10-р ангийн сурагчдад зориулав

1. Дэлхийн зэрлэг амьтан, ургамлыг хамгаалах
анхдугаар тэмдэглэлт өдрийн мэндийг нийт
сурагчиддаа хүргэе. 2014 оны 3-р сарын 3

2. Амьтны
аймаг
Дадлагажигч багш: П.Махбал

3. Сэргээн санацгаая
Амьтны аймаг
Олон эстэнНэг эстэн
Сээр нуруугүйтэнСээр нуруутан
Яст загасны
Мөгөөрст загасны
Сүүгээр бойжигчийн
Хоёр нутагтаны
Мөлхөгчийн
Шувууны гэсэн 6 ангитай
Хавтгай хорхойн хүрээ
Дугариг хорхойн хүрээ
Гархит хорхойн хүрээ
Зөөлөн биетний хүрээ
Үет хөлтний хүрээ

4. Амьтны аймгийн ангилал зүй
• Ямар нэг зүйлийн дэлхий дээр эзэмшин орших
нутгийг түүний дэлхэц нутаг буюу ареал гэнэ.
Аймаг: Амьтны
Хүрээ: Хөвчтөн
Анги: Сүүгээр бойжигч
Баг: Махчид
Овог: Нохдын
Төрөл: Чоно
Зүйл: Нохой

5. Хорхойн бүлэг
Хорхойн бүлэгт багтах амьтдын зүйлийн тоо нь 110000
гаруй, тэдгээрийн биеийн хэлбэр, амьдрах байдал
олон янз байдаг.
Хорхойн бүлэг
114000 зүйл
Хавтгай хорхойн хүрээ
25000 зүйл
Дугариг хорхойн хүрээ
80000 зүйл
Гархит хорхойн хүрээ
9000 зүйл

6. Хавтгай хорхойн хүрээ
Шинж нь:
• Бие нь хэвлий нуруу талаасаа
хавчигар, хавтгай
• Гадаад, дотоод давхарга байх
ба тэдний хооронд 3 дахь
давхарга (мезодерм) үүссэн
• Биеийн хөндийгүй
• Хоёр талын тэгш хэмтэй
• Амьсгалах, цусны систем
хөгжөөгүй

7. Хавтгай хорхойн хүрээнд 25000 орчим зүйлийн амьтад
багтах бөгөөд тэдгээр нь 7-н ангид хамрагдана. Зарим гол
ангиул нь гэвэл сормост хорхой, соруулт хорхой, туузан
хорхой гэх мэт
Хавтгай хорхой
Сормост хорхойн анги
3500 зүйл
Чөлөөт амьдралтай
Булчингийн агшилтаар
сормос нь хөдөлнө
Биеийн хэмжээ жижиг,
40 см хүрнэ
Соруулт хорхойн анги
7200 зүйл
Шимэгчлэн амьдарна
Эзнийхээ биед
бэхлэгдэх соруултай
Биеийн хэмжээ 2-80мм
Туузан хоройн анги
3500 зүйл
Шимэгчлэн амьдарна
Эзнийхээ дотоод эрхтэнд
бэхлэгдэх гох дэгээ,
соруултай
Их бие нь3-5000 хүртэл
үенээс тогтоно
Биеийн хэмжээ 2-80мм-18м

8. Дугариг хорхойн хүрээ
Шинж нь:
• Хоёр талын тэгш хэмтэй
• Бие нь гадна талаараа эвэрлэг
бүрхүүлтэй арьсанцараар
хучигдсаны доор булчингийн тууш
давхраа бий
• Биеийн урд талд ам, хойд хэсэгт
ялгах сүвтэй, тэдгээр нь тэжээл
шингээх хоолойгоор холбогдсон
• Ялгах эрхтэн нь олон салаалсан
нарийн гуурсаас тогтсон
• Амьсгалын болон цусны эргэлтийн
эрхтэн хөгжөөгүй
• Шимэгч дугариг хорхой эзэн
солихгүй

9. Гархит хорхой
Шинж нь:
• Бие нь толгойн унжлага, олон
тооны гархи мэт үеүдээс
бүтсэн их бие, сүүлний
хэсгээс бүрэлдэн тогтоно
• Зарим нь бучингийн үйлээр,
бусад нь параподийн
тусламжаар хөдлөнө
• Гархит хорхой нь тэжээл
шингээх, ялгаруулах, цусны
эргэлтийн эрхтэнтэй, бие нь
жинхэнэ хөндийтэй болсон
байдаг.

10. Гархит хорхойн хүрээ
9000 гаруй зүйл
Олон өргөст хорхойн анги
6000 зүйл
Биеийн урт 1мм-2.5м
5-600 хүртэл гархи мэт
үеүдтэй
Цөөн өргөст хорхойн анги
3000 зүйл
Биеийн урт 2мм-3м
Үе бүр параподитой
Биеийн урт 2мм-45см
Нуруу хэвлий талаасаа
бага зэрэг хавтгай
Хануур хорхойн анги
300 зүйл

11. Зөөлөн биетний хүрээ
Шинж нь:
• Сегментчлэгдээгүй
зөөлөн, нялцгай биетэй
• Толгой, их бие, хөл гэсэн
3 хэсгээс тогтоно
• Бие нь гадуураа дун
бүрхүүл эсвэл хоёр
хавтастай байна

12. Зөөлөн биетний хүрээ
Толгой хөлтний ангиХясааны ангиХэвэл хөлтний анги

13. Үет хөлтний хүрээ
Хүрээний шинж нь:
• Олон үеэс тогтох мөчидтэй
• Бие нь гадуураа тулгуурын үүрэг гүйцэтгэдэг хитин хэмээх
бодисноос тогтсон хатуу бүрхүүлтэй, түүний тодор талд
булчин мах нь бэхлэгдсэн байдаг
Үе хөлтний хүрээ
1.2 сая гаруй зүйл
Шавжийн
анги
1000000 гаруй
зүйл
Хавч
хэлбэртний анги
50000 гаруй
зүйлтэй
Аалз хэлбэртний
анги
100000 орчим
зүйлтэй
Олон хөлтний
анги
1000000 гаруй
зүйлтэй

14. Шинж Шавжийн анги Хавч хэлбэртний
анги
Аалз хэлбэртний
анги
Хөлийн тоо 3хос=6хөл 5хос түүнээс дээш 4хос=8 хөлтэй
Биеийн хэсэг Толгой, цээж, хэвлий
гэсэн 3 хэсэгтэй
Толгой-цээж,
хэвлий гэсэн 2
хэсэгтэй
Толгой-цээж,
хэвлий гэсэн 2
хэсэгтэй
Нүд Хос нийлмэл нүд,
хос энгийн нүд
Хос нийлмэл нүд 4 хос энгийн нүд
Сахал Хос сахал Урт, богино хоёр хос
сахалтай
Сахалгүй
Амьсгалын
эрхтэн
Трахей Заламгай Уушги, трахей
Ялгаруулах
эрхтэн
Ялгаруулах гуурс Ногоон булчирхай Ялгаруулах гуурс
Цусны эргэлт Задгай эргэлттэй, Хавхлаг бүхий зүрх судас биеийн хөндий
Мэдрэл Гинжин зангилаа мэдрэлийн тогтолцоо
Үржил, хөгжил Саланги бэлэгтэй, бүрэн бус хувиралтай

15. Бататгацгаая
• Хавтгай хорхойн хүрээ – 1-р баг
• Дугариг хорхойн хүрээ – 2-р баг
• Гархит хорхойн хүрээ – 3-р баг
• Зөөлөн биетний хүрээ – 4-р баг
• Үет хөлтний хүрээ – 5,6-р баг
Гол төлөөлөгчийн зургийг зурж,
онцлог шинжийг тайлбарлана уу

16. Гэрт
• 120, 124-р хуудасны дасгал ажлыг ажилла

17. Анхаарлаа хандуулж хичээлд
идэвхитэй оролцсонд
баярлалаа