Намуугийн овог мэдэхгүй нэгэн нь мэдэж аваасай . by: Коммент Постны хаан Бүлтүүш

1. Эм зүйн 102 Х.Нандинбаяр
Намуугийн овог –
Papavarecacae
Эм зүйн 102 Х.Нандинбаяр

2. Тархалт : Энэ овгоос дэлхийд 30 орчим
төрөлд хамрагдах 800 орчим зүйл нь голдуу
өвслөг хэлбэртэйгээр дэлхийн хойд хагасын
сэрүүн бүсэд элбэг тархжээ.

3. Намуугийн овог – Papavarecacae
Нэг ба олон наст өвслөг, сөөг нийт 91 зүйл ургамлууд орно.
Иш : Эгц босоо сүүлэг
Навч: Энгийн, цуулбарлагдсан, цуваа байрлалтай, цэцэг зөв
бүтэцтэй, цагираг болон мушгиа байрладаг.
Дэлбээ : 4-8 дэлбээтэй
Дохиур: Олон, сул чөлөөтэй оршдог.
Цэцэг: Цагаан, ягаан, шар, ганцаар болон цацаг бага үүсгэдэг.
Цэцгийн үрэвч: 5 ба түүнээс олон 20 үрт нахианаас тогтох
поликарп бүтэцтэй бөгөөд 2-16 ширхэг үрт нахиа анатроп
байрлалтай, жимс олон үрт хонхорцог, самранцар. Үрэвч ямагт дээр
оршино.

4. Төлөөлөгчид :
1. Намуу цэцэгтэн (Papaver rhoeas )
2. Их шүүдэргэнэ ( Chelidonium majus)
3. Сараалж (Glaucinum) Монгол оронд дээрх 3 төрлийн 10 гаруй
зүйл байна.

5. Намуу (Papaver )
• Хамгийн өргөн тохиолдох бөгөөд Манай орны хангайн уулархаг бүс
нутгийн ойн зах, чийглэг нуга, уулын бэл хажуу, сөөгөн ширэнгэ, гол
горхины эрэг хавиар 10-аад зүйлийн намуу тааралдана.
Энэ өргөн тархалттай ач холбогдол бүхий
Нүцгэн намуу- P.nudicaule
Мансууруулагч намуу – P.somniferum зэрэг төлөөлөгчид багтна.

6. Намуу цэцэгтэн- Papaver rhoeas
Намуу цэцэг нь 20-80 см хүртэл ургадаг. Нэг наст ургамал.
Мөчирлөж ургадаг, тэгш иштэй. Үндэс орчмын навч нь урт
шилбэтэй, өдлөг хэрчлээстэй, ишний навч ээлжилж ургасан,
гол төлөв иштэйгээ наалдсан, гурвалсан, өдлөг хэрчлээстэй
байдаг. Навч, иш, үрийг таслахад сүү шиг шүүс ялгардаг.
10-25 см урт мөчир, ишний үзүүрт нэг нэгээрээ ургадаг том
цэцэгтэй. Цоморлигууд нь хаагддаг, дэлгэрэхийнхээ өмнө 2.5
см хэмжээнд хүрнэ. 6-10 см хүрдэг 4 том зууван хэлбэртэй
дэлбээнээс бүрддэг цоморлиг нь тод улаан, ягаан, цагаан
өнгөтэй, суурь орчимдоо том хар толботой. Намуу цэцгийн
цоморлигийг анхааралтай ажих юм бол 2 дэлбээ нь гадна
талдаа, хоёр нь дотор талдаа байрлах агаад дотор талын
дэлбээ нь арай бага хэмжээтэй байна. Урт хөх ягаан утас шиг,
үзүүртээ шар тоосонцор бүхий хар хөх өнгийн тоосонцрын
гэртэй олон тооны дохиуртай. Ургамлаар тоос тараана. 1-1.2
см урт өндгөн хэлбэртэй үрэвчид жижигхэн, маш олон үртэй.

7. Нүцгэн намуу – P. Nudicaule
Нүцгэн намуу нь 20 – 60см өндөр нүцгэн
ишгүй (навчгүй шахам ), сууриараа дэвсээ
цуулбар, энгийн навчтай, цэцэг цагаан
шаргал өнгөтэй. Ганцаар орших том
цэцэгтэй, дэлгэрэх үеэр гүвэгдэж ойчих 2
цомирлогийн илтэстэй, торхон хэлбэрийн
хонхорцог жимстэй, цэцэг, үр, жимсэнд
алкалоид (папаверин ), тослог ихтэй тул
эмчилгээнд өргөн ашиглана. Мал тун муу
иднэ. Гоёл чимэглэлийн болон хортой
ургамал.
Цэцгийн томьёо: 𝐶𝑎2 𝐶𝑜2 +2 A ∞ G ∞

8. Шүүдэргэний төрөл
Манай орны шинэсэн ой , хусан төгөл, эргийн сөөгөн, ширэнгэ, байц
хадны ёроол, нураг, том хадны ангал, их хагацалд их шүүдэргэнэ
хэмээх ганц зүйл ховорхон тохиолдоно.

9. Их шүүдэргэнэ ( Chelidonium majus)
Их шүүдэргэн нь 40 – 80 см хүртэл
өндөр ургадаг. Улбар шар өнгийн
цэцэгтэй. Хонхорцгон жимстэй, олон
наст өвслөг ургамал. Алкалоид ихтэй
тул маш их хортой, үнэт эмийн түүхий
эд болно. Мал бараг идэхгүй.
Цэцгийн томьёо: 𝐶𝑎 2 𝐶𝑜4 A ∞ 𝐺 ∞

10. Himalayan blue poppy

11. Opium poppy seed capsule

12. Red poppy flowers

13. Гүргэм шар намуу
Орон нутгийн нэр нь Хурган засаа, Намуу, Шар цэцэг,
Шархны шар. Хэнтий, Говь-Алтай, Дорнод нутгаар тархсан.
Уулын хээрийн бүслүүрт хайргархаг ба чулуурхаг хээржүү
хатуу, байц хад, голын хайрган дээр ургана. Үндэслэг
иштэй, сийрэг бутаар ургадаг олон наст өвс. Иш 15-40 см
өндөр, улбар юм уу бараан хүрэн, сэрэвгэр юм уу налчгар
үсэрхэг. Бүх навчис урт бариултай, илтэс нь 2-5 см. Цэцгийн
бундуу (цоморлиг) 10 мм урт, сааралдуу хатуу үсэрхэг. 6-7,
7-8 сард цэцэглэж үрлэнэ. Шарх, шар усыг хөөх, судал,
шөрмөс гэмтэхэд тустай.

14. California Poppy

15. Намуу цэцгийн дэлбээ, дохиур
- Намуу цэцгийн цоморлигийг
анхааралтай ажих юм бол 2 дэлбээ нь
гадна талдаа, хоёр нь дотор талдаа
байрлах агаад дотор талын дэлбээ нь
арай бага хэмжээтэй байна.
- Урт хөх ягаан утас шиг, үзүүртээ шар
тоосонцор бүхий хар хөх өнгийн
тоосонцрын гэртэй олон тооны
дохиуртай.

17. Намуу цэцгийн навч
Энгийн, цуулбарлагдсан, цуваа
байрлалтай, цэцэг зөв бүтэцтэй,
цагираг болон мушгиа байрладаг.

26. Анхаарал хандуулсан
та бүхэнд
баярлалаа
Анхаарал хандуулсан
та бүхэнд
баярлалаа