Krizat financiare globale ne kosove ligj 13 myrvete badivuku-pantina

1. Prof.dr. Myrvete
Badivuku-Pantina
Lenda: KRIZAT EKONOMIKE
Ligj. 13

2. NDIKIMI I KRIZES FINANCIARE
GLOBALE NË EKONOMINE E
KOSOVES

3. Ekonomia e Kosoves
 Edhe pse në vitet e pas luftës ka shënuar
një rritje ekonomike, Kosova është ende
vendi më i pazhvilluar në Evropë
 Gjatë vitit 2009 ekonomia e Kosovës
shenoi një rritje reale të PBB-së prej 4.0%,
kurse gjatë vitit 2010 rritja e shenuar ishte
prej 4.6%, ndërsa vlera e PBB-së arriti në
4.2 miliardë euro.

4.  Rritja ekonomike gjatë këtyre viteve u gjenerua
kryesisht nga rritja e konsumit privat dhe
investimeve publike, të cilat kryesisht u
financuan nga kreditë e sektorit bankar,
dërgesat e emigrantëve, rritja e
konsiderueshme e shpenzimeve publike si dhe
asistenca e jashtme.
 Rritja ekonomike e vitit 2010 ishte rezultat
kryesisht i kontributit të sektorit privat,
përkatësisht konsumi dhe investimet e këtij
sektori, për dallim prej vitit 2009 kur kontribuesi
kryesor i rritjes ekonomike ishte sektori publik.

5.  Derisa në vitin 2009 ekonomia e Kosovës u
karakterizua me deflacion (-2.4%), gjatë vitit
2010 shënoi rritje të inflacionit, kur indeksi i
çmimeve të konsumit arriti në 3.5%.
 Varshmëria e lartë të ekonomisë së vendit
nga importet ndikon edhe në lëvizjet e
çmimeve në Kosovë, prandaj presionet
inflacioniste në nivelin global gjatë vitit 2010
ndikuan që edhe ekonomia e Kosovës të
ketë rritje të inflacionit (rritja e çmimeve të
produkteve ushqimore, derivateve te naftës).

6.  Gjendja në tregun e punës mbetet e rëndë, ku
vazhdon të mbizotërojë normë e lartë e
papunësisë, rreth 45% (ESK), tani 35%
 Bazuar në të dhënat e Ministrisë e Punës dhe
Mirëqenies Sociale (MPMS), gjatë viteve
2004-2010, mesatarisht 30,000 persona në vit
janë regjistruar si punëkërkues te rinjë, ndersa
numri mesatar i vendeve të reja të punes për
çdo vit ishte rreth 7,500.
 Vlerësohet se rreth 80% të të punësuarëve në
Kosovë janë të punësuar në sektorin privat,
ndërsa në sektorin publik jane te punësuar

7. Efektet e krizes financiare globale
 Efektet e krizes financiare globale janë
ndier në mënyrë indirekte në ekonominë e
Kosoves.
 Rritja e papunësisë si në Evropë, ashtu
edhe në Amerikën Veriore ka ndikuar në
uljen e dërgesave nga diaspora, të cilat
gjatë vitit 2009 shënuan rënie prej 5.6%,
mirëpo gjatë vitit 2010 dërgesat e
kosovarëve nga diaspora shënuan një
rritje të lehtë në krahasim me vitin 2009.

8.  Derisa remitencat kanë kontribuar në uljen
e varfërisë, ato nuk kanë luajtur rol të
rëndëshsiëm në nxitjen e aktivitetit
eoknomik.
 Pjesa më e madhe e remitencave
përdoret për konsum, dhe vetëm një pjesë
e vogël përodret për investime në biznes
ose për edukim.
 Ndresa, PBB per koke banori gjate kesaj
periudhe ka shenuar nje rritje te lehte, prej
rreth 1500 euro deri ne rreth 1800 euro.

9. Sistemi bankar në Kosovë
 Struktura e sistemit bankar të Kosovës në
vitin 2010 ishte e ngjashme me atë të vitit të
kaluar, si për nga numri i bankave ashtu
edhe për nga struktura e pronësisë së tyre.
 Në vitin 2010, në tregun bankar të Kosovës
operuan tetë banka komerciale, prej të cilave
gjashtë ishin me pronësi të huaj ndërsa dy
me pronësi vendore

10.  Bankat me pronësi të huaj dominojnë ne
tregun bankar në Kosovë, duke menaxhuar
90.2 përqind të gjithsej aseteve të sistemit
bankar (91.1 përqind në vitin 2009).
 Pjesa e mbetur e aseteve (9.8 përqind në
dhjetor 2010) menaxhohet nga dy bankat me
pronësi vendore
 Sistemi bankar në Kosovë vazhdon të
karakterizohet me një shkallë të lartë të
koncentrimit të tregut, ku rreth 77.4 përqind e
gjithsej aseteve të sistemit bankar
menaxhohen nga tri bankat më të mëdha.

11.  Sistemi bankar i Kosovës mbylli vitin 2009
me një profit neto prej 29,6 milionë euro,
që paraqiste një fitim të realizuar me rreth
30.5 përqind më të ulët në krahasim më
vitin 2008.
 Mund të konkludohet se ky zvogëlim i
fitimit, nga sa u pa më sipër, është rezultat
i ngadalësimit të kredidhënies, përderisa
shpenzimet ndoqën një trend më të
shpejtë të rritjes sesa të hyrat.

12. Ndikimi i krizes globale financiare ne
sektorin bankar te Kosoves
 Efektet e krizës financiare verehen tek
paratë e dërguara nga kosovarët që
punojnë e veprojnë në diasporë.
 Këto para që dërgohen nga diaspora në
Kosovë për shumë familje janë si burim i
vetëm i të ardhurave, pasi që papunësia
është e lartë në Kosovë.

13.  Si rezultat i krizës financiare, disa nga
kosovarët që punojnë jashtë vendit mund
ta humbin punën, pasi që korporatat e
mëdha kanë zvogëluar numrin e
punetoreve, në mënyrë që t’i ulin
shpenzimët dhe ta mbijetojnë këtë krizë.
 Konkretisht, rritja e papunësisë si në
Evropë, ashtu edhe në Amerikën Veriore ka
ndikuar në uljen e dërgesave nga diaspora
në Kosovë, të cilat gjatë vitit 2009 shënuan
rënie prej 5.6% ne krahasim me vitin 2008

14.  Kosova eshte ballafaquar me efekte negative
sa i përket investimeve të huaja , pasi që
shumë ekonomi të fuqishme frikësohen të
hyjnë në fazën e recesionit, si shkak i
krizës financiare.
 Gjatë viteve te fundit Kosova nivelin me te larte
te IHD ka arritur ne vitin 2007 me 440 milionë
Euro, duke u pasuar me nje renie te lehte ne
vitin 2008 dhe 2009, si pasoje, ne mes te
faktoreve tjere te brendshem, edhe i ndikimit të
krizes financiare globale.
 Gjatë vitit 2009 u shënua rënia e IHD prej

15.  Eksportet e Kosovës në vitin 2009 u
karakterizuan me një rënie të theksuar, gjë
që pjesërisht mund të jetë si pasojë e
krizës globale, ndërsa në vitin 2010 me
rimëkëmbjen e ekonomisë botërore erdh
deri te rritja e kërkesës në tregun botëror.
 Meqë rreth 90% të metaleve të
eksportuara nga Kosova janë xehe të
nikelit, kjo ndikoi që eksportet e Kosovës
të shënojnë rritje prej 77.8%, duke arritur
vlerën prej 294 milionë euro.

16.  Ekonomia e Kosovës vazhdon të mbetet e
hapur ndaj botës së jashtme sa i përket
këmbimit tregtar, duke bërë që shkalla e
hapjes tregtare në vitin 2010 të arrijë në
59.3% të PBB-es, ne krahasim me 54.3%
sa ishte në vitin 2009.
 Por, kjo hapje e ekonomise kosovare ndaj
botës së jashmte është pothuajse e
njëanshme, që dmth. e bazuar në import.

17.  Indeksi i kapitalit tregon kapitalizim për
17%, rezervat e likuiditetit janë mjaft të
sigurta, me një rritje të vogël edhe në profit.
 Bankat në Kosovë janë të varura nga
tregjet lokale; ato kanë më shumë
depozita se sa kredi, që në këtë rast
është indikator pozitiv për të parandaluar
krizën në Kosovë.
 Gjatë vitit 2009 bankat e reja të futura në
tregun banker te Kosoves kanë rritur
konkurrenën kështu që normat e interesit
të ofruara për klient të janë sadopak më të

18.  Të gjitha institucionet financiare që
operojnë në Kosovë theksojnë se ato
janë shumë të kujdesshme në vlerësimin
e kredi kërkuesve, në mënyrë që të
sigurohen për kapacitetin rikthyes të
kredimarrësit.
 Trusti ka pësuar një rënie në vlerën e
aksioneve por nuk ka pasur humbje. Trusti
nuk ka ndërmarre asnjë hap për shitjen e
këtyre aksioneve, përderisa vlera e tyre të
mos rritet sërish

19.  Mund të konstatohet se Kosova ka qenë
vendi më pak i integruar në rajon, andaj si
rrjedhim ajo e ka shmangur ndikimin e
plotë te krizës financiare globale