1. Бүлэг хамт олны сэтгэл
зүйн асуудал
Лекц №13

2. Хүн бол нийгмийн субъект учраас
нийгэмгүйгээр хүнийг, хүнгүйгээр нийгмийг
харилцан төсөөлшгүй.

3. Агуулга
₋ Бүлэг, хамт олон гэж
юу вэ?
₋ Бүлгийн үе шат
₋ Бүлгийн ангилал
₋ Бүлгийн удирдлага ба
манлайлал
₋ Бүлгийн шийдвэр
гаргах
₋ Бүлгийн зөрчилдөөн

4. Бүлэг гэж юу вэ?
Бүлгийн тодорхойлолтууд:
“Бүлэг нь нэг нэгэнтэйгээ хамтын үйл
ажиллагаанд оролцдог, тухайн бүлэгт
хамааралтайгаа ухамсарладаг мөн бусад
хүмүүсийн нүдэнд бүлгийн гэж харагддаг
хүмүүсийн цогц” юм.

5. • Бүлэг гэдэг нь нийтлэг чанартай үйл
ажиллагаанд ордог ба нийтлэг сонирхол, үнэт
зүйлс, хэм хэмжээгээр зохицуулагддаг.
• Бүлэг гэдэг нь ерөнхий нэг зорилгод хүрэхийг
эрмэлздэг, хамт олны гишүүд нь бие биендээ
харилцан нөлөөлж ажилладаг, өөр хоорондоо
уялдаа холбоо бүхий хоёр ба түүнээс дээш
хүмүүсийг хэлнэ.
• Нийгмийн, үйлдвэрлэлийн, эдийн засгийн,
ахуйн, мэргэжлийн, насны, хүйсийн зэрэг
нэгдмэл нэг шинжээр яригдах хэсэг хүмүүсийг
бүлэг гэнэ.

6. Бүлгийг тодорхойлох сэтгэлзүйн шинж
• Бүлгийн нягтрал. Өөр хоорондоо холбоотой
байх хэмжүүр.
• Референт. Бүлэг доторх ѐс суртахууны дүрэм,
журмыг гишүүд дагаж мөрдөх шинж
• Манлайлал. Нэг гишүүнээс бусдадаа нөлөө
үзүүлэх шинж
• Бичил уур амьсгал. Бүлэгт хамааралтайгаар
сэтгэл хангалуун байх шинж
• Идэвх

7. • Чиг хандлага
• Зохион байгуулалт
• Хоорондоо ойлголцох
• Сэтгэлийн хөдөлгөөний нийц
• Саад бэрхшээлийг давахад хамтрах
• Бүлэгт тэмүүлэл, зорилго, сэдэл, хэрэгцээ,
зөрчилдөө н, урам зориг

8. А.Г Ковалев бүлгийн хөгжлийг 3 үе шатанд
авч үзсэн.
- Анхдагч байдлаар нэгдэх үе.
- Ялгаран хөгжих үе.
- Эргээд нэгдэх үе.

9. Нилээн түгээмэл хэрэглэгддэг үе шат нь:
• Номиналь
• Ассоциац
• Коопераци /зохион байгуулалт хийгдсэн/
• Автономи /идэвхээс бусад шинж/
• Коллектив

10. Хамт олон гэдэг нь
Нэгдмэл нэг чиг зорилго, нэг үйл ажиллагаа
холбоо уялдаатай яригдаж, түүнийг
хэрэгжүүлэх идэвх оролдлого илэрсэн, зохион
байгуулалтын дээд хэлбэр.
Бүлгийн гишүүдийн оновчтой тоо 7+-2.
Гадна дотроосоо амархан удирдагддаг.
3-4 хүн өөрийгөө хэт үнэлдэг, зөрчил ихтэй.

11. Бүлгийг тодорхойлоход дараах хүчин зүйлст
тулгуурладаг. Үүнд:
• Бүлгийн бүтэц
• Бүлгийн бүрэлдэхүүн
• Бүлгийн гишүүдийн статус
• Бүлэгт явагдах процесс.

12. • Тухайн хүний
гүйцэтгэж буй
үүрэгтэй нягт
холбоотой
• Бүлэг бүрэлдэж
хөгжих үйл явц
• Бүлгийн нөлөөллийн
процесс
• Бүлгийн шийдвэр
гаргах үйл явц
• Бүлгийн гишүүдийн
үүрэг, тэдний
хоорондын
харилцааны чиг
хандлага /захиргааны
бүтэц,
• харилцааны бүтэц/
• Бүлэгт хамаарагдах
хүмүүсийн тоо, хүйс,
насны байдал,
иргэншил, нийгмийн
байр суурь гэх мэт
шинж чанарууд орно.
Бүлгийн
бүрэлдэхүүн
Бүлгийн
бүтэц
Бүлгийн
гишүүдийн
статус
Бүлэгт
явагдах
процесс

13. Хүмүүс аль нэгэн бүлэгт харьяалагдсанаар нийгэм
сэтгэл зүйн хувьд /ертөнцийг үзэх үзэл, ёс зүйн хэм
хэмжүүр гэх мэт/ хөгжиж, төлөвшиж байдаг.
Өөрөөр хэлбэл бүлгийн нэгэн гишүүн болж сэтгэл
зүйн асуудлаа шийдвэрлэх нь өөрийгөө бусдад
ойлгуулах, үнэ цэнээ мэдрэх нэгэн арга юм.

14. Бүлгийн ангилал
Сэтгэл судлалд бүлгийг ангилж үзэх явдал
чухал байдаг.
с
Нийгэм өөрөө том болон жижиг олон тооны
бүлгүүдээс тогтдог.

15. Бүлгийг ангилах олон ангилал
байдаг.
 Бүлгийн бүрэлдэхүүн ба
гишүүдийн тоо
 Бүлгийн зохион байгуулалт
 Бүлгийн нийгмийн статус
 Бүлгийн хөгжлийн үе шат
 Бүлгийн ач холбогдол
 шууд харилцах хандлагаар
нь ангилсан ангилалууд
байдаг.

16. Бүлгийн бүрэлдэхүүний хувьд
Их Дунд Бага Бичил

17. Их бүлэг
Улс, олон нийтийн
цар хүрээнд орших
хүмүүсийн хамтлаг ба
хувийн холбоо зайлшгүй
байх шаардлагагүй,
нийгмийн янз бүрийн
хэв шинжийн холбоон
дээр тулгуурлдгаараа
бага бүлгээс ялгаатай.

18. Их бүлэгт:
• Угсаатан, үндэстэн
• Анги, нийгмийн
давхрага
• Улс төрийн ба олон
нийтийн байгууллага
• Шашны байгууллага
/конфесси/
• Нам
• Насны бүлэглэл

19. Дунд бүлэг
Газар нутгийн байдлаар нэгдсэн хүмүүсийг
нийгмийн дунд бүлэг гэнэ.
• Орон нутгийн
байгууллага
• Албан газрууд

20. Бага бүлэг
Гишүүд нь шууд холбоотой ба хатуу
хандлагатай /шатлан захирах/, бүрэлдэхүүний
хувьд их биш хамтлаг юм.
Áàãà á¿ëýã áîë íèéãìèéí ñýòãýë ñóäëàëûí
íиëýýä èõ ñóäëàãäñàí ñóäëàãäàõóóí þì.
Áàãà á¿ëãèéã ñóäëàõ ñîíèðõîë ýðò ¿¿ññýí
áºãººä íèéãýì áà áèå õ¿ì¿¿ñèéí õîîðîíäûí
õàðèëöààã õýëýëöýæ ýõýëñýí ¿åýñ ¿¿äýëòýé.

21. Áàãà á¿ëэг èõ á¿ëãýýñ ÿëãàãäàõ гол
ÿëãàà íü õóâèéí õàðèëöààãààð èëýðäýã.

22. Îäîî áàãà á¿ëãèéã òîî õýìæýýíèéõ íü õóâüä àâч
¿çüå.
Áàãà á¿ëãèéí ãèø¿¿ä òîîíû õóâüä öººõºí áàéäàã.
Èõýíõ ñóäàëãààíä 2-7 õ¿íèé òîîãîîð õýëáýëçäýã.
Õàìãèéí æèæèã á¿ëýã "äèàä" áóþó 2 õ¿íýýñ
á¿ðääýã áºãººä õàìãèéí áàãà òîî íü 3 áàéõ ¸ñòîé.
Òýãâýë áàãà á¿ëãèéí ¿íäýñ íü “òðèàä” áóþó
ãóðâàëñàí á¿ëãýýñ ýõýëíý.

23. “Тðèàä” бага бүлэг 3 гишүүнтэй байх ба 3
дахь гишүүнийг “àæèãëàãч”-ийн үүргийг
гүйцэтгэдэг байна. Өөрөөр хэлбэл 2
гишүүний õîîðîíäûí õàðèëöààíû çºð÷ëийг
шийдвэрлэхэд 3 дахь гишүүн чухал үүрэг
гүйцэтгэдэг байна.
Бàãà á¿ëýã íü äèàä, òðèàäààñ
á¿ðýëäýæ áèé áîëäîã.

24. Äèàäàä õ¿ì¿¿ñèéí õàðèëöààíû õàìãèéí
ýíãèéí, öýâýð ñýòãýëèéí õºäºë㺺íèé
õàðèëöàà ¿¿ñäýã байна.

25. Äæ. Ìèëëåð:
72 ãýñýí “øèäýò òîî”-íä ¿íäýñëýñýí.
Ñóäëààчèä ýíý òîîã íиëýýä óäààí õóãàöààãààð
áàãà á¿ëãèéí äýýä õÿçãààð ãýæ ¿çýæ
áàéëàà. Õàðèí àìüäðàë äýýð ýíý òîî çºâ áîëîõ
íü áàòëàãäàæ чàäààã¿é.

26. Ñóäàëãàà øèíæèëãýýíèé ïðàêòèêààñ
õàðàõàä äýýä õÿçãààð íü 10, 15, 20 õ¿í ãýæ
¿çñýí. Õÿçãààðûã òîãòîîõîä òóõàéí á¿ëãèéã
çàäëàí øèíæèëæ ¿çýýä òîãòîîæ áîëîõ þì.
Á¿ëýã ººðºº íèéãìèéí íèéòëýã õàìòûí ¿éë
àæèëëàãààíû ñóáüåêò áîëæ òîäîðõîé ¿éë
àæèëëàãàà ÿâóóëàõàä íèéãìèéí õàðèëöààíû
ñèñòåìä õ¿ì¿¿ñèéí òîî íºëººëºõã¿é áîë çààâàë
äýýä õÿçãààð òîãòîîõ àëáàã¿é þì.

27. Бага бүлэг
• Хамт олон
• Диффуз бүлгүүд
• Бичил бүлгүүд
• Гэр бүл

28. Бүлгийг зохион байгуулалтаар нь
Зохион
байгуулалттай
Зохион
байгуулалтгүй

29. Зохион байгуулалттай бүлэг
Бүтцийн нарийн зохион байгуулалттай,
тогтвортой удаан хугацаагаар оршин
тогтнодог бүлэг болно.

30. Зохион байгуулалтгүй бүлэг
Тодорхой бүтэцгүй – тогтож хэвшсэн харьцаа
хандлагагүй эсвэл дөнгөж байгуулагдан бий
болоод удаагүй байгаа бүлэг. Үүнд:
• Олон хүмүүсийн цуглаан /масса/
• Бөөгнөрсөн хүн /толпа/
• Дараалал

31. Нийгмийн статусаар нь
•хэлбэржсэнАлбан ёсны
•хэлбэржээгүйАлбан бус

32. Албан ёсны бүлэг
Гаднаас өгсөн бүтцээр бий болдог.
Хэлбэржсэн бүлэг урьдчилж албан ёсоор
тогтсон зорилго, журам, загвар, дүрмийн
дагуу ажиллана.

33. Албан бус бүлэг
Өөрсдөө үүсдэг.
Хэлбэржээгүй бүлэг нь хувийн таашаал,
дургүйцэл дээр бий болдог.

34. Бүлгийг хөгжлийн төвшингөөр
• Бий болоод удсан,
нэгдсэн зорилго ба
ерөнхий
сонирхолтой, эв
нягтрал сайтай
байдаг.
Өндөр
хөгжилтэй
• Өөрийн оршин
тогтнох эхний
шатандаа байгаа
бүлэг /диффуз/ юм
Сул
хөгжилтэй

35. Ач холбогдлоор нь
Референт
/эталон/
• Хүмүүс өөрсдийн сонирхол,
таашаал ба үл таалагдах
байдалд баримжаалдаг бүлэг.
Референт бус
/гишүүнчлэл/
• Хүмүүс бодитойгоор орж
хөдөлмөрлөдөг бүлэг юм

36. Шууд харилцах хандлагыг
Болзолт бүлэг :
нас, хүйс, зэрэг
ямар нэгэн
нийтлэг
шинжээрээ
нэгддэг .
Бодит бүлэг :
гишүүд нь
амьдрал ба үйл
ажиллагааны
өдөр тутмын
холбоонд
оршдог.
Анхдагч бүлэг :
бүх хүмүүсийн
хооронд хувийн
холбоо шууд
үүсэж байдаг.
Хоёрдогч бүлэг:
энэ нь анхдагч
бүлгүүдээс
тогтоно. Бүх
хүмүүсийн
хоорондын
холбоохарилцаа
байнгын
тогтвортой биш

37. Áàãà á¿ëãèéã àíõäàãч õî¸ðäîãч ãýæ
õóâààõ ñàíàëûã àíõ Ч.Êóëè ãàðãàñàí.
Á¿ëãèéí ãèø¿¿ä õîîðîíäîî íÿãò õîëáîîòîé áîë
óã á¿ëýã ãèø¿¿ääýý àíõäàãч á¿ëýã áîëîõ
þì.
Æèøýýëáýë: Гýð á¿ë.

38. Ý.Ìåéî-гийн ангилал.
Ò¿¿íèé ¿çýæ áàéãààãààð àëáàí á¿ëýãò
ãèø¿¿äèéí áàéð ñóóðü òîäîðõîé, á¿ëãèéí õýâ
æóðàì íü òîäîðõîé çààâàðëàãäñàí áàéäàã гэж
үзсэн.

39. Øèíæ
чàíàð
¯å øàò
Èäýâõòýíèé òîî
чàíàð
Øààðäëàãà
Àñóóäàë
øèéäâýðëýõ
Ш¿¿ìæëýë ХóãàöààÑ – Ñ Ñ – ººðò
1.Õàìò îëíûã áèé
áîëãîõ ¯ã¿é øàõàì ¯ã¿é øàõàì ¯ã¿é
Áàãøèéí
ñàíàëààð
¯ã¿é
3-4 äîëîî
õîíîã
2.Èäýâõòíèéã áèé
áîëãîõ
òºëºâø¿¿ëýõ
Öººíõ Öººíõ Öººíõ
Èäýâõòýíèé
Ñàíàëààð
Öººíõ
1.5 – 2
æèë
3. Áèå áèåäýý
òàâèõ øààðäëàãûã
îíöãîé àíõààðàõ Îëîíõ Îëîíõ Îëîíõ
Îëîíõèéí
ñàíàëààð
Îëîíõ 2 > 3
4. ººðòºº òàâèõ
øààðäëàãûã îíöãîé
àíõààðàõ Áàðàã á¿ãä
Áàðàã
á¿ãä
Áàãàñíà.
Áàðàã
á¿ãä
Èõýñíý.
Á¿ãäèéí
ñàíàëààð
Áàðàã á¿ãä 3 > 4

40. Бүлгийн удирдлага ба манлайлал
Удирдлага нь: Бүлгийг
удирдах үйл явц бөгөөд
удирдагчид олгогдсон эрх
зүйн хэм хэмжээний үндсэн
дээр нийгмийн засан
захиргаа ба хамтлагийн
гишүүдийн хооронд зуучлагч
болно.
Манлайлал нь: бие хүмүүс
хоорондын нөлөөллийн
процесс юм. Тодорхой бүлэг
бүр манлайлагчийг төрүүлдэг.

41. Бүлгийн шийдвэр гаргах үйл явц
Бүлэг өөрийн үйл ажиллагаандаа гишүүдийн
байр суурийг тодорхойлох зорилготой, янз
бүрийн нөхцөл байдлыг үнэлэх, түүнээс гарах
арга замыг эрэх, нэгдмэл үзэл бодол
боловсруулах зэрэг бүлгийн шийдвэр гаргах
үйл явцыг бий болгодог.

42. Бүлгийн зөрчилдөөн
Бүлгийн гишүүдийн хооронд үүсч болох
эсвэл бүтцийн доторх тэнцвэр
алдагдсаны үр дагавараас болж
шийдвэрлэхэд төвөгтэй нөхцөл байдлыг
зөрчилдөөн гэнэ.

43. Зөрчил үүсэхэд дараах хүчин зүйлс нөлөөлнө.
Үүнд:
• Удирдлагын чиг хандлага гишүүдэд
таалагдахгүй байх
• Олонхи нь бусад гишүүддээ дарамт
учруулах
• Бичил бүлгийн доторх хагарал
• Удирдагч манлайлагч 2-ын зөрчил
• Бүлэг задрах гэх мэт

44. Анхаарал хандуулсан та
бүхэнд баярлалаа.