1. Copyright©2004 South-Western
1212Монопольт
өрсөлдөөнт
зах зээл

2. Copyright © 2004 South-Western
Монопольт өрсөлдөөн
• Төгс бус өрсөлдөөн нь төгс өрсөлдөөнт
болон цэвэр монополийн хооронд орших
зах зээлийн бүтцээс хамаардаг.

3. Зах зээлийн бүтцийн 4 төрөл
Copyright © 2004 South-Western
• Худаг
• Кабель тв
Монополь
• Роман
• Кино
Монопольт
өрсөлдөөн
• Tennis ball
• Түүхий нефть
Олигополь
Пүүсүүдийн тоо?
Төгс
• Улаан буудай
• Сүү
өрсөлдөөн
Барааны төрөл?
Ижил
бараа
Ялгаатай
бараа
Нэг
пүүс
Цөөн
пүүс
Олон
пүүс

4. Copyright © 2004 South-Western
Монопольт өрсөлдөөн
• Төгс бус өрсөлдөөнт зах зээлийн төрөл
• Монопольт өрсөлдөөн
• Олон пүүсүүд ижил төстэй бүтээгдэхүүнүүд
борлуулдаг.
• Олигополь
• Цөөн борлуулагчтай, ижил болон ялгаатай
бүтээгдэхүүн санал болгодог.

5. Copyright © 2004 South-Western
Монопольт өрсөлдөөн
• Өрсөлдөөний болон Монополийн зарим
онцлогийг өөртөө агуулсан зах зээл.

6. Copyright © 2004 South-Western
Монопольт өрсөлдөөн
• Монопольт өрсөлдөөний шинжүүд
• Олон борлуулагчидтай
• Ижил төрлийн бүтээгдэхүүн борлуулдаг
• Орох гарахад чөлөөтэй

7. Copyright © 2004 South-Western
Монопольт өрсөлдөөн
• Олон борлуулагч
• Олон тооны пүүсүүд үйлчлүүлэгчдийнхээ
төлөө ижил төрлийн үйл ажиллагаа явуулдаг
пүүсүүдтэй өрсөлддөг.
• Бүтээгдэхүүний жишээ нь, ном, CD, кино,
компьютерын тоглоом, ресторан, төгөлдөр хуурын
хичээл, нарийн боов, тавилга, гэх мэт.

8. Copyright © 2004 South-Western
Монопольт өрсөлдөөн
• Бүтээгдэхүүний ялгаварлал
• Пүүс бүр бусад пүүсүүдээс бага зэрэг ялгаатай
бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг.
• Үнийг хүлээн авагч болох тусмаа, пүүс бүр
доош налсан эрэлтийн муруйтай болдог.

9. Copyright © 2004 South-Western
Монопольт өрсөлдөөн
• Орох болон гарахад чөлөөтэй
• Пүүсүүд зах зээлд ямар нэг
хязгаарлалтгүйгээр орж гарч болдог.
• Зах зээл дэх пүүсүүдийн тоо нь эдийн
засгийн ашиг тэгтэй тэнцэх хүртэл өсдөг.

10. Copyright © 2004 South-Western
Ялгаатай бүтээгдэхүүн бүхий
өрсөлдөөн
• Богино хугацаан дахь монопольт
өрсөлдөөнт пүүс
• Богино хугацааны эдийн засгийн ашиг нь шинэ
пүүсүүд зах зээлд нэвтрэн орохыг
урамшуулдаг.
• Бүтээгдэхүүний тоог өсгөдөг.
• Зах зээлд байсан пүүсийн эрэлтийг бууруулдаг.
• Пүүсийн эрэлтийн муруйг зүүн тийш шилжүүлдэг.
• Пүүсүүдийн бүтээгдэхүүний эрэлт унахад,
тэдгээрийн ашиг буурдаг.

11. Зураг 1 Монопольт өрсөлдөөн богино хугацаанд
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning
Quantity0
Price
Profit-
maximizing
quantity
Price
Demand
MR
ATC
(a) Ашигтай ажиллаж байгаа пүүс
Average
total cost
Profit
MC

12. Copyright © 2004 South-Western
Ялгаатай бүтээгдэхүүн бүхий
өрсөлдөөн
• Монопольт өрсөлдөөнт пүүс богино
хугацаанд
• Богино хугацааны эдийн засгийн алдагдал нь
пүүсүүдийг зах зээлээс гарахад түлхэц болдог:
• Бүтээгдэхүүний тоог бууруулдаг.
• Үлдсэн пүүсүүдийн эрэлтийг өсгөдөг.
• Үлдсэн пүүсүүдийн эрэлтийн муруй баруун тийш
шилждэг.
• Үлдсэн пүүсүүдийн ашиг өсдөг.

13. Зураг 1 Монопольт өрсөлдөөн богино хугацаанд
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning
Demand
Quantity0
Price
Price
Loss-
minimizing
quantity
Average
total cost
(b) Алдагдалтай ажиллаж байгаа пүүс
MR
Losses
ATC
MC

14. Copyright © 2004 South-Western
Урт хугацааны тэнцвэр
• Пүүсүүд тэг эдийн засгийн ашигтай болох
хүртэл зах зээлд орж гардаг.

15. Зураг 2 Монопольт өрсөлдөөн урт хугацаанд
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning
Quantity
Price
0
Demand
MR
ATC
MC
Profit-maximizing
quantity
P =ATC

16. Copyright © 2004 South-Western
Урт хугацааны тэнцвэр
• Хоёр онцлог
• Монополийн үед, үнэ ахиу зардлаас давдаг.
• Ашгийг хамгийн их байлгахын тулд ахиу орлого
ахиу зардалтай тэнцэх шаардлагатай.
• Доош налсан эрэлтийн муруй нь ахиу орлогыг үнээс
бага болгодог.
• Өрсөлдөөнт зах зээлд, үнэ дундаж нийт
зардалтай тэнцдэг.
• Зах зээлд чөлөөтэй орж гарах нь эдийн засгийн
ашгийг тэг рүү хөтөлдөг.

17. Copyright © 2004 South-Western
Монолольт өрсөлдөөн ба төгс өрсөлдөөн
• Монопольт өрсөлдөөн ба төгс өрсөлдөөний
хооронд тэмдэглүүштэй хоёр ялгаа бий —
илүү багтаамж болон үнэ нэмэх.

18. Copyright © 2004 South-Western
Монолольт өрсөлдөөн ба төгс өрсөлдөөн
• Илүү багтаамж
• Төгс өрсөлдөөнт зах зээлд урт хугацаанд илүү
багтаамж байдаггүй.
• Өрсөлдөөнт пүүсүүд үр ашигт хэмжээний буюу
дундаж нийт зардал хамгийн бага түвшинд
үйлдвэрлэл явуулж байгаа тэр цэгт чөлөөтэй орох
боломжтой.
• Монопольт өрсөлдөөнт зах зээлд урт хугацаанд
илүү багтаамж байдаг.
• Монопольт өрсөлдөөнд гарц төгс өрсөлдөөнт зах
зах зээлийн үр ашигт хэмжээнээс бага байна.

19. Зураг 3 Монопольт өрсөлдөөн ба төгс өрсөлдөөн
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning
Quantity0
Price
Demand
(a) Монопольт өрсөлдөөнт пүүс
Quantity0
Price
P = MC P = MR
(demand
curve)
(b) Төгс өрсөлдөөнт пүүс
MC
ATC
MC
ATC
MR
Efficient
scale
P
Quantity
produced
Quantity produced =
Efficient scale

20. Copyright © 2004 South-Western
Монопольт өрсөлдөөн ба төгс өрсөлдөөн
• Ахиу зардлаас илүү үнэ нэмэх
• Өрсөлдөөнт пүүсийн үнэ ахиу зардалтай
тэнцүү.
• Монопольт өрсөлдөөнт пүүсийн үнэ ахиу
зардлаас давна.
• Үнэ ахиу зардлаас давдаг тул тухайн үнийн
түвшинд борлуулагдсан нэмэлт нэгж нь
монопольт өрсөлдөөнт пүүсэд илүү ашиг өгдөг.

21. Зураг 3 Монопольт өрсөлдөөн ба төгс өрсөлдөөн
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning
Quantity0
Price
Demand
(a) Монопольт өрсөлдөөнт пүүс
Quantity0
Price
P =MC P =MR
(demand
curve)
(b) Төгс өрсөлдөөнт пүүс
Markup
MC
ATC
MC
ATC
MR
Marginal
cost
P
Quantity
produced
Quantity produced

22. Зураг 3 Монопольт өрсөлдөөн ба төгс өрсөлдөөн
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning
Quantity0
Price
Demand
(a) Монопольт өрсөлдөөнт пүүс
Quantity0
Price
P = MC P = MR
(demand
curve)
(b) Төгс өрсөлдөөнт пүүс
Markup
Excess capacity
MC
ATC
MC
ATC
MR
Marginal
cost
Efficient
scale
P
Quantity
produced
Quantity produced =
Efficient scale

23. Copyright © 2004 South-Western
Монопольт өрсөлдөөн ба нийгмийн сайн
сайхан байдал
• Монопольт өрсөлдөөнт зах зээлд төгс
өрсөлдөөнт зах зээлийн шинж чанарууд
байдаггүй.

24. Copyright © 2004 South-Western
Монопольт өрсөлдөөн ба нийгмийн сайн
сайхан байдал
• Монополийн үеийн нийгмийн алдагдал нь
монопольт өрсөлдөөний үед үнэ ахиу
зардлаас давснаар бий болно.
• Хэдий тийм боловч, захиргаанаас ялгаатай
бүтээгдэхүүдийг их хэмжээгээр үйлдвэрлэж
буй бүхий л пүүсүүдийн үнийг зохицуулах
дарамт үүсгэдэг.

25. Copyright © 2004 South-Western
Монопольт өрсөлдөөн ба нийгмийн сайн
сайхан байдал
• Өөрөөр хэлбэл монопольт өрсөлдөөнт зах
зээлд пүүсүүдийн тооноос хамаараад
нийгмийн үр ашиггүй байдал бий болж
болох юм. Энд маш их эсвэл маш цөөн пүүс
байж болно.

26. Copyright © 2004 South-Western
Монопольт өрсөлдөөн ба нийгмийн сайн
сайхан байдал
• Нэвтрэн ороход нөлөөлөх гадаад хүчин
зүйлс:
• Бүтээгдэхүүний эерэг гадаад нөлөө.
• Бизнесийн сөрөг гадаад нөлөө.

27. Copyright © 2004 South-Western
Монопольт өрсөлдөөн ба нийгмийн сайн
сайхан байдал
• Бүтээгдэхүүний эерэг гадаад нөлөө:
• Хэрэглэгчид зах зээлд шинэ бүтээгдэхүүн
нэвтрэн орж ирснээр тодорхой хэмжээний
хэрэглэгчийн илүүдлийг авах учир шинэ пүүс
зах зээлд орж ирэх нь хэрэглэгчдийн хувьд эерэг
гадаад нөлөө болох юм.
• Бизнесийн сөрөг гадаад нөлөө:
• Шинэ өрсөлдөгчид зах зээлд орж ирснээр бусад
пүүсүүд хэрэглэгчид болон ашгаа алдах тул
шинэ пүүс орж ирэх нь пүүсүүдийн хувьд сөрөг
гадаад нөлөө болох юм.

28. Copyright © 2004 South-Western
Сурталчилгаа
• Пүүсүүд ялгаатай бүтээгдэхийг ахиу
зардлаас дээгүүр үнээр зарж байгаа үед
бүтээгдэхүүнээ онцолсон сурталчилгаа
хийж нэмэлт хэрэглэгчдийг татдаг.

29. Copyright © 2004 South-Western
Сурталчилгаа
• Пүүсүүд илүү их борлуулалт хийхийн тулд
орлогынхоо 10-20 хувийг зар
сурталчилгаанд зарцуулдаг.
• Нийт орлогын 2 орчим хувь буюу жилд
$200 тэрбум доллар зар сурталчилгаанд
зарцуулагдаж байна.

30. Copyright © 2004 South-Western
Зар сурталчилгаа
• Зар сурталчилгааг шүүмжлэгчид нь
пүүсүүд хүмүүсийг хууран мэхэлж байна
гэж маргадаг.
• Тэд пүүсүүдийн санал болгож буй
бүтээгдэхүүнүүд бодит байдал дээр
сурталчилснаасаа маш их ялгаатай байдаг
ба өрсөлдөөнд саад болдог гэж маргадаг.

31. Copyright © 2004 South-Western
Сурталчилгаа
• Сурталчилгааг дэмжигчид зар сурталчилгаа
нь хэрэглэгчдийг мэдээллээр хангадаг гэж
маргадаг.
• Тэд зар сурталчилгаа нь янз бүрийн
бүтээгдэхүүн болон үнийг санал болгох
замаар өрсөлдөөнийг нэмэгдүүлдэг гэж
маргадаг.
• Зар сурталчилгаанд пүүс мөнгө
зарцуулахад бэлэн байгаа байдал нь
хэрэглэгчдэд бүтээгдэхүүний чанарын
талаар мэдээлэл өгдөг.

32. Copyright © 2004 South-Western
Брэнд нэр
• Шүүмжлэгчид брэнд нэр нь хэрэглэгчдийг
бүтээгдэхүүний талаар бодит байдлаас
ялгаатай ойлгоход хүргэдэг гэж мэтгэдэг.

33. Copyright © 2004 South-Western
Брэнд нэр
• Эдийн засагчид брэнд нэр нь хэрэглэгчдийн
худалдан авч буй бараа өндөр чанартай
гэдэгт баталгаа өгөх ашигтай зам юм гэж
мэтгэлцдэг.
• Чанарын талаар мэдээллээр хангадаг.
• Пүүсүүд өндөр чанарыг дэмжихэд өдөөж өгдөг.

34. Copyright © 2004 South-Western
Дүгнэлт
• Монопольт өрсөлдөөнт зах зээл нь гурван
шинжээр тодорхойлогддог: олон пүүс,
ялгаатай бүтээгдэхүүн болон зах зээлд
ороход чөлөөтэй байх.
• Монопольт өрсөлдөөнт зах зээлийн тэнцвэр
нь төгс өрсөлдөөнт зах зээлээс ялгаатай нь
пүүс бүр илүүдэл хүчин чадалтай байх ба
үнээ ахиуц зардлаасаа өндөрт байлгаж
хянаж чаддаг.

35. Copyright © 2004 South-Western
Дүгнэлт
• Монопольт өрсөлдөөнд төгс өрсөлдөөний
хүсүүштэй бүх шинж чанарууд байдаггүй.
• Монополийн стандарт үл буцах алдагдал нь
үнээ ахиуц зардлаасаа их болгож өсгөдгөөс
болдог.
• Пүүсийн тоо нь маш их эсвэл маш бага
байж болно.

36. Copyright © 2004 South-Western
Дүгнэлт
• Монопольт өрсөлдөөнт пүүсийн
бүтээгдэхүүний ялгаатай байдал нь зар
сурталчилгаа болон брэнд нэр хэрэглэхэд
хүргэдэг.
• Пүүсүүд хэрэглэгчдийг өөртөө татаж
өрсөлдөөнийг бууруулахын тулд зар сурталчилгаа,
брэнд нэр зэргийг ашигладаг гэж шүүмчлэгч нар
үздэг.
• Пүүсүүд хэрэглэгчдэд мэдээлэл өгч, үнэ болон
бүтээгдэхүүний чанараараа илүү хүчтэй
өрсөлдөхийн тулд ашигладаг гэж өмгөөлдөг тал ч
бас байдаг.