Pháp luật về quy hoạch đô thị ở việt nam qua thực tiễn thi hành tại thành phố Hà Nội.doc

Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
NGUYỄN THU HIỀN
PHÁP LUẬT VỀ QUY HOẠCH ĐÔ THỊ Ở VIỆT NAM
QUA THỰC TIỄN THI HÀNH TẠI THÀNH PHỐ HÀ NỘI
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
NGÀNH LUẬT HỌC
Hệ đào tạo: Chính quy
Khóa học: QH- 2014- L
HÀ NỘI

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
-----------------------------
NGUYỄN THU HIỀN
PHÁP LUẬT VỀ QUY HOẠCH ĐÔ THỊ Ở VIỆT NAM
QUA THỰC TIỄN THI HÀNH TẠI THÀNH PHỐ HÀ NỘI
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
NGÀNH LUẬT HỌC
Hệ đào tạo: Chính quy
Khóa học: QH- 2014- L
NGƯỜI HƯỚNG DẪN: PGS.TS DOÃN HỒNG NHUNG
HÀ NỘI

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi. Các
số liệu, ví dụ và trích dẫn trong khóa luận đều được cập nhật, đảm bảo độ tin cậy,
chính xác và trung thực. Những kết luận khoa học của khóa luận chưa từng được
ai công bố trong bất kì công trình nào khác.
TÁC GIẢ KHÓA LUẬN
Nguyễn Thu Hiền

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ...............................................................................................................1
CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ QUY HOẠCH
ĐÔ THỊ..................................................................................................................8
1.1. Những khái niệm cơ bản về đô thị...............................................................8
1.1.1. Khái niệm đô thị, đô thị thông minh và đô thị bền vững .......................8
1.1.2. Phân loại đô thị....................................................................................12
1.1.3. Đặc điểm của các loại đô thị ...............................................................13
1.2. Tổng quan về quy hoạch đô thị..................................................................14
1.2.1. Khái niệm quy hoạch đô thị, mối quan hệ giữa quy hoạch sử dụng đất
với quy hoạch đô thị.......................................................................................14
1.2.2. Khái niệm pháp luật về quy hoạch đô thị ............................................17
1.3. Vai trò và ý nghĩa của quy hoạch đô thị ....................................................17
1.3.1. Mối quan hệ giữa Luật quy hoạch đô thị với các ngành luật khác .....17
1.3.2. Những yêu cầu đối với quy hoạch đô thị .............................................21
1.4. Những yếu tố ảnh hưởng đến quy hoạch đô thị.........................................22
1.5. Pháp luật điều chỉnh quy hoạch đô thị và ý nghĩa của việc điều chỉnh pháp
luật đối với quy hoạch đô thị.............................................................................23
1.6. Kinh nghiệm quy hoạch đô thị tại một số Thành phố của Trung Quốc ....24
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1...................................................................................31
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ QUY HOẠCH ĐÔ THỊ Ở
VIỆT NAM VÀ THỰC TIỄN THỰC THI PHÁP LUẬT VỀ QUY HOẠCH
ĐÔ THỊ TẠI THÀNH PHỐ HÀ NỘI. .............................................................32
2.1. Quy định của pháp luật về quy hoạch đô thị ở Việt Nam..........................32
2.1.1. Nội dung quy định về nguyên tắc, trình tự, thủ tục lập , thẩm định, phê
duyệt quy hoạch đô thị ...................................................................................32
2.1.2. Quyền và trách nhiệm của các cơ quan ,tổ chức, cá nhân về các vấn đề
quản lý, giám sát quy hoạch đô thị ................................................................32

2.1.3. Vấn đề về tư vấn lập quy hoạch đô thị.................................................34
2.2. Thực tiễn thực thi pháp luật về quy hoạch đô thị tại Thành phố Hà Nội .. 35
2.2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế- xã hội của thành phố Hà Nội
và ảnh hưởng của những điều kiện đó đến việc thực hiện pháp luật về quy
hoạch đô thị ...................................................................................................35
2.2.2. Phát triển quy hoạch chung xây dựng đô thị tại Thủ đô
Hà Nội............................................................................................................36
2.2.3. Thực trạng thực hiện quy hoạch đô thị trên địa bàn Thành phố Hà Nội.38
2.3. Những điểm thuận lợi và bất cập của pháp luật ảnh hưởng đến việc thực
thi pháp luật về quy hoạch đô thị ở Việt Nam ..................................................41
2.3.1. Những thuận lợi trong việc áp dụng quy định pháp luật Việt Nam về
quy hoạch đô thị.............................................................................................41
2.3.2. Những bất cập của pháp luật ảnh hưởng đến việc thực thi các quy định
về quy hoạch đô thị. .......................................................................................43
KẾT LUẬN CHƯƠNG 2...................................................................................48
CHƯƠNG 3: HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ QUY HOẠCH ĐÔ THỊ Ở
VIỆT NAM QUA THỰC TIỄN THI HÀNH TẠI THÀNH PHỐ HÀ NỘI . 49
3.1. Sự cần thiết phải hoàn thiện pháp luật về quy hoạch đô thị ở Việt Nam ..49
3.2. Định hướng hoàn thiện pháp luật về quy hoạch đô thị ở Việt Nam ..........53
3.3. Giải pháp hoàn thiện pháp luật về quy hoạch đô thị ở Việt Nam..............56
3.4. Giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện quy hoạch đô thị ở Việt Nam ......61
3.5. Kiến nghị nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật về quy hoạch đô thị ở
Thành phố Hà Nội.............................................................................................65
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3...................................................................................69
KẾT LUẬN .........................................................................................................70
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO..........................................................72

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong công cuộc đô thị hóa, các thành phố luôn là tâm điểm vì nó tập
trung nhiều điều kiện thuận lợi như cơ sở hạ tầng, công trình kiến trúc, và nguồn
lực con người ổn định nhất. Đô thị có thể hiểu là tập hợp của những ngôi nhà và
con đường, đồng thời cũng là nơi tập hợp của những con người tương tác với
nhau trong một môi trường đông đúc và chật hẹp. Nó phản ánh một cách tổng
hợp quá trình và trình độ phát triển của xã hội, là nơi tích lũy của cải, tạo dựng
văn hóa và nuôi dưỡng những ý tưởng mới, nhằm thay đổi cuộc sống của cả
nhân loại. 1
Song song với sự phát triển không ngừng của nền kinh tế phi nông
nghiệp (công nghiệp, thương mại, dịch vụ,…) cùng với bối cảnh hội nhập, toàn
cầu hóa như hiện nay, Việt Nam cũng như các quốc gia khác trên thế giới đều
đang phải đối mặt với một bài toán khó, đó là làm sao để công cuộc quy hoạch
đô thị được hiệu quả nhằm hướng đến một cuộc sống văn minh, phát triển bền
vững trong sự liên kết, gắn bó chặt chẽ giữa con người và môi trường.
Với những giá trị mà đô thị hóa đem lại, để trả lời cho câu hỏi quy hoạch
đô thị làm sao cho hiệu quả, trước hết cần đảm bảo sự can thiệp tầm vĩ mô từ Nhà
nước mà điển hình là những chính sách, văn bản quy phạm pháp luật cần minh
bạch, nhất quán, quy định trách nhiệm cho các cơ quan, tổ chức cá nhân một cách
rõ ràng, dự án quy hoạch phải khả thi. Trên tinh thần đó, Luật quy hoạch đô thị
năm 2009 có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01 tháng 01 năm 2010 đã được ban
hành nhằm mục đích giải quyết những khó khăn trong việc lập, thẩm định, phê
duyệt và điều chỉnh quy hoạch đô thị; tổ chức thực hiện quy hoạch đô thị và quản
lý phát triển đô thị theo quy hoạch đô thị đã được phê duyệt. Như vậy, văn bản
pháp luật hiện hành điều chỉnh vấn đề quy hoạch tại các đô thị là Luật
1Nguyễn Đỗ Dũng (2010), “Đô thị và Quy hoạch đô thị: Tư duy và tiếp cận”, http://www.ashui.com, truy cập
ngày 10/02/2018
1

Quy hoạch đô thị năm 2009, cho đến nay là năm 2018, sau hơn 8 năm thi hành
thì luật này đã phát sinh nhiều hạn chế, bất cập cần phải được sửa đổi, bổ sung
đề phù hợp với tình hình giai đoạn hiện tại. Hiện nay, vấn đề quy hoạch ở các đô
thị lớn như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh đã thể hiện rõ những thất bại cần khắc
phục ngay mà tiêu biểu là một loạt những “quy hoạch treo”, hay có những
chuyên gia gọi đây là việc “vỡ trận quy hoạch” Nếu chúng ta không có giải pháp
thì việc “vỡ trận” sẽ càng ngày càng trầm trọng hơn. Về quy hoạch của Hà Nội,
một số chuyên gia cho rằng, việc xây dựng và phê duyệt quy hoạch rất chặt chẽ
nhưng việc điều chỉnh và quản lý sau quy hoạch lại chưa tốt. 2
Xuất phát từ thực trạng đã nêu trên, tác giả chọn đề tài "Pháp luật về quy
hoạch đô thị ở Việt Nam qua thực tiễn thi hành tại thành phố Hà Nội" cho khóa
luận tốt nghiệp bậc cử nhân. Qua nghiên cứu các vấn đề về quy hoạch đô thị trên
khía cạnh pháp lý và thực tiễn thực thi pháp luật quy hoạch đô thị trên địa bàn
thành phố Hà Nội, khóa luận làm rõ các điểm thuận lợi cũng như những hạn chế
còn tồn tại trong chính sách pháp luật quy hoạch đô thị , từ đó đề xuất những
kiến nghị phù hợp với Việt Nam từ kinh nghiệm của một số các quốc gia trên thế
giới về những vấn đề như thẩm định, quản lý và giám sát quy hoạch đô thị.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Đất đai là một tài nguyên vô cùng có giá trị vì nó đem lại cho con người
vô vàn những giá trị về mọi mặt đời sống, kinh tế và xã hội. Nhiều lợi ích như
vậy, khai thác đơn thuần thì đơn giản nhưng khai thác sao cho có hiệu quả nhất
mới là vấn đề cần tập trung chú trọng của mọi chính quyền. Muốn khai thác đất
đai hiệu quả, cần phải có những dự án quy hoạch thật sự khả thi. Tuy nhiên thực
tế hiện nay, rất nhiều dự án quy hoạch liên tiếp thất bại hoặc kéo dài thời gian
thực hiện do vướng mắc giải tỏa hoặc các vướng mắc phổ biến khác đã khiến dư
luận đặt câu hỏi về tính khả thi, hợp lý, hợp pháp trong quá trình thực hiện một
2H.Duy – L.Sơn (2017), “Chuyên gia hiến kế xây dựng Luật Quy hoạch”, http://duthaoonline.quochoi.vn,
truy cập ngày 10/02/2018
2

loạt các dự án quy hoạch đất đai. Trong công cuộc quy hoạch đất đai nói chung,
quy hoạch đô thị nói riêng là một trong những vấn đề được nhiều nhà nghiên cứu
luật học, kiến trúc học quan tâm nhiều nhất. Và sau đây là một số tác phẩm, bài
viết về quy hoạch đô thị của một số học giả tiêu biểu:
- Cuốn “Giáo trình Quản lý đô thị năm 2004” của Trường Đại học Kinh
tế Quốc dân do GS.TS Nguyễn Đình Hương chủ biên. Cuốn sách đề cập chủ yếu
đến những nội dung cơ bản về quản lý đô thị như lý giải khái niệm quản lý đô thị,
sự cần thiết của việc quản lý đô thị, đặc điểm của quản lý đô thị, mục đích, ý
nghĩa và các nguyên tắc quản lý đô thị, nội dung quản lý đô thị .Trong đó, có nội
dung đề cập về quy hoạch đô thị.
- Cuốn “Giáo trình Quản lý nhà nước về đô thị”, xuất bản năm 2007 của
Học Viện Hành chính - Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh
do PGS.TS Phạm Kim Giao làm chủ biên. Cuốn sách đi sâu tìm hiểu những vấn
đề lý luận về quản lý nhà nước đối với đô thị nói chung và quản lý nhà nước về
quy hoạch đô thị nói riêng.
- Cuốn “Quy hoạch xây dựng và phát triển đô thị”, xuất bản năm 2008
của Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội do GS.TS Nguyễn Thế Bá chủ biên. Nội
dung của cuốn sách chủ yếu đề cập đến những vấn đề lý luận và thực tiễn về quy
hoacḥ xây d ựng nhằm phát triển đô thị theo hướng văn minh, hiện đại nhưng
vẫn giữ được các giá trị văn hoá truyền thống.
- Tác phẩm “Pháp luật về quy hoạch không gian xây dựng đô thị” của TS
Doãn Hồng Nhung (chủ biên), NXB Xây dựng năm 2012.
- Bài viết “Quản lý đô thị ở Việt Nam hiện nay” của TS. Doãn Hồng
Nhung; Tạp chí Kiến Trúc - Hội Kiến trúc Việt Nam số 167 năm 2009. Bài viết
tìm hiểu về thực trạng quản lý đô thị ở Việt Nam hiện nay; trong đó, có nội dung
đề cập đến vấn đề quy hoạch đô thị.
3

- Bài viết “Bài học nào cho phát triển đô thị ở Việt Nam” của KTS. Nguyễn
Hữu Thái; Tạp chí Kiến Trúc - Hội Kiến trúc sư Việt Nam số 167 năm 2009. Bài
viết đề cập đến thực trạng phát triển đô thị nói chung và quy hoạch đô thị nói
riêng; đồng thời, đề xuất một số giải pháp cho việc phát triển đô thị ở Việt Nam.
- Bài viết “Một số vấn đề về quản lý nhà nước đối với đô thị ở Việt Nam
hiện nay” của TS. Doãn Hồng Nhung, Tạp chí Nhà nước và Pháp luật số 7 năm
2010. Nội dung chủ yếu của bài viết đề cập đến một số vấn đề lý luận, thực trạng
và giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đối với đô thị ở Việt Nam.
Ngoài các tác phẩm và bài viết như kể trên, còn có rất nhiều sinh viên bậc
cử nhân, cao học lựa chọn các đề tài có liên quan đến pháp luật về quy hoạch đô
thị ở Việt Nam. Tuy nhiên, việc đánh giá về mặt lý luận và thực tiễn hiệu quả
của pháp luật quy hoạch đô thị thông qua thực tiễn thi hành tại một thành phố cụ
thể có tốc độ đô thị hóa cao nhất nhì cả nước,đồng thời đưa ra giải pháp về mặt
pháp luật cụ thể đối với bản thân thành phố đó, mà cụ thể là thành phố Hà Nội,
thì chưa có một luận văn hay khóa luận nào thực sự đề cập một cách sâu sắc.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu đề tài
3.1. Mục đích nghiên cứu của đề tài
Mục đích nghiên cứu đề tài là thông qua phân tích, đánh giá thực trạng
việc thực thi pháp luật quy hoạch đô thị trên địa bàn thành phố Hà Nội, thông
qua đó phân tích, đánh giá thực trạng pháp luật đô thị Việt Nam và đề xuất một
số giải pháp có thể tác động tích cực và giúp thúc đẩy công cuộc quy hoạch đô
thị nói chung và quy hoạch đô thị tại thành phố Hà Nội được hiệu quả.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài
Để thực hiện mục đích trên luận văn có những nhiệm vụ sau:
- Làm rõ những vấn đề lý luận về đô thị và quy hoạch đô thị, làm nối bật
lên vai trò của công tác quy hoạch đô thị.
4

- Quy định của pháp luật Việt Nam có ảnh hưởng đến quá trình quy hoạch
đô thị
- Phân tích, đánh giá thực tiễn thực thi pháp luật quy hoạch đô thị tại thành
phố Hà Nội, làm nổi bật lên các điều kiện tự nhiên- kinh tế- xã hội của thành phố
Hà Nội và nguyên nhân dẫn đến việc quy hoạch đô thị không hiệu quả ở thành
phố Hà Nội.
- Thông qua việc đánh giá thực tiễn thực thi pháp luật quy hoạch đô thị tại
thành phố Hà Nội, phân tích , đánh giá một số quy định còn chưa hợp lý của
pháp luật quy hoạch đô thị tại Việt Nam
- Khảo sát, phân tích, đánh giá cách mà một số các quốc gia trên thế giới
quy hoạch đô thị tại các thành phố lớn của họ; từ đó rút ra bài học kinh nghiệm
phù hợp cho quy hoạch đô thị nói chung ở Việt Nam và quy hoạch đô thị nói
riêng trên địa bàn thành phố Hà Nội
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Khóa luận nghiên cứu về những quy định pháp luật về quy hoạch đô thị.
Đồng thời nghiên cứu các hoạt động của các cơ quan, tổ chức, cá nhân có trách
nhiệm trong việc lập, thẩm định, tư vấn, quản lý và giám sát quy hoạch đất đô thị
dẫn tới việc quy hoạch đô thị không được hiệu quả.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Có rất nhiều vấn đề liên quan đến quy định của pháp luật về quy hoạch đô
thị, tuy nhiên trong phạm vi nghiên cứu của khóa luận chỉ chủ yếu nghiên cứu
các quy định về quá trình lập, thẩm định, tư vấn, quản lý và giám sát quy hoạch
đô thị một cách tổng quát nhất trong pháp luật Việt Nam.
5. Phương pháp nghiên cứu
Khóa luận chủ yếu sử dụng những phương pháp nghiên cứu sau:
5

- Phương pháp duy vật biện chứng: xem xét vấn đề pháp luật về quy
hoạch đô thị một cách toàn diện trong mối quan hệ mật thiết với các quy định có
liên quan của pháp luật Việt Nam
- Phương pháp phân tích- tổng hợp: phân chia các vấn đề lớn, phức tạp
thành những vấn đề nhỏ, chi tiết, cụ thể hơn. Sau khi phân tích thì tổng hợp lại
và đánh giá khái quát hướng tới sự nhận thức tổng thể về vấn đề quy hoạch đô
thị ở Việt Nam
- Phương pháp thống kê: Đề tài tập hợp các văn bản pháp luật của Việt
Nam liên quan đến vấn đề lập, thẩm định, tư vấn, quản lý, giám sát quy hoạch đô
thị trong thực tiễn làm cơ sở lý luận cho việc nghiên cứu làm rõ mục đích nghiên
cứu của đề tài
- Phương pháp so sánh: Phân tích điểm giống và khác của pháp luật các
quốc gia về quy hoạch đô thị so với pháp luật Việt Nam, từ đó tiếp nhận, lan tỏa,
khuếch tán pháp luật nước ngoài hoặc cấy ghép pháp luật một cách hợp lý vào
pháp luật Việt Nam.
- Phương pháp phỏng vấn chuyên gia: Đưa ý kiến của những chuyên gia
trong lĩnh vực quy hoạch đô thị, những nhà luật học hoặc những luật sư có kinh
nghiệm, hiểu biết rộng về vấn đề quy hoạch đô thị, sự đánh giá của chuyên gia
về thực trạng pháp luật quy hoạch đô thị ở Việt Nam.
6. Tính mới của nghiên cứu:
Thực tế cho thấy vấn đề quy hoạch đô thị ở Việt Nam không phải là một
vấn đề mới, điều này thể hiện ở việc có rất nhiều công trình, bài viết nghiên cứu
khá là toàn diện về cả mặt lý luận và thực tiễn thực thi pháp luật quy hoạch đô
thị tại Việt Nam. Tuy nhiên, việc đánh giá về mặt lý luận và thực tiễn hiệu quả
của pháp luật quy hoạch đô thị thông qua thực tiễn thi hành tại một thành phố cụ
thể có tốc độ đô thị hóa cao nhất nhì cả nước, đồng thời đưa ra giải pháp về mặt
pháp luật cụ thể đối với bản thân thành phố đó, mà cụ thể là thành phố Hà Nội,
6

thì chưa có một luận văn hay khóa luận nào thực sự đề cập một cách sâu sắc hay
nghiên cứu một cách tổng thể mà chỉ dưới hình thức những bài viết đơn lẻ.
7. Bố cục của khóa luận:
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung
của khóa luận gồm 3 chương:
Chương 1: Những vấn đề lý luận cơ bản về quy hoạch đô thị
Chương 2: Thực trạng pháp luật về quy hoạch đô thị ở Việt Nam và thực
tiễn thực thi pháp luật về quy hoạch đô thị tại thành phố Hà Nội
Chương 3: Hoàn thiện pháp luật về quy hoạch đô thị ở Việt Nam qua thực
tiễn thi hành tại thành phố Hà Nội
7

CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN
VỀ QUY HOẠCH ĐÔ THỊ
1.1. Những khái niệm cơ bản về đô thị
1.1.1. Khái niệm đô thị, đô thị thông minh và đô thị bền vững
Đô thị xuất hiện từ rất lâu trong lịch sử từ thời con người ra khỏi hang
động và bắt đầu cuộc sống quần cư với hình thức “làng sơ khai” . Đây được coi
là “không gian sống” đảm bảo điều kiện cho các cá thể trong quần cư: có chỗ
nương tựa, chống chọi lại điều kiện khắc nghiệt của tự nhiên, sự xâm chiếm của
các thế lực khác.3
Xuất hiện sớm là vậy, nhưng để thực sự phát triển và được
định nghĩa một cách rõ ràng thì phải là những thập kỷ gần đây. Ngày nay, đô thị
đã trở thành một hình thức cư trú phổ biến và mọi tâm điểm của cuộc sống nhân
loại đều diễn ra tại các thành phố. Câu hỏi đặt ra là “Đô thị là gì và tại sao chúng
tồn tại?” – Đó là câu hỏi cơ bản nhất mà những nhà nghiên cứu, quản lý và quy
hoạch đô thị phải trả lời. Cụ thể, dựa vào khảo cổ, đô thị đầu tiên trên thế giới là
làng Uruk ở vùng Lưỡng Hà (Iraq ngày nay) cách đây gần 5000 năm. Sự ra đời
của đô thị với những cư dân phi nông nghiệp đầu tiên gắn liền với thặng dư trong
sản xuất nông nghiệp cho phép một nhóm người làm nông có thể tạo ra lượng
nông sản không chỉ đủ nuôi sống chính họ mà còn cung cấp cho những người
khác không làm nông nghiệp.4
Tại Việt Nam, xu hướng đô thị hóa đang diễn ra
với tốc độ nhanh và trên phạm vi rộng lớn. Theo số liệu của Bộ Xây dựng, tỷ lệ
đô thị hóa tăng từ 19,6% năm 2009 lên 36,6% năm 2016 và đến năm 2020 dự
kiến sẽ là 45%.5
3ThS.HS Trần Văn Tâm – TS.KTS Phan Bảo An (2017), “Đô thị thông minh”, https://www.tapchikientruc.com.vn,
4Nguyễn Đỗ Dũng (2009), “Đô thị là gì và tại sao chúng tồn tại?”, https://dothivietnam.org, truy cập ngày
17/02/2018
5Giang Phạm (2017), “Xây dựng đô thị thông minh phải lấy người dân làm trung tâm”, Bộ Thông tin và Truyền
thông Việt Nam, https://mic.gov.vn, truy cập ngày 17/02/2018
8

Theo pháp luật Việt Nam hiện tại, đô thị là khu vực tập trung dân cư sinh
sống có mật độ cao và chủ yếu hoạt động trong lĩnh vực kinh tế phi nông nghiệp,
là trung tâm chính trị, hành chính, kinh tế, văn hoá hoặc chuyên ngành, có vai trò
thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của quốc gia hoặc một vùng lãnh thổ, một
địa phương, bao gồm nội thành, ngoại thành của thành phố; nội thị, ngoại thị của
thị xã; thị trấn.6
Như vậy, theo quy định của pháp luật Việt Nam, sự phát triển của đô thị
luôn gắn liền với nền kinh tế phi nông nghiệp, nền kinh tế càng phát triển thì quá
trình đô thị hóa càng diễn ra nhanh chóng. Tuy nhiên, khác với các quốc gia
trong khu vực và trên thế giới, thực trạng đô thị hóa của nước ta có đặc điểm là
quá trình đô thị hóa nông thôn thành thành thị, biến đổi các làng, xã nông nghiệp
thành các quận, phường của đô thị.7
Làn sóng chuyển cư tới các đô thị ngày càng
gia tăng sớm hơn tốc độ phát triển của nền công nghiệp, dịch vụ.8
Tại Việt Nam việc bùng nổ của quá trình đô thị hóa vừa đem lại lợi nhuận
khổng lồ cho giới kinh doanh bất động sản vừa tạo ra nhiều thách thức như việc
tìm kiếm việc làm, vấn đề về giao thông, cơ sở hạ tầng, vấn đề quá tải và chất
lượng sống ở các đô thị. Trước những thách thức đó, nhất là với các đô thị lớn và
cực lớn, vấn đề “Phát triển đô thị bền vững” đang được đặt ra và đã được các nhà
khoa học bàn luận khá sôi nổi trên các diễn đàn trong nước và quốc tế.
Cụ thể, theo Ngân hàng thế giới (WB) định nghĩa : Phát triển bền vững
chính là sự duy trì và nâng cao chất lượng cuộc sống của con người về mặt xã
hội, kinh tế, môi trường trong giới hạn khả năng chịu tải của các hệ sinh thái dịch
vụ và cơ sở tài nguyên của môi trường, nghĩa là vẫn đảm bảo tính bền vững của
môi trường”
6
Khoản 1, Điều 3 Luật quy hoạch đô thị năm 2009
7Theo Tổng cục môi trường (2017), “Tổng quan phát triển đô thị Việt Nam”, http://www.cem.gov.vn, truy cập
ngày 15/02/2018
8Hà Thanh (2017), “Những nghịch lý trong đô thị hóa tại Việt Nam”, http://www.kinhtedothi.vn, truy cập ngày
17/02/2018
9

Còn phát triển bền vững theo pháp luật Việt Nam là phát triển đáp ứng
được nhu cầu của hiện tại mà không làm tổn hại đến khả năng đáp ứng nhu cầu
đó của các thế hệ tương lai trên cơ sở kết hợp chặt chẽ, hài hòa giữa tăng trưởng
kinh tế, bảo đảm tiến bộ xã hội và bảo vệ môi trường.9
Có thể thấy, về bản chất, phát triển bền vững là một quá trình biến đổi
mạnh mẽ trong các lĩnh vực kinh tế, xã hội nhằm tạo ra sự tối ưu nhất trong tăng
trưởng để đáp ứng nhu cầu nâng cao chất lượng cuộc sống của con người mà
không làm tổn hại đến hệ các sinh thái và môi trường trong hiện tại cũng như
trong tương lai. Tổng quát hơn, phát triển bền vững chính là một quá trình liên
tục cân bằng và hoà nhập các mục tiêu kinh tế, xã hội và môi trường sinh thái.
Nó đảm bảo sự trường tồn của nhân loại. Vì thế, phát triển bền vững đã trở thành
mục tiêu chiến lược cho toàn cầu, cho từng quốc gia, từng khu vực cũng như cho
từng đô thị. Trên cơ sở nguyên lý phát triển bền vững như trên, với đặc thù của
một đô thị, khái niệm phát triển đô thị bền vững có thể được hiểu là “mối quan
hệ hữu cơ, mật thiết giữa: Kinh tế đô thị; Văn hóa xã hội đô thị; Môi trường -
Sinh thái đô thị; Cơ sở hạ tầng đô thị và Quản lý đô thị”.10
Tuy nhiên với thời đại của nền công nghiệp công nghệ thông tin như hiện
tại cũng như dự báo về sự phát triển vượt bậc của lĩnh vực này trong tương lai,
cần hiểu rằng phát triển đô thị bền vững thôi là chưa đủ và chưa phải là biện
pháp tối ưu nhất bởi đô thị trong bất cứ thời đại nào đều hướng đến mục tiêu đáp
ứng tốt nhất nhu cầu phát triển của con người, cũng như thiết chế quản lý xã hội
của đô thị, và “đô thị thông minh” là đô thị làm tốt nhất mục tiêu đó. Chúng ta có
thể hiểu “đô thị thông minh” là khái niệm được “nhân cách hóa” để đô thị thật sự
có thể hiểu rõ – nhờ khả năng quan sát, tạo lập các không gian sống tương hỗ –
nhờ khả năng ghi nhớ và óc sáng tạo, và những đáp ứng phục vụ con người
9
Quốc hội (2014), Luật Bảo vệ môi trường, Hà Nội
10 GS.TS. Lê Hồng Kế (2006), “Phát triển hệ thống đô thị quốc gia bền
vững”, http://www.hids.hochiminhcity.gov.vn, truy cập ngày 17/02/2018
10

không chỉ ở một vài lĩnh vực – nhờ vào năng lực tổng hợp của nhiều loại năng
lực để hẳn nhiên đô thị phải được thiết kế, xây dựng và quản lý với mục tiêu cao
nhất là phục vụ con người; bao gồm việc tạo điều kiện tốt nhất để phát huy năng
lực sáng tạo, óc tưởng tượng của cư dân sống trong đô thị đó. Từ đó, chính
những cư dân của đô thị bầu ra những chính quyền quản lý hiệu quả để xây dựng
những chính sách, chiến lực phát triển đô thị có khả năng thích ứng và vận dụng
hiệu quả trong điều kiện thực tế của kinh tế – xã hội – văn hóa và môi trường;
tạo nên một “kết cấu hữu hiệu” nhằm xây dựng không gian sống bền vững.11
Hay theo một quan điểm khác, đô thị thông minh là đô thị hoặc khu vực
dân cư ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông một cách nhuần nhuyễn,
kết nối với mọi thành phần của hệ thống có khả năng cung cấp theo thời gian
thực, tự động hóa và có tương tác, nhằm huy động tốt nhất các nguồn lực con
người, trang thiết bị và các yếu tố tự nhiên khi hệ thống vận hành. Với các hệ
thống liên quan đến người dân thì họ phải được đặt ở vị trí trung tâm, phải là
mục tiêu phục vụ.12
Tóm lại, khái niệm về “đô thị thông minh” cần được hiểu theo cả nghĩa
rộng, tức là bên cạnh việc ứng dụng khoa học công nghệ thì đô thị thông minh
còn cần được hiểu là việc ứng dụng các giải pháp mang tính toàn diện và sáng
tạo ,tổng hợp các năng lực vốn có trong đô thị nhằm xây dựng các giải pháp
quản lý và ứng xử khoa học đối với môi trường sống của chính mình, chung tay
xây dựng một môi trường đô thị phát triển bền vững, phục vụ tối đa lợi ích của
các cá thể sống trong đô thị.
11 ThS.HS Trần Văn Tâm – TS.KTS Phan Bảo An (2017), “Đô thị thông minh”, https://www.tapchikientruc.com.vn,
12 PGS. TS. Trần Minh Tuấn (2017), “Xây dựng đô thị thông minh bền vững tại việt nam – một trong các động
lực phát triển cntt&tt việt nam trong thập kỷ tới”, https://rev.org.vn, truy cập ngày 17/02/2018
11

1.1.2. Phân loại đô thị
Đô thị tại Việt Nam là những đô thị bao gồm thành phố trực thuộc Trung
ương, thành phố trực thuộc tỉnh, thị xã, thị trấn và khu vực dự kiến hình thành đô
thị trong tương lai được phân loại theo tiêu chí loại đô thị tương ứng. Do đó, các
đô thị Việt Nam được chia thành 6 loại, dùng số La Mã để phân ra các đô thị đặc
biệt, loại I và loại II phải do Thủ tướng Chính phủ ra quyết định công nhận; các
kiểu đô thị loại III và IV do Bộ trưởng Bộ Xây dựng ra quyết định công nhận; và
loại V do Chủ tịch Ủy ban Nhân dân cấp tỉnh công nhận.13
Hiện ở Việt Nam có hai thành phố được chính phủ xếp loại đô thị đặc biệt
là thủ đô Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh. Đây cũng là hai đơn vị hành chính
cấp tỉnh loại đặc biệt14
và trung tâm tổng hợp cấp quốc gia, quốc tế về kinh tế,
tài chính, văn hóa, giáo dục, đào tạo, du lịch, y tế, khoa học và công nghệ, đầu
mối giao thông, giao lưu trong nước và quốc tế, có vai trò thúc đẩy sự phát triển
kinh tế - xã hội của cả nước.15
Việc phân loại đô thị thuộc loại nào phải dựa vào những tiêu chí nhất định
và trình tự, thủ tục phân loại cụ thể .Việc phân loại đô thị được thực hiện bằng
phương pháp tính điểm. Điểm phân loại đô thị là tổng số điểm đạt được của các
tiêu chí.16
Trong đó, cần lưu ý một số cách phân loại đô thị áp dụng cho một số
loại đô thị có tính chất đặc thù như sau:17
Thứ nhất là, đối với đô thị là trung tâm du lịch, khoa học và công nghệ,
giáo dục, đào tạo thì tiêu chí quy mô dân số và mật độ dân số có thể thấp hơn
nhưng tối thiểu đạt 70% mức quy định; các tiêu chí khác phải bảo đảm mức quy
định của loại đô thị tương ứng.
13
Nghị quyết số 1210/2016/UBTVQH13 về phân loại đô thị ban hành ngày 25/05/2016
14
Điểm a, Khoản 3, Điều 3 Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2015
15
Điểm a, Khoản 1, Điều 3 Nghị quyết số 1210/2016/UBTVQH13 về phân loại đô thị ngày 25/05/2016
16
Khoản 4, Điều 2 Nghị quyết số 1210/2016/UBTVQH13 về phân loại đô thị ngày 25/05/2016
17
Điều 9, Nghị quyết số 1210/2016/UBTVQH13 về phân loại đô thị ngày 25 tháng 05 năm 2016
12

Thứ hai là, đối với đô thị loại III, loại IV và loại V ở miền núi, vùng cao,
có đường biên giới quốc gia thì tiêu chí quy mô dân số có thể thấp hơn nhưng tối
thiểu đạt 50% mức quy định; các tiêu chí khác tối thiểu đạt 70% mức quy định
của loại đô thị tương ứng.
Thứ ba là, đô thị ở hải đảo thì tiêu chí trình độ phát triển cơ sở hạ tầng và
kiến trúc cảnh quan đô thị tối thiểu đạt 50% mức quy định; các tiêu chí về quy
mô dân số, mật độ dân số, tỷ lệ lao động phi nông nghiệp và tiêu chuẩn về kinh
tế - xã hội tối thiểu đạt 30% mức quy định của loại đô thị tương ứng.
1.1.3. Đặc điểm của các loại đô thị
Như đã đề cập ở phần trên, đô thị ở Việt Nam được phân thành 6 loại gồm
loại đặc biệt, loại I, loại II, loại III, loại IV và loại V. Thành phố trực thuộc
Trung ương phải là đô thị loại đặc biệt hoặc đô thị loại I; thành phố thuộc đơn vị
hành chính cấp tỉnh phải là đô thị loại I, loại II hoặc loại III; thị xã thuộc đơn vị
hành chính cấp tỉnh phải là đô thị loại III hoặc loại IV; thị trấn thuộc huyện phải
là đô thị loại IV hoặc loại V.
Theo đó, đô thị loại đặc biệt có đặc điểm là Thủ đô hoặc trung tâm tổng
hợp cấp quốc gia, quốc tế về kinh tế, tài chính, văn hóa, giáo dục, đào tạo, du
lịch, y tế, khoa học và công nghệ, đầu mối giao thông, giao lưu trong nước và
quốc tế, có vai trò thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của cả nước;
Đô thị loại I có đặc điểm là trung tâm tổng hợp cấp quốc gia, cấp vùng
hoặc cấp tỉnh về kinh tế, tài chính, văn hóa, giáo dục, đào tạo, du lịch, y tế, khoa
học và công nghệ, đầu mối giao thông, giao lưu trong nước và quốc tế, có vai trò
thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của một vùng liên tỉnh hoặc cả nước;
Đô thị loại II có đặc điểm là trung tâm tổng hợp hoặc trung tâm chuyên
ngành cấp vùng, cấp tỉnh về kinh tế, tài chính, văn hóa, giáo dục, đào tạo, du lịch, y
tế, khoa học và công nghệ, trung tâm hành chính cấp tỉnh, đầu mối giao thông, có
vai trò thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của một tỉnh hoặc một vùng liên tỉnh;
13

Đô thị loại III có đặc điểm là trung tâm tổng hợp hoặc trung tâm chuyên
ngành về kinh tế, tài chính, văn hóa, giáo dục, đào tạo, du lịch, y tế, khoa học và
công nghệ cấp tỉnh, đầu mối giao thông, có vai trò thúc đẩy sự phát triển kinh tế
- xã hội của tỉnh, vùng liên tỉnh;
Đô thị loại IV có đặc điểm là trung tâm tổng hợp hoặc trung tâm chuyên
ngành cấp tỉnh, cấp huyện về kinh tế, tài chính, văn hóa, giáo dục, đào tạo, du
lịch, y tế, khoa học và công nghệ, trung tâm hành chính cấp huyện, đầu mối giao
thông, có vai trò thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, huyện hoặc vùng
liên huyện;
Đô thị loại V có đặc điểm là trung tâm hành chính hoặc trung tâm tổng
hợp cấp huyện hoặc trung tâm chuyên ngành cấp huyện về kinh tế, văn hóa, giáo
dục, đào tạo, đầu mối giao thông, có vai trò thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã
hội của huyện hoặc cụm liên xã;
Bên cạnh những đặc điểm về vị trí, vai trò và chức năng của từng loại đô
thị, ứng với mỗi loại hình đô thị sẽ có những đặc điểm về cơ cấu- trình độ phát
triển kinh tế- xã hội đạt tiêu chuẩn, quy mô dân số, mật độ dân số, tỷ lệ lao động
phi nông nghiệp, trình độ phát triển cơ sở hạ tầng và kiến trúc, cảnh quan đô thị
đạt các tiêu chuẩn đặc thù.18
1.2. Tổng quan về quy hoạch đô thị
1.2.1. Khái niệm quy hoạch đô thị, mối quan hệ giữa quy hoạch sử dụng
đất với quy hoạch đô thị
Trong số nhiều lĩnh vực nghiên cứu đô thị, quy hoạch đô thị là một ngành
có tính thực hành và công cụ mạnh mẽ, nhằm định hướng phát triển các thành
phố và đề ra giải pháp cho các vấn nạn đô thị. Là một lĩnh vực mà định nghĩa và
trách nhiệm nghề nghiệp quá lớn nhưng lại mập mờ và không thể định nghĩa cụ
18
Điều 3, 4, 5,6,7,8 Nghị quyết số 1210/2016/UBTVQH13 về Phân loại đô thị ngày 25 tháng 05 năm 2016
14

thể, cách hiểu về quy hoạch và sản phẩm quy hoạch có sự khác biệt ít nhiều giữa
các quốc gia, nhất là giữa Việt Nam và phần còn lại của thế giới.19
Ở giai đoạn đầu và giữa thế kỷ 20, quy hoạch đô thị được quan niệm như
là thiết kế một đô thị, tổ chức, bố trí hình dạng vật thể của nó. Vai trò chính thực
hiện quy hoạch được trao cho kiến trúc sư quy hoạch và kỹ sư xây dựng, những
người được đào tạo và có chuyên môn về việc thiết kế nên những sản phẩm vật
chất dành cho con người cư trú. Sản phẩm của quan niệm quy hoạch đô thị này
là những bản quy hoạch tổng thể đã vẽ nên trạng thái đô thị ở trạng thái cuối
cùng theo ý tưởng của các kiến trúc sư.
Tiếp thu các lý luận phê bình và để thay thế cho quan niệm thiết kế hình dạng
vật thể của đô thị, những năm 1960 xuất hiện hai quan niệm thay thế. Quan điểm
thứ nhất là sửa chữa quan điểm trước kia, tức là người làm quy hoạch trước hết phải
tìm hiểu thật kỹ về cuộc sống đô thị trước khi tiến hành thực hiện quy hoạch. Đô thị
xem như một hệ thống các chức năng của các hoạt động và người dân ràng buộc nối
kết với nhau. Và nhà quy hoạch phải hiểu đô thị như một hệ thống đang hoạt động
sau đó mới can thiệp để tối ưu hóa hoạt động của hệ thống đó.
Quan điểm thay thế thứ hai là coi quy hoạch đô thị như một tiến trình tác
động liên tục, can thiệp nhiều lần chứ không phải thiết kế và xây dựng một lần là
đạt được trạng thái cuối cùng. Cách tiếp cận này là cách áp dụng lý thuyết và ra
quyết định trong lĩnh vực khoa học về quản trị sang đối với quy hoạch đô thị.
Theo đó thì sau khi xác định các vấn đề đô thị và các mục tiêu của quy hoạch,
nhà quy hoạch sẽ cân nhắc các chính sách hoặc các quy hoạch thay thế sau đó
thực hiện, khi thực hiện thì giám sát liên tục về hiệu quả thực hiện và tiến trình
này sẽ luôn vận hành cho đến lúc đã cải tạo được trạng thái quy hoạch cũ hoặc
xuất hiện vấn đề mới.
19
Nguyễn Đỗ Dũng (2010), “Đô thị và Quy hoạch đô thị: Tư duy và tiếp cận”, http://www.ashui.com, truy cập ngày
10/02/2018
15

Những năm 60, khi các phong trào dân chủ, nhân quyền, nữ quyền diễn ra
mạnh mẽ ở các nước phương tây thì quy hoạch đô thị cũng không là ngoại lệ. Người
ta đặt các vấn đề quy hoạch phải có sự tham gia của cộng đồng địa phương, và ý
kiến của những người dân phải có tầm quan trọng ngang với những nhà quy hoạch
và quản lý. Vấn đề của quy hoạch là xây dựng một môi trường đô thị tốt để cho
cộng đồng sinh hoạt, hướng tới cái phải đạt được chứ không phải hướng tới cái có
thể đạt được. Một dự án quy hoạch đô thị ảnh hưởng khác nhau tới những nhóm xã
hội trong cộng đồng, nên sẽ dẫn đến một sự đồng thuận chung, công khai để đạt
được các giá trị chung, cân bằng giữa các nhu cầu của các nhóm. Như vậy quyết
định quy hoạch không còn dựa trên ý chí của nhà quy hoạch hay cơ sở khoa học
nữa, mà là một lựa chọn chính trị và giá trị đạt được. Tức là theo quan điểm này quy
hoạch đô thị đã trở thành hoạt động chính trị.20
Và cho đến ngày nay, quan điểm quy
hoạch đô thị là một hoạt động chính trị vẫn còn nguyên giá trị, theo đó quan điểm
của nhà quy hoạch không được trái với lợi ích chung của cộng đồng, của xã hội. Ở
Việt Nam, quy hoạch đô thị là việc tổ chức không gian, kiến trúc, cảnh quan đô thị,
hệ thống công trình hạ tầng kỹ thuật, công trình hạ tầng xã hội và nhà ở để tạo lập
môi trường sống thích hợp cho người dân sống trong đô thị, được thể hiện thông
qua đồ án quy hoạch đô thị.21
Về mối quan hệ giữa quy hoạch sử dụng đất và quy hoạch đô thị, căn cứ
vào yêu cầu của kế hoạch dài hạn phát triển kinh tế - xã hội và phát triển của đô
thị, quy hoạch đô thị sẽ định ra tính chất, quy mô, phương châm xây dựng đô thị,
các bộ phận hợp thành của đô thị, sắp xếp một cách hợp lý toàn diện, bảo đảm
cho sự phát triển đô thị được hài hòa và có trật tự, tạo ra những điều kiện có lợi
cho cuộc sống và sản xuất. Tuy nhiên, trong quy hoạch đô thị cùng với việc bố
trí cụ thể khoảnh đất dùng cho các dự án, sẽ giải quyết cả vấn đề tổ chức và sắp
20 Trần Quang (2013), “Quy hoạch đô thị là gì và kỹ năng nhà quy hoạch”, https://dothiblog.com, truy cập
ngày 19/02/2018
21
Khoản 4, Điều 3, Luật Quy hoạch đô thị năm 2009
16

xếp các nội dung xây dựng. Quy hoạch sử dụng đất đai được tiến hành nhằm xác
định chiến lược dài hạn về vị trí, quy mô và cơ cấu sử dụng toàn bộ đất đai cũng
như bố cục không gian trong khu vực quy hoạch đô thị. Quy hoạch đô thị và quy
hoạch sử dụng đất công nghiệp có mối quan hệ diện và điểm, cục bộ và toàn
bộ.22
Sự bố cục, quy mô sử dụng đất, các chỉ tiêu chiếm đất xây dựng… trong
quy hoạch đô thị sẽ được điều hòa với quy hoạch sử dụng đất đai. Quy hoạch sử
dụng đất đai sẽ tạo những điều kiện tốt cho xây dựng và phát triển đô thị.
1.2.2. Khái niệm pháp luật về quy hoạch đô thị
Pháp luật về quy hoạch đô thị là hệ thống những quy tắc xử sự mang tính
bắt buộc chung do Nhà nước ban hành hoặc thừa nhận và đảm bảo thực hiện, thể
hiện ý chí ,đường lối của Đảng và Nhà nước về những vấn đề phát sinh liên quan
đến hoạt động quy hoạch đô thị gồm lập, thẩm định, phê duyệt và điều chỉnh quy
hoạch đô thị; quyền và trách nhiệm của các chủ thể có liên quan trong việc tổ
chức thực hiện quy hoạch đô thị và quản lý phát triển đô thị theo quy hoạch đô
thị đã được phê duyệt .
1.3. Vai trò và ý nghĩa của quy hoạch đô thị
1.3.1. Mối quan hệ giữa Luật quy hoạch đô thị với các ngành luật khác
Thứ nhất là, mối quan hệ giữa Luật quy hoạch đô thị với Luật Quy hoạch
Dự thảo mới nhất của Luật Quy hoạch năm 2017 gồm 6 Chương với 69
Điều và hai Phụ lục. Nội dung Dự thảo quy định hệ thống quy hoạch quốc gia,
các nguyên tắc cơ bản trong hoạt động quy hoạch, nhiệm vụ, quyền hạn các cấp
chính quyền trong lĩnh vực quy hoạch, trình tự lập, thẩm định, phê duyệt, điều
chỉnh quy hoạch, thực hiện và giám sát việc thực hiện quy hoạch, các hành vi bị
cấm trong hoạt động quy hoạch và nguyên tắc chế tài các vi phạm. Quy định tại
Luật Quy hoạch năm 2017 đã có nhiều điểm mới, trong đó nổi lên 4 nội dung
chính: (1) Hoàn thiện hệ thống thông tin dữ liệu phục vụ quy hoạch; (2) Hoàn
22 Theo chuyên trang diachinh.info (2010), “Vị trí, vai trò của quy hoạch sử dụng đất đai trong hệ thống
quy hoạch chung”, http://qlvbtnmt.haiduong.gov.vn, truy cập ngày 03/03/2018
17

thiện quy trình giám sát hoạt động quy hoạch; (3) Đánh giá hoạt động quy hoạch;
(4) Phân định rõ vai trò của Chính phủ, Bộ Kế hoạch Đầu tư và Bộ Xây dựng và
các Bộ ngành khác trong hoạt động quy hoạch.23
Như vậy, có thể thấy Luật Quy hoạch và Luật Quy hoạch đô thị có tương
đối nhiều điều quy định giống nhau, giống nhau về cấu trúc nhưng nội dung khác
nhau do phạm vi và đối tượng điều chỉnh khác nhau. Theo đó, Luật Quy hoạch
năm 2017 chủ yếu tập trung vào vấn đề quy hoạch không gian tổng thể trên toàn
bộ lãnh thổ và vấn đề quản lý nhà nước về quy hoạch nói chung. Luật Quy hoạch
một khi có hiệu lực (ngày 01/01/2019) sẽ đóng vai trò như “luật xương sống” với
chức năng quy định các nghĩa vụ và nguyên tắc quản lý xuyên suốt các hoạt
động quy hoạch của các cấp chính quyền, tạo khuôn khổ cho việc đưa ra các quy
định về quy hoạch trong các văn bản pháp luật thực định và các văn bản dưới
luật có liên quan của chính quyền. Cũng theo pháp luật Việt Nam, quy hoạch đô
thị được coi là một trong 5 ngành trong hệ thống quy hoạch quốc gia24
bởi quy
hoạch đô thị bản thân nó có tính ràng buộc cao về thực thi và sẽ là cơ sở vững
chắc để định vị và xác lập khuôn khổ cho tổ chức không gian lãnh thổ ở cấp độ
cao hơn. Tuy nhiên, quy mô vùng đô thị thực tế rất đa dạng và không nên coi là
một cấp độ dưới tỉnh. Bản chất Quy hoạch tỉnh là quy hoạch nghiên cứu về vùng
nhưng ranh giới tỉnh chỉ là yếu tố chủ quan và việc nghiên cứu giải quyết vấn đề
ở cấp độ vùng (vùng địa lý, định cư, hoặc kinh tế) cần thoát khỏi rào cản của
ranh giới hành chính.25
Việc Quy hoạch đô thị phải tuân theo những quy định về quản lý Nhà
nước về quy hoạch và nguyên tắc chung trong quy hoạch lãnh thổ quốc gia trong
23 Thanh Huyền (TCKT), “Dự thảo Luật Quy hoạch & Luật Quy hoạch đô thị – Vấn đề gì đặt
ra?”, http://www.baoxaydung.com.vn, truy cập ngày 20/02/2018
24
Điều 5, Luật Quy hoạch năm 2017
25 TS. Nguyễn Ngọc Hiếu - Tạp chí quy hoạch xây dựng (Sô 87) (2017), “Bàn về dự thảo Luật Quy hoạch theo
cách tiếp cận hệ thống”, http://www.viup.vn, truy cập ngày 20/02/2018
18

Luật Quy hoạch năm 2017.Luật Quy hoạch đô thị đóng vai trò như luật chuyên
ngành, cụ thể hóa và đi sâu vào mảng xây dựng đô thị.
Thứ hai là, mối quan hệ giữa Luật Quy hoạch đô thị và Luật Đầu tư công
Luật Quy hoạch đô thị quy định về hoạt động quy hoạch đô thị gồm lập,
thẩm định, phê duyệt và điều chỉnh quy hoạch đô thị; tổ chức thực hiện quy
hoạch đô thị và quản lý phát triển đô thị theo quy hoạch đô thị đã được phê duyệt
còn Luật Đầu tư công quy định việc quản lý và sử dụng vốn đầu tư công; quản lý
nhà nước về đầu tư công; quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm của cơ quan, đơn vị, tổ
chức, cá nhân liên quan đến hoạt động đầu tư công. Như vậy, quy hoạch đô thị
được thực hiện trên cơ sở sự tham gia chủ đạo của công tác quản lý của cơ quan
Nhà nước và bất kỳ việc sử dụng vốn ngân sách nhà nước, vốn công trái quốc gia,
vốn trái phiếu Chính phủ, vốn trái phiếu chính quyền địa phương, vốn hỗ trợ phát
triển chính thức (ODA) và vốn vay ưu đãi của các nhà tài trợ nước ngoài, vốn tín
dụng đầu tư phát triển của Nhà nước, vốn từ nguồn thu để lại cho đầu tư nhưng
chưa đưa vào cân đối ngân sách nhà nước, các khoản vốn vay khác của ngân sách
địa phương để đầu tư, gọi tắt là vốn đầu tư công26
, vào chính sách quy hoạch xây
dựng đô thị thì đều phải tuân theo sự điều chỉnh của Luật Đầu tư công. Hoạt động
lập, thẩm định, phê duyệt và điều chỉnh quy hoạch đô thị; tổ chức thực hiện quy
hoạch đô thị và quản lý đô thị có sử dụng vốn đầu tư công trong Luật Quy hoạch
đô thị phải tuân thủ mọi nguyên tắc và quy định có liên quan trong Luật Đầu tư
công năm 2014.
Thứ ba là, mối quan hệ giữa Luật Quy hoạch đô thị và Luật Tổ chức chính
quyền địa phương.
Hệ thống quy hoạch của Châu Âu hoặc các nước phát triển được hình
thành khi đã có nền tảng quy hoạch đô thị tích hợp, ra quyết định chiến lược,
tham gia và việc tích hợp cấp độ cao hơn không gặp nhiều trở ngại bởi họ xây từ
26
Khoản 21, Điều 4, Luật Đầu tư công năm 2014
19

dưới. Tổ chức chính quyền tự chủ đòi hỏi cơ sở phải xây dựng năng lực quản lý
quy hoạch gắn với nguồn lực, xây nhà khi đã có móng. Trong khi đó ở Việt Nam
hiện tập trung năng lực từ “trên” xuống. Chính quyền đô thị chưa hình thành,
quy hoạch đô thị chủ yếu do trên phê duyệt, năng lực tư vấn từ bên ngoài, và
nguồn lực ‘trên’ cấp phát.27
Có thể thấy, chính quyền địa phương ở mỗi đơn vị hành chính có vai trò
rất quan trọng trong việc xây dựng nền móng và đảm bảo nguồn lực hợp lý nhất
đối với chính sách quy hoạch đô thị , đồng thời cũng là nơi có tác động và ảnh
hưởng to lớn nhất đến việc thực thi những quy định trong Luật Quy hoạch đô
thị.Vì thế, Luật tổ chức chính quyền địa phương với phạm vi quy định về đơn vị
hành chính và tổ chức, hoạt động của chính quyền địa phương ở các đơn vị hành
chính có vai trò quan trọng và mối quan hệ mật thiết đối với các quy định trong
Luật Quy hoạch đô thị. Chủ thể quy định trong Luật tổ chức chính quyền địa
phương cũng là một trong những chủ thể có trách nhiệm chi phối chủ yếu trong
việc thực thi Luật quy hoạch đô thị và là chủ thể có nhiệm vụ giám sát hoạt động
quy hoạch đô thị tại các địa phương.
Thứ tư là, mối quan hệ giữa Luật Quy hoạch đô thị và Luật Thủ đô
Đối với việc nghiên cứu quy hoạch đô thị tại một trong hai đô thị đặc biệt
của Việt Nam, cụ thể là tại thành phố Hà Nội, thì Luật Thủ đô là một văn bản
pháp luật không thể thiếu trong việc tìm hiểu vị trí, vai trò của Thủ đô; cũng như
chính sách, trách nhiệm xây dựng, phát triển, quản lý và bảo vệ Thủ đô. Quy
hoạch đô thị tại thành phố Hà Nội không được trái với nguyên tắc chung và giá
trị truyền thống của thành phố được quy định tại Luật Thủ đô.
27 TS. Nguyễn Ngọc Hiếu - Tạp chí quy hoạch xây dựng (Sô 87) (2017), “Bàn về dự thảo Luật Quy hoạch theo
cách tiếp cận hệ thống”, http://www.viup.vn, truy cập ngày 20/02/2018
20

1.3.2. Những yêu cầu đối với quy hoạch đô thị
Một quy hoạch đô thị được phê duyệt về nguyên tắc phải đảm bảo đủ 7
tiêu chí như sau:28
Thứ nhất là, cụ thể hoá định hướng quy hoạch tổng thể hệ thống đô thị quốc
gia và các quy hoạch vùng liên quan; phù hợp với mục tiêu của chiến lược, quy
hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh; bảo đảm tính thống
nhất với quy hoạch phát triển các ngành trong phạm vi đô thị; bảo đảm công khai,
minh bạch và kết hợp hài hoà giữa lợi ích quốc gia, cộng đồng và cá nhân.
Thứ hai là, dự báo khoa học, đáp ứng được yêu cầu thực tế và phù hợp với
xu thế phát triển của đô thị; tuân thủ quy chuẩn về quy hoạch đô thị và quy
chuẩn khác có liên quan.
Thứ ba là, bảo vệ môi trường, phòng ngừa hiểm hoạ ảnh hưởng đến cộng
đồng, cải thiện cảnh quan, bảo tồn các di tích văn hoá, lịch sử và nét đặc trưng
địa phương thông qua việc đánh giá môi trường chiến lược trong quá trình lập
quy hoạch đô thị.
Thứ tư là, khai thác và sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên, hạn chế sử
dụng đất nông nghiệp, sử dụng tiết kiệm và hiệu quả đất đô thị nhằm tạo ra
nguồn lực phát triển đô thị, tăng trưởng kinh tế, bảo đảm an sinh xã hội, quốc
phòng, an ninh và phát triển bền vững.
Thứ năm là, bảo đảm tính đồng bộ về không gian kiến trúc, hệ thống hạ
tầng xã hội, hạ tầng kỹ thuật đô thị và không gian ngầm; phát triển hài hoà giữa
các khu vực trong đô thị.
Thứ sáu là, đáp ứng nhu cầu sử dụng nhà ở, công trình y tế, giáo dục, văn
hoá, thể thao, thương mại, công viên, cây xanh, mặt nước và công trình hạ tầng
xã hội khác.
28
Điều 6, Luật Quy hoạch đô thị năm 2009
21

Thứ bảy là, đáp ứng nhu cầu sử dụng hạ tầng kỹ thuật gồm hệ thống giao
thông, cung cấp năng lượng, chiếu sáng công cộng, cấp nước, thoát nước, xử lý
chất thải, thông tin liên lạc và các công trình hạ tầng kỹ thuật khác; bảo đảm sự
kết nối, thống nhất giữa các hệ thống hạ tầng kỹ thuật trong đô thị và sự liên
thông với các công trình hạ tầng kỹ thuật cấp vùng, quốc gia và quốc tế.
Theo đó, yêu cầu về vấn đề đảm bảo bảo vệ môi trường, sử dụng hợp lý tài
nguyên thiên nhiên, bảo tồn được giá trị truyền thống song song với việc đảm
bảo tính đồng bộ, hài hòa trong không gian đô thị và nhu cầu sử dụng hạ tầng kỹ
thuật, đặc biệt là hệ thống giao thông, xử lý chất thải, cung cấp điện , nước trong
quy hoạch đô thị ngày càng được coi trọng và là mối quan tâm hàng đầu của các
nhà quy hoạch.
1.4. Những yếu tố ảnh hưởng đến quy hoạch đô thị
Để tiến hành quy hoạch đô thị, cần xác định những yếu tố cấu thành và
ảnh hưởng quyết định đến mọi hoạt động kinh tế, kĩ thuật và xã hội sẽ xẩy ra trên
khu đô thị. Nghiên cứu những yếu tố trên nhằm tạo cơ sở để xác định các
phương án, giải pháp kĩ thuật đúng đắn, hiệu quả của đồ án quy hoạch đô thị chi
tiết.
Những yếu tố tổng hợp có ảnh hưởng quyết định đến sự hình thành các
hoạt động quy hoạch đô thị bao gồm :
Thứ nhất là, yếu tố khách quan thể hiện ở mối quan hệ giữa đất khu đô thị
với môi trường xung quanh :Với tư cách là một bộ phận hữu cơ của không gian
đô thị hay của vùng, nhũng ảnh hưởng qua lại, mối quan hệ không gian, chức
năng giữa khu đất đô thị với môi trường xung quanh là một trong những yếu tố
quyết định đến mọi hoạt động trên khu đô thị dự kiến quy hoạch.29
Thứ hai là, những điều kiện, tiềm năng của khu đô thị: Những yếu tố như
điều kiện tự nhiên của khu vực như khí hậu, địa hình, địa chất, thủy văn, những
29
“Hoàn thiện pháp luật về quy hoạch đô thị Việt Nam”, TS Doãn Hồng Nhung (chủ biên), Trịnh Thị Mai Phương, NXB
Xây dựng năm 2010
22

đặc trưng của cảnh quan khu vực và các điều kiện hiện trạng về sử dụng đất, dân
cư, các công trình kiến trúc, hạ tầng kĩ thuật tại khu vực cũng có ảnh hưởng rất
lớn đến công tác quy hoạch đô thị đó.
Thứ ba là, những hoạt động kinh tế, kĩ thuật và xã hội đã hình thành trên
khu đất đô thị như nhà ở, sản xuất, giao thông, hoạt động văn hóa, dịch vụ, giáo
dục, giải trí,…sẽ ảnh hưởng đến xây dựng đồ án quy hoạch đô thị và công tác
thực thi, quản lý quy hoạch đô thị sau này.
Thứ tư là, yếu tố chủ quan về con người, mà cụ thể là tầm nhìn, kinh nghiệm
của các nhà quy hoạch, sự hợp tác của các ban , ngành, cơ quan tổ chức có liên quan
và sự hiểu biết của người dân về tầm quan trọng của quy hoạch đô thị.
1.5. Pháp luật điều chỉnh quy hoạch đô thị và ý nghĩa của việc điều
chỉnh pháp luật đối với quy hoạch đô thị
Quy hoạch là quá trình (i) nhận dạng các mục tiêu cần đạt tới, (ii) xác định
chiến lược để đạt mục tiêu, (iii) xây dựng các biện pháp, chỉ ra các nguồn lực cần
huy động để thực hiện, (iv) tổ chức, chỉ đạo và giám sát tất cả mọi giai đoạn thực
hiện, và thường thì còn tiến hành các điều chỉnh cần thiết để quy hoạch phù hợp
với thực tiễn trong từng giai đoạn. Quy hoạch là một hoạt động bao gồm nhiều
loại hình và nhiều thứ bậc, hình thành hệ thống quy hoạch quốc gia. Việc quản lý
nhà nước đối với một hệ thống quy hoạch rộng lớn và đa dạng như vậy khó có
thể điều tiết bằng luật thông thường để quy định quyền và trách nhiệm của các
thành viên trong xã hội đối với hành vi của họ. Khi đó, Nhà nước ban hành “luật
khung” có chức năng quy định các nghĩa vụ và nguyên tắc quản lý các hoạt động
quy hoạch của các cấp chính quyền, tạo khuôn khổ cho việc đưa ra các quy định
về quy hoạch trong các luật thực chất và các văn bản pháp quy dưới luật có liên
quan của chính quyền30
.Đó là cơ sở dẫn đến việc Luật Quy hoạch năm 2017 ra
đời, nhưng là chưa đủ để có thể xóa bỏ vai trò của Luật Quy hoạch đô thị bởi các
30 TS. Phạm Sỹ Liêm (2017), “Dự thảo Luật Quy hoạch thể hiện đầy đủ vai trò của một “luật
khung”, http://khucongnghiep.com.vn, truy cập ngày 23/02/2018
23

quy hoạch trên cấp độ đô thị đều có gốc rễ là đô thị và vùng đô thị. Cụ thể, việc
lập, thẩm định, phê duyệt, thực hiện, điều chỉnh quy hoạch đô thị thực hiện theo
quy định của pháp luật về quy hoạch đô thị, pháp luật về xây dựng và chỉ có hiệu
lực khi được tích hợp vào quy hoạch tổng thể quốc gia, quy hoạch vùng, quy
hoạch tỉnh được quy định trong Luật Quy hoạch.Việc công bố, công khai quy
hoạch đô thị thực hiện theo quy định của Luật Quy hoạch, pháp luật về quy
hoạch đô thị và pháp luật về xây dựng.
Quy hoạch vùng, quốc gia, và nông thôn được hình thành và phát triển sau
và phụ thuộc vào chính các đô thị hiện hữu. Quy hoạch vùng hình thành khi đô
thị mở rộng, khi hệ thống hạ tầng vùng cần phát triển, tài nguyên vùng cần khai
thác gắn với các trung tâm sản xuất và tiêu thụ là các đô thị. Quy hoạch nông
thôn gắn với quá tình nâng cấp tiện ích ở khu vực nông thôn sử dụng cách tiếp
cận định cư đô thị. Nhu cầu làm quy hoạch nông thôn cũng tập trung ở các vùng
ven đô để phục vụ quá trình đô thị hóa và củng cố mối liên kết đô thị - nông thôn
trong cơ cấu phát triển mới. Nói cách khác, hệ thống đô thị và sự vận động
nhanh của bộ khung này là trung tâm trong việc định hình tổ chức không gian
lãnh thổ.
Vì có vai trò quan trọng và đặc thù như vậy, nên vẫn cần thiết phải có một
văn bản pháp luật riêng quy định cụ thể về vấn đề quy hoạch đô thị.
1.6. Kinh nghiệm quy hoạch đô thị tại một số Thành phố của Trung Quốc
Trung Quốc và Việt Nam là hai nước láng giềng có sự gần gũi về mặt thể
chế chính trị xã hội chủ nghĩa. Trung Quốc quá độ sang kinh tế thị trường cũng
chỉ trước Việt Nam không lâu, vì vậy thực tiễn đô thị hóa Trung Quốc để lại cho
nước ta rất nhiều bài học quý giá, có thể giúp nước ta học hỏi được nhiều kinh
nghiệm quý giá trong công cuộc quy hoạch đô thị nói chung và quy hoạch đô thị
bền vững trong một thành phố cụ thể nói riêng. Cho đến hiện tại, đô thị hóa của
Trung Quốc đạt được nhiều thành tựu phi thường, góp phần đưa kinh tế Trung
24

Quốc phát triển nhanh chóng.Thế nhưng quá trình đó cũng đặt ra nhiều vấn đề về
suy thoái môi trường, giảm đất canh tác, tạo áp lực lớn đối với tài nguyên thiên
nhiên (năng lượng, nước, đất), thiếu nhà ở thích hợp, thay đổi phương thức tiêu
dùng (chẳng hạn từ ăn nhiều ngũ cốc sang ăn nhiều thịt, tiêu thụ nhiều năng
lượng). Sự lan tỏa đô thị tự phát và tình trạng “xa lánh xã hội” (social alienation)
khiến Trung Quốc phải đối diện với nhiều thách thức to lớn.31
Nhìn chung các
thách thức đối với đô thị hóa Trung Quốc có thể quy về 3 chủ đề lớn là đất đai,
con người và môi trường. Ngoài ra, năng lực quản lý đô thị cũng là thách thức
quan trọng.32
Đặc biệt, tại Trung Quốc, quá trình quy hoạch mỗi thành phố, đã quan tâm
đến sự phát triển cân bằng, hài hòa giữa các khu vực; giữa thành thị và nông thôn,
nhằm đảm bảo sử dụng tài nguyên hợp lý, tiết kiệm đất đai, tiết kiệm sử dụng đất
nông nghiệp, phát huy vai trò và hỗ trợ nhau cùng phát triển. 33
Mục tiêu quy
hoạch đô thị để thúc đẩy quá trình đô thị hóa bền vững, góp phần phát triển kinh
tế xã hội chung, hỗ trợ nông thôn cùng phát triển, nâng cao đời sống nhân dân,
hội nhập kinh tế quốc tế.
Một trong những thành công trong việc quy hoạch đô thị của Trung Quốc
phải kể đến Thành phố Thâm Quyến - Kể từ khi thành lập hồi tháng 5/1980, đặc
khu kinh tế Thâm Quyến được trao sứ mệnh là “cửa sổ mở và khu thí điểm” của
cải cách mở cửa. 34
So sánh với Hồng Kông, mới đây, tổng sản phẩm quốc nội của Hồng Kông
đã tăng 3,8% lên 2,66 tỷ đô la Hồng Kông (340 tỷ USD). Mặc dù đạt mức tăng
trưởng nhanh nhất kể từ năm 2011, GDP của thành phố/đặc khu kinh tế này vẫn
giảm xuống thấp hơn GDP của Thâm Quyến, khi nền kinh tế của thành phố
31
C.Y.Wang (2014), China: planning for an urban future. EY’s China Business Network
32 TS. Phạm Sỹ Liêm -Phó chủ tịch Tổng hội Xây dựng Việt Nam (2017), “Đô thị hóa ở Trung Quốc và bài học
kinh nghiệm phát triển bền vững tại Việt Nam”, http://vncc.vn, truy cập ngày 15/03/2018
33
11, J. Vernon Henderson: Urbanization in China: Policy Issues and Options. China Economic Research and
Advisory Programme
34 Tô Minh (2017), “Kinh nghiệm từ Thâm Quyến”, http://www.ashui.com, truy cập ngày 15/03/2018
25

này tăng trưởng 8,8% lên 2,24 tỷ Nhân dân tệ (355 tỷ USD) vào năm 2017.35
Sự
thay đổi trong bảng xếp hạng làm nổi bật sự tích tụ của sự giàu có chưa từng có
ở Thẩm Quyến trong suốt bốn thập kỷ qua. Là đặc khu kinh tế đầu tiên do cố
Chủ tịch Trung Quốc Đặng Tiểu Bình thành lập, Thâm Quyến đã vươn mình từ
một làng chài nhỏ thành một trung tâm sáng tạo toàn cầu, được gọi là thung lũng
Silicon của Trung Quốc. Đây cũng là nơi có các gã khổng lồ công nghệ như
Tencent Holdings, nhà sản xuất điện thoại thông minh Huawei Technologies và
Da-Jiang Innovations. Đặc biệt, trong khi giá nhà ở tại các thị trường trọng điểm
trên toàn thế giới tăng 4,4% trong năm 2015, dẫn đầu bởi các thành phố thuộc
Thâm Quyến, Trung Quốc. Tại Thâm Quyến giá bất động sản tăng 47,5% và cao
hơn 22% so với thành phố đứng thứ hai là Auckland ở New Zealand nơi có mức
giá tăng 25,4% cũng vào năm 2015.36
Được thúc đẩy bởi bối cảnh đổi mới sôi động, Thâm Quyến hiện nay đã trở
thành trung tâm kinh tế lớn thứ ba ở Trung Quốc, sau Bắc Kinh và Thượng Hải.
Ban đầu, Thâm Quyến được chọn làm đặc khu kinh tế đầu tiên của Trung
Quốc do lợi thế nằm giáp Hồng Kông (lúc đó còn thuộc Vương quốc Anh). Tính
đến cuối năm 2015, từ một thị trấn ven biển nhỏ với chỉ hơn 30 nghìn dân, Thâm
Quyến đã phát triển thành một siêu đô thị hiện đại, diện tích gần 2.000 km2, với
hơn 18 triệu dân (trong đó hơn 11 triệu cư dân thường trú).
Việc hình thành và phát triển thiết kế đô thị tại Thâm Quyến cũng chưa
được định hình rõ ràng khi hình thành đặc khu kinh tế vì tại thời điểm này các
nhà quy hoạch của Trung Quốc vẫn chưa biết nhiều về thiết kế đô thị. Tới tận
năm 1986 theo chủ trương của chính quyền trung ương, Trung Quốc đã cử một
đoàn các nhà quy hoạch sang Mỹ học về thiết kế đô thị thiết kế thành phố, một
trong những người này có giáo sư Kim Quảng Quân, mà phần lớn các nhà quy
35 Theo Nikkei- Mạnh Đức dịch (2018), “Vì sao GDP của Thâm Quyến vượt qua Hồng
Kông?”, https://baomoi.com, truy cập ngày 15/03/2018
36 Thu Giang (2016),”Thâm Quyến (Trung Quốc) dẫn đầu toàn cầu về chỉ số giá nhà ở”, theo Property
Wire, http://www.baoxaydung.com.vn, truy cập ngày 15/03/2018
26

hoạch tại Việt Nam đều biết với quyển sách “Thiết kế đô thị có minh hoạ” do
giáo sư Đặng Thái Hoàng dịch.37
Khi những nhà quy hoạch này trở về đã đóng góp một phần không nhỏ
trong công tác thiết kế đô thị tại Trung Quốc nói chung và tại Thâm Quyến nói
riêng. Nhưng tại thời điểm này các công việc lớn về thiết kế đô thị tại Thâm
Quyến vẫn thuộc các công ty nước ngoài đảm nhiệm và một trong các dự án lớn
đó là việc thiết kế khu vực trung tâm Phúc Điền của Thâm Quyến. Việc thiết kế
này được thực hiện liên tục gồm nhiều giai đoạn, hàng năm Thâm Quyến mời
các công ty tham gia từng hạng mục của dự án, nhưng việc thiết kế vẫn phải đảm
bảo quy hoạch chung đã được duyệt. Việc đưa phong thuỷ vào trong thiết kế đô
thị tại Trung Quốc cũng đã được quan tâm, như việc chính quyền Thâm Quyến
cho đắp một ngọn núi phía sau toà nhà chính phủ và trên có đặt bức tượng Đặng
Tiểu Bình.
Năm 1996, Thâm Quyến tổ chức một cuộc thi thiết kế khu trung tâm hành
chính trên phạm vi quốc tế bao gồm các công ty của Mỹ, Nhật, Hồng Kông và
Singapore, cuối cùng Công ty của Mỹ đã thắng trong cuộc thi này.38
Năm 1997,
người ta tổ chức thi quy hoạch và thiết kế không gian công cộng của toàn bộ khu
trung tâm Phúc Điền, cuối cùng một công ty của Nhật đã thắng thầu và thành
công lớn nhất của dự án là việc mở rộng không gian kiến trúc này và việc nối kết
với khu vực núi Liên Hoa- nơi đặt bức tượng Đặng Tiểu Bình. Ngoài ra, nhiều
dự án khác đã được thực hiện bởi các công ty nước ngoài cho tới cuối năm 2000.
Từ năm 2001 đến nay, việc thiết kế đô thị tại Thâm Quyến không còn do các
công ty nước ngoài đảm trách mà do các công ty của Trung Quốc thực hiện.
Năm 2002, các nhà quy hoạch tại Thâm Quyến đã đưa ra được một loạt các bản
vẽ quy định cho việc thiết kế đô thị và việc xây dựng chúng như thế nào.
37 Mai Đình Ngọc (2007), “Mô hình thiết kế đô thị tại Thâm Quyến Trung Quốc”, theo Tạp chí Quy hoạch
Xây dựng, số 273/2007, http://www.xaydung.gov.vn, truy cập ngày 15/03/2018
38
Wikipedia, Urbanization in Shenzhen China
27

Thiết kế đô thị tại Thâm Quyến từ 1994-2004: đưa ra phương án thiết kế
thông qua các khái niệm, mô hình và bản vẽ mang tính khái quát, tiêu chuẩn
mang tính vĩ mô, chưa cụ thể hoá để mang tính pháp lý.
Từ năm 2004 đến nay: đã đưa ra được thành quả mang tính khống chế như
chính sách không gian kết cấu. Chính sách không gian tổng thể, bảo vệ môi
trường công cộng, gồm có chính sách thiết kế và thiết kế chấp hành các tiêu
chuẩn thưởng phạt vì hiện tại tiêu chuẩn thưởng phạt tại Thâm Quyến chỉ mang
tính khuyến khích chứ không mang tính bắt buộc pháp lý Ví dụ Thâm Quyến đã
đưa ra được các quy định về hệ thống biển quảng cáo mang tính pháp lý cao như
khoảng cách từ điểm cuối cùng của bức tường này tới mặt ngoài của các kiến
trúc cụ thể phải cao hơn 3 m, hay của các bức tường liền kề, hình thái của các
tấm biển quảng cáo với khung của toà nhà phải như thế nào, biển quảng cáo
thuộc về ai và ai được phép quảng cáo tại đây...các quy định này rất cụ thể và nó
được in thành sách hướng dẫn cho mọi tầng lớp nhân dân. Tại Thâm Quyến việc
thiết kế đô thị cho các không gian công cộng phải luôn đảm bảo cho tất cả mọi
người được sử dụng và phải mở cửa miễn phí. Các không gian công cộng nên
gần các hệ thống giao thông, ngoài ra trong không gian công cộng còn có quy
định biên giới của không gian công cộng này phải nên có cửa và ít nhất có 2 cửa
phụ với không gian công cộng khác.Việc khống chế không gian công cộng tại
Thâm Quyến dẫn đến quyền sử dụng đất công cộng bao gồm đất độc lập là đất đã
có quy hoạch trước như tại các khu đô thị mới, quyền sử dụng đất thuộc về chính
phủ việc thiết kế trọng điểm dễ dàng hơn, các quy định cho việc thiết kế đô thị
tại đây mang tính pháp quy cao, còn đất phi độc lập là đất đã có chức năng sử
dụng như là các khu phố cũ hay thành cổ, đất này thuộc quyền sử dụng của
người dân từ trước, khó có thể trở thành quyền sử dụng của nhà nước khuyến
kích thiết kế trọng điểm các quy định các quy định tại đây mang tính khuyến
khích thực tế vẫn là cưỡng ép. Ví dụ nếu mà chính quyền xây khu công cộng thì
28

khu vực này phải nhường ra một diện tích đất cho không gian công cộng tại
Thâm Quyến người ta quy định là từ 400-8000m2 tuỳ theo hạng mục công cộng
mà thành phố cần. Còn tại đất độc lập thì người ta khống chế theo chỉ tiêu đầu
người ít nhất là 8,3m2/1 người. Tại các không gian công cộng, cây xanh chiếm từ
5-85% tuỳ theo từng hạng mục công trình, ngoài ra tại các không gian công cộng
còn có quy định về số lượng ghế chính nhìn là thấy ghế và ghế phụ nhìn không
thấy là ghế nhưng vẫn ngồi được.
Hay như Thượng Hải, thành phố lớn và hiện đại bậc nhất của đất nước
Trung Quốc, xưa kia vốn chỉ là một làng chài ven biển thuộc miền trung Trung
Quốc. Vào khoảng thế kỷ 11, đời nhà Tống (960–1279), làng chài nhỏ bé này
được xây dựng và phát triển thành một hải cảng nhằm phục vụ nhu cầu giao
thương buôn bán của vùng. Với vai trò quan trọng của một cảng biển lớn, từ thế
kỷ 19 Thượng Hải đã bị các đế quốc phương Tây và Nhật Bản nhòm ngó và xâm
chiếm, lập ra các khu “Tô giới” dưới hình thức nhượng địa, là nơi mà người
phương Tây được hưởng mọi đặc quyền đặc lợi, được bảo hộ bằng pháp luật của
bản quốc, và họ sống cuộc sống đầy đủ như ở chính quốc. Một thành phố
Thượng Hải xa hoa, bất ổn với những băng nhóm xã hội đen, bị Tây hóa vào
những năm đầu thế kỷ 20, lúc đó nằm hoàn toàn bên bờ Tây của con sông Hoàng
Phố, đối lập với cảnh bần hàn, khổ hạnh của người dân lao động bên phía bờ
Đông. Câu chuyện về sự chênh lệch và khác biệt của cuộc sống ở phố Đông –
phố Tây cho đến ngày nay vẫn được người Thượng Hải nói đến. Tuy nhiên, bộ
mặt khu phố Đông cho đến hiện tại đã hoàn toàn thay đổi sau những nỗ lực
,chính sách quy hoạch đô thị khả thi của chính quyền Thượng Hải, Trung Quốc.
Trước khi hình thành các khu đô thị mới, Phố Đông có diện tích tới 522.75km2
và dân số hơn 2 triệu người. Tuy nhiên, chính quyền thành phố Thượng Hải đã
quy hoạch đầy đủ khu thương mại tài chính, khu chế xuất... để tạo nên một thế
mạnh tổng hợp cho Phố Đông. Sau khi có chủ trương phát triển
29

mỗi khu, chính quyền tập trung xây dựng quy hoạch rất chi tiết với 3 tiêu chí: quy
hoạch hạ tầng phải chú trọng môi trường; quy hoạch kinh tế phải đa năng, hài
hòa; quy hoạch phát triển xã hội chú ý dân cư sinh sống và làm việc. Đặc biệt,
quy hoạch không phủ kín hoàn toàn mà còn để lại 1 quỹ đất dành cho phát triển
theo nhu cầu, tạo sự linh hoạt cho sự phát triển. Tại Phố Đông, chính quyền thành
phố Thượng Hải đã giao quyền sử dụng đất của các khu đô thị trong tương lai cho
các công ty 100% vốn Nhà nước. Các công ty sẽ thế chấp quyền sử dụng đất để
tạo nguồn vốn và đầu tư hạ tầng, sau đó được đấu giá cho các nhà đầu tư để thu
hồi vốn. Để có nguồn vốn đầu tư hạ tầng cơ sở như xây dựng hệ thống cầu, hầm
nối hai bờ Hoàng Phố, chính quyền Thượng Hải đã vay tiền từ Ngân hàng Thế
giới (WB), sau khi các công trình này đi vào hoạt động WB tổ chức thu phí để
hoàn vốn. Tuy nhiên, sau một thời gian vận hành phương thức thu phí gây ảnh
hưởng lớn đến sự phát triển kinh tế do lưu lượng xe qua lại khoảng 1 triệu
xe/ngày nên Thượng Hải đã bỏ tiền mua lại quyền khai thác từ Ngân hàng thế
giới. Chính quyền không thu phí trực tiếp để tiết kiệm thời gian, nhân lực mà tổ
chức thu hồi vốn bằng cách thu một khoản phí khi người dân mua ô tô. Ngoài
việc vay vốn của ngân hàng, Thượng Hải đã kêu gọi các Bộ ngành, các địa
phương khác đầu tư vào Phố Đông với nhiều chính sách ưu đãi. Những chính
sách huy động vốn linh hoạt trên đã giúp cho tổng vốn đầu tư hạ tầng của Phố
Đông hơn 300 tỷ Nhân dân tệ nhưng vốn ngân sách chỉ chiếm khoảng 10%.39
Với
những kinh nghiệm của Trung Quốc, quốc gia có địa lý gần với Việt Nam, cũng
có nền văn hóa gần như tương đồng với Việt Nam,thì những bài học từ công tác
quy hoạch đô thị của họ sẽ là những gợi mở quý giá cho Việt Nam học tập trong
hoạt động quản lý đô thị Việt Nam hiện đại trong tương lai.
39 Theo Kinh tế Đô thị (2011), “Quy hoạch đô thị tại Thượng Hải”, http://diaoconline.vn, truy cập
ngày 16/03/2018
30

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1
Đô thị phản ánh một cách tổng hợp quá trình và trình độ phát triển của xã
hội , là nơi tích lũy của cải, tạo dựng văn hóa và nuôi dưỡng những ý tưởng mới,
nhằm thay đổi cuộc sống của cả nhân loại. Hiểu đúng những khái niệm cơ bản về
các xu hướng đô thị hóa trên thế giới : đô thị thông minh, đô thị bền vững cùng
những khái niệm nền tảng về quy hoạch đô thị trong hệ thống pháp luật bước đầu
giúp các nhà quy hoạch có cái nhìn đúng đắn về quy hoạch đô thị, từ đó xây
dựng đồ án quy hoạch đô thị. Tìm hiểu kinh nghiệm quy hoạch đô thị tại một số
thành phố lớn của Trung Quốc như Thâm Quyến, Thượng Hải để thấy được
những thành tựu họ đạt được, bổ sung cái nhìn tổng quan về đô thị và quy hoạch
đô thị nói chung và quy hoạch đô thị tại các thành phố nói riêng.
31

CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ QUY HOẠCH ĐÔ THỊ Ở
VIỆT NAM VÀ THỰC TIỄN THỰC THI PHÁP LUẬT VỀ QUY HOẠCH
ĐÔ THỊ TẠI THÀNH PHỐ HÀ NỘI.
2.1. Quy định của pháp luật về quy hoạch đô thị ở Việt Nam
2.1.1. Nội dung quy định về nguyên tắc, trình tự, thủ tục lập , thẩm định,
phê duyệt quy hoạch đô thị
Về nguyên tắc, mọi tổ chức, cá nhân khi thực hiện các chương trình, kế
hoạch đầu tư xây dựng phát triển đô thị, quy hoạch chuyên ngành trong phạm vi đô
thị, kế hoạch sử dụng đất đô thị, quản lý thực hiện các dự án đầu tư xây dựng trong
đô thị, thực hiện quản lý không gian, kiến trúc, cảnh quan đô thị hoặc thực hiện các
hoạt động khác có liên quan đến quy hoạch đô thị phải tuân thủ quy hoạch đô thị đã
được phê duyệt và Quy chế quản lý quy hoạch, kiến trúc đô thị.40
Theo đó, việc lập, thẩm định và phê duyệt quy hoạch đô thị phải theo trình
tự sau đây:41
Thứ nhất là, lập nhiệm vụ quy hoạch đô thị;
Thứ hai là, thẩm định, phê duyệt nhiệm vụ quy hoạch đô thị;
Thứ ba là, lập đồ án quy hoạch đô thị;
Thứ tư là, thẩm định và phê duyệt đồ án quy hoạch đô thị.
2.1.2. Quyền và trách nhiệm của các cơ quan ,tổ chức, cá nhân về các
vấn đề quản lý, giám sát quy hoạch đô thị
Thứ nhất là, tổ chức, cá nhân trong nước có quyền tham gia ý kiến và
giám sát hoạt động quy hoạch đô thị.
Thứ hai là, tổ chức, cá nhân có trách nhiệm tham gia ý kiến về những vấn
đề liên quan đến lĩnh vực hoạt động của mình trong hoạt động quy hoạch đô thị.
40
41
32

Thứ ba là, cơ quan, tổ chức có trách nhiệm trong hoạt động quy hoạch đô
thị phải tạo điều kiện cho việc tham gia ý kiến và giám sát hoạt động quy hoạch
đô thị.
Thứ tư là, ý kiến của tổ chức, cá nhân về hoạt động quy hoạch đô thị phải
được tổng hợp, nghiên cứu và công khai.
Pháp luật còn quy định một số cơ quan Nhà nước có trách nhiệm chủ chốt
trong quản lý về quy hoạch đô thị. Theo đó, cụm từ “Quản lý phát triển đô thị”
tuy mới được nhắc nhiều đến tại Việt Nam trong khoảng thời gian hơn 20 năm
vừa qua, từ khi chúng ta bước vào công cuộc “Đổi mới”, khi mà các đô thị thực
sự có động lực để phát triển.42
Kể từ thời gian đó, chúng ta đã gặp phải rất nhiều
khó khăn do thiếu kinh nghiệm, năng lực quản lý và quản lý một cách cứng nhắc
– duy lý trí dẫn tới ngay cả những đô thị từ xưa đã vốn rất “hiền hòa” bỗng trở
thành những “con ngựa bất kham” liên tục “nhấn chìm” chúng ta trong ngập
nước, ách tắc giao thông, ô nhiễm môi trường, xuống cấp về văn hóa với muôn
vàn các tệ nạn xã hội… Như vậy thì chưa nói gì tới “Phát triển bền vững” mà
ngay trong hiện tại chúng ta cũng không thể “Quản lý phát triển đô thị” được.43
Cụ thể, có 4 cơ quan nhà nước sau có trách nhiệm chủ đạo trong việc quản
lý quy hoạch đô thị lần lượt trong các phạm vi cả nước, theo phân cấp:
Thứ nhất là, Chính phủ thống nhất quản lý nhà nước về quy hoạch đô thị
trong phạm vi cả nước.
Thứ hai là, Bộ Xây dựng chịu trách nhiệm trước Chính phủ thực hiện quản
lý nhà nước về quy hoạch đô thị; chủ trì phối hợp với các cơ quan nhà nước
trong việc thực hiện quản lý nhà nước về quy hoạch đô thị.
42
TS. Doãn Hồng Nhung (2010), “Một số vấn đề về quản lý nhà nước đối với đô thị ở Việt Nam hiện nay” của TS. Doãn
Hồng Nhung, Tạp chí Nhà nước và Pháp luật số 7 năm 2010.
43 Theo Tạp chí Kiến trúc Việt Nam (2015), “Phát triển đô thị bền vững từ góc độ quản lý phát triển đô
thị”, http://www.moc.gov.vn, truy cập ngày 23/02/2018
33

Thứ ba là, các bộ, cơ quan ngang bộ trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn
của mình và theo sự phân công của Chính phủ có trách nhiệm phối hợp với Bộ
Xây dựng trong việc thực hiện quản lý nhà nước về quy hoạch đô thị.
Thứ tư là, ủy ban nhân dân các cấp có trách nhiệm thực hiện quản lý nhà
nước về quy hoạch đô thị tại địa phương theo phân cấp của Chính phủ.44
2.1.3. Vấn đề về tư vấn lập quy hoạch đô thị
Một tổ chức tư vấn lập quy hoạch đô thị phải đảm bảo có chứng chỉ năng
lực được phân lần lượt thành các các Hạng I, Hạng II và Hạng III:45
Tổ chức thuộc Hạng I: Được lập các loại đồ án quy hoạch xây dựng;
Tổ chức thuộc Hạng II: Được lập các đồ án quy hoạch xây dựng vùng tỉnh,
vùng liên huyện, vùng huyện, quy hoạch chung xây dựng đô thị loại II trở xuống,
quy hoạch khu chức năng đặc thù cấp tỉnh, quy hoạch chi tiết xây dựng và quy
hoạch xây dựng nông thôn;
Tổ chức thuộc Hạng III: Được lập các đồ án quy hoạch xây dựng vùng
huyện, quy hoạch chung xây dựng đô thị loại IV trở xuống, quy hoạch khu chức
năng đặc thù cấp huyện, quy hoạch chi tiết xây dựng và quy hoạch xây dựng
nông thôn.
Việc lựa chọn tổ chức tư vấn lập quy hoạch đô thị thông qua hình thức chỉ
định thầu hoặc thi tuyển ý tưởng quy hoạch. Cơ quan tổ chức lập quy hoạch đô thị
thực hiện việc chỉ định tổ chức tư vấn lập quy hoạch đô thị theo quy định pháp luật
về chỉ định thầu trong trường hợp lựa chọn dưới hình thức chỉ định thầu. Tuy nhiên,
pháp luật quy định khuyến khích việc lựa chọn tư vấn thông qua hình thức thi tuyển
đối với quy hoạch chung các đô thị có quy mô lớn, có ý nghĩa đặc thù; quy hoạch
phân khu, quy hoạch chi tiết các khu vực có ý nghĩa quan trọng trong đô thị.Cơ
quan có trách nhiệm tổ chức lập quy hoạch hoặc chủ đầu tư
44
45
Điều 60, Nghị định số 59/2015/NĐ-CP về Quản lý dự án đầu tư xây dựng ngày 18/06/2015
34

phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về những thiệt hại do việc lựa chọn tổ
chức tư vấn không đủ điều kiện năng lực.46
2.2. Thực tiễn thực thi pháp luật về quy hoạch đô thị tại Thành phố
Hà Nội
2.2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế- xã hội của thành phố Hà
Nội và ảnh hưởng của những điều kiện đó đến việc thực hiện pháp luật về quy
hoạch đô thị .
Hà Nội có nhiều lợi thế về điều kiện tự nhiên, tài nguyên cho phát triển
kinh tế, xã hội và văn hóa. Hà Nội có vị trí địa lý - chính trị quan trọng, là đầu
não chính trị - hành chính Quốc gia, trung tâm lớn về văn hóa, khoa học, giáo
dục, kinh tế và giao dịch quốc tế; là đầu mối giao thương bằng đường bộ, đường
sắt, đường hàng không và đường sông tỏa đi các vùng khác trong cả nước và đi
quốc tế.
Nằm ở vị trí trung tâm của đồng bằng sông ,nhìn chung, địa hình Hà Nội
khá đa dạng với núi thấp, đồi và đồng bằng. Trong đó phần lớn diện tích của
Thành phố là vùng đồng bằng, thấp dần từ Tây Bắc xuống Đông Nam theo
hướng dòng chảy của sông Hồng. Điều này cũng ảnh hưởng nhiều đến quy hoạch
xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội của Thành phố Hà Nội có tổng diện tích
đất tự nhiên 92.097 ha, trong đó, diện tích đất nông nghiệp chiếm 47,4%, diện
tích đất lâm nghiệp chiếm 8,6%, đất ở chiếm 19,26% (năm 2015).47
Xuất phát từ
yêu cầu sử dụng đất của Thủ đô Hà Nội, có 2 nhóm đất có ý nghĩa lớn nhất đối
với phát triển kinh tế - xã hội, đó là đất nông lâm nghiệp và đất xây dựng. Phần
lớn diện tích đất đai ở nội Thành Hà Nội được đánh giá là không thuận lợi cho
xây dựng do có hiện tượng tích nước ngầm, nước mặt, sụt lún, nứt
46
Điều 12, Điều 13 Nghị định số 37/2010/NĐ-CP ngày 07/04/2010 về lập, thẩm định, phê duyệt và quản lý quy
hoạch đô thị
47 Theo Thanglonghanoi/Vietnam+(2015), “Ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên đến Hà Nội”,
http://hanoi.gov.vn, truy cập ngày 25/02/2018
35

Pháp luật về quy hoạch đô thị ở việt nam qua thực tiễn thi hành tại thành phố Hà Nội.doc

Pháp luật về quy hoạch đô thị ở việt nam qua thực tiễn thi hành tại thành phố Hà Nội.doc

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Pháp luật về quy hoạch đô thị ở việt nam qua thực tiễn thi hành tại thành phố Hà Nội.doc

Similar to Pháp luật về quy hoạch đô thị ở việt nam qua thực tiễn thi hành tại thành phố Hà Nội.doc (20)

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói 👉👉 Liên hệ ZALO/TELE: 0917.193.864 ❤❤

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói 👉👉 Liên hệ ZALO/TELE: 0917.193.864 ❤❤ (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Pháp luật về quy hoạch đô thị ở việt nam qua thực tiễn thi hành tại thành phố Hà Nội.doc