харилцааны сэтгэл-судлал-хичээл 1

1. Харилцааны сэтгэл
судлал
Багш: Ж.Цэцэгмаа
/Хүмүүнлэгийн ухааны магистр/

2. Харилцааны сэтгэл зүй
Саяхныг хүртэл харилцааг зөвхөн хэн нэгэнд мэдээлэл
хүргэх, дамжуулах үйл явц хэмээн тэмдэглэж иржээ. Гэвч
харилцаа нь зөвхөн мэдээлэл дамжуулах төдий биш харин
өөрийгөө илэрхийлэх, бие биенээ харилцан ойлголцох, бие
биендээ үйлчлэх, үзэл бодол, итгэл үнэмшил, хандлагаа
солилцох, өөрөөр хэлбэл, ёс зүйтэй хандлагыг төлөвшүүлэх,
нийгэм түүхийн туршлагыг эзэмших үйл явц юм.
Харилцааны сэтгэл зүй нь харилцааны асуудлыг хэл зүй, зан
үйл, танин мэдэхүй, нийгмийн, биологийн зэрэг олон
чиглэлээр, олон өнцгөөс нь судалдаг.
Харилцаа маш төвөгтэй, олон талтай, тэр бүр бүрэн ойлгож
тайлбарлах боломжгүй үйл явц юм.

3. Харилцааны бүтэц
 Оросын эрдэмтэн Г.М. Андреева:
Хэлхээ холбоо тогтоох буюу харилцагчдын хооронд
мэдээлэл солилцох үйл явцыг багтаасан харилцааны
явцуу утга, харилцагчдын хооронд мэдээлэл, үзэл
санаагаа солилцохын хамтаар үйлдэл солилцох, харилцан
үйлчлэх, харилцаанд оролцогчид бие биенээ хүртэн
хүлээн авахдаа харилцан ойлголцлыг төрүүлэх хүртэхүй,
мэдрэхүйн хэсгүүдээс тус тус бүрдэнэ.
 Оросын нэрт сэтгэл судлаач Б.Ф.Ломов:
Харилцааны үед уур амьсгалыг бүхэлд нь тодорхойлж
байдаг мэдээллийн хэлхээ холбоо, зохицуулалтын хэлхээ
холбоо, сэтгэл хөдлөл мэдрэмжийн хэлхээ холбоо гэсэн 3
чиг үүрэг хэрэгждэг.

4. Харилцааны тогтолцоо
• Аман
• Бичгийн /үсгэн ба тэмдэгт/
Вербаль
харилцаа
/үгэн /
•Орон зайн харилцаа
•Нүдэн харилцаа
•Дохио, зангаа /нүүрний
булчингийн, биеийн аль нэг
хэсгийн, бүх биеийн хөдөлгөөн
зогсолт, байрлал, алхалт
Вербаль
бус /үгэн
бус
харилцаа/

5. Аман ба бичгийн харилцааны ялгаа
Аман харилцаа Бичгийн харилцаа
Авиа /дуу/-гаар илэрч сонсогддог. Бичиг /дүрс/-ээр бичигдэж харагддаг
Хэлэх үгүүлэхийн явцад тасралтгүй үүсч
байдаг. Зөв оновчтой үг сонгоход нэлээд
сургуулилт шаардагдана.
Бичмэл эхийг ноороглон засварлаж
болдог.
Шууд хүлээн авдаг. Шууд ба шууд бусаар хүлээн авдаг.
Олон дахин уншиж хэрэглэж болдог.
Дуу хоолойны өнгө, аялга, зогсоц, утгын
өргөлт чухал нөлөөтэй.
Цэг тэмдэг, үг үсгийн хэлбэр хэмжээ
маш чухал.
Нүүрний хувирал, биеийн дохио зангаа хүч
нэмдэг.
Зөв бичгийн дүрэм, найруулгын
стандарт тавигддаг.
Харилцагчид бие биенээ сонсохын зэрэгцээ
харж байдаг учир хэрхэн хүлээн авч буйг
мэдэрч, яриаг өөрчлөх боломжтой.
Тухайн агшинд харилцагч байдаггүй
учир нягт нямбай боловсруулах
шаардлагатай.

6. Харилцааны хэлбэр
Чин сэтгэлийн
харилцаа
Овжин харилцаа
Хуурамч харилцаа
Ёс жаягт харилцаа
Тооцоот харилцаа
Албаны харилцаа

7. Харилцах зам
Шууд
харилцаа
Дам
харилцаа
Тойруу
харилцаа

8. Харилцах чадвар
ХАРИЛЦАХУЙН ДӨРВӨН ЧАДВАР
 Сонсох
 Ярих
 Унших
 Бичих
ХАРИЛЦАХУЙН ДӨРВӨН ЗОРИЛГО
 Мэдэхийн тулд ХАРИЛЦАХ: мэдэхүйн чадвар
 Хийхийн тулд ХАРИЛЦАХ: гүйцэтгэхүйн чадвар
 Оршин байхын тулд ХАРИЛЦАХ: амьдрахуйн чадвар
 Хамтран амьдрахын тулд ХАРИЛЦАХ: нийгэмшихүйн
чадвар

9. Харилцааны чиглэл, зорилго
 Байгаль ертөнцтэй харьцах
 Амьд биетүүдтэй харьцах гэсэн 2 хандлагатай.
Харилцаа бол зайлшгүй суралцах ёстой чадвар.
Зорилго нь:
 Мэдээлэл дамжуулах
 Харилцан ойлголцох
 Үзэл бодол, хандлагаа солилцох
 Итгэл үнэмшилээ илэрхийлэх
 Хамт олон, амьдралын гүнд харилцан үйлчлэлцэх
 Нийгэм түүхийн үйл явцыг эзэмших үйл явц

10. Харилцааны үр дүнд нөлөөлөх хүчин зүйлс
 Сэтгэл зүйн бэлтгэл
 Сэтгэл зүйн байдал
 Сэтгэлийн хөдөлгөөн
 Биеийн хөдөлгөөн
 Зогсолт
 Суултын хэв маяг
 Харц
 Нүүрний хувирал
 Харилцагч хоорондын зай маш чухал