diplomaci ekonomike, ekonomik, sisteme doganore, financa, shpedicion nderkombetare, dogane etc...

1. Programi i Politikës Ndërkombëtare dhe Diplomacisë
(Studimet bachelor)
PUNIM SEMINARIK
Lënda: Financat Ndërkombëtare
Tema : SISTEMI DOGANOR
Studenti :
Mentori :
Prishtinë 2013
1

2. Përmbajtja
HYRJE ………………………………………………………….………………….
……..3
1.
Sistemi doganorë…………………………….............………….…….....……….4
Nocioni i doganës dhe rëndësia
Instrumentet e sistemit doganor
Tatimi
doganor..........................................................................................................5
2.
Llojet e Taksave Doganore
Taksat Doganore sipas drejtimit Te qarkullimit te mallit
2.1 Taksat Doganore sipas mënyres së llogaritjes.............................…….…….....……6
Taksa doganore ne Vlerë
Taksa doganore specifike…………………………………………………….….
….7
Taksa doganore e kombinuar
2.2 Taksat doganore sipas veprimit Ekonomiko – politik………………….……....…..8
3. Ndikimet e takses doganore ne ecurit ekonomike dhe sociale……..……...……...10
Perfundimi.................................................................................................................12
Referencat...................................................................................................................13
2

3. HYRJE
Tema për të cilen do të flasim në vazhdim është e një rëndësie të veqant,sidomos për
Republiken e Kosovës e cila synon aderimin ne BE,ku funksionimi dhe kontrolli i mirë
doganorë janë edhe parakushte për liberalizim dhe integrim.
Në vazhdim të këtij punimi do të mundohem përms metodes shpjeguese të prekim
rëndësinë e sistemit Doganor,që nga lashtësia e deri në ditet e sotme, do ë flasim për
llojet e taksave doganore si dhe sfidat që paraqiten ne funksionimin e tyre.
Duke parë se sistemi doganor në Kosovë është i ri dhe ende punohet shumë në
perfeksionimin dhe profesionalizimin e tij, ekonomia Kosovare nvaret në masë të madhe
nga të hyrat doganore.Si sistem i ri Dogana e Kosovës ,fillet e saj shenohen pas luftes ne
vitin 1999 me themelimin e sherbimit doganor të UNMIK-ut. Si pjese perbese e sistemit
ekonomik, perkatesisht juridik Sistemi Doganor paraqet lemi shume voluminoze dhe te
ndrelikuar ne zbatimin e procedurave per realizimin e puneve nga afarizmi i tregtise se
jashtme.
Rendesia e sitemit doganor dote rritet krahas zhvillimit ekonomik te Republikes se
Kosoves. Është interes dhe detyrër e çdo shteti që në mëmyrë aktive dhe të gjithanshme
t’ikundërvihet çdo forme të kontabandës,e sidomos asaj të mallrave me tarifa të larta
doganore,duke u angazhuar për marrjen e masave preventive dhe represive nga ana
eorganeve policore dhe doganore që kanë për qëllim parandalimin e kësaj forme të
kriminalitetit të organizuar,si mbrenda shtetit ashtu edhe jashtë territorit të saj,pra duke
vërë në dispozicion të gjitha mekanizmat e mundëshëm për luftimin e kësaj dukurive në
shoqërin tonë.
Dogana ka rëndësi të madhe për procesin e baraspeshës në treg dhe për stabilitetin
eçmimeve. Gjithashtu është instrument për harmonizimin e sistemit ekonomik të vendit.
Ngarkesat e doganave ndihmojnë ruajtjen e stabilitetit të tregut vendor për plasmanin
e prodhimeve vendore, ndërsa nëpërmjet lehtësimeve doganore për mallrat që
eksportohen stimulohet shtimi i prodhimit vendor dhe plasmani i tij në tregun e jashtëm
Ky proces ka arritur kulmin e vet me krijimin e tregjeve të përbashkëta në kuptimin e
vërtetë të fjalës dhe të bashkimeve ekonomike, si dhe duke zbatuar politika harmonizimi
fiskal. Shembullin më të mirë të krijimit të zonave të lira ekonomike kemi UE-në.
3

4. 1. SISTEMI DOGANOR
Nocioni i doganës dhe rëndësia
Dogana është taks që i paguhet shtetit me rastin e kalimit përtej linjës doganore. Si
rregull, linja doganore përputhet me kufirin shtetërorë, e cila e përcakton zonën
doganore,ku dalin obligime për pagimin e doganës dhe taksave tjera për mallrat që hynë
në zonëndoganore të një vendi. Qëllimi dhe destinomi ekskluziv i doganës ka
pasur karakter fiskal, do të thotë t’i shërbej për plotësimin e buxhetit.
Si definicion mbi doganën kemi: Taksa që e paguan shteti me rastin e hyrjes së
mallravenëpërmjet linjës doganore, si për nevojat e arkës shtetërore ashtu edhe për
realizimin esynimeve të caktuara në këmbimin tregtar ndërkombëtar, siç është
mbrojtja e prodhimitvendor, nxitja e zhvillimit të ekonomisë vendore dhe barazimi i
bilancit tregtar me jashtë.
Doganat janë tatime të cilat i grumbullon shteti me rastin e kalimit të mallrave nëpërmjet
kufirit shtetëror dhe bën pjesë në grupin e tatimeve të tërthorta. Fillimisht, dogana
ka pasur karakter fiskal, që do të thotë së shteti e ka aplikuar këtë taks me qëllim të
sigurimittë mjeteve. Dogana në kuptimin që ka sot ka filluar të aplikohet së pari në
periudhën emerkantilizmit, në shekujt XVII e XVIII, kur është quajtur:tri dhjetëshja,
xhymryk, soll,doana etj. Atëherë ishin hequr të gjitha taksat brenda territorit të shtetit
(qyteteve erajoneve), dhe kishte filluar pagesa e taksës doganore vetëm në kufi të jashtëm
të shtetit.Dogana, si instrument i këmbimit të jashtëm tregtar manifestohet nëpërmjet
dyelementeve të saj themelore: tarifës (shkallës) doganore dhe bazës doganore.
Instrumentet e sistemit doganor
Veprimtaria ekonomike e cila merret me marredheniet ekonomike te nje vendi me vendet
tjera te botes ne fushen e shkembimit nderkombetar te mallrave dhe sherbimeve quhet
tregti e jashtme.
Ndonëse ekzistojne masa te ndryshme të politikes mbrojtese ne shkembimin
nderkombetar te mallrave , megjithate I vetmi instrument (mase) mbrojtese, zbatimi I te
4

5. cilit lejohet ne mbrojtjen e ekonomise kombetare nga ndikimet e demshme te tregjeve të
jashtme eshte Tatimi Doganor. 1
Tatimi Doganor
-Tatimi Doganor - eshte e hyrë e cila vilet pase tarifes doganore të caktuar me ligj, për
mallin I cili kalon vijen kufitare doganore dhe hyn në territorin e caktuar doganor.
- Tatimi Doganor - eshte e hyr publike, të cilat I mbledh qdo shtet sovran sipas
tarifes doganore te përcaktuar me ligj,
- Tatimi Doganor – per importuesin eshte shpenzim,
- Tatimi Doganor – eshte instrument mbrojtes I ekonomise kombetare.
2. Llojet e Taksave Doganore
Dallojm disa lloje te tatimit doganor.
Tatimet doganore ndahen sipas:
- Drejtimit te qarkullimit te mallit Doganor (importuese, eksportuese dhe transitit),
- Menyres se llogaritjes dhe pageses ( takses doganore ),
- Veprimit Ekonomiko – Politik ( Fiskal, Mbrojtes, Preferenciale, Diferenciale etj.)
- Sipas menyres se caktimit te normes Doganore ( Autonome dhe Konvencionale).
Taksat Doganore sipas drejtimit Të qarkullimit të mallit
Ndahën në:
a) Taksat Doganore Importuese,
b) Taksat Doganore Eksportuese,
c) Taksat Doganore për Transitim.
a) Taksat Doganore Importuese
Malli me origjinë te jashtme I cili kalon vijen doganore te nje territori te caktuar me
qellim te mbetjes ne te, quhet mall importues, nderkaq taksa doganore e cila arketohet per
ate mallë quhet takse doganore importuese.
1
RRACI, Ylber, “Sistemi Doganor në Kosovë”, Grafika Rezniqi, Prishtinë, mars 2003,faqe 28-35
5

6. Taksa doganore importuese eshte instrumenti doganor me I rendesishem ne tregtin
nderkombetare, dhe paraqitet si ne vendet e zhvilluara ashtu edhe ne vendet e pa
zhvilluara.
b) Taksa doganore Eksportuese
Taksa doganore eksportuese nuk eshte karakteristike per sistemet doganore bashkohore,
pra perkundrazi aplikohen masa per stimulimin e eksportit te prodhimeve ne tregjet e
jashtme .2
Duke percaktuar taksen doganore per eksport goditen interesat e dy subjekteve ne
qarkullim nderkombetar te mallrave. Pra ajo godet interesat e eksportuesit dhe ato
importuesit.
Duke percaktuar Taksen Doganore eksportuese ngritet qmimi I mallit te destinuar per
eksport.Sistemi doganor ne Kosovë nuk e njeh taksen doganore eksportuese.
Sipas dispozitave te UNMIK- ut , si dhe Ligjit Doganor ne fuqi, mallrat e destinuara per
eksport janë të liruara jo vetem nga taksa por edhe nga te gjitha barrierat e tjera te cilat e
pengojn eksportin e mallrave. 3
c) Taksa Doganore per Transitim
Gjatë gjithe fazave te zhvillimit ekonomik, taksat doganore per transitim kan pasur
karaktet fiskal. Ato kane qen ne zbatim gjate sistemit Skllavopronal dhe Feudal.
Kjo takse doganore eshte zbatuar ne shumë shtete edhe pas sistemit feudal dhe eshte
arketuat malli I cili ka transituar neper territorin doganor te nje shteti sovran.
Për shkak te pengesave per qarkullimin e nderkombetar te mallrave me konventen e
Barcelones ne vitin 1921, Taksa Doganore per transit te mallrave eshte hequr nga
aplikimi.
Edhe ne Kosove rrespektohen parimet e Konventes se Barcelones mbi tregtin e lirë te
mallrave. Momentalisht Transitimi I mallrave ne territorin e Kosoves eshte I suspenduar.
2.1 Taksat Doganore sipas mënyres së llogaritjes
Taksat doganore sipas menyres se llogaritjes ndahen ne:
a) Taksa doganore ne Vlerë,
b) Taksa doganore specifike dhe
c) Taksa e kombinuar doganore.
Taksa doganore ne Vlerë
2
Dr.SUCESKA, Mersida, Bazat e Kriminalitetit Ekonomik, Prishtine. 2006.fq.77-78.
3
Oda Ekonomike e Kosovës, “Karakteristikat e Integrimit Rajonal, CEFTA”, shtator, 2007.
6

7. Taksa doganore ne vlerë aplikohet pothuajse ne te gjitha sistemet bashkohore doganore.
Kjo takse ka per qellim mbrojtjen e prodhimeve vendore nga konkurrenca
nderkombetare.
Ky lloj I takses mund te ketë edhe efekte negative: psh importimi I teknologjise moderne,
e cila ne tregun e jashtem ka vlere te madhe dhe kjo eshte arsyeja e mos importimit te
kesaj teknologjie.
Si cilesi negative e kesaj takse doganore paraqitet edhe problemi I caktimit te bazes
llogaritese doganore per shkak te deklarimit jo korrekt të vlerave ne fatura.
Shuma e llogaritur e takses doganore ne vlerë gjithmonë eshte e lidhur me levizjen e
çmimit ne treg.
Anët pozitive te kesaj takse doganore jane:
1. Ngarkohen te gjitha mallrat ne mënyrë adekuate me vleren e tyre,
2. Arrin efekte te plota te mbrojtjes se prodhimeve vendore, si dhe efektet fiskale.
3. Mënyra e llogaritjes se takses doganore eshte shume e thjesht.
Anët negative te takses doganore jane:
1.Qdo zbritje e çmimit ne tregun e jashtem me rastin e aplikimit te takses doganore ne
vlerë,
2.Nuk stimulon importin e mallrave te reja dhe cilesore,
3.Krijon hapesirë per deklarimin jo korrekt te vlerës së mallit duke prezantuar fatura jo
korrekte. 4
Taksa doganore specifike
Taksat doganore specifike paraqiten shume vonë. Per herë të parë ato paraqiten ne
gjysmen e dyte te shek. XIX .
Taksa doganore specifike llogaritet dhe arketohet sipas njësis matese te mallit doganor
( Kilogrami, litri, copa, tonelata).
Per aplikimin e kesaj takse doganore eshte e parendesishme vlera e mallit.
Mangesia me e madhe e kesaj takse doganore eshte se ajo I ngarkon te gjitha mallrat
njesoj, pavaresisht nga cilesia dhe vlera reale e tyre.
Taksa e kombinuar doganore
Menyrat me te shpeshta te kombinimit te taksave doganore ne vlerë dhe atyre specifike
janë këto:
1.Në shtetet te cilat aplikojne ne kete kombinim te taksave doganore dhe atyre specifike
me ligjet mbi tarifat doganore kane percaktuar qe per disa prodhime te caktuara norma e
takses doganore te jetë ne vlerë.
4
Dr. HETEMI, Mehdi, ,E Drejta Ndërkombëtare Tregtare-Afariste, 2007,faqe 23
7

8. 2.Ne disa shtete me rastin e importimit te disa mallrave te caktuara eshte parapar qe ne
tarifat e tyre doganore ne te njejten kohe te llogaritet taksa doganore ne vlerë dhe taksa
doganore specifike.
3. Në tarifat doganore te disa shteteve ka qenë e parapare qe per disa mallra te caktuara te
paguhet taksa doganore ne vler me kusht qe taksa e paguar doganore te mos jet me e
vogel se taksa doganore specifike. 5
2.2 Taksat doganore sipas veprimit Ekonomiko – politik
Taksat doganore sipas veprimit ekonomiko-politik jane:
a) Taksa doganore Fiskale,
b) Taksa doganore Mbrojtese,
c) Taksa doganore Ndaluese,
d) Taksa doganore Plotesuese (retorzive),
e) Taksa doganore Preferenciale,
f) Taksa doganore Diferenciale,
g) Taksa doganore Antidompinge,
h) Taksa doganore Kompensuese dhe
i) Taksa doganore Sezonale.
a) Taksa doganore fiskale
Fillimisht pas paraqitjes se vet si instrument doganore, taksa doganore ka pasur karakter
fiskal. Qellimi I aplikimit te takses doganore ka qene qe te arketohen sa me shume mjete
ne arken shteterore. 6
Gati ne te gjitha sistemet bashkohore doganore aplikohet taksa doganore per nje kategori
te caktuar te mallrave ( pemët e jugut, kafeja, qaji aziatik, derivatet e naftes etj.)
b) Taksa doganore Mbrojtese
Nga te gjitha llojet e taksave doganore, kjo takse eshte me e perhapura ne botë.
Pra taksa doganore e cila ka per qellim mbrojtjen e ekonomisë nacionale ne teresi apo te
ndonje dege ne veqanti nga konkurrenca nderkombetare quhet takse mbrojtese doganore.
Taksa doganore mbrojtese aplikohet vetëm në rrethanat kur kete e kerkojnë interesat
ekonomik.
Ne Kosove aktualisht per shkak se mungojn prodhimet vendore taksa doganore qe
zbatohet nuk e ka karakterin mbrojtes.
c) Taksa doganore Ndaluese
Taksa doganore ndaluese eshte takse doganore e cila angazhohet per ndalimin e importit.
Taksar doganore ndaluese apo (probihitive) jane te karakterit te perkohshem.
5
http://sq.wikipedia.org/wiki/Dogana datë 08.01.2013 ora 19:00
6
Aty,
8

9. Këto taksa jane instrument jo I pershtatshem per kufizimin e qarkullimit nderkombetar te
mallrave dhe shpeshher japin kunderefekte.
d) Taksa doganore plotesuese
Keto taksa kane karakter politik. Aplikohet vetëm ndaj mallrave te vendeve te caktuara.
Aplikimi I taksave Plotesuese doganore mund te kete ndikim negativ ne tregun dhe ne
prodhimtarine vendore.Ai mund te shkaktoj edhe çrregullime te cilat jane me te demshme
se sa aplikimi I taksave ndaluese.
e) Taksat doganore Preferenciale
Taksa doganore preferenciale eshte privilegj I veçant doganor.
Me aplikimin e perqindjeve te ulta te taksave doganore me qellim qe malli me origjin te
vendeve te caktuara te kete status me te volitshem se sa malli I njejt nga vendet e tjera,
taksa doganore fiton karakterin preferencial.
f) Taksat doganore Diferenciale
Per dallim nga taksat doganore preferienciale me taksat doganore diferenciale mallrat me
origjine nga shtetet e caktuara vihen ne pozite diskriminuese ne raport me mallrat nga
shtetet tjera.
Taksat doganore diferenciale kanë karaktet politik.Taksat diferenciale kane karakter ose
ndalues ose plotesues.
g) Taksat doganore Antidumpinge
Pavaresisht se me norma perkatesisht me konventa nderkombetare nuk eshte e lejuar disa
shtete I shesin prodhimet e veta ne tregun nderkombetar me qmime me te ulta nga ato me
te cilat te njejtat prodhime shiten ne tregun e vendit.
Me qellim te luftimit te qmimeve damping si mase mbrojtese me se shpeshti aplikohet
taksa doganore shtes.kjo forme e takses doganore quhet takse doganore Antidumping
h) Taksa doganore Kompensuese
Taksa doganore kompensuese paraqet takse te veçante te mbrojtjes doganore.
Ajo aplikohet per importimin e mallrave per te cilat ne shtetet eksportuese jane parapare
premi dhe masa te tjera stimuluese per eksport. 7
Me qellim qe te mbrohen prodhimet vendore taksat doganore antidampinge dhe
kompensuese jane aplikuar ne sistemet doganore te shumices se vendeve anetare te
GATT- it (General Agreement on Tariffs and Trade ).
i) Taksat doganore sezonale
Taksa doganore sezonale aplikohet vetem per prodhime bujqesore. Ajo aplikohet gjate
sezonit te caktuar vjetor. Kjo behet posaqerisht ne rastet kur prodhimet bujqesore nga
importi shkaktojn destabilizimin e tregut te mbrendshem te shtetit ne te cilin aplikohet ky
lloj I takses doganore.Ne aspektin e veprimit ekonomik kjo takse ka karakter mbrojtes.
7
Po Aty,
.
9

10. 3. Ndikimet e taksës doganore në ecuritë ekonomike dhe sociale
Ndikimet e takses doganore ne ecurit ekonomike dhe sociale jane:
a) Ndikimi I takses doganore ne import,
b) Ndikimi I takses doganore ne prodhimtarise vendore,
c) Ndikimi I takses doganore ne raportet e ofertes dhe te kerkeses,
d) Ndikimi I takses doganore ne çmimin e mallit
e) Ndikimi I takses doganore ne punesim,
f) Ndikimi I takses doganore ne ngritjen e buxhetit shteteror.
a) Ndikimi i takses doganore ne import
Norma e takses doganore per mallra nga importi ne te gjitha sistemet bashkohore
doganore caktohet me Ligjin mbi tarifat doganore.
Në rastet kur per nje mall te caktuar me ligjin mbi tarifat doganore eshte percaktuar
norme e ulet e takses doganore importi I atij malli natyrisht se rritet. Kjo shkakton rritjen
e konkurrences se mallrave me origjin te huaj ndaj prodhmeve te vendit.
b) Ndikimi i takses doganore ne prodhimtarin vendore
Ne te gjitha vendet taksa doganore ka ndikim te drejtperdrejt ne prodhimtarin e vendit
dhe me zhvillimin e saj.
Në rradhe te pare kjo vlen per lenden e pare, per materialin riprodhues, per pajisjet per
prodhim dhe per pjeset e prodhimit.
Kjo ndodh veçanerisht ne vendet ne zhvillim te cilat per shkak te normes se ulet te takses
doganore pesojne nga konkurrenca e prodhimeve te vendeve industrialisht me te
zhvilluara.
c) Ndikimi i takses doganore ne raportet e Ofertes dhe te Kerkeses
Taksa doganore ka mjaft ndikim edhe ne vellimin e ofertes, perkatesisht te kerkeses ne
treg.
Në rastet kur oferta per nje mall te caktuar ne tregun e vendit eshte e vogel, e njejta mund
te rritet duke zbritur norma e takses doganore.Kjo shkakton rritjen e importit I cili rrit
oferten per mallin e caktuar me origjin te huaj. 8
d) Ndikimi i takses doganore ne çmimin e mallit
Taksa doganore ka ndikim te drejtperdrejt me rastin e formimit te çmimeve te mallrave
ne tregun konkret.
8
Oda Ekonomike e Kosovës, “Karakteristikat e Integrimit Rajonal, CEFTA”, shtator, 2007
10

11. Perveq ndikimit direkt ekziston edhe ndikimi indirekt I takses doganore ne çmimin e
mallrave.Kjo e ngrit edhe çmimin e mallit qe importohet dhe krijon hapesir per ngritjen
edhe te qmimit te mallit me origjin vendore.
e) Ndikimi i takses doganore në punësim
Taksa doganore per mallrat nga importi mund te ndikoj ne rritjen e punesimit,
perkatesisht te zvogelimit te papunesis.Qeshtja e zgjidhjes se papunesis nuk duhet te
kerkohet ne aplikimin e taksave te larat doganore.Ky problem social duhet te tejkalohet
me masat e politikes ekonomike, konkretisht nepermjet investimeve kapitale per
realizimin e programeve te reja prodhuese dhe per absorbimin e investimeve ne
ekonomine e vendit.
f) Ndikimi i takses doganore ne ngritjen e buxhetit shteteror
Taksa doganore merr pjes ne ngritjen e buxhetit me nje perqindje te vogel, kurse ne
vendet ne zhvillim ka ndikim me te madh ne buxhetin e nje shteti.
Në vendet te cilat gjenden ne fazen e tranzicionit taksa ka ndikim edhe me te madh ne
ngritjen edhe stabilizimin e buxhetit shteteror.
Ne Kosove mund te thuhet se per momentin taksa doganore ka karakter fiskal.
Sipas mënyrës së procedimit të mallit: doganat unike dhe diferenci ale
(varësisht prej procedimit unik apo të ndryshëm të doganimit të mallrave që hynë nga
vendet të ndryshme, prej rrugëve transportuese apo prej mjeteve të transportit.
Njëformë e doganave diferenciale paraqesin doganat preferenciale dhe doganatluftarake
(retrozive), të cilat aplikohen ndaj ndonjë vendi në rrethana të jashtëzakonshme, në
mënyre që ai vend të detyrohet të lëshojë pe. 9
9
Dr .SUCESKA, Mersida ,Bazat e Kriminalitetit Ekonomik, Prishtinë. 2006.fq.53-55
11

12. Përfundim
Në këtë punim pamë se si funksionon sistemi doganor,dhe kemi ardhur në përfundim dhe
shohim se në republikën e Kosovës, tregtia e jashtme ka mbetur nën hijen e zhvillimit të
përgjithshëm ekonomik, kur dihet se e tërë ekonomia vendore ishte shkatërruar dhe për
një kohë të gjatë kishte mungesë të
institucioneve shtetërore funksionale dhe të
infrastrukturës ligjore.
Me vendosjen e Administratës Ndërkombëtare në Kosovë në vitin 1999 dhe me fillimin e
punës së Shërbimit Doganor të UNMIK-ut, u bënë përpjekje të vendosej një regjim i
tregtisë ndërkombëtare, kufijtë e Kosovës konsideroheshin ndërkombëtar, përpos kufijtë
me ish – Jugosllavinë e më vonë edhe me Unionin Serbi – Mali i Zi. Ndaj mallrave që
importoheshin u vendos taksa doganore prej 10 % (përveç me Maqedoninë).
Përveç kësaj, UNMIK-u si bartës i politikës doganore nuk i ka marrë parasysh kërkesat e
biznesit për lirim nga taksa doganore për produkte të ndryshme si: lëndët e para, pajisjet
dhe teknologjinë, etj. Një tjetër politikë e gabueshme ishte dhe mosaplikimi i barrierave
tjera doganore sikur se vepronin vendet fqinje. Mos aplikimi i këtyre instrumenteve
doganore bëri që prodhuesit vendor të gjenden në situatë të palakmueshme në raport me
prodhuesit e vendeve fqinje. Ne theksojmë fuqishëm aplikimin e politikave liberale
tregtare, por gjithnjë në frymën e reciprocitetit dhe koshiencës ndërkombëtare.
Kjo politikë ka vazhduar deri me miratimin e Marrëveshjet e Tregtisë së Lirë me vendet e
rajonit, dhe me hyrjen në fuqi të CEFTA (Marrëveshja e Tregtisë së Lirë të Evropës
Juglindore). Duhet theksuar se Kosova edhe pse akoma nuk e kishte shpallur pavarësinë
ishte pranuar si palë në këtë marrëveshje. Mirëpo edhe pas pavarësisë ne Kosovë
Sistemi Doganorë mbetet njëra ndër format e vetme të të hyrave buxhetore të vendit,dhe
sfidë mbetet menaxhimi dhe kontrolli doganor në pikat veriore të vendit dhe forma e re e
kontrollit kufitar IBM ( Integrated Boundary Monitoring ),e filluar për zbatim me
Repubiken e Serbisë.
12

13. Referencat:
•
RRACI, Ylber, “Sistemi Doganor në Kosovë”, Grafika Rezniqi, Prishtinë, mars
2003,faqe 28-35
•
Oda Ekonomike e Kosovës, “Karakteristikat e Integrimit Rajonal, CEFTA”,
shtator, 2007.
•
Dr. SUCESKA ,Mersida, Bazat e Kriminalitetit Ekonomik, Prishtine. 2006,
•
Dr. HETEMI,Mehdi, E Drejta Ndërkombëtare Tregtare-Afariste ,Prishtinë,2007,
•
http://sq.wikipedia.org/wiki/Dogana
13