Prezentacja na temat przepisu prawnego i normy prawnej

1. Temat: Przepis prawny a norma
prawna. Wykładnia prawa
WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE

2. Przepis prawny
Przepis prawny jest podstawową
jednostką aktu normatywnego.
Ustawa np. składa się z artykułów,
z których każdy jest przepisem
prawnym. Z przepisów odtwarzamy
normy prawne.
Przepis prawny to zatem zdanie w sensie gramatycznym
oznaczone jako artykuł /art.1/, paragraf /§1/, czy ustęp /1/,
będący jednostką redakcyjną tekstu prawnego.

3. Norma prawna - trójelementowa koncepcja budowy normy prawnej
Norma prawna (łac. norma - reguła, przepis, prawidło) to wypowiedź zawarta w akcie
prawotwórczym, wyrażająca polecenie ogólnego zachowania się w konkretnych
okolicznościach.
- sankcja – określa negatywne
następstwa, jakie spotkają
adresata, jeśli zachowa się w
sposób niezgodny z zasadą
wyrażoną w dyspozycji
- hipoteza – określa warunki
zastosowania normy
prawnej oraz jej adresata
- dyspozycja – określa
właściwy sposób zachowania
się adresata w okolicznościach
wskazanych w hipotezie
(wskazuje, co należy zrobić, by
uniknąć sankcji)

4. Norma prawna - dwuelementowa koncepcja budowy normy prawnej
Krytyczna wobec trójelementowej koncepcji budowy normy prawnej teoria głosi,
że norma prawna jest złożona z dwu oddzielnych norm.
- składającej się z hipotezy i dyspozycji
- składającej się z hipotezy, którą jest naruszenie normy
sankcjonowanej i dyspozycji będącej w rzeczywistości sankcją
Każda z nich zakłada inne okoliczności, adresata oraz zachowanie.
Druga znajduje zastosowanie, gdy nie zostanie zrealizowana pierwsza.

5. Pojęcie przepisu nie jest tożsame z pojęciem normy, gdyż istnieją normy o bardzo
rozbudowanych hipotezach czy też dyspozycjach, które ze względów technicznych nie są
sformułowane w jednym przepisie, a zdarza się, że nawet nie w jednym akcie prawnym.
Rodzaje norm prawnych
- dyspozycja pozwala wybrać
sposób postępowania
- w dyspozycji jest sformułowany zakaz ( np. zakaz
zabijania )
- w dyspozycji jest
sformułowany nakaz

6. Rodzaje norm prawnych
- są stosowane tylko wtedy, gdy
podmioty prawa nie przyjęły innych
reguł niż wyrażone w dyspozycji
- podmioty prawa nie mogą
decydować, czy należy się
zastosować do tych norm

7. Rodzaje norm prawnych
- obowiązujące na części
terytorium państwa
- obowiązujące na obszarze
całego państwa

8. Sankcja

9. Rodzaje norm postępowania
W każdym państwie poza normami prawnymi stanowionymi przez właściwe organy
państwa istnieją także inne normy określające postępowanie ludzi w określonych
sytuacjach. Są to normy obyczajowe i normy moralne.

10. Rodzaje norm postępowania
Nawyk – norma
wyznaczająca, jak w
konkretnych przypadkach
(sytuacjach) powinno się
postępować.
Szczególnym
rodzajem norm
moralnych są
normy religijne
stanowione przez
organizacje
kościelne i różne
związki
wyznaniowe.
Norma moralna -
uzasadnienie
aksjologiczne (ocena
czynów jako dobre lub
złe) a nie, jak w
przypadku norm
obyczajowych,
wytworzony i
utrwalony
powszechnie nawyk
postępowania.

11. Norma prawna i moralna - różnice

12. Prawo naturalne a prawo pozytywne
Prawo naturalne to zbiór norm, które
obowiązują niezależnie od tego, czy zostały
potwierdzone i uznane przez władzę państwową.
Ich źródłem jest wyznawany system wartości.
Prawo pozytywne to zbiór norm ustanowionych
przez władzę publiczną, obowiązujących w danym
państwie.

13. Prawo a moralność
Prawo Moralność
Prawo
Moralność
- Istnieją zachowania regulowane tylko
przez normy moralne, np. zakaz donosicielstwa.
- Niektóre zachowania są regulowane tylko
przez normy prawne, np. zasady podejmowanie
czynności prawnych.
- Do zachowań regulowanych zarówno przez prawo,
jak i moralność należy np. zakaz zabijania.
- Każde zachowanie regulowane przez prawo jest
także regulowane przez moralność.
- Zakres czynności regulowanych przez prawo jest
węższy niż regulowanych przez moralność.

14. Cechy państwa prawa
Państwem prawa, zwanym również państwem praworządnym, określa się takie państwo,
w którym stabilne prawo określa kompetencje, organizację organów władzy oraz ich
stosunki z obywatelami i innymi podmiotami prawa. Przedstawiciele takiego państwa
działają w granicach prawa, a także realizują zasadę równości obywateli wobec prawa.
Obywatele mogą zaś czynić wszystko, czego prawo im nie zabrania.
Cechy państwa
prawa
Cechy państwa
prawa
ustrój
demokratyczny
ustrój
demokratyczny
hierarchiczność
systemu źródeł prawa
hierarchiczność
systemu źródeł prawa
przestrzeganie
procedur prawnych
przestrzeganie
procedur prawnych
równość wobec
prawa
równość wobec
prawa
jasne i stabilne
prawo
jasne i stabilne
prawo

15. Zasada nullum crimen sine lege
Zasada „nie ma przestępstwa bez przepisu prawa” jest fundamentalną zasadą
państwa prawa.
Oznacza ono, że:
• czyn zagrożony karą oraz samą karę należy opisać w ustawie,
• typy czynów zabronionych, przesłanki zastosowania sankcji przymusowych i
odpowiedzialności, rodzaje i granice sankcji muszą być ściśle określone w
ustawie,
• pociągnięcie do odpowiedzialności karnej jest uwarunkowane obowiązywaniem
ustawy w chwili popełnienia czynu.

16. Wykładnia prawa
Wykładnią prawa nazywa się czynność intelektualną, na podstawie której z treści
przepisów prawnych są formułowane normy. Interpretacja (wykładnia) prawa poprzedza
zastosowanie normy prawnej.
Wykładnia odbywa się według przyjętych zasad, zwanych regułami egzegezy prawniczej.
Podstawowymi sposobami wykładni prawa są wykładnie:
• językowa,
• systemowa i funkcjonalna.
Pomocniczo zaś można stosować wykładnię:
• historyczną,
• porównawczą.

17. Wykładnia prawa
Rodzaje wykładni ze względu na:
Dokonującego
Formalna – dokonywana przez organy państwa.
Autentyczna – dokonywana przez prawodawcę.
Legalna – dokonywana przez organ, któremu prawodawca przyznał kompetencje do interpretowania prawa.
Operatywna – dokonywana przez organy stosujące prawo (sądy, organy administracji).
Doktrynalna – dokonywana przez przedstawicieli nauk prawnych.
Nieoficjalna – dokonywana przez prawników na potrzeby podejmowania decyzji przez różne podmioty.
Przyjęte metody
Językowa – treść przepisu zostaje ustalona na podstawie analizy języka, którym jest on wypowiedziany.
Systemowa – normy wyprowadza się z systemu prawa, w którym funkcjonuje dana ustawa. Jej częścią jest
wykładnia logiczna (zamiar prawodawcy jest wypowiedziany na podstawie zasad logiki).
Celowościowa – uwzględnia cel, jaki dany przepis powinien zrealizować, bierze pod uwagę kontekst społeczny,
ekonomiczny lub aksjologiczny.
Efekt
Dosłowna – dokonywana na podstawie różnych rodzajów wykładni.
Rozszerzająca – polega na wyborze spośród znaczeń uzyskanych na podstawie różnych wykładni znaczenia
szerszego niż uzyskane w wyniku wykładni językowej.
Zawężająca – polega na wyborze spośród znaczeń uzyskanych na podstawie różnych wykładni znaczenia
węższego niż uzyskane w wyniku wykładni językowej.

18. Reguły wnioskowań prawniczych
Stosowanie wnioskowań prawniczych jest często nazywane wykładnią logiczną. Takie
wnioskowanie polega na tym , że z obowiązywania określonej normy „X” ustala się
logiczny wniosek o obowiązywaniu normy „Y”. Do typowych reguł wnioskowań
prawniczych zaliczamy:
• rozumowanie a contrario – wnioskowanie z przeciwieństwa, polegające na założeniu, że
norma nie stosuje się do sytuacji, do których nie odnosi się wprost,
• rozumowanie a simile – wnioskowanie przez analogię, przeciwieństwo rozumowania a
contrario, polega na zastosowaniu do sytuacji nieuregulowanych przez przepisy –
przepisów regulujących podobne sytuacje,

19. Reguły wnioskowań prawniczych
• rozumowanie z celu na środki – opiera się na założeniu, że jeśli dozwolony jest cel, to
środki do niego prowadzące także są dozwolone,
• wnioskowanie a fortiori – występuje w dwóch postaciach – z większego na mniejsze
(komu wolno więcej, temu tym bardziej wolno mniej) oraz z mniejszego na większe (komu
wolno mniej, temu tym bardziej nie wolno więcej),
• wnioskowanie reductio od ad absurdum – sprowadzenie do absurdu, oznacza, że jeżeli
w wyniku rozumowania dochodzimy do nonsensownych wniosków, to należy tego
rozumowania zaniechać.

20. ZAPAMIĘTAJ !

21. ZAPAMIĘTAJ !
Norma prawna w swojej
treści zawiera:
- zakaz, np. kobiety w ciąży
nie wolno…
- nakaz, np. dziecko
pozostające pod władzą
rodzicielską winno
rodzicom posłuszeństwo…
- upoważnienie, np. jeżeli w
gwarancji nie zastrzeżono
innego terminu, termin
wynosi jeden rok…
Przepis prawny -
nie posiada
typowych dla norm
prawnych wyrazów:
- „ jest zobowiązany”
- „ powinno być”
- „należy”
- „jest zabronione”
- „podlega karze”

22. Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej
Portalu www.szkolnictwo.pl
Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie
w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie
i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania
w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.