Biznes nderkombetar

1. Arsyet që të investoni në Kosovë dhe perfitimet nga eurozimi
Arsyet që të investoni në Kosovë - Përfitime për investitorët potencial të huaj dhe vendorë. Disa
nga përfitimet kur investoni në Kosovë janë: taksa të ulëta, resurse të pasura dhe ambient
përkrahës të biznesit.
1. Taksat në Kosovë janë shumë të ulëta krahasuar me shtetet fqinjë. Sistemi tatimor është
mbajtur jashtëzakonisht i thjeshtë. Veç kësaj, Qeveria po paraqet stimulim të taksave që
përkrah prodhimin vendor.
2. Resurset e lakmueshme natyrore: linjiti, zinku, plumbi, ferro-nikeli dhe toka pjellore
bujqësore.
3. Një fuqi të re dhe të motivuar punëtore me shpirt dhe aftësi të forta ndërmarrëse dhe
gjithashtu njohuri të përgjithshme të shumicës së gjuhëve Evropiane.
Ambient stimulues për investime - Ambienti institucional i Kosovës përkrah bizneset:
1. qasje të lirë në tregun e Bashkimit Evropian dhe tregjet fqinje
2. institucione moderne në përkrahjen e bizneseve
3. procedurë të thjeshtë dhe të shpejtë për regjistrimin e bizneseve (brenda 3 ditëve)
4. strukturë moderne ligjore dhe në pajtim me BE-në, dhe
5. monedha zyrtare në Kosovë është Euro, që eliminon rrezikun e Euro-zonave.

2. Ekonomia dhe Investimet në Kosovë
EKONOMIA E KOSOVËS
E ndodhur në Evropën Juglindore ekonomia e Kosovës është bërë pjesë e integrimeve
ekonomike të këtij rajoni, të cilat ofrojnë mundësitë e zgjerimit të tregut në një hapësirë mjaftë të
gjerë. Qellim në vete tashmë është rritja e konkurrueshmërise së kësaj ekonomie duke rritur
kapacitetin e saj eksportues për të zvogëluar deficitin tregtarë që Kosova aktualisht ka. Si vend i
rëndësishëm për zhvillimin e biznesit Kosova ofron një sërë përparësish komparative si:
popullsinë re dhe mjaftë mirë të kualifikuar, ku mosha mesatare e saj është mjaftë e re, resurset
natyrore, kushtet e volitshme klimatike, infrastruktura e re, politika fiskale me taksat më të ulëta
tatimore në rajon, pozita gjeografike me qasje në tregun rajonal të CEFTA-s dhe në atë të
Bashkimit Evropian. Kosova përveç se është anëtare e CEFTA-se është anëtarësuar edhe ne
FMN (Fondi Monetare Ndërkombëtar) dhe BB (Banka Botërore) dhe se fundi BERZH, si dhe
aspiron në organiazata te tjera ekonomike ndërkombëtare.
Statistikat vitale të ekonomisë
 Nr. i banorëve: 1.8 milion
 Sipërfaqja: 10,908 km²
 GDP: 4.7 miliardë € (2011)
 GDP shkalla e rritjes ekonomike:5.0 % (2011)
 GDP për kokë banori:2700 € (2011)
 GDP - ndarja në sektorë: bujqësia 20%, industria 20%, shërbimet 60%
 Shkalla e papunësisë rreth 45.%
 Shkalla e inflacionit: 7.3% (2011)
 Energjia:
 Prodhimi: 5712 miliard kwh (2011)
 Shpenzimi: 3685 miliard kwh (2011)
 Shkembimet tregtare
 Eksportet: 319.2 milion € (2011)
 Partnerët kryesor te eksportit: Italia (26.3%), Shqipëria (10.8%,) Maqedonia (9.7%)
Kina (8.9%), Gjermania(7.6%), Zvicra (5.5%) Turqia (2.5%), Serbia (2.3%).
 Mallrat që eksportohen: metalet bazë (61%), produktet minerale(12%), makineri(5%),
ushqim, pije, duhan (4%)perime (4%), plastike, gome (3.5%), tekstil (3%) etj.
 Importet: 2.5 miliard € (2011)
 Partnerët e kryesorë të importit: Maqedonia (14.7%),
Gjermania(11.8%),Serbia(10.2%),Turqia(7.4%), Kina(6.8%),Italia(6.4%),
Shqiperia(3.9%) Zvicra(0.9%).
 Mallrat që importohen: produkte minerale(22%) ushqim, pije, duhan (13%), makineri
(12%), metale bazë (9%), kemikale(7%), mjete transportuese(6.5%) plastikë, gomë(6%),
perime(6%), kafshë të gjalla(4%)etj.
 Resurset natyrore: linjiti, zinku, plumbi, ferro-nikeli, kromi, boksiti etj.
 Valuta: EURO

3. SHKËMBIMET TREGTARE TË KOSOVËS
Kosova gjatë vitit 2011 arriti një vlerë rreth 2.8 miliard euro
në shkëmbimet tregtare, e që krahasuar me një vit më parë
kishte një rritje të këtyre shkëmbimeve për rreth 15%.
Importet e mallrave të Kosovës gjatë vitit 2011 kapën vlerën
rreth 2.5 miliard euro, qe paraqet një rritje nominale nga viti
paraprak prej 16%.
Eksportet e Kosovës në vitin 2011 ishin rreth 319 milionë
euro, qe paraqet një rritje te lehtë prej rreth 8% krahasuar me
vitin paraprak. Deficiti tregtar vazhdoi per vitin 2011 arriti
ne 87.2 % pa ndonjë ndryshim te theksuar krahasuar me
vitin paraprak. Eksporti mbulon importin vetëm 12.8%.
Shpërndarja gjeografike e tregtisë së Kosovës gjatë vitit 2011
Partneret kryesorë tregtarë të Kosovës mbeten vendet e Bashkimit Evropian (BE-së) dhe ato të
rajonit (anëtare të CEFTA-së).
Eksportet e Kosovës në vendet e BE-s ishin 43% te totalit te përgjithshëm, që krahasuar me vitin
paraprak nuk kanë pësuar ndonje ndryshim relevant. Eksport drejt vendeve te CEFTA-s ishin
26% te vlerës totale, krahasuar me vitin paraprak kanë pasur një rritje te lehtë, kurse eksportet
drejt vendeve te tjera përfshijnë 31% te vlerës së përgjithshme.
Eksportet e Kosovës sipas grupit të vendeve për vitin 2011
Importet e Kosovës nga
vendet e BE-s ishin 38% te totalit te përgjithshëm, që krahasuar me vitin paraprak paraqet nivel
të njëjtë. Eksport drejt vendeve te CEFTA-s ishin 35% te vlerës totale, krahasuar me vitin
paraprak kanë pasur një ulje prej rreth 2.3%. Ndersa eksportet drejt vendeve te tjera përfshijnë
27% te vlerës së përgjithshme.
Importet e Kosovës sipas grupit të vendeve për vitin 2011

4. Partnerët kryesorë të Kosovës në eksport dhe import gjatë vitit 2011
Nr. Vendet
Eksporti (000)
€
Pjesmarrja në total
%
Importi (000)
€
Pjesmarrja në total
%
1. Italia 83.924 26.3 159.444 6.4
2. Shqiperia 34.566 10.8 96.400 3.9
3. Maqedonia 30.949 9.7 365.961 14.7
4. Kina 28.268 8.9 170.285 6.8
5. Gjermania 24.144 7.6 293.441 11.8
6. Zvicra 17.611 5.5 22.193 0.9
7. Turqia 7.831 2.5 184.452 7.4
8. Serbia 7.198 2.3 254.917 10.2
Totali 319.165 100.0 2.492.348 100.0
Kosova importon prej vendeve te Bashkimit Evropian pjesën më të madhe të automjeteve,
makinerive dhe pajisjeve, produktet e duhanit, të naftës, materiale ndërtimi, produkte ushqimore
etj. Eksportet e Kosovës ne tregun e BE-27, dëshmojnë një nivel të ulët të konkurrueshmërisë për
faktin se përbëhen kryesisht nga mbeturinat e metaleve të ndryshme dhe në masë më të kufizuar
nga disa prodhime industriale si ferronikeli, materialet e ndërtimit, prodhimet e drurit etj.
Tregtia me vendet tjera të botës
Ndonëse mbi 3/4 e tregtisë së Kosovës është e orientuar drejt vendeve të CEFTA-s dhe atyre të
BE-27, Kosova ka shkëmbime tregtare me pjesën më të madhe te vendeve të botës. Vlen te
përmendet tregtia me Kinën e cila edhe pse është vend i largët gjeografikisht rreth 9% te
eksporteve te Kosovës janë te orientuara drejt këtij vendi, qe krahasuar me vitin paraprak paraqet
një rritje prej 90% ndërsa importet nga Kina përfshijnë rreth 6.8% e importeve te përgjithshme,
krahasuar me vitin 2011 shënon një rritje për 26%. Partner tjetër i rëndësishëm sidomos ne
importe është Turqia nga e cila Kosova importon rreth 7.4 % të vlerës së përgjithshme.
Struktura e mallrave të eksportuara
Pjesën me te madhe te eksportit ne vitin 2010 me 51% e zinin mallrat e përpunuara, me vlerë

5. rreth 150.9 milion €,mallra te tjera te pa përpunuara përfshinin 25% te eksporteve me vlere prej
60.1 milion. Pjesa tjetër përfshin; ushqime dhe kafshë të gjalla 6%, lëndë djegëse 4%, makineri
dhe pajisje 3% pije e duhan 2%, dhe produkte kimike 1%e vlerës se përgjithshme te eksportit.
Me poshtë janë paraqitur edhe krahasimet me vitin paraprak.
Eksporti sipas grupeve të produkteve për vitin 2011(2010)
Importi sipas grupeve të produkteve për vitin 2011 (2010)
INVESTIMET NË KOSOVË
Arsyet që të investoni në Kosovë - Përfitime për investitorët potencial të huaj dhe vendorë. Disa
nga përfitimet kur investoni në Kosovë janë: taksa të ulëta, resurse të pasura dhe ambient
përkrahës të biznesit.

6.  Taksat në Kosovë janë shumë të ulëta krahasuar me shtetet fqinjë.
 Sistemi tatimor është mbajtur jashtëzakonisht i thjeshtë.
 Popullata – e re dhe e motivuar, 70% nën moshën 35 vjeçare
 Një fuqi të re dhe të motivuar punëtore me shpirt dhe aftësi të forta ndërmarrëse dhe
gjithashtu njohuri të përgjithshme të shumicës së gjuhëve Evropiane.
 Resurset e lakmueshme natyrore: linjiti, zinku, plumbi, ferro-nikeli dhe toka pjellore
bujqësore.
 Qasje të lirë në tregun e Bashkimit Evropian dhe tregjet fqinje
 Institucione moderne në përkrahjen e bizneseve
 procedurë të thjeshtë dhe të shpejtë për regjistrimin e bizneseve (brenda 3 ditëve)
 Sistem te sigurtë bankar
 Strukturë moderne ligjore dhe në pajtim me BE-në, dhe
 Monedha zyrtare në Kosovë është Euro, që eliminon rrezikun e Euro-zonave.
Pas pavarësimit te saj, Kosova ka arritur progres të madh në shumë fusha të zhvillimit të saj si
në: rritjen e stabilitetit politik, ngritjen e nivelit të sigurisë, ekonomi stabile me rritje të
vazhdueshme, plotësim të legjislacionit etj. Ajo është bërë pjesë e rëndësishme e iniciativave të
bashkëpunimit regjional, përmes të cilave është arritur krijimi i tregut të përbashkët rajonal,
eliminimi i tarifave doganore, eliminimi i barrierave tregtare, si dhe hapja e perspektivave të reja.
Institucionet e Kosovës kanë punuar dhe vazhdojnë me hapa të shpejtë të punojnë në
përmbushjen e standardeve të nevojshme për anëtarësim në Bashkimin Evropian.
Është krijuar mjedis stabil makroekonomik, sistem i qëndrueshëm financiar, janë bërë reforma në
politikën fiskale në aplikimin e normave më të ulëta tatimore në rajon. Nder objektivat e
rëndësishme që vendi ynë ka venë para vetës është edhe rritja e konkurrueshmërisë se ekonomisë
së vendit në tregun rajonal.
Është arritur progres në ngritjen e infrastrukturës moderne, si brenda Kosovës e po ashtu edhe
me lidhjen me rajonin, vlen të përmendet këtu lidhja me Shqipërinë përmes autostradës së
ndërtuar si dhe zotimet e Shqipërisë që ne një të ardhme jo të largët të ndërtoj edhe vijën
hekurudhore që lidh këto dy vende. Rëndësia e kësaj rruge për Kosovën ka kuptim të dyfishtë
kur kihet parasysh se Kosova tashmë ka edhe portin e saj në Adriatik përmes të cilit ajo lidhet me
transportin detar. Përmes kësaj rruge Kosova lidhet me portin e saj me një distancë kohore me
vetëm dy ore e gjysmë. Së shpejti fillon edhe ndërtimi i autostradave të cilat e lidhin Kosovën me
Shqipërinë, Maqedoninë dhe Serbinë, ndërtimi i së cilave paraqet mundësi mjaftë të favorshme
për investitorë të jashtëm.
Vendi ynë ofron mundësi të mëdha për investim edhe në sektorë tjerë si në: bujqësi,
energji,vreshtari,turizëm,nxjerrje dhe përpunim të metaleve etj.
Sistemi i regjistrimit të biznesit në Kosovë përbën një faktor tjetër nxitës në rritjen e investimeve,
me proceduara të thjeshtuara dhe me shpejtësi të regjistrimit të bizneseve të reja për një kohë të
shkurtë.
Të gjitha këto e veçojnë Kosovën si një vend mjaft atraktiv me mundësi investimi për secilin

7. investitor të sektorëve të ndryshëm, si në privatizim ku tashmë pritet privatizimi dhe dhënia në
koncesion i kompanive të mëdha publike si: Posta dhe Telekomi i Kosovës dhe Sistemi i
Distribuimit të Energjisë Elektrike e po ashtu edhe investimi në fushat e gjelbërta, në të cilat
mundësi mjaftë të favorshme në ofrimin e infrastrukturës fizike ofrojnë parqet industriale.
Kosova po punon në krijimin tregut te kapitalit financiar, në të cilin do të gjenin plasman
investitorët të cilët duan të investojnë në aksionet e kompanive të ndryshme.
Gjatë vitit 2010 vlersohet te jenë investuar 314.6 milionë €, krahasuar me vitin paraprak vlere e
tyre eshte rritur per 8%.
Numri i përgjithshëm i kompanive të huaja që operojnë në Kosovë arrin në rreth 4210
Investimet në sistemin bankar paraqesin vlerën më të madhe financiare me kapital të huaj.
Kapitali i huaj ka një shpërndarje gjeografike të gjerë, nga më së 80 vende të Botës, ku Shqipëria
zën vendin e parë për nga numri i bizneseve të regjistruara
Shperndarja e kompanive të huaja investuese sipas sektorëve të ekonomisë
Nr Sektori Nr. kompanive % në total
1. Tregti 1674 40%
2. Prodhim 624 15%
3. Konstruksion 502 12%
4. Turizem dhe Hoteleri 310 7%
5. Transport 158 4%
6. Sektori bankar 125 3%
7. Telekomunikim 98 2%
8. Sherbime shendetësore 49 1%
9. Edukim 33 0.8%
10. Sherbime të ndryshme 637 15.2%
TOTALI 4210
SISTEMI DOGANOR
Dogana e Kosovës aplikon proceduara të avansuara në zhdoganimin e mallrave, përmes sistemit
elektronik – TIMS (Trade Information Management System) ku 90% e deklarimeve bëhet
përmes DTI (Direct Trade Input). Koha mesatare e vlerësuar për zhdoganim në kalimet kufitare
është 3 orë.
Tarifat doganore në Kosovë sa i përket importit janë:

8.  0% për mallrat që importohen nga vendet e CEFTA
 10% për mallrat që importohen nga të gjitha shtetet tjera
 Taksa e akcizës variabile per produket si: duhani, nafta, alkoholi, etj.
Pas ndryshimeve të bëra në sistemin doganorë është bërë reduktimi i tarifave doganore për:
 mjetet kapitale (Themelore)
 lëndët e para për agrobiznes dhe disa sektorë tjerë të prodhimtarisë
 lëndëve të ndërmjetme për procesim të mëtutjeshëm nga 10% në 0%,
Të liruara nga tarifat doganore janë:
 Plehrat artificiale
 Prodhimet farmaceutike
 Instrumentet dhe aparatura kirurgjike
 Mallrat për qëllime humanitare
 Mallrat që përdoren nga diplomatët e huaj dhe misionet konsulare
 KFOR-i
 UNHCR
 Kryqi i Kuq Ndërkombëtar
 OJQ e regjistruara te UNMIK-u që kanë qëllim mbështetjen e programeve dhe projekteve
humanitare dhe rindërtuese në Kosovë
SISTEMI TATIMOR
Politika tatimore në Kosovë është e orientuar drejt rregulloreve të thjeshta të cilat sigurojnë bazë
të gjerë tatimore dhe normat më të ulëta tatimore në rajon dhe më gjerë. Tatimet dallojnë në bazë
të formës së biznesit dhe qarkullimit vjetorë.
Administrata tatimore aplikon tri regjime të kryesore të tatimeve:
• Tatimi mbi Vlerën e Shtuar (TVSH)
• Tatimi në të Ardhurat e Korporatave (TAK)
• Tatimi në të Ardhurat Personale (TAP)
Tatimi mbi Vlerën e Shtuar (TVSh) - Tatimi kryesor në Kosovë është Tatimi mbi vlerën e
shtuar TVSH-ja e cila paguhet për mallra dhe shërbime. Norma e këtij tatimi është fikse prej
16% për të gjitha mallrat pa marrë parasysh origjinën e tyre dhe 0% për mallrat të cilat i

9. dedikohen eksportit. Bizneset që kanë qarkullim vjetorë prej 50000 € duhet të regjistrohen për
TVSH.
Tatimi në të ardhurat e korporatave - Ky tatim paguhet çdo tre muaj varësisht nga qarkullimi
vjetorë. Norma e tatimit në korporata me qarkullim vjetorë mbi 50,000€ është 10%.
Tatimi mbi të ardhurat personale - Ky lloj tatimi aplikohet në të ardhura nga paga, biznesi,
qiraja, interesi, pasuria e patundshme etj. Normat tatimore të tatimit në të ardhura personale nga
paga janë progresive duke u bazuar në lartësinë e pagës së fituar dhe njëherit norma më të ulëta
në regjion dhe në shtetet e UE.
Normat tatimore janë:
Normat tatimore janë:
0% deri në 960 euro/vit
4% mbi 960 dhe 3000 euro/vit
8% mes të 3001 dhe 5400 euro/vit
10% mbi 5400 euro vit
Kontributet pensionale - Përgjegjës për administrimin dhe menaxhimin e llogarive individuale
për kursimin e pensionit është Trusti i Kursimeve Pensionale të Kosovës. Ky tatim obligon të
punësuarin por edhe punëdhënësin të kontribuojnë në financimin e pensioneve të punësuarit me
normë prej 5% të pagës nga ana e të punësuarin dhe 5% nga ana e punëdhënësit
Valuta - përdorimi i euros si valutë ndikon në krijimin e mjedisit të besueshëm, me inflacion të
ulët.
REGJISTRIMI I BIZNESIT
Proceduarat e regjistrimit te biznesit në Kosovë janë mjaftë të thjeshta dhe të shpejta. Për
investimet e jashtme ekziston Ligji për Investimet e Huaja, i cili mbron investitorët e huaj dhe i
trajton të barabartë me investitorët e brendshëm.
Për të operuar si biznes legjitim, ndërmarrjet e huaja dhe vendore duhet të regjistrohen në
Agjencionin e Regjistrimit të Bizneseve(ARBK), në Ministrinë e Tregtisë dhe Industrisë si një
nga këto kategori biznesesh.
1. Biznese Individuale,
2. Ortakëri të Përgjithshme,
3. Ortakëri e Kufizuar,
4. Shoqëri me Përgjegjësi të Kufizuar
5. Shoqëri Aksionare,
6. Kompani e Huaj,
7. Ndërmarrje Shoqërore,
8. Ndërmarrje Publike,
9. Kooperativa Bujqësore,

10. ARBK ofron një zgjidhje “one-stop-shop” për regjistrimin e biznesit në mbarë Kosovën, duke
qenë bazë qendrore e të dhënave unike të centralizuara në 28 qendrat komunale.
QENDRAT KOMUNALE TË ARBK-së:
LISTA E QENDRAVE KOMUNALE:
01. DEÇANI
02. GJAKOVA
03. GLLOGOCI
04. GJILANI
05. DRAGASHI
06. ISTOGU
07. KAÇANIK
08. KLINA
09. FUSHE KOSOVA
10. KAMENICA
11. MITROVICA
12. GRAQANICA
13. LIPJANI
14. NOVO BËRDA
15. OBILIQI
16. RAHOVECI
17. PEJA
18. PODUJEVA
19. PRISHTINA
20. PRIZRENI
21. SKENDERAJ
22. SHTIME
23. SHTERPCE
24. SUHAREKA
25. FERIZAJ
26. VITIA
27. VUSHTRRIA
28. MALISHEVA
Për më shumë, mund të informoheni në web faqen e ARBK-së, www.arbk.org
DISA SEKTORË TË EKONOMISË SË KOSOVËS
Energjia dhe Minierat - Kosova ka pasuri të mëdha nëntokësore, me 14,700 milion tonë, ajo zë
vendin e pestë në botë për rezerva linjitit prej të cilit ajo edhe prodhon sasinë më të madhe të
energjisë elektrike. Kosova gjatë vitit 2008 ka prodhuar 4738 miliard kWh dhe ka shpenzuar
5156 miliard kë/h energji elektrike

11. Rezervat e këtij minerali që përdoret si burim kryesor i prodhimit energjetik në Kosovë,
vlerësohet se do të zgjasin për 650 vjet të tjera, me ritmin e nxjerrjes momentale.
Rezerva linjiti janë të shpërndara edhe në legenin e Dukagjinit dhe atë të Drenicës, por nxjerrja e
mineralit momentalisht është kufizuar vetëm në legenin e Kosovës. Pos linjitit Kosova është e
pasur edhe me zink, plumb, ari, kadmium dhe bismuth,boksit, nikel etj. Kultura e nxjerrjes së
linjitit daton që nga koha romake, nxjerrja moderne e mineraleve në Kosovë fillon në vitet
1930'ta, me themelimin e Kompleksit të Trepçës.
Bujqësia dhe Blegtoria - Kosova është e pasur me tokë bujqësore, 53 për qind të sipërfaqes
totale janë tokë e punueshme. Momentalisht sektori i bujqësisë kontribuon vetëm 19 për qind në
NVP-në e përgjithshme dhe 15 për qind në vlerën e eksportit. Procedimi i ushqimit në Kosovë
tradicionalisht është udhëhequr nga ndërmarrjet shoqërore, derisa sot këto janë jo-aktive;
kompani të reja private kanë filluar të operojnë në këtë fushë. Pjesa më e madhe e këtyre
kompanive janë të vogla dhe nuk janë ende të afta për të mbuluar pjesën më të madhe të
kërkesave në treg.
Investimi në këto kompani, sigurimi i teknikave të reja të menaxhmentit do të mund të rilindte
industrinë e agro-pronësimit në Kosovë, deri në atë pikë që do të mund të garonte në tregjet
ndërkombëtare.
Vreshtaria - Rritja e rrushit dhe prodhimi i verës është një traditë e vjetër në Kosovë. Gjatë
viteve të arta industria e verës vetëm në Rahovec ka pasur kapacitet prodhimi deri në 50 milion
litra në vit. Në vitin 1989, eksporti i verës së Rahovecit ka arritur në 40 milion litra që kryesisht
janë shpërndarë në tregun gjerman. Pas privatizimit të një pjese të vreshtave, dhe fabrikës se
verërave në Rahovec, është arritur të mbulohet një pjesë e mire e tregut vendor e po ashtu ka
gjetur plasman të suksesshëm në tregun ndërkombëtar, posaçërisht në atë evropian.
Ndërtimtaria - Viteve të fundit industria e ndërtimit është bërë njëri ndër sektorët më të
rëndësishëm në ekonominë Kosovare. Ky sektor vazhdon të jetë një potencial shumë i madh
ekonomik për Kosovën, duke marrë parasysh nevojën për ndërtime të vendbanimeve të reja dhe
infrastrukturës rrugore. Vet Qeveria e Kosovës ka vendosur për qëllim që të lidhë vendin me
korridoret më të rëndësishme në Maqedoni, Shqipëri dhe Serbi.
Industria e tekstilit - Tekstili ka qenë sektori i dytë për nga madhësia në Kosovë, ndërsa në
kulmin e zhvillimit të saj 15 ndërmarrjet shoqërore të prodhimit të tekstilit kanë punësuar më
shumë se 1,000 njerëz dhe kanë arritur shitje deri në 35 milion euro. Përkundër zhvillimeve të
fundit në rajon, që kanë prishur lidhjet e tregtisë, analizat ndikojnë se nga 55 deri në 65 milionë
euro mund të arrihen me eksportim, në rast të rikthimit të këtyre lidhjeve. Në këtë sektor ka mjaft
hapësirë për investitorë që edhe njëherë Kosova të prodhojë rroba të përfunduara nga tekstili i
prodhuar në rajon.
Turizmi - Potenciali turistik i Kosovës lidhet ngushtë me pozitën gjeografike të Kosovës, e
rrethuar nga të gjitha anët me male, dhe në qendër të Ballkanit, vendi ka potencial për turizëm
dimëror. Malet në jug të Kosovës, vendpushimet si Brezovica dhe Malet e Sharrit janë mundësi

12. shumë të mira dhe interesante për investitorët. Momentalisht vendpushimi i Brezovicës përfshin
tre hotele, dy restorante dhe nëntë ski-lifte që momentalisht janë pronë shoqërore. Përpos
Brezovicës, vend tjetër malor që shfrytëzohet për turizëm dimëror janë Bjeshkët e Nemuna, të
vendosura në perëndim të Kosovës. Mendohet se ky lokacion turistik ka potencial për të pranuar
deri në 30,000 vizitorë turistikë. Potencialin e këtij rajoni veç më kanë filluar të shfrytëzojnë
kompani të vogla private që kanë ndërtuar komplekse private në fshatin Bogaj.
Sistemi bankar
Sektori bankar në Kosovë vlerësohet ndër sektorët me përformancën më të mirë në ekonomi.
Depozitat bankare dhe kreditë janë në rritje, ndërsa shkalla e shërbimeve financiare po shënon
zgjerim. Banka Qendrore e Kosovës i ka autoritetin të licencojë, mbikëqyrë dhe rregullojë
institucionet financiare në territorin e Kosovës. Sektori i bankave komerciale përbëhet prej 8
bankave. Bankat komerciale ofrojnë pakon e plotë të shërbimeve bankare, përfshirë: huat,
garancitë, llogaritë rrjedhëse, llogaritë e kursimeve, depozitat e afatizuara, transferet në vend dhe
jashtë tij, si dhe shërbimet për ruajtjen e gjësendeve me vlerë
Sektori bankar, që përfaqëson pjesën më të madhe të sektorit financiar të Kosovës, u karakterizua
me një rritje të shkallës së ndërmjetësimit financiar
Burim kryesor i depozitave vazhdojnë të jenë ekonomitë familjare, ndërsa në aspektin e
maturitetit dominojnë depozitat me afat të shkurtër.

13. Eksperienca e Kosovës dhe perfitimet
Eksperienca e Kosovës me euroizimin e ekonomisë së saj
1. SFIDAT E NDRYSHIMIT
Përshtatja e dem
Një nga sfidat e shumta që Kosova përballoi pas konfliktit ishte zgjedhja e një strukture
monetare. Duke patur parasysh ngutjen e madhe për zotërime në para të gatshme të këmbimit
valutor dhe zhdukjen e dinarit jugosllav si një mjet transaksionesh, nuk ishte befasuese që në
shtator të vitit 1999, me anën e një prej rregullave të tij të parë “Mbi monedhën e lejuar për
përdorim në Kosovë”, UNMIK-u aprovoj përdorimin e markës gjermane dhe të monedhave të
tjera të huaja në Kosovë.
Në fakt, ishte popullsia e Kosovës e cila adoptoi markën gjermane si monedhën e saj të
përbashkët. Rregulli i UNMIK-ut thjesht e identifikoi markën gjermane si monedhën me të cilën
buxhetet, të dhënat financiare dhe llogaritë e organizatave publikë, agjencitë dhe institucionet,
dhe vetë UNMIK-u, do të formuloheshin. Në të njëjtën kohë, ky rregull u ofronte palëve liri për
çdo kontratë apo transaksion tjetër vullnetar, për të emërtuar një transaksion të tillë në një valutë
të pranuar gjerësisht e të miratuar prej tyre. Për më tepër, ky rregull i largonte të gjitha kontrollet
dhe kufizimet e këmbimit valutor, nga zotërimi, përdorimi apo vendosja e çdo valute, në
monedha të gatshme apo në një llogari bankare, të ndodhura brenda apo jashtë territorit të
Kosovës.
Marka Gjermane u adoptua në mënyrë të njëanshme, si një monedhë e ligjshme de facto në
Kosovë, dhe nuk pati ndonjë negociatë me Bundesbankën Gjermane apo Bankën Qendrore
Evropiane në atë kohë.
Adoptimi i markës gjermane dhe më pas adoptimi i euros, nuk ishte i rastësishëm. Ai pasonte dy
dekada të paqëndrueshmërisë ekstreme monetare, shoqëruar me një shkallë të lartë të përdorimit
jozyrtar të markës gjermane si një rezervë vlerash dhe mjet shkëmbimi. Në periudhën e para-
konfliktit, marka gjermane ishte valuta më e përdorur; kishte shuma të konsiderueshme të parave
të gatshme në qarkullim. Popullsia ishte e familjarizuar me këtë monedhë.
Adoptimi i strukturës monetare bazuar në përdorimin e markës gjermane u paraqit si një zgjedhje
e natyrshme. Përdorimi i një monedhe të qëndrueshme ishte i rëndësishëm në mirëmbajtjen e një

14. stabiliteti makroekonomik dhe luante një rol vendimtar në rindërtimin e besimit të njerëzve në
sektorin financiar. Ajo gjithashtu, u përcaktua që të siguronte një mbështetje domethënëse për
një strategji zhvillimi të drejtuar nga jashtë, e cila më shumë sesa një zgjedhje ishte një nevojë,
duke patur parasysh përmasat e tregut të brendshëm.
Kalimi nga dem në euro
Kur në fillim të vitit 2002 u bë zëvendësimi i monedhave të trashëguara në euro në vendet e
Eurozonës, u bë gjithashtu i nevojshëm zëvendësimi i Markës Gjermane në Kosovë. Ish BPK-së
(tani BQK – Banka Qendrore e Republikës së Kosovës) iu besua drejtimi i këtij projekti me
qëllim sigurimin e një kalimi të qetë dhe të sigurt në euro, dhe mundësisht me kosto sa më të
ulët. Mbështetja e pakufizuar për këtë projekt nga UNMIK-u dhe BE siguroi ndihmën e
nevojshme dhe të fortë në ndryshimin dhe miratimin e legjislacionit themelor.
Në ndryshim me “adoptimin” e markës gjermane si monedha kryesore në Kosovë në vitin 1999
ose për ta përshkruar më mirë, legalizimi i përdorimit të gjerë të saj, kalimi në euro duhet të
bëhej në bashkëpunim me Bankën Qendrore Evropiane, si edhe me disa banka qendrore
kombëtare në Eurozonë. Me të vërtetë, futja në përdorim e kartëmonedhave dhe e monedhave
Euro duhej të bëhej me ndihmën dhe asistencën e vendeve të Zonës Euro.
Rrethanat e veçanta me të cilat përballeshin autoritetet në Kosovë, shfaqën sfida të shumta në
përgatitjen për tërheqjen e markës gjermane dhe injektimin e euros. Shkalla e lartë e orientimit të
parave të gatshme në ekonomi nënkuptonte që nuk kishte mënyrë direkte për vlerësimin e
vëllimit të markës gjermane në qarkullim dhe për rrjedhojë, shpërndarjen e saj sipas
denominacioneve. Bazuar në vendimet e marra nga BQE (Banka Qendrore Evropiane), e cila i
lejonte bankat qendrore të jo-Eurozonës që të shpërndanin kartëmonedhat dhe monedhat euro
nga fillimi i dhjetorit të vitit 2001, ish BPK-ja vendosi që të shpërndaheshin rreth 100 milionë
euro përpara 1 janarit të vitit 2002.
2. PËRFITIMET E EUROIZIMIT
Mbështetja për zhvillimin e sektorit financiar
Eurozimi mbështeti zhvillimin e sektorit financiar të Kosovës, i cili duhej të krijohej nga fillimi
pas konfliktit. Në fillim, në Kosovë nuk kishte banka dhe praktikisht të gjitha transaksionet
bëheshin në para të gatshme. Në fakt, për gati dy vite, në Kosovë nuk kishte sektor financiar dhe
entiteti i vetëm financiar, Micro Enterprise Bank (MEB), ishte i specializuar në mikrokredi.
Megjithatë, dy vitet e ardhshme dëshmuan një zhvillim të vrullshëm të ndërmjetësimit financiar
në Kosovë, veçanërisht atë të sektorit bankar. Midis marsit dhe nëntorit 2001, u themeluan
gjashtë banka, të cilat sollën një konkurrencë aq të nevojshme në këtë sektor.
Në vitet 2002 dhe 2003, shtatë bankat tregtare të Kosovës u zgjeruan në mënyrë domethënëse.
Duke patur parasysh përmasat e vogla të ekonomisë dhe popullsisë së Kosovës, dhe përvojat
negative me bankat në të kaluarën, sistemi financiar i Kosovës karakterizohet nga një
pjesëmarrje e fuqishme e entiteteve të huaja.

15. Në fund të dhjetorit 2004, sistemi financiar i Kosovës përbëhej nga 7 banka, të cilat operonin
përmes 247 zyrave, 14 institucione mikrofinanciare, 3 institucione të tjera jobankare, 7 kompani
sigurimi dhe 1 kompani kursimi për pensione.
Pakësimi i parasë fizike nga qarkullimi
Pakësimi i parasë fizike nga qarkullimi ishte një nga objektivat kryesorë të ish BPK-së.
Ndryshimi nga dem ne euro siguroi një mundësi unike për ta arritur këtë objektiv dhe në të
njëjtën kohë ndihmoi në forcimin e sistemit bankar. Ish BPK-ja planifikoi që t’i këmbente
shumat familjare deri në 1,000 marka gjermane për një person falas, dhe vendosi një tarifë prej 2
për qind për shumat ndërmjet 1,000 dhe 10,000 marka gjermane; kjo gjithashtu ishte edhe shuma
maksimale e lejuar e këmbimit të parasë fizike. Shumat të cilat e tejkalonin 10,000 dm duhej të
vendoseshin si depozita bankare në euro. Në të njëjtën kohë, u bë çdo përpjekje për të lehtësuar
rolin e ndërmarrjeve të shitjeve në heqjen e markës gjermane nga qarkullimi përmes një procesi
të natyrshëm.
Vendosja e kufijve maksimalë mbi shumat e këmbimit, si edhe përcaktimi në mënyrë të qartë i
afatit të fundit të periudhës së qarkullimit të dyfishtë të monedhave, i inkurajoi së tepërmi
mbajtësit e parasë fizike që t’i depozitonin paratë e tyre në banka, në vend që të rrezikonin që të
mos t’i këmbenin ato në kohë. Kjo strategji u shoqërua me stimuj nga bankat, të cilat tashmë
kishin përmirësuar dhe shumëfishuar shërbimet e tyre, për të tërhequr klientë të rinj që të hapnin
llogaritë e tyre. Edhe pse ky skenar duket i thjeshtë, zbatimi i tij paraqiste disa probleme.
Problemi më i rëndësishëm, sigurisht, ishte mungesa e vazhdueshme e besimit në sistemin
bankar. Kjo u rëndua më së tepërmi nga një qasje ende e kufizuar e shërbimeve bankare. Në këtë
kohë, bankat tregtare të Kosovës kishin në dispozicion vetëm 24 zyra, ndërsa ish BPK operonte
përmes një rrjeti pune prej 23 zyrash, nga të cilat më shumë se gjysma ishin agjenci të vogla
lokale, të cilat hapeshin vetëm me orare të kufizuara, dhe 7 grupe bankash të lëvizshme.
Hedhja në qarkullim e euros përfundoi me sukses më 28 shkurt 2002. Kështu, nga ky moment,
ekonomia e Kosovës është “euroizuar” tërësisht dhe në mënyrë të efektshme. Eurozimi shpesh
përkufizohet si adoptimi i Euros si monedhë ligjore dhe monedhë zyrtare nga autoritetet e një
vendi jashtë Zonës Euro. Ky përkufizim nënkupton gjithashtu, që autoritetet vendosën që të
refuzonin instrumentet e politikave të tyre monetare dhe të braktisnin monedhën e tyre
kombëtare. Duke marrë parasysh përdorimin e gjerë jozyrtar të markës gjermane dhe rolin e saj,
UNMIK-u e pranoi këtë zgjedhje si një “fait accompli” (fakt i kryer).
Stabiliteti monetar
Në kohën kur Kosova zgjodhi eurozimin ajo po vendoste një themel monetar të shëndoshë të
nevojshëm për rindërtimin ekonomik, shoqëror dhe politik në vitet që do të pasonin.
Adoptimi i euros si një monedhë kombëtare solli gjithashtu, stabilitet monetar në Kosovë.
Rreziku i zhvlerësimit të monedhës kombëtare u zhduk. BQK-ja, e cila vepron si një agjent fiskal
i Qeverise së Republikës së Kosovës, nuk ndërmerr rrezik këmbimi, ndërsa administron rezervat
zyrtare. Këto rezerva investohen kryesisht brenda vendeve të Zonës Euro, në banka qendrore dhe

16. në institucione financiare me norma të larta. Ekonomia e Kosovës nuk përballon rreziqe këmbimi
domethënëse. Në të njëjtën mënyrë, euroizimi ka penguar që në Kosovë të ketë normë të dyfishtë
këmbimi të monedhës, ligjore dhe informale.
Zvogëlimi i kostos së transaksionit
Futja në përdorim e euros i thjeshtësoi dhe i zvogëloi dukshëm kostot e transaksionit si brenda
ashtu edhe jashtë Kosovës, veçanërisht kur marrim parasysh rëndësinë e tregtisë brenda
ekonomisë së Kosovës. Vendet fqinje, kryesisht Republikat ish-Jugosllave, mbeten partnerët
kryesorë të tregtisë së Kosovës. Megjithatë, euro, ashtu si edhe marka gjermane përpara vitit
2002, përdoret gjerësisht në rajon.
Stabiliteti makroekonomik
Euroizimi në Kosovë kishte gjithashtu disa objektiva politikë afatgjatë. Euroizimi në Kosovë
pritet që të kujdeset për stabilitetin ekonomik, të zgjidhë problemin e besueshmërisë, por
kryesisht të rrisë disiplinën fiskale duke eliminuar mundësinë e riprodhimit të parave për të
mbuluar deficitet fiskale. Pas një periudhe më të gjatë kohore kjo do të çojë në rritjen e
investimeve të drejtpërdrejta të huaja.
Përgjithësisht, euroizimi pritet që të kujdeset për integrimin ekonomik të vendit, i cili ka
adoptuar euron me ekonominë e vendit të emetimit të euros, në këtë rast e gjithë Zona e Euros.
Tashmë vendi adoptues ka një ekonomi më të fortë ose lidhje politike me vendin emetues.
Euroizimi në Kosovë nuk e ndoqi këtë strukturë, pasi ishte një rezultat direkt i shpërbërjes
politike dhe ekonomike të ish-Jugosllavisë, dhe i ndërhyrjes së Kombeve të Bashkuara. Por duke
parë në të ardhmen, kjo në fakt duhet të shpejtojë integrimin e plotë të Kosovës në Zonën e
Euros.
Kostoja e euroizimit
Euroizimi, ndonëse kishte efekte pozitive mbi ekonominë, gjithashtu solli kosto. Edhe nëse e
përjashtojmë koston e ndryshimit fillestar të parave të gatshme euro, humbja e të ardhurave nga
“e drejta e zotëruesit”, dhe kostoja e mundësisë së mbajtjes së rezervave të parasë fizike për
Bankën Qendrore, e çon në shuma të konsiderueshme. Megjithatë, kostot mund të
konsideroheshin të përballueshme, krahasuar me përparësitë e euroizimit.
Pas adoptimit të njëanshëm të euros, BQK mbanë në disponim rezerva të parave të gatshme me
qellim te furnizimit te ekonomise, të cilat mund të përdoren edhe në rrethana të jashtëzakonshme.
Nëse euroizimi nuk i ka zgjidhur të gjitha problemet financiare në Kosovë, dhe nëse euroizimi ka
sjellë kufizime në drejtimin e një politike të pavarur monetare, përparësitë e tij pa dyshim janë
pozitive, kryesisht sepse përdorimi i euros ka ndikuar në stabilitetin e sektorit financiar.

17. Pse Kosovës i duhet monedha e vet
Siç njofton “Financial Times”, një draft kontratë e re për fondin shpëtues për vendet e eurozonës,
Mjeti për Stabilitet Financiar Evropian (EFSF) përmban një pikë në të cilën tërheq vërejtjen për
investitorët se euroja mundet të jetë në të ardhmen e afërt një monedhë e pavlefshme dhe
joligjore. Në Londër, zyrat juridike janë të bombarduara me kërkesa për konsulencë nga firmat
që hamendën se si duhet t’i trajtojnë kontratat e bëra në euro në rast të dështimit të monedhës. Në
shtete të tjera qeveritë po i shohin nëse shtypshkronjat e monedhave të dikurshme nacionale, janë
ende të përdorueshme, në rast se duhet të zëvendësohet euroja. Sado që përpjekjet për shpëtimin
e monedhës së përbashkët po vazhdojnë, në çdo cep të Evropës qeveritë kanë nxjerr plane
kontigjente në rast se gjërat marrin një kahje të paparashikuar dhe euroja bie.
Në Kosovë, ndonëse euroja është monedhë zyrtare, nuk ka ndonjë shqyrtim serioz nga
institucionet përgjegjëse, por as nga shoqëria e gjerë, për zgjidhjet në rast të dështimit eventual të
euros. Pa dashur t’i hyjë analizës së shkaqeve të kësaj (që padyshim nuk janë shumë të thella),
një debat duhet të fillojë rreth mundësisë që, pavarësisht fatit të euros, Kosova të shqyrtojë
mundësinë e nxjerrjes së një monedhe të veten. Madje, besoj se një kalim i përkohshëm në një
monedhë vendore do të sillte beneficione të shumta për zhvillimin ekonomik të vendit dhe është
një risk që vlen të ndërmerret, apo që, në këtë fazë, të paktën të shqyrtohet dhe studiohet me
seriozitet, pavarësisht fatit të euros.
Ta zëmë se Kosova do ta nxirrte një monedhë të vetën. Këtë monedhë po e quaj, krejt
arbitrarisht, “dardhë”. Përfitimi i Kosovës do të ishte në të paktën tri forma.
E para, shtetit kosovar do t’i krijohej arma tepër e vlefshme e politikës monetare. Mungesa e
politikës monetare nga BQK-ja po i kushton Kosovës në disa mënyra. Nën një, BQK nuk ka
mundësi që të kontrollojë sasinë e parave në qarkullim, që do t’i mundësonte asaj që të ndikojë
në shkallën e inflacionit. Kjo shihet edhe nga shifrat. I gjithë rajoni i Ballkanit (ashtu dhe si
gjithë ekonomia botërore) po përjeton një ngritje të shkallës së inflacionit. Mirëpo dallimet janë
tepër evidente. Kosova ka shkallën më të lartë të inflacionit nga të gjitha vendet e rajonit. Kjo
shpjegohet pjesërisht nga fakti se Kosova ka varshmëri më të lartë ndaj importeve. Mirëpo një
shpjegim tjetër është se shtetit të Kosovës i mungon instrumenti i politikës monetare për të
zbutur efektet e inflacionit, duke shtuar likuiditetin e ekonomisë (me rritjen e sasisë së parave).
Një situatë e ngjashme është në Mal të Zi, i cili gjithashtu përdorë euron, ku presioni i inflacionit
tejkalon mesatarën e vendeve tjera të Ballkanit. Në Shqipëri, Maqedoni dhe Serbi, p.sh., shkalla
e inflacionit megjithatë është mbajtur nën kontroll.
Nën dy, politika monetare do t’i jepte mundësi BQK-së që gjithashtu të ndikojë në normat e
interesit bankar. Përveç se ka inflacionin më të lartë në rajon, bankat kosovare kanë gjithashtu
disa nga kamatat më të larta në rajon dhe në Evropë. Kjo është pengesë e jashtëzakonshme për
nxitjen e investimeve dhe për zhvillimin ekonomik. Në kohën kur ekonomitë evropiane,
amerikane por edhe ajo kineze, po stimulohen me uljen e normave të interesit, shtrejtia e kredive
në Kosovë e vështirëson praninë e likuiditetit që do të nxiste investimet private në biznese, në

18. patundshmëri dhe në konsum. Duke marrë kontrollin e politikës monetare, BQK do të mund të
kishte ndikim më të fuqishëm në uljen e normave të interesit dhe stimulimin e investimeve.
E dyta, përveç mundësisë që politika monetare të vihet në funksion të zhvillimit ekonomik,
kalimi nga euroja në një monedhë vendore ka një beneficion të dytë. Kjo do të ishte mundësia
që, përmes konvertimit të euros në monedhën e re, Kosova të krijojë një bazë të mirë të
rezervave devizore, që do të ishin kryesisht në euro. Aktualisht në Kosovë qarkullojnë rreth katër
miliardë euro në vit. Nëse vetëm 20 për qind e kësaj shume do të konvertohej në monedhën e re
vendore (ndërkohë që do të mund të konvertoheshin më shumë), Kosova do të mund të
gjeneronte dikund 800 milionë euro në rezervat e veta. Të hyrat nga remitancat, që janë kryesisht
në euro, përmes konvertimit gjithashtu do të kontribonin në ndërtimin e rezervave devizore. Këto
rezerva gradualisht mund të konvertohen në ari (dhe në instrumente të tjera financiare), duke
forcuar gradualisht bazën dhe besueshmërinë e monedhës së re dhe në forcimin e dukshëm të
kapaciteteve financiare të shtetit kosovar.
E treta, monedha kosovare do të ishte relativisht e devalvuar. Kjo nuk është diçka medoemos e
keqe; në fakt, për një ekonomi të varfër, është pozitive. Në qoftë se shkëmbimet në vend do të
bëheshin me valutën e lirë dardha në vend të valutës së shtrejtë euro, kjo do të nënkuptonte
zbritjen e çmimeve të shumë elementeve bazë të konsumit. Efekti gjithashtu do të ishte në
lehtësimin e presioneve të inflacionit në paga. Niveli i pagave, të shpërblyera me dardha, me
vlerë të ulët si monedhë por me fuqi më të lartë blerëse brenda Kosovës se sa euroja, do të kishte
efekt rritjen e standardit të jetesës. Kjo është një nga arsyet pse shtetet fqinje si Shqipëria,
Maqedonia dhe Serbia me monedhat e tyre të lira kanë kosto më të lirë të jetesës (dhe
rrjedhimisht edhe shkallë më të vogël të varfërisë) se sa Kosova që përdorë euron. Aq më tepër
që një valutë e devalvuar shkon drejtpërsëdrejti në funksion të stimulimit të eksporteve.
Mësimi për vlerën e devalvimit vjen nga shembulli i Argjentinës. Për shumë vite, vlera e
konvertueshme e pesos argjentiniane ishte e fiksuar me dollarin. Në vitin 2001, Argjentina pësoi
një krizë financiare që ia bëri ta papërballueshëm nivelin e borxheve të jashtme, pikërisht për
shkak të lidhjes së pesos me dollarin, duke shkaktuar një krizë të thellë ekonomike në vend.
Zgjidhja ishte shkëputja e vlerës së pesos nga dollari, që u ndërmor nga qeveria argjentinase më
2002. Me devalvimin e pesos, jo vetëm që u zbuten efektet e krizës, por edhe u krijuan kushtet
për një rimëkëmbje të fuqishme. Argjentina sot është një nga shtetet me rritjen ekonomike më të
madhe në Amerikën latine, diçka që nuk do të arrihej sikur Argjentina të përpiqej me çdo kusht
që ta ruante paritetit e pesos me dollarin.
Me fjalë të tjera, beneficionet e nxjerrjes së një monedhe vendore janë të shumta. Në anën tjetër,
janë edhe rreziqet.
Një nga problemet e një ekonomie importi si Kosova është se pagesat do të vazhdojnë të kryhen
në euro. Bizneset e jashtme nuk do të pranojnë pagesa në monedhën kosovare, duke detyruar
bizneset kosovare që importet të vazhdojnë t’i blejnë me euro. Kjo do të thoshte se Kosova do të
vazhdonte të ishte vend i dy valutave paralele: dardhës dhe euros. Mirëpo, shtrejtimi relativ i
euros karshi dardhës do të ndikonte gjithashtu që kosovarët të jenë më të matur rreth urisë së tyre
të pangopur për importe, duke stimuluar uljen e importeve dhe kujdesit të shtuar ndaj përkrahjes
dhe zhvillimit të industrive vendore.

19. Rrezikut të monedhës së re do t’i kontribuonte gjithashtu edhe fakti se shumë kosovarë mund të
mos kenë besim, sidomos fillimisht, në vlerën dhe qëndrueshmërinë e monedhës së re. Për këtë
arsye, shumë kosovarë mund të hezitojnë ta përdornin valutën e re, duke preferuar që kursimet t’i
mbajnë në euro apo që pagesat e caktuara t’i bëjnë vetëm në euro (si në periudhën e viteve 1990
në Shqipëri, kur pagesat preferoheshin në dollarë në vend të lekut). Për këtë arsye, tranzicioni në
monedhën e re do të duhej të ishte gradual dhe i mirë organizuar. P.sh., monedha e re mund të
fillonte me një vlerë të fiksuar kundrejt euros, për një periudhë të caktuar, p.sh. 2 për 1. Mirëpo
duhet mbajtur në mend se kryesi më i madh i pagesave në Kosovë është shteti i Kosovës. Në
momentin që shteti i Kosovës do t’i kthente pagat në dardha, efekti i monedhës së re do të ishte i
menjëhershëm, sepse ato para do të derdheshin përnjëherë në konsum dhe në qarkullim të gjerë.
Si në shumë gjëra tjera në treg, vlera e një monedhe përcaktohet në bazë të perceptimeve më
shumë se sa të fakteve objektive. Në qoftë se shteti i Kosovës do të dëshmohej kredibil dhe do të
qëndronte pas monedhës së re, besimi në monedhën e re do të rritej. Ajo do të bëhej e
pranueshme sidomos nëse do të krijonte efekt në standardin e jetës dhe në nivelin e çmimeve.
Dhe, natyrisht, do të duhej të garantohej pavarësia e plotë e BQK-së nga ndikimet politike dhe
manipulimet e monedhës për qëllime afatshkurtëra nga qeveritë në pushtet.
Nxjerrja e monedhës së re nuk do të ishte, siç mund të pohojë ndonjëri, shmangie nga BE-ja dhe
ikje nga integrimi. Monedha kosovare do të kishte një mision të vetëm: të reduktojë hendekun e
madh midis saj dhe shteteve evropiane në zhvillimin ekonomik. Rreziqet e euros për shtetet më
të varfëra tashmë janë evidente, siç është edhe mungesa e politikës monetare, dhe një ikje e
përkohshme nuk do t’i bënte dëm Kosovës. Tek e fundit, Kosova nuk është anëtare e eurozonës,
por përdorë euron në mënyrë vullnetare. Kosova do t’i ribashkohej eurozonës atëherë kur do të
mund të bëhej anëtare fuqiplotë e saj. Dhe kur me profilin e saj ekonomik do t’i përngjante më
shumë një shteti mesatarisht të zhvilluar evropian. Për momentin, euroja është tepër e shtrejtë,
dhe tepër barrë e madhe, për Kosovën e varfër.