Prawo ochrony środowiska. kierunek ochrona środowiska 2014

1. Prawo ochrony środowiska
Kierunek: Ochrona środowiska
Leszek Karski
2014
UKSW

2. 1. Wprowadzenie do prawa
– Pojęcie prawa, państwa
– Norma, przepis
– Stosunek prawny
– Fakt prawny
– System prawa
– Podział prawa – poziomy
– Podział systemu prawa polskiego
– Prawo konstytucyjne
– Źródła prawa polskiego
– Podstawowe zasady państwa polskiego
– Prawa człowieka i obywatela

3. Pojęcie prawa, państwa
• Prawo jest to zespół reguł ustanowionych lub uznanych
przez odpowiednie organy państwa, wobec których
posłuch bywa zapewniony poprze przymus państwa
• Prawo jako zjawisko społeczne: relacje pomiędzy
jednostkami ludzkimi, prawo nie dotyczy stosunku
człowieka do siebie samego do bóstw, prawo wyraża
wartości o szerszym zasięgu społecznym, prawo jest
produktem procesu decyzyjnego, prawo jest
formułowane i bronione przez społeczeństwo,
uzależnione od społecznego przyzwolenia
• Normatywny charakter – prawem są normy, reguły
postępowania – wzory zachowań, nie stwierdzamy faktu,
lecz wskazujemy na powinność

4. Pojęcie prawa, państwa
• Prawo jest instrumentem państwa a zarazem
ramą w jakiej porusza się państwo
• Państwo – organizacja społeczna
sformalizowana, wyposażona w organy
władztwa publicznego, i oparta na
sformalizowanym członkostwie – obywatelstwie
• Obejmuje terytorium, ludność, organizacja
polityczna, hierarchiczna, przymusowa

5. Norma, przepis
• Norma prawna – reguła postępowania
zachowania, wypowiedź normatywna –
pewien zakaz , nakaz, lub dozwolenia -
wzór zachowania
• Elementy norm prawnych:
• Hipoteza – określa adresata oraz warunki, w których stosuje się
dyspozycję
• Dyspozycja – określa zachowanie dozwolone, nakazane, zakazane
• Sankcja – rodzaj dolegliwości w przypadku nie wypełnienia
dyspozycji
• Norma jest treścią a przepis formą prawa

6. Stosunek prawny
• Jest to jeden z rodzajów stosunków społecznych, czyli
takich relacji pomiędzy przynajmniej dwiema osobami, w
których zachowanie jednej strony ( działania lub
zaniechania powodują reakcję innej strony ( działanie lub
zaniechanie ) i podlegają kontroli norm prawnych.
Stosunek prawny jest wykorzystywany przede wszystkim
w naukach prawnych dla opisania zależności pomiędzy
podmiotami prawa. Stanowi zatem cześć języka
prawniczego, zarazem jest elementem języka prawnego
• Podstawę stosunku prawnego stanowi norma prawna –
jeżeli normy prawa spotykają się z posłuchem ich
adresatów, to kształtują one faktycznie realizowane
stosunki społeczne pomiędzy podmiotami prawa

7. Stosunek prawny
• Stosunki prawne są złożone z różnych stosunków podstawowych i
stosunków pochodnych
• Ze względu na metodę regulacji możemy podzielić stosunki na:
- cywilnoprawne
- prawnoadministracyjne
- prawnokarne
Treścią są korelatywnie rozłożone prawa i obowiązki
• Zindywidualizowane są już strony stosunku prawnego oraz jego
przedmiot - dochodzi do skutku roszczenie materialne
• Podmiot stosunku nie zachowa się zgodnie z treścią obowiązku,
może powstać roszczenie procesowe, a podmiot uprawniony może
domagać się ochrony prawnej ze strony państwa

8. Fakt prawny
• Powstanie zmianę i wygaśnięcie stosunku
prawnego powodują fakty prawne
• O charakterze prawnym danego faktu
decydują normy prawne
• Charakteru faktu prawnego nie mają fakty
obojętne prawnie, czyli np. powiew wiatru

9. Podział
• zdarzenia prawne – niezależne od woli ludzi
• zachowania się ludzi:
a) czynności faktyczne
b) czynności konwencjonalne.
- czynności prawne jednostronne i dwustronne
- czynności konwencjonalne organów państwa –
- akty tworzenia prawa
- akty stosowania prawa
- akty o charakterze
konstytutywnym
-akty o charakterze
deklaratoryjnym

10. System prawa
• Jest to zbiór w pewien sposób ze sobą powiązanych i
uporządkowanych generalnych i abstrakcyjnych norm wyrażonych
w tekście aktów normatywnych – zawartych w przepisach i
obowiązujących w danym państwie w określonym czasie
• W systemie prawa możemy wyróżnić związki, które łączą normy
prawne jako elementy systemu prawnego. Są to związki treściowe,
hierarchiczne i formalne
• Związki treściowe polegają na:
• istnieniu logicznych powiązań między normami
• istnieniu wspólnej podstawy aksjologicznej norm należących do
systemu
• jednolitości pojęć języka prawnego, a co najmniej konieczność
nadawania terminom używanym w tekstach prawnych tych samych
znaczeń
• System prawa jest zupełny, niesprzeczny i pozbawiony luk

11. Podział prawa – poziomy
• Międzynarodowy
• Regionalny – UE
• Krajowy

12. Literatura
• T. Chauvin, T. Stawecki, P. Winczorek,
Wstęp do prawoznawstwa, wyd. 9,
Warszawa 2014

13. 2. Prawo ochrony środowiska i jego
znaczenie
• Dlaczego zajmujemy się prawem ochrony
środowiska
• Cel prawa ochrony środowiska
• Czym jest prawo ochrony środowiska
• Poziomy prawa ochrony środowiska
• Interes publiczny
• Wartości i zasady
• Prawa człowieka

14. Zrównoważony rozwój
• Waga zagadnień środowiskowych jako jednego z filarów
bezpieczeństwa w ramach procesu zrównoważonego rozwoju
• Konstytucja RP – art. 5
• Filar społeczny, gospodarczy, środowiskowy
• Pkt 50 art. 3 ustawy Prawo ochrony środowiska – rozumie się przez
to taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym
następuje proces integrowania działań politycznych,
gospodarczych i społecznych, z zachowaniem
równowagi przyrodniczej oraz trwałości
podstawowych procesów przyrodniczych, w celu
zagwarantowania możliwości zaspokajania
podstawowych potrzeb poszczególnych
społeczności lub obywateli zarówno współczesnego
pokolenia, jak i przyszłych pokoleń

15. Dlaczego zajmujemy się ochroną
środowiska
• Uzależnienie od komponentów środowiskowych
człowieka – jako organizmu biologicznego
• Zwiększenie intensywności zawłaszczania
komponentów
• Zwiększenie potrzeb człowieka w zakresie
konsumpcji zasobów
• Nowe publiczne zadania stawiane przed
ludzkością
• Potrzeba sprawnych instrumentów organizacji

16. Środowisko
• Pkt 39 art. 3 ustawy Prawo ochrony
środowiska – rozumie się przez to ogół
elementów przyrodniczych, w tym także
przekształconych w wyniku działalności
człowieka, a w szczególności
powierzchnię ziemi, kopaliny, wody,
powietrze, krajobraz, klimat oraz po-
zostałe elementy różnorodności
biologicznej, a także wzajemne
oddziałwania pomiędzy tymi elementami

17. Ochrona środowiska
• Pkt 13 art. 3 ustawy Prawo ochrony środowiska
– rozumie się przez to podjęcie lub zaniechanie
działań, umożliwiające zachowanie lub
przywracanie równowagi przyrodniczej
• Ochrona ta polega w szczególności na:
a) racjonalnym kształtowaniu środowiska i
gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie
z zasadą zrównoważonego rozwoju,
b) przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom,
c) przywracaniu elementów przyrodniczych
do stanu właściwego

18. Środowisko
• Ekosystem
• Monocen – jeden organizm i otoczenie
• Democen – populacja jednogatunkowa i
jej środowisko
• Pleocen – wszystkie populacje
zamieszkujące dane siedlisko i
pozostające ze sobą w związkach
ekologicznych

19. Cel
• Cel prawa ochrony środowiska jest zapewnienie
bezpieczeństwa ekologicznego na pewnych poziomach
np. na poziomie kraju – Konstytucja RP – inaczej
zachowanie równowagi ekologicznej, albo jej
przywrócenie
• Podstawowym celem prawa ochrony środowiska jest
dokreślenie ram stabilnego i trwałego rozwoju oraz jego
wdrażanie
• Na pierwszy plan wysuwają się aspekty społeczne,
gospodarcze i środowiskowe

20. Bezpieczeństwo ekologiczne
• Bezpieczeństwo ekologiczne – współcześnie podstawowy element
instytucji bezpieczeństwa państwa
• Bezpieczeństwo jest podstawowym filarem Konstytucji RP z 1997 r.
– art. 5, art. 74 i art. 146
• Bez bezpieczeństwa ekologicznego nie może istnieć współczesna
cywilizacja
• Lokalne kryzysy środowiskowe spowodowały, iż zaczęto brać pod
uwagę nowy element bezpieczeństwa a mianowicie bezpieczeństwo
ekologiczne
• Podkreśla się rangę zasobów środowiskowych, będących
podstawową siłą napędową gospodarek, które decydują o
egzystencji państw, przedsiębiorców i każdego człowieka
• Aktualnie zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego stanowi
podstawowe wyzwanie
• Wiele skal i perspektyw

21. Bezpieczeństwo ekologiczne –
antropocentryczne podejście
• Bezpieczeństwo ekologiczne należy
rozumieć jako stan, który umożliwia
pokrycie bieżącego i perspektywicznego
zapotrzebowania na zasoby w sposób
technicznie i ekonomicznie uzasadniony,
przy zachowaniu wymagań ochrony
środowiska – definicja
• Kultura pieniądza – racjonalne podejście –
anglo-germańskie

22. Bezpieczeństwo ekologiczne –
biocentryczne podejście
• Bezpieczeństwo ekologiczne taki stan
ekosystemu, w którym ryzyko zakłóceń
jest niewielkie, jest to również proces,
trwały i ciągły, który zmierza do
zapewnienia egzystencji wszystkich
elementów ekosystemu
• Romantyczne podejście – słowiańskie

23. Bezpieczeństwo ekologiczne –
biocentryczne podejście
• Bezpieczeństwo ekologiczne taki stan
ekosystemu, w którym ryzyko zakłóceń
jest niewielkie, jest to również proces,
trwały i ciągły, który zmierza do
zapewnienia egzystencji wszystkich
elementów ekosystemu
• Romantyczne podejście – słowiańskie

24. Perspektywy
• Perspektywa holistyczna
• Perspektywa ekonomiczna
• Perspektywa środowiskowa
• Perspektywa społeczna
• Perspektywa militarna
• Rola prawa

25. Dlaczego zajmujemy się prawem
ochrony środowiska
• Prawo jest centralnym ogniwem
gospodarowania środowiskiem
• Prawo ochrony środowiska jest najszybciej
rozwijającym się obszarem prawa w skali
globalnej, obok prawa gospodarczego
• Coraz większa liczba aktów prawa ochrony
środowiska na poziomie globalnym, unijnym i
państwowym
• Komplikacje
• Wzrost liczby sporów i rozstrzygnięć sądowych

26. Dominująca perspektywa polska na
prawo ochrony środowiska
• Dział publicznego prawa normujący zasady gospodarowania środowiskiem
• Dział jest zaliczany do prawa publicznego, jednak zawiera coraz więcej
norm prywatnoprawnych
• Zadania związane z przeciwdziałaniem godzeniu w bezpieczeństwo
ekologiczne należy zaliczyć do zadań publicznoprawnych z silnym
podkreśleniem przeplatania się interesu publicznego z interesem prywatnym
• Wraz z wprowadzaniem zasad wolnej konkurencji oraz coraz większym
zakresem norm prywatnoprawnych następuję przesunięcie prawa ochrony
środowiska z prawa publicznego w kierunku prawa prywatnego. Chociaż
właściwsze byłoby mówienie o wykorzystywaniu pewnych instrumentów
prywatnoprawnych dla celów publicznoprawnych ochrony środowiska
• Tradycyjne podejście kontynentalne

27. Perspektywa przedmiotowa
• Zbiór norm regulujących zasady i reguły
ochrony środowiska
• Ważny interes publiczny
• Różne warstwy prawa ochrony środowiska
• Różne instytucje prawne (cywilne,
administracyjne, karne)
• Wpływ prawa anglosaskiego

28. Warstwy prawa ochrony
środowiska
• Na aktywność człowieka względem środowiska wpływają regulacje tworzone
na różnych poziomach stanowienia prawa. Można wspomnieć o czterech
poziomach:
- międzynarodowym globalnym
- ponadnarodowym regionalnym – unijnym i międzynarodowym
regionalnym
- krajowym
- lokalnym ( - polska specyfika: wojewódzkim, powiatowym i gminnym)
• Można mówić o istnieniu prawa ochrony środowiska na poziomie krajowym -
unijnym (environmental law), międzynarodowym (environmental law)
• Na poziom krajowy w przeważającym zakresie wpływa poziom unijny i
międzynarodowy

29. Wartości
• Wartość – pewien stan rzeczy, postępowanie,
cecha – aprobowana z pewnego punktu
widzenia
• Inaczej przekonania – indywidualne lub
społeczne o tym co jest ważne w życiu i o tym
jakie cele powinny kształtować politykę
ekologiczną i prawo ochrony środowiska
• Ryzyko
• Bezpieczeństwo

30. Interes publiczny
• Rola organizacji publicznych, w tym
państw
• Rozwój
• Solidaryzm
• Ochrona słabszych
• Równość dostępu do podstawowych
komponentów środowiska

31. Zasady pryncypialne
• Zrównoważony rozwój
• Równoważenie bezpieczeństwa i rozwoju
• Równowaga pomiędzy aspektem
społecznym, gospodarczym i
środowiskowym
• Przezorność

32. 3. Międzynarodowe prawo
środowiskowe
• Charakter norm
• Źródła norm
• Organizacje międzynarodowe

33. Stosunek prawa polskiego do
prawa międzynarodowego
• Konstytucja RP
• Art. 91
• 1. Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w
Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część
krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana,
chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy.
• 2. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą
wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy
tej nie da się pogodzić z umową.
• 3. Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską
umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez
nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo
w przypadku kolizji z ustawami.

34. Charakter norm
• Prawo międzynarodowe – pomiędzy
polityką, prawem a stosunkami
międzynarodowymi
• Międzynarodowe prawo środowiskowe to
przede wszystkim publiczne prawo
międzynarodowe
• Prawo prywatne ma również znaczenie w
przypadku stosunków z dużymi
inwestorami energetycznymi

35. Fazy rozwoju MPŚ
• Przed 1972
• Sztokholm Konferencja
• 1972 – 1992
• Rio Konferencja
• 1992 – 2002
• Johannesburg
• 2002 – 2012
• Rio + 20

36. Źródła prawa
międzynarodowego
• Źródła dotyczące ochrony środowiska określone
są w Statucie Międzynarodowego Trybunału
Sprawiedliwości - art. 38
• Umowy międzynarodowe
• Zwyczaj międzynarodowy, który ma charakter
prawa (prawo zwyczajowe)
• Zasady ogólne
• Orzeczenie i doktryna
• Uchwały organów organizacji
międzynarodowych ?

37. Umowa międzynarodowa
• Umowa międzynarodowa (traktat) jest to porozumienie zawierane
pomiędzy państwami albo państwem i organizacjami
międzynarodowymi. Nie ma istotnego znaczenia nazwa
• Ważna jest treść
• Umowy międzynarodowe wiążą państwa. Podstawą wiążącej
umowy jest zgoda państw
• Umowa tworzy prawa i obowiązki podmiotów prawa
międzynarodowego.
• Dwie Konwencje Wiedeńskie
• Pierwsza została podpisana w 1969 .r prawo traktatów (reguluje
problematykę umów zawieranych pomiędzy państwami)
• Druga konwencja 1986 r. – o prawie traktatów zawieranych
pomiędzy państwami i organizacjami międzynarodowymi

38. Prawo zwyczajowe
• Prawo zwyczajowe polega na przyznaniu
waloru prawnego zwyczajowi ale tylko
wtedy, gdy proces ma zgodną praktykę w
postępowaniu i jest nieprzerwany
• Najpierw zwyczaj
• Następnie tworzenie prawa zwyczajowego

39. Zasady narodów
cywilizowanych
• Zasady ogólne
• Odnoszą się do wszystkich działów prawa międzynarodowego
Wynikają z karty ONZ
• Zostały rozwinięte i omówione w deklaracji zasad prawa
międzynarodowego z 1970 r.
• powstrzymywanie się od groźby użycia siły lub jej użycia
• załatwianie sporów międzynarodowych środkami pokojowymi
• nieingerowanie w sprawy wewnętrzne innych państw
• obowiązek współdziałania państw w różnych dziedzinach bez
względu na różnice ustrojów politycznych, gospodarczych i
społecznych
• równouprawnienie i samostanowienie narodów
• suwerenna równość państw
• obowiązek wypełniania zobowiązań w dobrej wierze

40. Szczegółowe zasady dotyczące
środowiska
• Obowiązek współpracy państw w dziedzinie bezpieczeństwa
ekologicznego
• Obowiązek informowania i konsultacji z państwami, z którymi
dzielone są zasoby
• Racjonalność i słuszność stosowana zasobów do użytkowania i
podziału korzyści
• Zasada zawierania umów w przedmiocie ochrony i eksploatacji
zasobów
• Zasada wolności badań naukowych w obszarze środowiskowym
• Obowiązek ostrzegania i informowania o sytuacjach
niebezpiecznych
• Odpowiedzialność międzynarodowa za zniszczenia i szkody
• Obowiązek pokojowego wykorzystania zasobów naturalnych

41. Podmioty stosunków
• Państwa
• Organizacje międzynarodowe
• Inni aktorzy:
- Osoby indywidualne
- Przedsiębiorcy
- NGOs

42. Reżim ochrony powietrza
• Konwencja Genewska 1979
• Konwencja genewska nie ma charakteru globalnego
• Głównie członkami są państwa Europy - 51
• Jest ona odpowiedzią na problemy kwaśnych deszczy, eutrofizacji jezior,
zanieczyszczenia w środowisku człowieka
• Podstawowymi celem konwencji jest ograniczenie oraz redukcja zanieczyszczeń, w
tym zanieczyszczeń powietrza, które przemieszczają się na dalekie odległości
• Konwencja została przygotowana w ramach Europejskiej Komisji Gospodarczej
Narodów Zjednoczonych
• Polska odegrała ogromną rolę. Polska obok krajów skandynawskich była ofiarą
zanieczyszczenia powietrza
• Mamy 8 protokołów, takie jak:
• - 1999, w sprawie unikania zakwaszenia, eutrofizacji i ozonu przyziemnego
• - 1998, w sprawie stałych zanieczyszczeń organicznych
• - 1998, w sprawie metali ciężkich
• - 1994, w sprawie dalszej redukcji emisji siarki
• - 1988, w sprawie kontroli NOx
• - 1994, monitorowanie
• unece.org/env/lrtap

43. Reżim ochrony klimatu
• Konwencja Nowojorska 1992
• Protokoł z Kioto
• unfccc.org

44. Reżimy bezpieczeństwa jądrowego
• Reżim parysko 1960 brukselski 1963 OECD ( 5,
175, 300 mln SDRs odpowiedzialności) Nuclear
Energy Tribunal
• Reżim wiedeński 1963 IAEA - Standards
• Próba powiązania reżimów – Joint Protocol 1988
• 1997 Konwencja o dodatkowej kompensacji za
szkody nuklearne
• 1986 – Konwencja o wczesnej notyfikacji i
Konwencja o pomocy

45. Literatura
• M.M. Kenig-Witkowska, Międzynarodowe
prawo środowiskowe. Wybrane
zagadnienia systemowe, Warszawa 2011

46. Stosunek prawa polskiego do
prawa UE
• Konstytucja RP
• Art. 91
• 3. Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez
Rzeczpospolitą Polską umowy
konstytuującej organizację
międzynarodową, prawo przez nią
stanowione jest stosowane bezpośrednio,
mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z
ustawami
• Zasada prymatu prawa UE

47. Dorobek Wspólnot i Unii
Europejskiej w zakresie OŚ
• Pierwsza Wspólnota EWWiS
• Traktaty rzymskie – EUROATOM i EWG
• Wygaśniecie traktatu paryskiego 2002 i
przejęcie obszaru przez WE
• Przez długi okres czasu ochroną
środowiska (do Traktatu z Maastricht)
kompetencja dorozumiana bez podstawy
traktatowej

48. Poziom unijny – TFUE
• 1 grudnia 2009 r. wszedł w życie Traktat z Lizbony z 13 grudnia 2007
r.
• Lit. d ust. 1 art. 3 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej -
zachowanie morskich zasobów biologicznych w ramach wspólnej
polityki rybołówstwa – kompetencja wyłączna UE
• Lit. e ust. 2 art. 4 TFUE - środowisko należy do kompetencji
dzielonych
• Państwa Członkowskie wykonują swoją kompetencję w zakresie, w
jakim UE nie wykonała swojej kompetencji. PC ponownie wykonują
swoją kompetencję w zakresie, w jakim UE postanowiła zaprzestać
wykonywania swojej kompetencji (art. 2 ust. 2)

49. Powiązanie i integracja
• Oprócz lit. e ust. 2 art. 4 TFUE do środowiska będą się odnosiły
pośrednio postanowienia dotyczące: unii celnej i ustanawiania reguł
konkurencji niezbędnych do funkcjonowania rynku wewnętrznego
oraz rynku wewnętrznego, polityki społecznej, spójności
gospodarczej, energii, transportu, sieci transeuropejskich, ochrony
konsumentów, polityki rolnej
• Art. 11 TFUE – Przy ustalaniu i realizacji polityk i działań Unii, w
szczególności w celu wspierania zrównoważonego rozwoju, muszą
być brane pod uwagę wymogi ochrony środowiska

50. Ochrona środowiska
• Artykuł 191 TFUE (dawny artykuł 174 TWE) ust. 1 Polityka Unii w
dziedzinie środowiska naturalnego przyczynia się do osiągania
następujących celów:
— zachowania, ochrony i poprawy jakości środowiska naturalnego
— ochrony zdrowia ludzkiego
— ostrożnego i racjonalnego wykorzystywania zasobów naturalnych
— promowania na płaszczyźnie międzynarodowej środków
zmierzających do rozwiązywania regionalnych lub światowych
problemów środowiska naturalnego, w szczególności zwalczania
zmian klimatu

51. Ochrona środowiska
• Artykuł 192 TFUE (dawny artykuł 175 TWE)
• 2. Rada, stanowiąc jednomyślnie zgodnie ze specjalną procedurą
prawodawczą i po konsultacji z Parlamentem Europejskim,
Komitetem Ekonomiczno-Społecznym i Komitetem Regionów,
uchwala:
a) przepisy przede wszystkim o charakterze fiskalnym
c) środki wpływające znacząco na wybór Państwa
Członkowskiego między różnymi źródłami energii i ogólną strukturę
jego zaopatrzenia w energię
• Wyrok z 7 marca 2013 r. Case T 370/11‑

52. Literatura
• Z. Bukowski, Prawo ochrony środowiska Unii
Europejskiej, Warszawa 2007

53. Prawo polskie

54. Podział systemu prawa polskiego -
tradycja
• Publiczne
• Konstytucyjne
• Administracyjne
• Karne
• Finansowe
• Gospodarcze publiczne
• Prywatne
• Cywilne
• Rodzinne

55. Podział systemu prawa polskiego
-przedmiotowo
• prawo ochrony środowiska
• prawo autorskie
• prawo bankowe
• prawo budowlane
• prawo energetyczne
• prawo konstytucyjne
• prawo klimatyczne
• prawo lotnicze
• prawo medyczne
• prawo nauki
• prawo o ruchu drogowym
• prawo podatkowe
• prawo rolne
• prawo upadłościowe

56. Prawo konstytucyjne
• Obejmuje normy prawne, które wyznaczają
najważniejsze zasady ustroju politycznego,
społecznego i prawnego charakteryzujące dany
kraj. Określają strukturę i zasady działania
systemu organów państwowych, wolności i
prawa oraz obowiązki człowieka i obywatela, jak
również środki ich ochrony
• Nie wszystkie państwa mają konstytucje
• W skład polskiego prawa konstytucyjnego
wchodzi Konstytucja z dnia 2 kwietnia 1997 r.,
ale nie tylko, np. ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r.
o Trybunale Konstytucyjnym

57. Konstytucja
jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej. Polska ustawa
zasadnicza normuje:
• ogóle zasady ustrojowe państwa polskiego
• Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatel
• źródła prawa
• ustrój i kompetencje organów państwa, np. sejmu, senatu,
prezydent RP, rada ministrów i administracja rządowa, samorząd
terytorialny
• kwestie wymiaru sprawiedliwości
• organy kontroli państwowej i ochrony prawa
• finanse publiczne
• stany nadzwyczajne
• zmiany Konstytucji

58. Źródła prawa polskiego
• Akty prawotwórcze inaczej możemy
nazwać aktami normatywnymi
- akty prawa powszechnie
obowiązującego art. 87 Konstytucji
- akty kierownictwa wewnętrznego art.
93 Konstytucji np. polityka energetyczna
państwa

59. Źródła – Konstytucja RP
• Art. 87
• 1. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej
Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy
międzynarodowe oraz rozporządzenia.
• 2. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej
Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty
prawa miejscowego.

60. Ogłoszenie aktów
• Art. 88 Konstytucji
• 1. Warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń oraz aktów
prawa miejscowego jest ich ogłoszenie
• Ustawa z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i
niektórych innych aktów prawnych
• Art. 1.
• 1. Ustawa określa zasady i tryb ogłaszania aktów normatywnych i
niektórych innych aktów prawnych oraz zasady i tryb wydawania
dzienników urzędowych
• 2. Zasady i tryb ogłaszania umów międzynarodowych, a także
układów zbiorowychpracy określają odrębne ustawy
• 3 Zasady i tryb ogłaszania aktów normatywnych i niektórych aktów
prawnych Unii Europejskiej oraz zasady i tryb wydawania Dziennika
Urzędowego Unii Europejskiej, zwanego dalej „Dziennikiem UE”,
określają przepisy Unii Europejskiej

61. Moc
• Moc obowiązująca wszystkich nieuchylonych
aktów prawodawczych jest w Polsce jednakowa
– akty te wdanym czasie obowiązują.
• Natomiast moc prawna aktów prawodawczych
jest różna i zależy od pozycji danego aktu w
hierarchii ustanowionej w najważniejszym
polskim akcie prawa – Konstytucji RP z dnia 2
kwietnia 1997 r. Dz.U.97.78.483

62. Zasady państwa polskiego a
środowisko
• Art. 1
• Rzeczpospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli
• Art. 2
• Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym,
urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej

63. Zrównoważony rozwój
• Art. 5
• Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności
swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i
obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa
narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się
zasadą zrównoważonego rozwoju

64. Samorząd terytorialny
• Art. 16
• 1. Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału
terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową
• 2. Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy
publicznej. Przysługującą mu w ramach ustaw istotną część zadań
publicznych samorząd wykonuje w imieniu własnym i na własną
odpowiedzialność

65. Działalność gospodarcza
• Art. 20
• Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności
gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i
współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju
gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej
• Art. 22
• Ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne
tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes
publiczny

66. Własność
• Art. 21
• 1. Rzeczpospolita Polska chroni własność i prawo dziedziczenia.
• 2. Wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest
dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem.

67. Prawa człowieka
• Art. 30
• Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło
wolności i praw człowieka i obywatela.
• Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest
obowiązkiem władz publicznych.

68. Prawa człowieka
• Art. 31
• 1. Wolność człowieka podlega ochronie prawnej.
• 2. Każdy jest obowiązany szanować wolności i prawa innych.
Nikogo nie wolno zmuszać do czynienia tego, czego prawo mu nie
nakazuje.
• 3. Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i
praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są
konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa
lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i
moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób.
Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.

69. Prawa człowieka
• Art. 32
• 1. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do
równego traktowania przez władze publiczne.
• 2. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym,
społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.

70. Zdrowie
• Art. 68
• 1. Każdy ma prawo do ochrony zdrowia.
• 2. Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze
publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej
finansowanej ze środków publicznych. Warunki i zakres udzielania
świadczeń określa ustawa.
• 3. Władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej
opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom
niepełnosprawnym i osobom w podeszłym wieku.
• 4. Władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób
epidemicznych i zapobiegania negatywnym dla zdrowia skutkom
degradacji środowiska.
• 5. Władze publiczne popierają rozwój kultury fizycznej, zwłaszcza
wśród dzieci i młodzieży.

71. Środowisko i bezpieczeństwo
• Art. 74
• 1. Władze publiczne prowadzą politykę zapewniającą
bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym
pokoleniom.
• 2. Ochrona środowiska jest obowiązkiem władz publicznych.
• 3. Każdy ma prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska.
• 4. Władze publiczne wspierają działania obywateli na rzecz ochrony
i poprawy stanu środowiska.

72. Odpowiedzialność
• Art. 86
• Każdy jest obowiązany do dbałości o stan środowiska i ponosi
odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie.
Zasady tej odpowiedzialności określa ustawa.

73. Historia prawa ochrony środowiska
• Kodeks Hammurabiego - XVIII w. p.n.e.
• Ochrona środowiska w prawie greckim i
rzymskim
• Ochrona za panowania Bolesława Chrobrego
• Ochrona lasów – Władysław Jagiełło
• Ochrona tura – pierwsza świadoma ochrona
gatunkowa na świecie – przez Jagiellonów i
Wazów
• Stefan Batory – ochrona ryb

74. Historia nowożytnego i
najnowszego prawa ochrony
środowiska• Ustawa względem zakazu łapania i sprzedawania zwierząt
alpejskich właściwych Tatrom, świstaka i dzikich kóz uchwalona w
Sejmie Galicyjskim we Lwowie 5 października 1868 roku – pierwsza
w świecie parlamentarna ustawa o ochronie gatunkowej zwierząt.
• Ustawa z dnia 10 marca 1934 r. o ochronie przyrody
• Rozporządzenie Ministra Oświaty z dnia 21 kwietnia 1947 r. wydane
w porozumieniu z Ministrami: Administracji Publicznej i Ziem
Odzyskanych o rejestrach tworów przyrody, uznanych za
podlegające ochronie
• Ustawa z dnia 7 kwietnia 1949 r. o ochronie przyrody
• Ustawa z dnia 21 kwietnia 1966 r. o ochronie powietrza
atmosferycznego przed zanieczyszczaniem
• Ustawa z dnia 31 stycznia 1980 r. o ochronie i kształtowaniu
środowiska

75. Zasady
• Zasada powszechnego korzystania (art. 4 ust. 1)
• Zasada ograniczenia korzystania ze środowiska
w dużych rozmiarach (art. 4 ust. 3 – zwykłe
korzystanie, art. 4 ust. 2 – korzystanie
wymagające pozwolenia)
• Ustawa szczegółowa – ustawa prawo wodne –
art. 31 i n.
• Zasada kompleksowej ochrony środowiska (art.
5)

76. Zasady
• Zasada prewencji (art. 6 ust. 1)
• Zasada przezorności (art. 6 ust. 2)
• Zanieczyszczający płaci (art. 7):
- stadium ponoszenia kosztów zapobiegania
zanieczyszczenia środowiska
- stadium ponoszenia kosztów usunięcia
skutków zanieczyszczenia
• Ustawa o zapobieganiu szkodom w środowisku i
ich naprawie

77. Zasady
• Zasada integracji (art. 8)
• Zasada ujednolicania - stosowania
metodyk referencyjnych (art. 12)
• Zasada subsydiarności

78. Polityka ekologiczna
• Globalny – The future we want
• UE - Dobrze żyć w granicach naszej planety
• Państwo – Polityka ekologiczna Państwa w
latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016
• Wojewódzkie programy ochrony środowiska
• Powiatowe programy ochrony środowiska
• Gminne programy ochrony środowiska

79. Informacja
• Źródłem informacji o środowisku jest w
szczególności państwowy monitoring
środowiska
• Ustawa o Inspekcji Ochrony Środowiska
• Rozporządzenia (UE) nr 166/2006 Parlamentu
Europejskiego i Rady w sprawie ustanowienia
Europejskiego Rejestru Uwalniania i Transferu
Zanieczyszczeń
• Krajowy Rejestr Uwalniania i Transferu
Zanieczyszczeń
• Art. 236a poś i n.

80. Partycypacja społeczna poziom
ponadnarodowy
• Poziom międzynarodowy: Konwnecja z Aarhus o
dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w
podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości
w sprawach dotyczacych środowiska
• Poziom UE:
- dyrektywa o udziale społeczeństwa w
przygotowywaniu planów i programów dotyczących
środowiska (2003/35/WE),
- dyrektywa o publicznym dostępie do informacji o
środowisku (2003/4/WE)
- dyrektywa w sprawie oceny skutków wywieranych
przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na
środowisko (2011/92/UE)

81. Partycypacja społeczna - poziom
narodowy
• Ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego
ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska
oraz o ocenach oddziaływania na środowisko
• Edukacja ekologiczna, badania z zakresu ochrony
środowiska oraz reklama - art. 77- art. 80c poś
• System oświaty i zrównoważony rozwój – art. 1 ustawy z
dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty

82. Trzon problematyki ochrony
środowiska
• Bioróżnorodność
• Powietrze
• Woda
• Powierzchnia ziemi
• Kopaliny

83. Ochrona zasobów
• Poś i ustawy szczegółowe (art. 81 poś)
• Szczegółowe zasady:
• ochrony wód – ustawa Prawo wodne
• gospodarowania złożem kopaliny i związanej z eksploatacją złoża ochrony
środowiska – ustawa Prawo geologiczne i górnicze
• ochrony obszarów i obiektów o wartościach przyrodniczych, krajobrazu,
zwierząt i roślin zagrożonych wyginięciem oraz drzew, krzewów i zieleni –
ustawa o ochronie przyrody
• ochrony lasów – ustawa o lasach
• ochrony gruntów rolnych i leśnych – ustawa o ochronie gruntów rolnych i
leśnych
• dziko występujących zwierząt – ustawa o rybactwie śródlądowym, ustawa
Prawo łowieckie, o rybołówstwie morskim
• ochrony zwierząt gospodarskich i domowych – ustawa o ochronie zwierząt

84. Ochrona zasobów
• Niewymienione w art. 81 Poś
• ochrony przeciw odpadom – ustawa o
odpadach, ustawa o utrzymaniu czystości i
porządku w gminach, ustawa o odpadach
wydobywczych
• ochrony powietrza – ustawa o zarządzaniu
emisjami, ustawa o systemie handlu
uprawnieniami do emisji, o substancjach
zubożających warstwę ozonową, ustawy
sektorowe – np. ustawa Prawo energetyczne

85. Ochrona zasobów jest realizowana
przez
• określenie standardów jakości środowiska
• kontrolę ich osiągania
• podejmowanie działań służących ich
nieprzekraczaniu lub przywracaniu
• ograniczanie emisji

86. Zasada proporcjonalności – art. 83
• Określając standardy jakości środowiska,
należy kierować się skalą występowania i
rodzajem oddziaływania substancji lub
energii na środowisko.
• Standardy jakości środowiska mogą być
zróżnicowane w zależności od obszarów i
są wyrażane jako poziomy substancji lub
energii

87. Programy art. 84
• Są tworzone w celu doprowadzenia do
przestrzegania standardów jakości
środowiska w przypadkach wskazanych
ustawą lub przepisami szczególnymi
• W drodze aktu prawa miejscowego
• Programy są publikowane w
wojewódzkich dziennikach urzędowych

88. Programy - treść
• 1) obszar objęty zakresem jego obowiązywania;
• 2) naruszone standardy jakości środowiska wraz z podaniem zakresu naruszenia;
• 3) podstawowe kierunki i zakres działań niezbędnych do przywracania standardów jakości
środowiska;
• 4) harmonogram rzeczowo-finansowy planowanych działań;
• 5) podmioty, do których skierowane są obowiązki ustalone w programie;
• w razie potrzeby dodatkowe obowiązki podmiotów korzystających ze środowiska, związane z
ograniczaniem oddziaływania na środowisko, polegające na:
• a) obowiązku prowadzenia pomiarów wielkości emisji lub poziomów substancji lub energii w
środowisku,
• b) obowiązku przekazywania, ze wskazaną częstotliwością, wyników prowadzonych pomiarów
oraz informacji dotyczących przestrzegania wymagań określonych w posiadanych pozwoleniach,
• c) ograniczeniu czasu obowiązywania posiadanych przez dany podmiot pozwoleń, nie krócej
jednak niż do 2 lat;
• 7) obowiązki organów administracji, polegające na przekazywaniu organowi przyjmującemu
program informacji o wydawanych decyzjach mających wpływ na realizację programu;
• 8) sposób kontroli oraz dokumentowania realizacji programu i jego efektów.

89. Ochrona powietrza – zapewnienie
jak najlepszej jakości (art. 85)
• utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej
dopuszczalnych dla nich poziomów lub co najmniej na
tych poziomach
• zmniejszanie poziomów substancji w powietrzu co
najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane
• zmniejszanie i utrzymanie poziomów substancji w
powietrzu poniżej poziomów docelowych albo poziomów
celów długoterminowych lub co najmniej na tych
poziomach
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia
2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w
powietrzu

90. Ocena jakości powietrza (art. 87 i
n.)
• Oceny jakości powietrza dokonuje się w strefach.
• Strefę stanowi:
– aglomeracja o liczbie mieszkańców większej niż 250 tysięcy;
– miasto o liczbie mieszkańców większej niż 100 tysięcy;
– pozostały obszar województwa, niewchodzący w skład miast o
liczbie mieszkańców większej niż 100 tysięcy oraz aglomeracji.
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 2 sierpnia
2012 r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny
jakości powietrza
• Oceny jakości powietrza i obserwacji zmian dokonuje się
w ramach państwowego monitoringu środowiska - IOŚ

91. Kompetencje samorządów
• programy ochrony powietrza, mające na celu osiągnięcie poziomów
dopuszczalnych substancji w powietrzu oraz pułapu stężenia
ekspozycji – art. 91
• programy ochrony powietrza, mające na celu osiągnięcie poziomów
docelowych substancji w powietrzu - art. 91
• Plan działań krótkoterminowych – w przypadku ryzyka wystąpienia
w danej strefie przekroczenia poziomu alarmowego,
dopuszczalnego lub docelowego substancji w powietrzu – art. 92
• Określenie dla terenu województwa bądź jego części rodzajów lub
jakości paliw dopuszczonych do stosowania, a także sposób
realizacji i kontroli tego obowiązku w celu zapobieżenia
negatywnemu oddziaływaniu na środowisko lub na zabytki – art. 96

92. Inne sytuacje
• Krajowy program ochrony powietrza – art.
91 c
• Konsultacje w przypadku sytuacji
transgranicznej – art. 92 a
• Nadzór wojewody i sankcje – art. 96a

93. Powiadomienie o przekroczeniu
(art. 93)
• Wojewódzki zespół zarządzania kryzysowego, o
którym mowa w art. 14 ust. 7 ustawy z dnia 26
kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym,
niezwłocznie powiadamia społeczeństwo
• w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie
• o ryzyku wystąpienia przekroczenia poziomu
alarmowego, dopuszczalnego lub docelowego
substancji w powietrzu oraz o wystąpieniu
przekroczenia poziomu alarmowego,
dopuszczalnego lub docelowego substancji

94. Treść powiadomienia
• datę, godzinę i obszar, na którym wystąpiło ryzyko
przekroczenia albo przekroczenie, oraz przyczyny tego
stanu;
• prognozy zmian poziomów substancji w powietrzu
łącznie z przyczynami tych zmian, obszaru, którego
dotyczy, oraz czasu trwania przekroczenia albo ryzyka
jego wystąpienia;
• wskazanie grup ludności wrażliwych na przekroczenie,
obejmujących w szczególności osoby starsze i dzieci,
oraz środki ostrożności, które mają być przez nie
podjęte;
• informację o obowiązujących ograniczeniach i innych
środkach zaradczych.

95. Ochrona wód
• Ochrona wód polega na zapewnieniu ich jak
najlepszej jakości, w tym utrzymywanie ilości
wody na poziomie zapewniającym ochronę
równowagi biologicznej, w szczególności przez:
– utrzymywanie jakości wód powyżej albo co najmniej
na poziomie wymaganym w przepisach;
– doprowadzanie jakości wód co najmniej do
wymaganego przepisami poziomu, gdy nie jest on
osiągnięty.

96. Ochrona powierzchni ziemi (art.
101)
• racjonalnym gospodarowaniu;
• zachowaniu funkcji środowiskowych, gospodarczych, społecznych i kulturowych, w tym między
innymi:
– produkcji żywności oraz biomasy,
– magazynowaniu, filtrowaniu i przekształcaniu składników odżywczych, substancji i wody,
– podstaw rozwoju życia i różnorodności biologicznej,
– źródła surowców,
– rezerwuaru pierwiastka węgla,
– zbioru dziedzictwa geologicznego, geomorfologicznego i archeologicznego;
– zapobieganiu zanieczyszczeniu substancjami powodującymi ryzyko oraz na remediacji;
• zachowaniu jak najlepszego stanu gleby poprzez zapobieganie:
– erozji wodnej i wietrznej,
– spadkowi zawartości próchnicy glebowej,
– zagęszczaniu, przez co rozumie się wzrost gęstości objętościowej i zmniejszanie porowatości gleby,
– zasoleniu na skutek gromadzenia się w glebie soli rozpuszczalnych,
– działaniom powodującym zakwaszanie;
• minimalizacji stopnia i łagodzeniu skutków zasklepienia gleby poprzez:
– ograniczanie do niezbędnego minimum powierzchni gleby objętej zabudową,
– zachowywanie lub tworzenie powierzchni biologicznie czynnych gleby, zdolnych do łagodzenia
degradującego działania terenów zabudowanych i zanieczyszczeń środowiska
• zapobieganiu ruchom masowym ziemi i ich skutkom;
• przeciwdziałaniu niekorzystnym zmianom naturalnego ukształtowania powierzchni ziemi

97. Ocena art. 101b - art. 101 d
• Oceny oraz badań i obserwacji stanu gleby i
ziemi dokonuje się w ramach państwowego
monitoringu środowiska
• Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska
prowadzi rejestr historycznych zanieczyszczeń
powierzchni ziemi
• Starosta dokonuje identyfikacji i sporządza
wykaz potencjalnych historycznych
zanieczyszczeń powierzchni ziemi

98. Obowiązek remediacji (art. 101h-
art. 101 n)
• Władający powierzchnią ziemi, na której
występuje historyczne zanieczyszczenie
powierzchni ziemi, jest obowiązany do
przeprowadzenia remediacji
• Regionalny dyrektor ochrony środowiska w
pewnych przypadakch przeprowadza
remediację, zgodnie z planem remediacji
• Decyzja RDOŚ
• Ocena remediacji

99. Sposoby remediacji
• Usunięcie zanieczyszczenia, przynajmniej do dopuszczalnej
zawartości w glebie i w ziemi substancji powodujących ryzyko;
• Inne, niż wskazany w pkt 1, prowadzące do usunięcia znaczącego
zagrożenia dla zdrowia ludzi i stanu środowiska, z uwzględnieniem
obecnego i, o ile jest to możliwe, planowanego sposobu
użytkowania terenu, takie jak:
– zmniejszenie ilości zanieczyszczeń lub
– ograniczenie możliwości rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń i
kontrolowanie zanieczyszczenia poprzez okresowe prowadzenie badań
zanieczyszczenia gleby i ziemi w określonym czasie, lub
– przeprowadzenie samooczyszczania powierzchni ziemi, ewentualne
działania wspomagające samooczyszczanie, kontrolowanie
zanieczyszczenia poprzez okresowe prowadzenie badań
zanieczyszczenia gleby i ziemi w określonym czasie, ewentualne
ograniczenie dostępu ludzi do zanieczyszczonego terenu i ewentualna
konieczność zmiany sposobu użytkowania zanieczyszczonego terenu.

100. Ochrona przed hałasem (art. 112)
• Ochrona przed hałasem polega na
zapewnieniu jak najlepszego stanu
akustycznego środowiska, w
szczególności poprzez:
– utrzymanie poziomu hałasu poniżej
dopuszczalnego lub co najmniej na tym
poziomie;
– zmniejszanie poziomu hałasu co najmniej do
dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany.

101. Dopuszczalne poziomy -
zróżnicowanie
• Zróżnicowane dopuszczalne poziomy hałasu określone
wskaźnikami hałasu dla następujących rodzajów terenów
przeznaczonych:
– pod zabudowę mieszkaniową,
– pod szpitale i domy opieki społecznej,
– pod budynki związane ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i
młodzieży,
– na cele uzdrowiskowe,
– na cele rekreacyjno-wypoczynkowe,
– na cele mieszkaniowo-usługowe;
• Poziomy hałasu z uwzględnieniem rodzaju obiektu lub działalności
będącej źródłem hałasu;
• Okresy, do których odnoszą się poziomy hałasu, jako czas
odniesienia.
• Rozporządzenie z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie
dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku

102. Mapa akustyczna (art. 118
- art. 118 a)
• Na potrzeby oceny stanu akustycznego środowiska
starosta sporządza, co 5 lat Opracowana na kopiach
map wchodzących w skład państwowego zasobu
geodezyjnego i kartograficznego
• Stanowi podstawowe źródło danych wykorzystywanych
dla celów:
– informowania społeczeństwa o zagrożeniach środowiska
hałasem;
– opracowania danych dla państwowego monitoringu środowiska;
– tworzenia i aktualizacji programów ochrony środowiska przed
hałasem

103. Instrumenty
• Obszary ciche w aglomeracji lub obszary
ciche poza aglomeracją – rada powiatu
• Dla terenów, na których poziom hałasu
przekracza poziom dopuszczalny, tworzy
się programy ochrony środowiska przed
hałasem, których celem jest dostosowanie
poziomu hałasu do dopuszczalnego

104. Ochrona przed polami
elektromagnetycznymi (art. 121)
• Ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na
zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez:
– utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej
dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach;
– zmniejszanie poziomów pól elektromagnetycznych co najmniej
do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane.
• Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października
2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól
elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów
sprawdzania dotrzymania tych poziomów

105. Ocena (art. 123)
• Oceny poziomów pól
elektromagnetycznych w środowisku i
obserwacji zmian dokonuje się w ramach
państwowego monitoringu środowiska
• Wojewódzki inspektor ochrony środowiska
prowadzi okresowe badania poziomów pól
elektromagnetycznych w środowisku

106. Rejestr (art. 124)
• Wojewódzki inspektor ochrony środowiska
prowadzi, aktualizowany corocznie, rejestr
zawierający informacje o terenach, na których
stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych
poziomów pól elektromagnetycznych w
środowisku, z wyszczególnieniem przekroczeń
dotyczących:
– terenów przeznaczonych pod zabudowę
mieszkaniową;
– miejsc dostępnych dla ludności

107. Ochrona kopalin (art. 124 – art.
126)
• Złoża kopalin podlegają ochronie polegającej na
racjonalnym gospodarowaniu ich zasobami oraz
kompleksowym wykorzystaniu kopalin, w tym
kopalin towarzyszących.
• Eksploatację złoża kopaliny prowadzi się w
sposób gospodarczo uzasadniony, przy
zastosowaniu środków ograniczających szkody
w środowisku i przy zapewnieniu racjonalnego
wydobycia i zagospodarowania kopaliny.

108. Ochrona zwierząt oraz roślin
polega na: (art. 127)
• 1) zachowaniu cennych ekosystemów, różnorodności biologicznej i utrzymaniu równowagi
przyrodniczej;
• 2) tworzeniu warunków prawidłowego rozwoju i optymalnego spełniania przez zwierzęta i
roślinność funkcji biologicznej w środowisku;
• 3) zapobieganiu lub ograniczaniu negatywnych oddziaływań na środowisko, które mogłyby
niekorzystnie wpływać na zasoby oraz stan zwierząt oraz roślin;
• 4) zapobieganiu zagrożeniom naturalnych kompleksów i tworów przyrody.
• 2. Ochrona, o której mowa w ust. 1, jest realizowana w szczególności poprzez:
• 1) obejmowanie ochroną obszarów i obiektów cennych przyrodniczo;
• 2) ustanawianie ochrony gatunków zwierząt oraz roślin;
• 3) ograniczanie możliwości pozyskiwania dziko występujących zwierząt oraz roślin;
• 4) odtwarzanie populacji zwierząt i stanowisk roślin oraz zapewnianie reprodukcji dziko
występujących zwierząt oraz roślin;
• 5) zabezpieczanie lasów i zadrzewień przed zanieczyszczeniem i pożarami;
• 6) ograniczanie możliwości wycinania drzew i krzewów oraz likwidacji terenów zieleni;
• 7) zalesianie, zadrzewianie lub tworzenie skupień roślinności, zwłaszcza gdy przemawiają za tym
potrzeby ochrony gleby, zwierząt, kształtowania klimatu oraz inne potrzeby związane z
zapewnieniem różnorodności biologicznej, równowagi przyrodniczej i zaspokajania potrzeb
rekreacyjno-wypoczynkowych ludzi;
• 8) nadzorowanie wprowadzania do środowiska organizmów genetycznie zmodyfikowanych.

109. Ochrona środowiska w
zagospodarowaniu przestrzennym i
przy realizacji inwestycji• Zasady zrównoważonego rozwoju i ochrony
środowiska stanowią podstawę do sporządzania
i aktualizacji koncepcji przestrzennego
zagospodarowania kraju, strategii rozwoju
województw, planów zagospodarowania
przestrzennego województw, studiów
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego gmin oraz miejscowych planów
zagospodarowania przestrzennego (art. 71 ust.
1 poś)
• Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i
zagospodarowaniu przestrzennym

110. Ochrona środowiska w
zagospodarowaniu przestrzennym
• Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i
zagospodarowaniu przestrzennym określa:
• 1) zasady kształtowania polityki przestrzennej
przez jednostki samorządu terytorialnego i
organy administracji rządowej,
• 2) zakres i sposoby postępowania w sprawach
przeznaczania terenów na określone cele oraz
ustalania zasad ich zagospodarowania i
zabudowy
• – przyjmując ład przestrzenny i zrównoważony
rozwój za podstawę tych działań.

111. Ochrona środowiska w
zagospodarowaniu przestrzennym
• W planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym uwzględnia się zwłaszcza:
• 1) wymagania ładu przestrzennego, w tym
urbanistyki i architektury;
• 2) walory architektoniczne i krajobrazowe;
• 3) wymagania ochrony środowiska, w tym
gospodarowania wodami i ochrony
gruntów rolnych i leśnych.

112. Przeciwdziałanie
zanieczyszczeniom (art. 137 i n.)
• Przeciwdziałanie zanieczyszczeniom polega na
zapobieganiu lub ograniczaniu wprowadzania do
środowiska substancji lub energii
• Eksploatacja instalacji oraz urządzenia zgodnie
z wymaganiami ochrony środowiska jest
obowiązkiem ich właściciela, chyba że wykaże
on, iż władającym instalacją lub urządzeniem
jest na podstawie tytułu prawnego inny podmiot
• Przestrzeganie wymagań ochrony środowiska
związanych z eksploatacją dróg, linii kolejowych,
linii tramwajowych, lotnisk oraz portów
zapewniają zarządzający tymi obiektami

113. Obowiązki (art. 140)
• Podmiot korzystający ze środowiska jest obowiązany
zapewnić przestrzeganie wymagań ochrony środowiska
– odpowiednią organizację pracy;
– powierzanie funkcji związanych z zapewnieniem ochrony
środowiska osobom posiadającym odpowiednie kwalifikacje
zawodowe;
– zapoznanie pracowników, których zakres czynności wiąże się z
kwestiami ochrony środowiska, z wymaganiami w tym zakresie,
gdy nie jest konieczne odpowiednie przygotowanie zawodowe w
tym zakresie;
– podejmowanie działań w celu wyeliminowania lub ograniczenia
szkód w środowisku wynikających z nieprzestrzegania wymagań
ochrony środowiska przez pracowników, a także podejmowania
właściwych środków w celu wyeliminowania takich przypadków
w przyszłości.

114. Instalacje i urządzenia (art. 141)
• Eksploatacja instalacji lub urządzenia nie
powinna powodować przekroczenia
standardów emisyjnych
• Oddziaływanie instalacji lub urządzenia
nie powinno powodować pogorszenia
stanu środowiska w znacznych
rozmiarach lub zagrożenia życia lub
zdrowia ludzi

115. Instalacje i urządzenia (art. 180)
• Eksploatacja instalacji powodująca:
– wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza,
– wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi,
– wytwarzanie odpadów,
• jest dozwolona po uzyskaniu pozwolenia,
jeżeli jest ono wymagane.
• Pozwolenie wydaje w drodze decyzji
organ ochrony środowiska (art.183)

116. Rodzaje pozwoleń wg. poś (art.
181)
• Organ ochrony środowiska może udzielić
pozwolenia:
– zintegrowanego
– na wprowadzanie gazów lub pyłów do
powietrza
– wodnoprawnego na wprowadzanie ścieków
do wód lub do ziemi
– na wytwarzanie odpadów

117. Zgłoszenie (art. 152)
• Instalacja, z której emisja nie wymaga
pozwolenia, mogąca negatywnie
oddziaływać na środowisko, podlega
zgłoszeniu organowi ochrony środowiska

118. Substancje (art. 158 – art. 159)
• Wprowadzanie do środowiska wytwarzanej,
wykorzystywanej lub transportowanej substancji
jest dopuszczalne wyłącznie w zakresie, w jakim
jest to konieczne w związku z charakterem
prowadzonej działalności
• Wprowadzający do obrotu substancję jest
obowiązany do:
– opakowania substancji w sposób zabezpieczający
przed przypadkowym wprowadzeniem do środowiska;
– załączenia informacji zapewniającej identyfikację
zagrożeń, jakie wynikają z wprowadzenia substancji
do środowiska.

119. Produkty (art. 166)
• Przy wytwarzaniu produktu, bez uszczerbku dla jego walorów
użytkowych i bezpieczeństwa użytkownika, należy ograniczać:
• 1) zużycie substancji i energii;
• 2) wykorzystywanie substancji i rozwiązań technicznych mogących
negatywnie oddziaływać na środowisko w okresie użytkowania
produktu oraz po jego zużyciu;
• 3) wykorzystywanie substancji i rozwiązań technicznych
utrudniających:
– naprawę produktu,
– demontaż produktu w celu oddzielenia zużytych elementów
wymagających szczególnego postępowania na podstawie przepisów
ustawy o odpadach,
– użycie części produktu w innym produkcie lub ich wykorzystanie do
innych celów użytkowych po zużyciu produktu.

120. Inwestycje liniowe (art. 173)
• Ochronę przed zanieczyszczeniami powstającymi w
związku z eksploatacją dróg, linii kolejowych, linii
tramwajowych, lotnisk oraz portów zapewnia się przez:
• stosowanie rozwiązań technicznych ograniczających
rozprzestrzenianie zanieczyszczeń, a w szczególności:
– zabezpieczeń akustycznych,
– zabezpieczeń przed przedostawaniem się zanieczyszczonych
wód opadowych do gleby lub ziemi,
– środków umożliwiających usuwanie odpadów powstających w
trakcie eksploatacji dróg, linii kolejowych, linii tramwajowych,
lotnisk oraz portów;
• właściwą organizację ruchu.

121. Instrumenty ochrony środowiska
• Środki za pomocą których próbuje się
sterować zachowaniem społecznym w
kierunku pożądanym

122. Instrumenty - podział dziedzinowy
• Kryterium dziedzinowe
• Prawne
• Ekonomiczne
• Polityczne

123. Instrumenty – różne postrzeganie
• Inne postrzeganie instrumentów przez różne
osoby
• Etyk skupi się na wartościach
• Socjolog będzie w nich podkreślał rolę więzi
społecznych
• Ochroniarz będzie patrzył na efekt
środowiskowy
• Ekonomista będzie w nich widział czynniki
wpływające na podaż i popyt
• Prawnik będzie w nich widział przede wszystkim
prawa i obowiązki

124. Instrumenty prawne
• Utożsamianie z instytucjami prawa
• Aby można było określić dany instrument jako
prawny, powinien on być przewidziany przez
prawodawcę i znajdować się w systemie prawa.
W przypadku prawa polskiego oznacza to, iż
podstawą instrumentów prawnych są akty prawa
powszechnie obowiązującego. Bez takiej
podstawy trudno jest przypisać danemu
instrumentowi charakter prawny.

125. Instrumenty
• Kryterium - charakter stosunków
łączących podmioty
– instrumenty władcze
– instrumenty niewładcze
– instrumenty hybrydowe

126. Instrumenty władcze
• Zakaz albo nakaz
• Decyzje w postaci:
• Pozwoleń emisyjnych
• Nakaz wstrzymania działalności
• Cofnięcie decyzji zezwalających na
określony sposób korzystania ze
środowiska
• Sankcje karne

127. Instrumenty niewładcze
• Informacja i budowaniu wizerunku
• Edukacja
• Tworzenie zapotrzebowania na
odpowiednie usługi i produkty
• Ułatwienie przepływu informacji
• Etykietowanie
• Społeczna odpowiedzialność biznesu
• Systemy zarządzania

128. Instrumenty hybrydowe (pośrednie)
• Instrumenty oparte na rynku
– Uprawnienia do emisji
– Świadectwa pochodzenia
• Instrumenty prawno-finansowe
– Opłaty środowiskowe
– Podatki środowiskowe
Bezpośrednie skutki ekonomiczne

129. Instrumenty oparte na rynku
• Market instruments albo market-based
instruments najczęściej pojawiają się na
tle globalnego procesu
międzynarodowego zarządzania
zasobami środowiska
• Wykorzystanie dla celów publicznych
instytucji prawa prywatnego

130. Odpowiedzialność w ochronie
środowiska
• Nawiązanie do dorobku w prawie cywilnym, karnym i
administracyjnym
• Brak definicji ustawowej
• Termin języka prawniczego
• Ponoszenie przez podmiot przewidzianych prawem
ujemnych konsekwencji za zdarzenia i stany rzeczy w
obszarze środowiskowym, podlegające ujemnej
kwalifikacji normatywnej, które są przypisane
konkretnemu podmiotowi
• Sytuacje środowiskowe, w których podmiot ponosi
odpowiedzialność prawną są określane przez dany
system prawny

131. Podstawowe elementy OP w
ochronie środowiska
• Zdarzenie lub stan rzeczy w środowisku
podlegające negatywnej kwalifikacji
normatywnej
• Przypisanie tego zdarzenia lub stanu rzeczy
odpowiedzialnemu podmiotowi
• Zasady ponoszenia odpowiedzialności (np. na
zasadzie winy, zasadzie bezprawności
zachowania, na zasadzie ryzyka)
• Ujemne skutki osobiste lub majątkowe
dotykające podmiot ponoszący
odpowiedzialność

132. Rodzaje OP w ochronie
środowiska
• Ze względu na charakter skutków
zachowania rozróżnia się
odpowiedzialność:
• Za szkodę majątkową
• Za krzywdę

133. Rodzaje OP w ochronie
środowiska
• Ze względu na charakter skutków dla
podmiotu ponoszącego odpowiedzialność
rozróżnia się odpowiedzialność:
• Majątkową
• Niemajątkową

134. Rodzaje OP w ochronie
środowiska
• Ze względu na metodę regulacji rozróżnia się
odpowiedzialność:
• Cywilną
• Karną
• Administracyjną
• Pracowniczą
• Poniesienie odpowiedzialności jednego rodzaju
nie wyklucza poniesienia odpowiedzialności
innego rodzaju
• Możliwa kumulacja

135. Odpowiedzialność cywilna
• Art. 322 poś i odesłanie do ustawy Kodeks cywilny
• Uniwersalne instrumenty wypracowane w Starożytnym
Rzymie
• Prawo rzeczowe i prawo zobowiązaniowe
• Roszczenie negatoryjne – art. 222 § 2
• Odpowiedzialność za czyny niedozwolone (art. 415 i
435)
• Środek prewencyjny – art. 439
• Odpowiedzialność na zasadzie winy i na zasadzie ryzyka
• Konwencja z Lugano z 1993 r. o odpowiedzialności
cywilnej za szkody wyrządzone działalnością
niebezpieczną dla środowiska

136. Odpowiedzialność karna
• Poś – art. 329 – art. 361
• Art. 361 poś odesłanie do ustawy Kodeks wykroczeń
• Ustawa Kodeks karny art. 181-188
– Przestępstwa zagrożone głównie karą pozbawienia wolności
– Mogą być popełnione z winy umyślnej, jak i nieumyślnej
– Np. przestepne zanieczyszczenie środowiska – art. 182
• Inne ustawy szczegółowe, np. ustawa Prawo łowieckie,
ustawa o ochronie zwierząt
• Konwencja Rady Europy z 1998 r. o prawnokarnej
ochronie środowiska

137. Odpowiedzialność administracyjna
• Podstawowy rodzaj odpowiedzialności w
ochronie środowiska
• Ustalone przez organy administracji
publicznej nakazy i zakazy
• Sankcyjne decyzje zobowiązujące i
sankcyjne decyzje wstrzymujące
• Poś – art. 362 – art. 375

138. Odpowiedzialność – zapobieganie i
naprawienie
• Wdrożenie zasady zanieczyszczający
płaci
• Dyrektywa 2004/35/UE z dnia 2004 r. w
sprawie odpowiedzialności za środowisko
w odniesieniu do zapobiegania i
zaradzania szkodom wyrządzonym
środowisku naturalnemu
• Ustawa o zapobieganiu szkodom w
środowisku i ich naprawie

139. Organizacja publiczna ochroną
środowiska – poziom
ponadnarodowy
• Poziom międzynarodowy – ONZ – UNEP
• Poziom unijny
– Komisja – Dyrektoriat środowisko, Dyrektoriat klimat
– Rada ds. środowiska
– Komisja Ochrony Środowiska Naturalnego, Zdrowia
Publicznego i Bezpieczeństwa Żywności

140. Organy - RP
• Ochrona środowiska jest jednym z
podstawowych zadań państwa – art. 35
Konstytucji RP
• Poś – art. 376 – art. 385

141. Organy - RP
• Art. 376 poś: Organami ochrony środowiska są:
– wójt, burmistrz lub prezydent miasta
– starosta
– sejmik województwa
– marszałek województwa
– Wojewoda
– minister właściwy do spraw środowiska
– Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska
– regionalny dyrektor ochrony środowiska
• Art. 377 poś: Organy Inspekcji Ochrony Środowiska
działające na podstawie przepisów ustawy o Inspekcji
Ochrony Środowiska wykonują zadania w zakresie
ochrony środowiska

142. Instytucje - RP
• Art. 386 poś: Instytucjami ochrony
środowiska są:
• Państwowa Rada Ochrony Środowiska
• komisje do spraw ocen oddziaływania na
środowisko
• Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i
Gospodarki Wodnej oraz wojewódzkie
fundusze ochrony środowiska i gospodarki
wodnej

143. Dziękuję za uwagę
Leszek Karski
Katedra Prawa
i Zarządzania Środowiskiem
UKSW