Revolucioni i II industrial ...
Shpikjet ne pergjithesi
SHpikjet ne fushen e industrise
shkencetaret e tyre
dhe a i kane mbijetuar kohes akoma keto shpikje ???
Rrymat oqeani + ne sliden e 4 une kam pershkruar videon qe e kam lene me poshte . Ju mund ta shkarkoni dhe ta tregoni me pas ne slide se mua nuk po me funksionon qe ta prenzatoj ne kete prezantim .
https://www.youtube.com/watch?v=xusdWPuWAoU
Era është një dukuri natyrore që përbehet nga lëvizja e rregullt, pothuajse e rrafshët, e masës ajrore të shkaktuar nga trysnia mes dy pikash të atmosferës . Studimi i veprimtarise të Eres ka rëndësi të madhe, pasi era me fuqine e vet luan një rol të madh në formimin e formave të larmishme relievore në siperfqen e Tokes. Era si faktor i jashtëm vepron në vazhdimësi që nga periudhat e hershme gjeologjike e deri më tani duke krijuar forma të ndryshme në sipërfaqen e tokës ,I ndryshon formen shkembinjeve etj .
Retë më të shpejta janë në lartësitë prej 10.000 - 18.000 metra mbi nivelin e detit dhe shpejtësinë e lëvizjes së tyre mund ta arrijnë në 400 km/h.
Arsyeja që në atë lartësi mund të arrihet një shpejtësi e lartë është se retë përbëhen nga kristalet e akullta dhe pikat e ujit që bien ngadalë nëpërmjet ajrit. Për shkak të fërkimit me sipërfaqen e Tokës, sa më e madhe të jetë lartësia era rrit shpejtësinë e saj. Në një lartësi prej 100 metra, shpejtësia e erës rritet dy herë më shumë në krahasim me shpejtësinë që era e ka në lartësi prej 2 metra. Kjo, gjithashtu do të thotë se retë lëvizin më shpejtë nëse janë më larg nga sipërfaqja e tokës.
Retë më të shpejta i gjejmë në pjesët e larta të troposferës. Arsyeja për këtë janë rrymat e ashtuquajtura 'jet stream', që lindin si pasojë e temperaturave të ndryshme në mes të shtresave të ajrit. Këto rryma shpesh arrijnë shpejtësinë prej 200 km/h, por gjithashtu mund lëvizin në një shpejtësi prej 400 km/h.
Puna kryesore e erës varet nga shpejtësia e saj , sa më e madhe shpejtësia aq më e madhe është forca shkatërruse .Veprimi eolik më së shumti vepron në viset e zhveshura (shkretirat) pastaj ne faqet e maleve të larta, në brigjet e lumejve ,detrave apo edhe në vendet qe janë të ekspozuara ndaj erërave .
Deflacioni-kuptojmë punën fryerëse që bën era me forcën e saj në shkëmbinjët duke ia larguar materialin e imët që i mbulon(zhveshjen e shkëmbinjëve)
Korazioni- kuptojmë punën goditëse që bën era mbi shkëmbit krahas forces goditëse te saj dhe materialet grimcore
Era bën një punë të madhe transportuese dhe depozituese.Kjo veprimtari varet kryesisht nga shpejtësia e saj dhe nga sasia e materialit të shkrifte që ngrihet dhe transportohet nga era .Materiali që më së shpeshti transportohet nga era është kokrrizat e rërës.
Dunat jane kodra te perbera nga rera qe formohen nga veprimi I forces se eres ne shkretetirat e bregdetet ranore .
Barkhanet jane kodra te perbera nga rera dhe formohen nga veprimi I forces se eres ne shkretetirat e bregdetet ranore si dunat , por kodrat e reres kane formen e draprit .
Valëzimet vërehen në vende të rrafështa prej rëre nuk kanë ngritje të mëdha. Ato formohen zakonishtë në plazhe dhe në shkretira kur fryjene era të lehta.
CILAT JANË PROBLEMET ?
Ajri, toka, ujërat e lumenjve, liqeneve, deteve e oqeaneve, ujërat nëntokësore dhe gjithçka ku jeton dhe ndikon tek njeriu përbëjnë mjedisin rrethues.Sot zhvillimi i vrullshëm ekonomik i botës e civilizimi i saj, krahas progresit të madh që kanë sjellë, kanë ndërhyrë edhe në dëmtimin, ku më shumë e ku më pak, të mjedisit tonë rrethues.Sot, mjedisi ku zhvillohet aktiviteti i botës së gjallë, është shumë i ndotur me produkte e mbeturina të shumëllojshme, ndër to vendin kryesorë e zënë mbetjet kimike apo siç i njohim ndryshe, kimikatet dhe mbetjet radioaktive.Të gjitha këto dëmtojnë e shkatërrojnë pa dallim bimët, kafshët edhe vetë njeriun.Natyrë me anë të proceseve dekompozuese që shkaktoheshin ose përshpejtoheshin nga dukuri natyrore, si ato atmosferike, tokësore, diellore etj, bëjnë të mundur eliminimin e këtyre mbeturina ndotëse. Sot vihet re gjithmonë e më shumë përdorimi pa kufi i plehrave kimike nga bujku, i cili me teprime të tilla pretendon të rrisi pjellorinë e tokës. Por bima nuk thith të gjithën.Një pjese e mirë që mbetet e paasimiluar, me anë të ujit të reshjeve apo vaditjeve depërton në brendësi të tokës dhe ndot ujërat nëntokësore, ato të burimeve, liqeneve, lumenjve.Plehrat dhe hedhja e tyre vend e pa vend, dëmtojnë rëndë mjedisin rrethues, dëmtojnë rëndë shëndetin e vetë fajtorit i cili është njeriu.
SI TË VEPROJMË PËR TA NDALUAR ? Shumë njerëz ankohen për të ndaluar këtë “rrëmujë“ që është bërë në rruzullin tokësor ,por nuk iu intereson . Një gjë është shumë e qartë. Natyra ndotet shumë lehtë, por pastrohet me shumë vështirësi.Njerëzit duhen të ndërgjegjësohen, duhet të apelojnë për të mbajtur pastër ambientin e tyre. Detyra parësore e tij është mënjanimi i ndotjeve.Kujdesi ndaj mjedisit është obligim njerëzor për të evituar katastrofat ekologjike. Jo vetëm nëShqipëri , por dhe në vende të tjera të botës duhen të vendosen sa më shumë tabela ku të tregojnë : “ Një veprim i gabuar , një rrezik i madh për jetën “. Por shumë t domosdoshme janë edhe koshat ku njerëzit të hedhin mbeturinat sepse ndryshe ato hidhen vënd e pa vënd . Pra , njeriu duhet të jetojë në harmoni me natyrën, duhet të kujdeset për atë, dhe të shfrytëzojë me efikasitet të mirat e saj, përndryshe natyra e ndëshkon atë dhe brezat që do të vijnë.
Nje ushqyerje e mire per nje trup dhe mendje te shendoshe
1.
2. Ushqyerja dhe PIRAMIDA USHQIMORE.
• Ushqyerja eshte nje proces nepermjet
te cilit merren dhe perdoren nga
organizmi elementet kryesore te
ushqimit.Ushqimi eshte nje nevoje
baze fiziologjike dhe nje kusht i
domosdoshem per nje shendet te
mire.Trupi I njeriut ka nevoje per
elementet kryesore ushqimore , te cilat
ngahen ne shtate klasa :
karbohidrate,proteina,yndyrna,vitamina
, minerale,uje dhe fibra.
• Piramida ushqimore eshte nje piramide
e ndare ne kate , e cila ben renditjen e
llojeve te ushqimeve sipas sasis dhe
mases qe ne duhet te hame. Ne baze
(ku hapesira eshte me e madhe)
vendosen ushqimet qe duhet te merren
me shume , dhe duke u ngjitur sa me
lart sasia vjen duke u zvogeluar.
3. Frutat dhe perimet
• Frutat dhe perimet janë burim
vital i vitaminave dhe i
mineraleve. Duhen të hahen
pesë porcione të pemëve dhe
perimeve në ditë. Ushqimi në
këtë grup është burim i
shkëlqyer i vitaminave C,
fibrave, kaliumit dhe
antioksidanteve.
Frutat dhe perimet janë hapi
më i rëndësishëm në mbajtjen
e të ushqyerit të shëndetshëm
dhe të balancuar dhe duhen të
jenë pjesë themelore e
ushqimit.
4. Buka, orizi, patatja
• Buka, drithërat,
patatja janë pjesë e
rëndësishme e
ushqimit të
shëndetshëm. Janë
burim i mirë i
energjisë dhe burimi
kryesor i materieve
ushqyese në të
ushqyerit tonë. Ky
ushqim është
karburant për trup
5. Mishi, peshku, vezët
• Këto ushqime janë burim i mirë
proteinash, që janë të
domosdoshme për rritjen dhe
ripërtëritjen e organizmit. Ato janë
po ashtu burim i mirë i vitaminave
dhe i mineraleve.
Mishi është burim I mirë
proteinash, vitaminash dhe
mineralesh, siç janë hekuri, zinku
dhe vitamina B. Po ashtu janë një
nga burimet kryesore të vitaminës
B12. Peshku është një burim
tjetër i rëndësishëm i
proteinave, ndërsa përmban
shumë vitamina dhe minerale.
Vezët janë po ashtu burim i
madh i proteinave.
6. Qumështi dhe produktet e qumështit
• Qumështi dhe produktet e
qumështit si djathi dhe jogurti
janë burim i mirë proteinash.
Ato po ashtu përmbajnë
kalcium, i cili ndihmon në
mbajtjen e eshtrave të
shëndeteshëm.
Por, disa produkte qumështore
përmbajnë nivele të larta të
yndyrave të ngopura. Për së
tepërmi yndyra te ngopura
mund të rrisin nivelin e
kolesterolit në gjak dhe të rrisin
rrezikun nga sëmundjet e
zemrës. Përdorni qumësht të
skremuar, djathëra më pak të
yndyrshëm dhe jogurt me
yndyrë të ulët.
7. Yndyrat, vajrat dhe sheqernat
• Yndyrat dhe sheqernat
janë burime të mira të
energjisë për trup, por
përmbajnë shumë
kalori. Nëse
konsumohen shumë,
mund të çojnë deri tek
shtimi në peshë. Kjo
mund të çojë te trashja,
çka rrit rrezikun nga
diabeti i tipit 2,
sëmundjet e zemrës dhe
disa lloje të kancerit.
8. Embelsirat dhe kriperat
Konsumimi i shpeshtë i
sheqerit I dëmton
dhëmbët dhe con në
shtimin e peshës. Për këtë
arsye ëmbëlsirat, pijet
me sheqer dhe pijet
alkoolike duhet të
shijohen me masë.
Kripa e kuzhinës, te disa njerëz të
caktuar ndikon në rritjen e
shtypjes së gjakut. Jodi pengon
lindjen e gushës dhe Fluori rrit
qëndrueshmërinë e dhëmbëve
kundër kariesit.Por gjate konsumit
te kripes duhet te kujtojme
shprehjen e famshme popullore
‘’Gjella me kripe e kripa me karar’’
dhe tashme eshte rradha per ta
perdorur ne kuptimin e pare te saj.
9. Yndyrnat
• Yndyrat/vajrat janë materie
ushqyese të pasura me
energji. Përdorimi i yndyrës
me sasi të tepruar favorizon
jo vetëm mbipeshën por edhe
shfaqjen e sëmundjeve të
ndryshme e posaçërisht. Për
këtë arsye duhet të kemi
kujdes nga yndyrat e fshehta,
gjatë përdorimit të:
prodhimeve të suxhukut,
llojeve të djathërave të
pasura me yndyrë,
fritimit,etj.
10. Lengjet
• Uji dhe lëngjet (pijet) pa
sheqer e shuajnë etjen
më së miri. Pijet me
përmbajtje të kafeinës
duhet të përdoren vetëm
në sasi të zvogëluar. Në
ditë të pihen 1–2 l litër
lëngje, posaçërisht në
formë të pa sheqerosura,
p.sh. Uji mineral ose
pemëve/çaj i zi. Pijet me
përmbajtje të kafeinës
(kafja, çaj i zi apo i
gjelbër) të shijohen me
masë.
11. Disa keshilla se si ti
zgjedhni ushqimet qe
permiresojne
shendetin tuaj dhe ti
shmangni ato te cilat
rrisin rrezikun per
ndonje semundje dhe
ne te njejten kohe te
krijoni nje plan per
nje diete qe
funksionon per ju.
12. Semundjet e shkaktuara nga kequshqyerja.
• 1. Obeziteti
• 2. Sëmundjet e veshkave
• 3. Sëmundjet e tëmthit
• 4. Sëmundjet e zemrës
• 5. Anoreksia
• 6. Diabeti
• 7. Hipertensioni
• 8. Sëmundjet e
arterieve të trurit
• 9. Kanceri i qafës së mitrës
• 10. Kanceri i ovareve
• 11. Kanceri i gjirit
• 12. Kanceri i zorrës
• 13. Kanceri i tëmthit
• 14. Kanceri i mëlçisë
• 15. Kancerii prostatës
13. Keshilla
oKonsumo Mjaft Kalori por Jo Teper
Mbaj nje balance mes te kalorive qe merr dhe
ato qe harxhon – me fjale te tjera mos ha me
shume ushqim se sa i duhet dhe perdor trupi
jua. Sasia mesatare e rekomanduar qe lejohoet
eshte 2000 kalori por kjo varet nga mosha juaj,
gjinia, gjatesia, pesha dhe aktiviteti fizik i juaj.
oHa Nje Mori Te Gjere Ushqimesh.
Te hash shendetshem eshte nje rast per ju qe
te zgjeroni morine e zgjedhjeve – duke provuar
ushqime te ndryshme e vecanarisht perime,
frutat dhe produktet e drithrave te plota –
ushqime qe zakonisht nuk i keni ngrene me
pare.
o Mbaj Porcionet Mesatare.
Vecanarisht tek ushqimet me shume
kalori. Ne vitet e fundit madhesia e
servimit me ushqim eshte rritur shume
e vecanarisht ne restorane. Nese ju
servohet nje pjate e madhe me ushqim
ne ndonje restorant ateher ndaje ate
me dike qe ke afer apo – edhe me mire
– porosit pjat mesatare ose te vogel.
o Ha Shume Fruta, Perime, Drithera
dhe Bime Bishtajore
Ushqime te larta me karbohidrate
komplekse, fiber, vitamina dhe
minerale, me pak yndyr dhe pa
kolesterol. Mundohu te gjesh prodhime
sa me te freskta.
14. Keshilla
oPi Me Shume Uje
Trupi jone eshte 75% uje. Dhe uji eshte nje pjes
e vitale e dietes se shendetshme. Uji ndihmon
te pastrojme sistemin tone, vecanarisht veshket
dhe fshikezen urinare , nga toksinat dhe
mbeturinat. Shumica e njerezve e kalojne jeten
e tyre te dehidruar.
oKufizo Ushqimet Me Sheqer, Kripe Dhe
Produktet E Drithrave Te Rafinuara
Sheqeri i shtohet nje sasie te madhe ushqimeve
qe prodhohen. Gjate nje viti vetem nje kanace
me soda (coca cola) qe ka 160 kalori, mund te
shtoj peshen tuaj per 7 kilograme!
o Mos U Be Polic i Ushqimeve
Ju mund te knaqeni me embelsirat qe
pelqeni dhe ushqimet e skuqura ne nje
mase perderisa ato jane pjese e
rastesishme (here pas here) e dietes tuaj
te shendetshme. Ushqimi eshte burim i
mire i knaqesise dhe knaqesia eshte e
mire per zemren tuaj!
o Leviz
Nje diet e shendetshme permireson
energjine dhe ndjenjen e mireqenies tuaj
gjersa zvoglon rrezikun tuaj ndaj shume
semundjeve. Nese shtoni aktivitetin fizik
dhe ushtrimet do te bej qe plani i te
ushqyerit te shendetshem te funksionoj
edhe me mire.
15. Pse eshte i rendesishem aktiviteti fizik?
• Mjaftojnë pesë minuta aktivitet fizik në
natyrë në ditë, për të përmirësuar
shëndetin mendor, si dhe për të
garantuar një sistem më të mbrojtur
imunitar.Është ky rezultati i një studimi
epidemologjik, i cili për herë të parë ka
treguar kushtet dhe ambientin ku
aktiviteti fizik është më i
dobishëm.Studimi anglez ka treguar se
si 5 minuta lëvizje në natyrë, si vrap,
ecje me biçikletë etj, mund të rrisin
vetëbesimin dhe mirëqenien, duke
reduktuar zhvillimin e sëmundjeve
mendore, depresionin dhe ankthi.
Shume persona me moshë, gjini dhe
jetë të ndryshme, tregojne se si
aktiviteti fizik në natyrë, me gjelbërim,
pranë liqeneve etj, janë një terapi e
vërtetë kundër problemeve
psikologjike.