1. GASSHO training & consultancy sterrenbos 65 3511 et utrecht tel 030 231 81 62 email gassho@xs4all.nl 1
ReflectieF
Een periodieke uitgave van GASSHO training & consultancy
Voorjaar 2010 nummer 8
Leiderschap gaat een ieder aan
Leiderschap is van iedereen, al laat de realiteit vaak een ander beeld zien. Leiders
houden vaak de schijn op onfeilbaar te zijn alsof iets menselijks hen vreemd is.
Erkennen dat je feilbaar en aangewezen bent op anderen, is een vorm van leiderschap
waarin het blikveld verder reikt dan de platte wereld van het hier en nu. Een wereld
waarin de verleiding op de loer ligt om voor het eigen kortetermijnbelang te gaan. Hoe
bied je daar weerstand tegen? En wat doe je met de twijfel en onzekerheid die daarbij
hoort?
Leiderschap is niet enkel voorbehouden aan hen die op grond van hun positie, functie of
macht als zodanig worden gezien. Vanuit het perspectief van de ontvanger is het ook
niet iets wat je zo maar even op het bordje van de gever terug legt. We zijn allemaal
leiders, op onze eigen manier. Geven en ontvangen van leiding wordt steeds meer een
collectief samenspel van ‘bindend’ leiderschap waarin de bal rond gaat. De één laat de
bal los, de ander komt in beweging om de bal op te pakken, en omgekeerd.
De praktijk laat nog vaak een ander beeld zien. Leidinggevenden en medewerkers raken
elkaar onderweg ‘ongewild’ kwijt. Ieder is druk met zijn eigen ding. Het samenspel raakt
op de achtergrond en de bal gaat doelloos rond.
Leidinggevenden voelen zich onder druk staan door de targets, regels en procedures en
vinden medewerkers star en afwachtend, op een enkele ‘vertrouweling’ na.
Medewerkers op hun beurt doen wat hen wordt voorgehouden, soms zelfs tegen beter
weten in. Waarom? Omdat ze daarvoor, hoe vreemd het ook klinkt, worden beloond.
Waarom je nek uitsteken als je niet gehoord of serieus genomen wordt?
De balans vinden
Een vraagstuk waar ik op individueel- en teamniveau vaak bij betrokken ben, is het
balanceren tussen beheersbaarheid enerzijds en vertrouwen anderzijds.
Een leidinggevende die teveel leunt op beheersystemen en controle, hoe goed bedoeld
ook, werkt wantrouwen in de hand. Medewerkers teveel ruimte toevertrouwen, ze
loslaten zonder een afgebakend kader, werkt eveneens averechts.
Het hanteren van dit vraagstuk is niet alleen het ‘eigenaarschap’ van een leidinggevende
maar evenzo van medewerkers die zichzelf leiden. Ze kunnen niet zonder elkaar, ze zijn
er voor elkaar! Hoe geef je daar vorm aan? Wat vraagt dit van een afdelingshoofd, team-
of unitleider?

2. GASSHO training & consultancy sterrenbos 65 3511 et utrecht tel 030 231 81 62 email gassho@xs4all.nl 2
Het primaat voor het nemen van de regie is aan de leider. Er moet iemand zijn waar het
initiatief wegkomt, die de richting aangeeft, globaal de contouren beschrijft en zorgt dat
de bal rolt. De regie nemen is niet enkel een kwestie van een hoogdravende visie maar
ook van een eigen verhaal, waarin plaats is voor zowel geloof in eigen kunnen als twijfel
en onzekerheid.
Een eigen verhaal hebben
Ieder heeft een eigen verhaal. Een persoonlijk verhaal dat laat zien wie je bent, wat je
belangrijk vindt, waar je moeite mee hebt en wat je ambities zijn. Vaak raakt dit verhaal
ondergesneeuwd door gerichtheid op organisatiedoelen, budgetten, efficiency, et
cetera. Echter, aandacht voor het ene sluit de aandacht voor het andere niet uit.
Door als leidinggevende je eigen verhaal aan een medewerker toe te vertrouwen, nodig
je hem of haar uit zijn verhaal bij jou voor het voetlicht te brengen. Dat is wat anders
dan poppenkast spelen en zeggen ‘Daar heb ik geen tijd voor, ik kom hier om te werken’.
Een uitspraak die het onvermogen maskeert om echt contact te maken. Medewerkers
zijn geen instrumenten met een bedieningspaneel waarmee je door een druk op de
knop gewenste output genereert. Medewerkers zijn net mensen, echt waar! En je als
leidinggevende daarmee verbinden, begint met ze als mensen te respecteren. Van
human resources naar human ‘sources’. Een subtiel verschil met grote consequenties.
Mensgericht organiseren
Het organisatielandschap verandert ingrijpend, het wordt steeds lastiger om als
leidinggevende het geheel te overzien en voor anderen in te vullen. Een nieuwe
organisatievisie die hierop inspeelt, is mensgericht organiseren.
We hebben allemaal een fundamentele behoefte om met anderen in contact te komen,
je met anderen te verbinden, gewoon omdat we mensen zijn. Dat is niet anders binnen
een zakelijke context. Zakelijk is niet onmenselijk, menselijk is wel degelijk zakelijk.
We hebben anderen nodig die de dingen bij hun naam durven noemen, iets wat soms
als buitenstaander aan mij lijkt voorbehouden. Van een leidinggevende mag je
verwachten dat hij hierin voorop loopt. En zo een medewerker ‘van speelbal tot mede-
spelbepaler’ maakt. Leiderschap gaat tenslotte een ieder aan!
Thomas Langemeijer