημαντικό ιδιαίτερα τώρα που περνάμε κρίση των αξίων. Η γνώμη της
τοπικής ιστορίας μας βοηθού να εκτιμήσουμε καλύτερα τη συνεισφορά
των ανθρώπων της περιοχής μας στη γενική ιστορία της πατρίδας μας.
2η
ομάδα
Αδαμαντία Προκόπου
Γωγώ Ρεκούμη
Γιώργος Μπάλλας
Πέτρος Μαραγκός

2. Όσιος Πατάπιος
Σε τοποθεσία με υπέροχη θέα, σε μια απότομη πλαγιά στα Γεράνεια Όρη,
πάνω από το Λουτράκι και κοντά στην Κόρινθο, βρίσκεται η Ιερά Μονή του
Οσίου Παταπίου.Η μονή βρίσκεται σε κτηριακό συγκρότημα, που αποτελεί
επέκταση του αρχαίου ασκητηρίου του 12ου αιώνος. Η μονή ιδρύθηκε και
επεκτάθηκε γύρω από το ασκητήριο, με κόπους και θυσίες το 1952, με
εμπνευστή τον π. Νεκτάριο Μαρμάρινο, Πρωτοσύγκελο της Ιεράς
Μητροπόλεως Κορίνθου. Η θέα και η φυσική και πνευματική της ομορφιά
ανταμείβει τον προσκυνητή - επισκέπτη. Σήμερα λειτουργεί ως γυναικείο
μοναστήρι με σπουδαίο φιλανθρωπικό και κοινωνικό έργο, όπως η
λειτουργία Γηροκομείου Γυναικών. Η σημαντικότερη ανταμοιβή του
προσκυνητή είναι το ιερό Λείψανο του Οσίου Παταπίου του θαυματουργού
(Εορτή 8 Δεκεμβρίου). Γεμάτο ευωδία και θαυματουργική χάρη, κοσμεί και
προστατεύει την Ιερά Μονή. Πλήθη ευλαβών προσκυνητών από όλη την
Ελλάδα έρχονται στη μονή για να προσκυνήσουν τον Άγιο. Εκτεθειμένο
ευλαβικά το Λείψανό του μέσα σε ξύλινη λάρνακα, στο βάθος ενός απέριττου
σπηλαίου, δείχνει στον προσκυνητή τον αληθή προορισμό της υπάρξεώς
του. Το σπήλαιο του Αγίου Παταπίου είναι δίπλα από την εκκλησία της
Κοιμήσεως της Θεοτόκου, όπου και βρίσκεται η εικόνα της Παναγίας
Ελεούσας. Η αγία Τράπεζα και η Πρόθεση, βρίσκονται μέσα σε λαξευμένο
κοίλωμα βράχου. Στο μοναστήρι επίσης βρίσκεται η Τίμια Κάρα της Αγίας
Υπομονής. Η Αγία Υπομονή, πριν γίνει μοναχή ήταν η αυτοκράτειρα Ελένη, η
μητέρα του τελευταίου αυτοκράτορα του Βυζαντίου, Κωνσταντίνου
Παλαιολόγου. Έγινε αυτοκράτειρα ως σύζυγος του Εμμανουήλ Β' του
Παλαιολόγου και είχε θέσει υπό την προστασία της το Λείψανο του Οσίου
Παταπίου. Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453 από τους
Οθωμανούς, ο συγγενής των αυτοκρατόρων Παλαιολόγων και ανηψιός της
Αγίας Υπομονής, Αγγελής Νοταράς, προκειμένου να προστατεύσει το
άφθαρτο Σκήνωμα του Αγίου Παταπίου, το μετέφερε στο Λουτράκι της
Πελοποννήσου σε ένα σπήλαιο - ασκητήριο, το οποίο αργότερα ερήμωσε και
έτσι για αιώνες το ιερό Λείψανο του Οσίου Παταπίου έμεινε στην αφάνεια,
μέχρι που η πρόνοια του Θεού οδήγησε στην ανεύρεση του πριν 100
περίπου χρόνια.

3. Η Παναγία η Κορφιώτισσα
'Πάνω άπ την κοινότητα Καμαρίου του Δήμου Ξυλοκάστρου υψώνεται
, . 731μεγαλόπρεπα ή Κορυφή το βουνό της Παναγίας Εκεί σε υψόμετρο
.μέτρων βρίσκεται το ομώνυμομοναστήρι που ονομάζεται και Κορφιώτισσα Η
παράδοση ,αναφέρει ότι στα ερείπια αρχαίου κτίσματος κτίστηκε στην αρχή
,ένα μικρό εκκλησάκι και αργότερα το μοναστήρι ή προεπαναστατική ύπαρξη
και ακμή του « »οποίου προκύπτει από διάφορα ομόλογα που
1750 .χρονολογούνται γύρω στα και νωρίτερα Η σημερινή εκκλησία
1767.οικοδομήθηκε στα Στη διάρκεια της 1821Ελληνικής Επανάστασης του
« 'το μοναστήρι συνέδραμε τους αγωνιστές Εδωκεν απ άρχης της
επαναστάσεως εις όνομα του έθνους προς τους εφόρους δημογέροντας και
. , 8.104.προς τον στρατηγό Ι Νοταρά γρόσια Η διαβίωση των μοναχών στην
, , 'Κορυφή χωρίς νερό και εύκολη πρόσβαση ήταν δύσκολη γι αυτό
αποφάσισαν να , .κατέβουν χαμηλότερα όπου έκτισαν το κάτω μοναστήρι
Αφορμή για την επανεγκατάσταση των μοναχών στο αρχικό μοναστήρι όπου
βρίσκεται και σήμερα ήταν η εξαφάνιση και η ανεύρεση στη συνέχεια στην
Κορυφή της , .εικόνας της Παναγίας με θαυμαστό τρόπο Παρουσιάστηκε στον
ύπνο μιας κωφάλαλης και της υπέδειξε τον .τόπο που βρίσκετε η εικόνα Της
,Αυτή αν και ήταν κωφάλαλη μίλησε και αφηγήθηκε στους συγχωριανούς της
.το όραμα που είχε δει 'Με τη συνδρομή κατοίκων απ τά γύρω χωριά
,ανακαινίστηκαν τα κελία και η ερειπωμένη εκκλησία που είναι αφιερωμένη στη
. ,Ζωοδόχο Πηγή Εορτάζει τη Παρασκευή της Διακαινησίμου μετά το Πάσχα
15 .και στις Αυγούστου (1816)Η Θαυματουργή εικόνα της Κορφιώτισσας είναι
τοποθετημένη ,σε σκαλιστό εικονοστάσι έργο του ξυλογράφου Ιωάννου
Βασιλείου (1916).Πολλά θαύματα της Παναγίας έχουν καταγραφεί μέχρι
.σήμερα Ο ηγούμενος Ζαφείρης αγιογράφησε τους τοίχους της εκκλησίας στις
.αρχές του εικοστού αιώνα 1935,Το μοναστήρι στα μετατράπηκε σε
. 1980.γυναικείο Επίσημα η γυναικεία κοινοβιακή Μονή ιδρύθηκε το Οι μοναχές
υπό την ηγουμένη Ευαγγελία συνεχίζουν σήμερα το σημαντικό έργο των

4. προκατόχων ,τους και έχουν μετατρέψει το μοναστήρι σε μια όαση που οι
.προσκυνητές βρίσκουν παρηγοριά και ψυχική ηρεμία
« »Η Ιερά Μονή Παναγία ή Πάντων Χαρά Καλεντζίου
1993Η Μονή ιδρύθηκε το από τον κτήτορα και καθηγούμενο αυτής
.Αρχιμανδρίτη π Προκόπιο Μερτύρη. Το ίδιο έτος ανηγέρθη η Νότια
,πτέρυγα μετα παρεκκλήσια των Αγίου Κυπριανού και Ιουστίνης του Αγίου
,Νεκταρίου του θαυματουργού και των Αγίων Ραφαήλ Νικολάου και Ειρήνης
.των Νεοφανών Μαρτύρων και εγκατεστάθησαν οι πρώτοι Μοναχοί Η
1995 1998.ανέγερση του Καθολικού της Μονής έλαβε χώρα μεταξύ και Ο ναός
. « »είναι βασιλική μετά δύο τρούλων Το Καθολικό δορυφορούν τα παρεκκλήσια
– –Αγίας Βαρβάρας Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού και της Αγίας Αικατερίνης
. 1999 ,Αγίου Μερκουρίου Το κατασκευάστηκε η φιάλη του αγιασμού ενώ μεταξύ
2002του ιδίου έτους και του πραγματοποιήθηκε η ανοικοδόμηση της
, ,ανατολικής δυτικής και βόρειας πτέρυγας της Ιεράς Μονής καθώς και των
.παρεκκλησίων του Αγίου Προκοπίου και του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου Το
2003 .οι μοναχοίπροέβησαν στην ανέγερση του κωδωνοστασίου Η εφέστιος
εικόνα της Μονής είναι αντίγραφο της αντίστοιχης Παναγίας Παντοχαράς που
.φυλάσσεται στο Άγιο Όρος Τα εγκαίνια της Ιεράς Μονής πραγματοποιήθηκαν
31 2008 . . .την ηΜαΐου από τον Σεβ Μητροπολίτη Κορίνθου κ Διονύσιο Η Ιερά
« » ,Μονή Παναγία η Πάντων Χαρά βρίσκεται πλησίον του Ζευγολατιού στην
.τοποθεσία Αγία Τριάδα στο Καλέντζι
2Η
ΟΜΑΔΑ
ΑΔΑΜΑΝΤΙΑ ΠΡΟΚΟΠΟΥ
ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΠΑΛΛΑΣ
ΓΩΓΩ ΡΕΚΟΥΜΗ
ΠΕΤΡΟΣ ΜΑΡΑΓΚΟΣ
Η Ιερά Μονή του Αγίου Αθανασίου του Μεγάλου
Πουλίτσης

5. Η Ιερά Μονή του Αγίου Αθανασίου του Μεγάλου Πουλίτσης
Ο Αρχιμανδρίτης Προκόπιος Μερτύρης κτήτωρ και ΠνευματικόςΠατέρας
,της Ιεράς Μονής μετην χάριν του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού ανήγειρε εκ
,θεμελίων αυτήν η οποία ανεπτύχθη και η φήμη της σύντομα επεκτάθηκε και
.πέρα των ορίων της περιοχής Μεταξύ των πνευματικών θησαυρών της
,περιλαμβάνεται η θαυματουργική εικόνα της Παναγίας Ελεούσης την οποία οι
,πιστοί έχουν φέρει από την Αττάλεια καθώς και λείψανα των Αγίων
, , , .Χαραλάμπους Παρασκευής Παντελεήμονος Ευστρατίου Λειτουργεί έκθεση
. :και μικρός ξενώνας Στην Ιερά Μονή υπάρχουν τα παρεκκλήσια των Αγίου
Ιωάννου Προδρόμου και Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης στο καθολικόν του
,Αγίου Αθανασίου του Μεγάλου καθώς και τα παρεκκλήσια της Παναγίας
.Ελεούσης και του Αγίου Αντωνίου του Μεγάλου Ένα από τα νεοπαγή
, 1989, ( ),μοναστήρια το οποίο ιδρύθηκε το έτος μετά το χωριό Πουλίτσα Κάμπος
μέσα σε ήσυχο και γοητευτικό φυσικό περιβάλλον είναι η Ιερά Μονή του Αγίου
.Αθανασίου του Μεγάλου

6. Μοναστήρι Παναγιάς Βράχου
Ιερά Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Βράχου Νεμέας , βρίσκεται γατζωμένη στο
μέσον σχεδόν ενός απόκρημνου και βραχώδους όρους, το Πολύφεγγο εντός
του σπηλαίου υπάρχει το ναΰδριο και το καθολικό και σήμερα αποτελεί ιερό
προσκύνημα πανελλήνιας ακτινοβολίας και σεβασμού.
Ιστορία
Ιδρύθηκε τoν 17ο Αιώνα ( 1631 ) βεβαίως είχε αρχίσει να κτίζεται αρκετά
χρόνια νωρίτερα, αρχές του 16ου αἰώνος και το 1631 ανακηρύσσεται
επίσημα Μονή με άδεια της Υψηλής Πύλης
Η Παναγία του Βράχου είχε μεγάλη συμβολή στον αγώνα της
απελευθέρωσης του γένους. Στα χρόνια εκείνα το ιερό τέμπλο της Μονής
ήταν επίχρυσο, σήμερα Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Βράχου Νεμέας ,
βρίσκεται γαντζωμένη στο μέσον σχεδόν ενός απόκρημνου και βραχώδους
όρους, το Πολύφεγγο εντός του σπηλαίου υπάρχει το ναΰδριο και το
καθολικό και σήμερα αποτελεί ιερό προσκύνημα πανελλήνιας ακτινοβολίας
και σεβασμού.
Η Ιερή Εικόνα
Η Ιερά Εικόνα φυλάσσεται σήμερα στο Μετόχι του Αγίου Αθανασίου για
μεγαλύτερη προστασία. Χαρακτηρίζεται ως Παναγία του Πάθους. Δεξιά και
αριστερά της μορφής Της και στο επάνω μέρος έχει ζωγραφισμένους δυο
Αγγέλους γονυπετείς, φέροντες και σύμβολα του Πάθους. Επιγράφεται ως
«Ἡ Ἀμόλυντυος Παρθένος »και κάτω από τον δεξιό Άγγελο και αριστερά της
κεφαλής του Χριστού ( Βρεφοκρατούσα )γράφει: «Ὁ τό χαῖρε πρίν τῇ
Πανάγνῳ μηνύσας σύμβολα τοῦ Πάθους προδεικνύει Χριστός δέ θνητήν
σάρκα ἐνδεδυμένος πότμον δεδοικώς δειλιᾶ ταῦτα βλέπων».Τα θαύματά της
είναι πάμπολλα και έχουμε πάρα πολλές μαρτυρίες θαυματουργικών
επεμβάσεων της. Εκτός από αυτά έχει και μία τεράστια ιστορία .Επί της
κατοχής κλέφτες εισέβαλαν στην μονή και την λεηλάτησαν,λίγο πριν φύγουν
από το μοναστήρι ένας από αυτούς πυροβόλησε την θαυματουργή εικόνα
στο χέρι. Αμέσως αυτή άρχισε να βγάζει αίμα και να δακρύζει. Έτσι μέχρι και
σήμερα έχει μία μεγάλη τρύπα στο χέρι της. Ακόμα όταν χτιζόταν η μονή οι
χτίστες δεν ήταν δεμένοι και ουσιαστικά πατούσαν πάνω στα βράχια . Μία
μέρα όμως δύο από αυτούς έτυχε και έπεσαν . Ο πρώτος καθώς έπεφτε
φώναξε -ΜΑΜΑ ΜΟΥ! και δυστυχώς απεβίωσε . Αντίθετα ο δεύτερος φώναξε
-ΠΑΝΑΓΙΑ ΜΟΥ και σώθηκε εκ θαύματος.

7. Μονή Αγίου Γεωργίου του Τροπαιοφόρου, υψ:1.100 μ
Το πρώτο-πρώτο μοναστήρι ήταν το σημερινό «Παλιομονάστηρο»,
βυζαντινού ρυθμού που χτιστικά το 14ο
αιώνα κι εγκαταλείφτηκε αργότερα
,μάλλον τον 17ο
αιώνα, όταν η λίμνη, λέει η παράδοση, κατακλίσε ολόκληρο
το φανατικό κάμπο, έφτασε μέχρι εδώ κι ανάγκασε τους μοναχούς να φύγουν
για ψηλότερα και να χτισθούν το νέο μοναστήρι στη σημερινή εξαίσια
τοποθεσία. Η παράδοση λέει πάλι ότι το << Παλιομονάστηρο>> το έκτισε
κάποιος μοναχός από την επαρχία Καλαβρύτων με δικά του έξοδα και με
επαιτεία.
Σήμερα το << Παλιομονάστηρο>>, έτσι που υψώνεται ταπείνωσαν
πολύπαθος εκατοχρονίτης γέρος ερημίτης, παράμερα του δρόμου, χωρίς
κραυγές,σιωπηλό κι απέριττο,μάρτυρας αδιάψευστος της ιστορίας του τόπου,
δική του συγκλονιστική ομορφιά,υποβάλλει με την αυστηρότητα του και τη
σιωπή .
ΜΟΝΗ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΚΑΡΦΙΩΤΙΣΣΑΣ
Το μοναστήρι της Παναγίας της Κορυφής ή Παναγιάς Κορφιώτισσας,
βρίσκεται νότια του χωριού Καμάρι, το οποίο υπάγεται στο δήμο
Ξυλοκάστρου του νομού Κορινθίας. Τοποθετείται στην κορυφή του λόφου
«Κούτσα» και σε υψόμετρο 730 περίπου μέτρων. Απέχει 8 χιλιόμετρα από το
χωριό Καμάρι και είναι προσβάσιμο οδικώς. Η κορυφή του λόφου αυτού
χρησιμοποιούνταν μέχρι το 2007 και ως κέντρο εκπομπής τηλεοπτικών και
ραδιοφωνικών σταθμών. Η θέα από το σημείο αυτό είναι εξαιρετική, καθώς
σε καλές καιρικές συνθήκες φαίνονται μέχρι η Ακράτα από δυτικά, το
Λουτράκι από ανατολικά και ο Παρνασσός προς βορρά.
ΜΟΝΗ ΦΑΝΕΡΩΜΕΝΗΣ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ
Η γυναικεία μονή του 16ου αιώνα στο Χιλιομόδι Κορινθίας, αποτέλεσε
καταφύγιο του άμαχου πληθυσμού κατά την Επανάσταση του 1821 και
αποτελεί δείγμα μεταβυζαντινών αγιογραφιών. Η παλαιότερη Μονή επίσης
της Φανερωμένης θεωρείται η αρχαιότερη με την ονομασία αυτή στον
Ελλαδικό χώρο. Στην είσοδό του ναού ορατοί μέχρι σήμερα είναι δύο ιονικοί
κίονες αρχαίου ναού, ενώ εσωτερικά φέρει δύο στρώματα τοιχογραφιών του
17ου και του 13ου αιώνα αντίστοιχα. Για να φτάσει κάποιος στη Μονή
Φανερωμένης ακολουθεί την Π.Ε.Ο Κορίνθου-Άργους με κατεύθυνση το
χωριό Χιλιομόδι. Από εκεί, περίπου 4 χιλιόμετρα μετά, ακολουθώντας
σχετικές πινακίδες φτάνει σε ένα πευκόφυτο κολπίσκο. Η διαδρομή από την
Κόρινθο μέχρι τη Μονή διαρκεί περίπου μισή ώρα.

8. ΦΩΚΑΣ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ- ΤΟ ΒΟΥΝΟ ΤΟΥ ΑΠΕΣΑΝΤΙΟΥ ΔΙΟΣ
Ένα από τα πιο γνωστά ορόσημα του Κορινθιακού τοπίου είναι ο όρος
Φωκάς ή Φουκάς που δεσπόζει ανάμεσα στις πεδιάδες της Βόχας, των
Κλεωνών και της Νεμέας. Γνωστό στην αρχαιότητα ως Όρος Απέσας είναι
πλούσιος σε μυθολογία, αρχαία και μεσαιωνική ιστορία και αποζημιώνει τον
πεζοπόρο με την πανοραμική θέα προς τα όροι της Πελοποννήσου και της
νοτίου Στερεάς, τα νερά του Κορινθιακού, Σαρωνικού και Αργοσαρωνικού
κόλπου.
Το ευδιάκριτο τραπεζοειδούς σχήμα της κορυφής του φαίνεται να ενέπνευσε
τη μυθολογία περί δημιουργίας του κόσμου και συνάμα την ονομασία του. Σε
μια εκδοχή του μύθου του Κατακλυσμού, το πλοιάριο του Δευκαλίωνα
προσάραξε πάνω στον Φουκά και ο γιος του Προμηθέα ίδρυσε στη κορυφή
τον βωμό που αφιέρωσε στον Αφέσιο Δία. «Αφέσιος Ζεύς έν Άργει τιμάται.
Είρηται δε ότι Δευκαλίων του κατακλυσμού γενομένου διαφυγών και είς την
άκραν την Άργου διασωθείς ιδρύσατο βωμόν Αφεσίου Διός, ότι αφείθη εκ του
κατακλυσμού», γράφει ο Αρριανός στα Βυθυνιακά. Ο Παυσανίας αντιθέτως
διηγείται πως ο μυθικός ήρωας Περσέας ήταν ο πρώτος που προσέφερε εδώ
θυσία στον Απεσάντιο Δία: «Και όρος Απέσας εστίν υπέρ την Νεμέαν, ένθα
Περσέα πρώτον Διά θύσαι λέγουσιν Απεσαντίω».
Τα υπολείμματα του μεγάλου βωμού στάχτης του Απεσάντιου Διός, που
μνημονεύει και ο Παυσανίας, σώζονται ως σήμερα και η αρχαιολογική
σκαπάνη έχει εντοπίσει μεγάλο αριθμό κεραμικών κατάλοιπων που
χρονολογούνται από τη γεωμετρική περιόδου ως τον 4ο αιών. π.Χ., ένδειξη
ότι ο όρος Απέσας υπήρξε ένας σημαντικός τόπος λατρείας ωσότου πέρασε
στη σκιά του μεταγενέστερου ναού του Νεμείου Διός (4ος αιών. π.Χ.).
ΤΟ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ
Προσκολλημένο στο βράχο, στην απότομή ΝΔ πλευρά του Φουκά βρίσκεται
το παρεκκλήσι της Παναγίας αφιερωμένο στη Ζωοδόχο Πηγή. Κηρυγμένο ως
ιστορικό διατηρητέο μνημείο της χώρας από το 1993, το ημισπηλαιώδη
εκκλησάκι αποτελεί μέρος ενός μικρού συνόλου κτισμάτων που περιβάλλεται
από λιθόκτιστα τείχη και θυμίζει στην υποδομή του μοναστήρι. Ωστόσο,
σύμφωνα με τη παράδοση τα σπήλαια στο Φουκά υπήρξαν καταφύγιο
ασκητών από τα Βυζαντινά χρόνια. Η τοπική παράδοση θέλει να υπήρχε σε
σπήλαιο ένας σταλακτίτης με ιαματικές ιδιότητες και όποιος υπέφερε από
κάποια νόσο έβρεχε το μέτωπο του με το νερό που έπεφτε από το

9. σταλακτίτη και γινόταν αμέσως καλά. Έτσι εξηγείται γιατί ο ναός αφιερώθηκε
στη Ζωοδόχου πηγή. Χρονολογείται από το 1980.
ΘΡΥΛΟΙ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ
Υπάρχουν αμέτρητοι θρύλοι και ιστορίες γύρω από αυτόπτης π.χ. για ένα
μεγάλο μελίσσι σε απότομη πλαγιά που το θεωρούσαν αγιασμένο και του
οποίου κανείς δεν μπορούσε να μαζέψει το μέλι του. Λένε πως κάποτε
κάποιος είχε κατορθώσει να κατέβει με σχοινί και ενώ είχε μαζέψει αρκετό
μέλι αγνόησε τη φωνή μου του έλεγε να σταματήσει. Ξαφνικά το σχοινί
μεταμορφώθηκε σε φίδι και ο έντρομος έβγαλε το μαχαίρι του και άρχισε να
χτυπάει το φίδι. Το σχοινί κόπηκε και έπεσε στο κενό. Μια άλλη παράδοση
αναφέρει πως το εκκλησάκι χτίστηκε επειδή ασκητές είχαν βρει σε σπήλαιο
ψηλά στο βουνό την εικόνα της Παναγίας. Όμως οι κάτοικοι του χωριού Χαλκί
ήθελαν να χτίσουν την εκκλησία πιο χαμηλά σε δικά τους χωράφια. Όταν
όμως κατέβασαν την εικόνα εκεί, την άλλη μέρα έλειπε και όταν έψαχναν την
βρήκαν εκεί που την είχαν βρει οι ασκητές ψηλά στο βουνό. Έτσι οι
Χαλκιώτες εγκατέλειψαν και ο ναός χτίστηκε γύρο από σπήλαιο. Φυσικά δεν
θα μπορούσαν να λείψουν οι θρύλοι περί χρυσής άμαξας και αγγλικές λίρες.
Η εορτή της Ζωοδόχου Πηγής αποτελεί σημαντικό θρησκευτικό γεγονός που
προσελκύει πλήθος κόσμο κάθε χρόνο. Έτσι ο όρος Φουκάς συνεχίζει
ακάθεκτα τη λατρευτική παράδοση του από τα αρχαία χρόνια ως σήμερα.
AΓΙΟΣ ΦΑΝΟΥΡΙΟΣ
Ο Άγιος Φανούριος είναι άγιος της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Η ιστορική
ύπαρξή του αγνοήθηκε μέχρι και τον 14ο αιώνα, οπότε και ενευρέθη εικόνα
του, στο νησί της Ρόδου[1]
. Σύμφωνα με την εικόνα του, ο άγιος ήταν νεαρός
στρατιώτης ο οποίος υπέστη 12 μαρτύρια[2]
. Υπάρχει επίσης η υπόθεση από
ερευνητές ότι ο άγιος συγχέεται με τον Άγιο Γεώργιο, καθώς η εικόνα φαίνεται
να έχει αρκετές ομοιότητες με αυτή του Αγίου Γεωργίου.Από την εύρεση της
εικόνας θεωρείται προστάτης του νησιού της Ρόδου. Γρήγορα μάλιστα η
φήμη τους ως αγίου του απλώθηκε στα Δωδεκάνησα, την Κύπρο, την Κρήτη,
τη Χίο, τη Λέσβο και τον υπόλοιπο ελληνικό χώρο. Σημερα υπάρχουν πολλές
εκκλησίες κτισμένες στο όνομά του. Γιορτάζεται στις 27 Αυγούστου.
Λαογραφία Η παρετυμολογική παρήχηση[3]
του ονόματός του με το φαίνω:
φανερώνω τον έκανε δημοφιλή στη λαϊκή παράδοση για την φανέρωση
χαμένων ανθρώπων, ζώων ή πραγμάτων. Οι χριστιανοί φτιάχνουν μια
νηστίσιμη πίτα την εορταστική του ημέρα, την φανουρόπιτα, για να τους
φανερώσει ο άγιος απολεσθέντα αντικείμενα, την τύχη των ανύπανδρων
κοριτσιών ακόμα και εργασία στους ανέργους και διάφορα άλλα. Η πίτα είναι
μικρή και στρογγυλή, καθώς και όσο την φτιάχνουν έχουν μια λαμπάδα
αναμμένη. Γίνεται με εννέα υλικά, νηστίσιμα και αφού διαβαστεί και κοπεί σε
σαράντα κομμάτια μοιράζεται στους πιστούς.
Μολονότι ο βίος του Αγίου Φανουρίου δεν έχει καμία σχέση με τη θεατρική
τέχνη, ο Άγιος Φανούριος είναι ο Άγιος Προστάτης των
Καραγκιοζοπαιχτών, ακριβώς επειδή τους "φανερώνει" δουλειές. Υπήρχε

10. και λάβαρο του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών με τον Άγιο
Φανούριο, το οποίο λάβαρο δυστυχώς δεν διασώζεται σήμερα, παρά μόνο
σε μεταπολεμικό ασπρόμαυρο φωτογραφικό υλικό με τους παλιούς
καραγκιοζοπαίχτες Νίκο Ζαβραδινό, Κώστα Μάνο, Τάκη Μελλίδη, Μήτσο
Μώρο, Ανδρέα Νικητόπουλο και Σωτήρη Σπαθάρη. Ο τελευταίος εικονίζεται
καθιστός κάτω από το λάβαρο.
3Η
ΟΜΑΔΑ
ΦΑΤΙΟΝΑ ΜΑΛΓΚΙΟΝΗ
ΑΛΓΚΕΡΤΑ ΝΤΟΤΣΙ
ΝΑΣΟΣ ΠΑΠΟΥΤΣΗΣ
ΜΑΡΙΝΤΙΝΑ ΜΥΛΙΩΤΗ

11. ΑΓΙΑ ΜΑΡΙΝΑ
Η Αγία Μαρίνα γεννήθηκε στην Αντιόχεια της Πισιδίας, στα χρόνια του
αυτοκράτορα Κλαυδίου του Β', το 270 μ.Χ. Λίγες μέρες μετά τη γέννησή της,
η μητέρα της πέθανε, και ο πατέρας της Αιδέσιος, που ήταν Ιερέας των
ειδώλων, την ανέθεσε σε μια χριστιανή γυναίκα, από την οποία η Μαρίνα
διδάχθηκε το Χριστό. Όταν έγινε 15 χρονών, αποκαλύπτει στον πατέρα της
ότι είναι χριστιανή. Έκπληκτος αυτός απ' αυτό που άκουσε, με μίσος τη
διέγραψε από παιδί του. Μετά από καιρό, έμαθε για τη Μαρίνα και ο έπαρχος
Ολύμβριος, που διέταξε να τη συλλάβουν για ανάκριση. Όταν την είδε
μπροστά του, θαύμασε την ομορφιά της και προσπάθησε να την πείσει με
κάθε τρόπο να αρνηθεί το Χριστό και να γίνει σύζυγος του. Μάταια, όμως. Η
Αγία Μαρίνα σε κάθε προσπάθεια του Ολυμβρίου αντέτασσε τη φράση:
«Είμαι χριστιανή». Τότε ο σκληρός έπαρχος διέταξε να την ξαπλώσουν στη
γη, και την καταξέσχισε άσπλαχνα με ραβδιά τόσο, ώστε η γη έγινε κόκκινη
από το αίμα που έτρεξε. Έπειτα, ενώ αιμορραγούσε, την κρέμασε για πολλή
ώρα και μετά τη φυλάκισε.
Μέσα στην φυλακή μάλιστα συνέβη το εξής: ο διάβολος μεταμορφωμένος σε
άγριο δράκοντα, προσπάθησε να κάνει την αγία να φοβηθεί. Αυτή όμως
προσευχήθηκε στον Θεό και αμέσως ο δράκοντας άλλαξε μορφή και έγινε
ένας μαύρος σκύλος και τότε η αγία άρπαξε ένα σφυρί και χτυπώντας τον
στο κεφάλι και την ράχη τον ταπείνωσε. Όταν για δεύτερη φορά την εξέτασε
και διαπίστωσε ότι η πίστη της Αγίας Μαρίνας ήταν αμετακίνητη στο Χριστό,
την έκαψε με αναμμένες λαμπάδες. Αλλά οι πληγές της με θαύμα έκλεισαν,
και αυτό είχε σαν αποτέλεσμα πολλοί παρευρισκόμενοι να γίνουν χριστιανοί.
Μπροστά σ' αυτόν τον κίνδυνο ο έπαρχος τελικά αποκεφάλισε τη Μαρίνα,
που έτσι πήρε το άφθαρτο στεφάνι της αιώνιας δόξας. Tα άγια λείψανα της
φυλάγονταν στην Κωνσταντινούπολη μέχρι την πρώτη άλωση της από τους
Λατίνους, το 1204 μ.Χ., ενώ σύμφωνα με άλλες πηγές βρίσκονταν μέχρι το
908 μ.Χ. στην Αντιόχεια και στην συνέχεια μεταφέρθηκαν στην Ιταλία.
Σήμερα, τα άγια λείψανα της Αγίας Μαρίνας, φυλάγονται στην Αθήνα, σε ναό
που φέρει το όνομα της ενώ η χείρα της έχει μεταφερθεί στη Μονή
Βατοπεδίου στο Άγιο Όρος.
Η μεγαλοπρεπής και ωραιότατη Εκκλησία της Άγιας Μαρίνας ευρίσκεται στην
θέση όπου υπάρχει παλιός ναΐσκος. Δυο φόρες ο μικρός αυτός Ναός

12. καταστραφεί από σεισμούς, το 1837 και το 1858. Το 1884 οι κάτοικοι του
χωριού αποφάσισαν να χτισθούν ένα μεγαλόπρεπης Ναός. Η σχεδίαση του
Ναού αναθέτει στον γερμανό αρχιτέκτονα Ernesto Chiller. Ο Ναός της
Μαρμάρινης είναι ο πρώτος που σχεδίασε ο Chiller στην Ελλάδα και για αυτό
δεν είναι πολύ επηρεασμένος πω τα δυτικά πρότυπα. Ο ρυθμός του Ναού
είναι σταυρεπίστεγος βασιλική μετά τρούλου. Αξιοθαύμαστος είναι ο ογκώδης
τρούλος του Ιερού Ναού και το παλαιό καμπαναριό του. Αν και έπαθε
αρκετές ζημιές ο Ιερός Ναός από τους σεισμούς του 1928 και του 1981, οι
ζημιές αποκαταστάθηκαν. Ο Ναός εορτάζει στα 17 Ιουλίου.
4Η
ΟΜΑΔΑ
ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΜΠΟΥΤΣΙΟΥΚΟΥ
ΔΗΜΗΤΡΑ ΜΠΑΚΛΩΡΗ
ΕΥΑ ΠΑΠΟΥΤΣΗ
ΜΑΡΙΑ ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΥ
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
• Τα ερωτήματα που μας τέθηκαν το τρίμηνο αυτό και το θέμα του project
ήταν σχετικά κοντά στις προτιμήσεις και τα ενδιαφέροντα μας. Το θέμα
των τοπικών εκκλησιών και γενικά των τοπικών μας μνημείων ήταν
διαφέρον καθώς είχαμε την ευκαιρία να γνωρίσουμε τον τόπο μας
καλύτερα. Οι τοπικές μας εκκλησιές ήταν ένα θέμα με το όποιο δεν είχαμε
ασχοληθεί ποτέ ξανά στο παρελθόν και δεν είχαμε καταλάβει το πόσο
όμορφες και ιστορικά σημαντικές είναι αυτές οι ομορφιές για την περιοχή
μας. Μέσα από το μάθημα αυτό κατορθώσαμε να γνωρίζουμε τον τόπο
και την παράδοση μας καλύτερα.
• Για το μάθημα αυτό χρειαστήκαμε να βρούμε πληροφορίες (ομαδικά) για
τους ναούς που μας ορίστηκαν. Επειδή τα παιδιά της κάθε ομάδας ζουν
σε διαφορετικά μέρη με μακρινές αποστάσεις ήταν δύσκολο να οριστούν
μέρες κα ώρες συνάντησης για να επιτευχτεί ο στόχος μας. Μια άλλη

13. δυσκολία που αντιμετωπίσαμε ήταν ότι οι πληροφορίες δεν ήταν επαρκείς
διότι ζούμε σε μια σχετικά μικρή περιοχή και έτσι η εύρεση πηγών για την
άντληση πληροφοριών μας ήταν πολύ δύσκολη και χρονοβόρα.
• Αρχικά η καθηγητρια μας, μας χωρισε σε πεντε ομαδες των τεσσαρων
ατομων και η καθεμια επρεπε να βρει πληροφορίες για μια συγκεκριμενη
τοπικη εκκλησια και την ιστορικη εξελιξη αυτης, καθως και φωτογραφικο
υλικο του εσωτερικου και του εξωτερικου μερους του ναου. Η συνεργασια
ήταν πολύ ομαλη καθως η κάθε ομάδα επέλεξε τα άτομα με τα οποία θα
συνεργαστεί. Τέλος, στο τέλος του τρίμηνου μας δόθηκε η εργασία να
γράψουμε ένα κείμενο προλόγου και επιλόγου ώστε να παρουσιαστεί το
θέμα και η ερευνά αυτής της εργασίας.
4η Ομαδα
Δέσποινα Μπουτσιούκου
Δήμητρα Μπακλώρη
Εύα Παπουτσή
Μαρία Πετροπούλου

14. ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
Ο Άγιος Γεώργιος ήταν στρατιώτης της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και
αργότερα αγιοκαταταχθηκε ως χριστιανός μαρτυράς. Αποκαλούμενος από
την ορθόδοξη εκκλησία μεγαλομάρτυρας και Τροπαιοφόρος, είναι από τους
δημοφιλέστερους άγιους σε ολόκληρο τον χριστιανικό κόσμο. Η μνήμη του
τιμάται στις 23 Απρίλιου. Σε νεαρή ηλικία ο Γεώργιος κατατάχτηκε στον
ρωμαϊκό στρατό. Διακρίθηκε δια την τολμών και τον ηρωισμό του και έλαβε
το αξίωμα του Τριβομένου. Λίγο αργότερα ο αυτοκράτορας Διοκλητιανος τον
έκανα δούκα με τον τίτλο του Κομήτες. Το 303 μ. όταν άρχισαν οι διωγμοί του
Διοκλητιανου, ο Γεώργιος δεν δίστασε να ομολογήσει την χριστιανική του
πιστή προκαλώντας το μένος του Διοκλητιανου γιατί κατείχε μεγάλο αξίωμα
και ήταν ο αγαπημένος του. Αρχικά του έταξε πλούτη, γη και δούλους για να
αλλαξοπιστήσει και όταν ο Γεώργιος αρνήθηκε τον υπέβαλλε σε μια σειρά
φρικτών βασανιστηρίων. Η χριστιανική παράδοση περιγράφει ότι αφού τον
λόγχισαν, ξέσκισαν τις σάρκες του με ειδικό τροχό και μαχαίρια. Έπειτα, τον
έριξαν σε λάκκο με βραστό ασβέστη και κατόπιν τον ανάγκασαν να βαδίσει
με πυρωμένα μεταλλικά παπούτσια. Συμφωνά με την χριστιανική παράδοση
από όλες αυτές τις δοκιμασίες ο θεός τον κράτησε θαυματουργά ζωντανό.
ΑΓΙΑ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ
H Αγία Αικατερίνη της Αλεξανδρείας, γνωστή και ως μεγαλομάτης Αγία
Αικατερίνη και κατά τους υμνολόγους της ορθόδοξης εκκλησιάς Αικατερίνη,
ήταν μια από τις μεγαλομάρτυρες της ορθοδοξίας, που έμεινε ακλόνητη στα
πιστεύω της παρά τις πιέσεις και τα βασανιστήρια που υπέστη, κατά τον
πρώιμο 4ο
αιώνα. Δυστυχώς για την δράση και την ζωή της Άγιας δεν
υπάρχουν καθόλου ιστορικές πληροφορίες, κανένας ιστορικός δεν την
αναφέρει και ούτε ένας μαρτυράς δεν επιβεβαιώνει την ύπαρξη της και μέχρι
του τέλους του 9ου
αιώνα και με δεδομένο ότι η εποχή του μαρτυρικού της
θανάτου προσδιορίστηκε περί το 305, υπάρχει σιωπή 5 αιώνων η οποία είναι
αδυνάτων να μην προσδώσει στις κατοπινές πληροφορίες κάποιες αοριστίες
χωρίς αυτές όμως να σημαίνουν πως η σχετική παράδοση περί της Άγιας
Αικατερίνης στερούνται ιστορικής βάσης, όπου και ο λόγος της αναγκαίας
κατεγράφης αυτών.
5Η
ΟΜΑΔΑ
ΑΡΗΣ ΝΑΖΕΡΑΙ
ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΟΥΤΖΟΥΡΙΔΗΣ
ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΜΑΚΡΟΠΟΥΛΟΣ
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
• Αυτά που μάθαμε όλο αυτό το τρίμηνο για την τοπική μας ιστορία
συνεργαζόμενοι σε ομάδες των τριών ή τεσσάρων ατόμων μπορούμε να
τα αξιολογήσουμε με πολλούς τρόπους. Πρώτα από όλα βρίσκοντας

15. πληροφορίες για επιλεγμένες εκκλησιές του τόπου μας. Ακόμα, με την
δική μας θέληση μπορούσαμε να βρούμε λεπτομέρειες για τους Άγιους
από τους οποίους έχει ονομαστεί η εκκλησία ή ακόμα και σε κάποιες
περιπτώσεις μπορούσαμε να βρούμε φωτογραφικό υλικό πάνω στην
εκκλησία την οποία έπρεπε να μελετήσουμε.
• Ο καθένας εργάστηκε βρίσκοντας πληροφορίες οι οποίες του είχαν εντεθεί
από την καθηγήτρια και αφότου βρει τις πληροφορίες τις οποίες έβαζε
στον ατομικό ή ομαδικό φάκελο, οι όποιοι φάκελοι είχαν μέσα όλες τις
εργασίες. Σαν ομάδα εργαστήκαμε κατά κύριο τρόπο με το να βρίσκεται η
ομάδα σε ένα σπίτι και να συνθέτει τις πληροφορίες που έχει βρει.
• Τα συμπεράσματα στα οποία έχουμε καταλήξει είναι ότι μάθαμε άγνωστες
πτυχές του τόπου μας. Ακόμα, μάθαμε πληροφορίες για Άγιους και
Εκκλησιές τους οποίους μπορεί να μην γνωρίζαμε ή να μην ξέραμε μερικά
κύρια στοιχειά από αυτούς. Επίσης, καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι ο
τόπος μας έχει μεγαλύτερη ιστορία από ότι θα περίμενε ο καθένας μας.
5η
Ομάδα
Άρης Ναζεράι
Γιώργος Μουτζουρίδης
Διονύσης Μακρόπουλος
Παναγιώτης Οικονόμου