1. Perberjet organike dhe roli
i tyre per jeten
Proteinat dhe Vitaminat,roli I tyre ne jeten e
perditshme
Punoi:EvaCiciku

2. Proteinat
• Emri proteinë rrjedh nga greqishtja “prota” dhe do të thotë i rëndësishëm.
• Ato përbëjnë një pjesë të madhe të të gjithë organizmit tonë dhe luajnë efekte
jetike.
• Formohen nga vargje aminoacidesh të lidhur me lidhje peptidike.
• Ka gjithsej 20 lloje aminoacidesh ku 9 jane themelore dhe 11 jo-themelore.
• 9 proteinat esenciale nuk prodhohen dot nga trupi ynë prandaj është me shumë
rëndësi të merren nëpërmjet ushqimeve me përmbajtje të lartë proteinash.
• Proteinat jo-themelore prodhohen nga trupi ynë, por për prodhimin e tyre
duhen proteinat e tjera që shërbejnë si katalizatorë.

3. Funksionet e proteinave
• Formimi i organeve të brendshme si mëlcia, muskujt, ligamentet, kockat etj.
Ruajtja e formës trupore.
• Përbëjnë 15% të trupit tonë.
• Shërbejnë si katalizatorë.
• Transportojnë oksigjenon në gjak.
• Marrin pjesë në transportin aktiv të lëndëve ushqyese.
• Nga to formohen edhe antirupat që mbrojnë trupin nga sëmundjet.
• Rregullimi i hormoneve dhe metobolizmit të ushqimeve.

4. Llojet e proteinave
• Proteinat ndahen në proteina me vlerë biologjike të lartë (treten shpejt)
proteina me vlerë biologjike të ulët (treten me vështirësi)
• Proteina e hirrës - thartirat, ka vlerën më të lartë bilogjike pra është kualiteti
më i lartë i proteinës dhe tretet shumë shpejt në organizëm.
• Proteina e kazeinës - proteina e qumështit. Ka vlerën mesatare biologjike dhe
tretet më ngadalë në organizmin e njeriut.
• Proteina e sojës - bizelja, fasulja, arrat, kikirikat, etj. ka vlerën më të ulët
biologjike dhe tretet shumë ngadalë në organizmin e njeriut.

5. Mungesa e proteinave
• Mungesa e proteinës rezulton në lodhje të përgjithshme të njeriut, në dobësimin e
muskujve dhe indeve, në ndjeshmëri ndaj infeksioneve, dhe gjithashtu shfaq dëshirën
për konsumimin më të madh të sheqernave gjatë ditës, siç është çokollata dhe
ëmbëlsirat tjera të cilat mund të shkaktojnë trashjen - rritjen e peshës trupore.
• Më parë, në bazë të disa studimeve është menduar se konsumimi i lartë i ushqimit me
proteina mund ti shkaktojë stres veshkëve dhe mëlqisë sepse këto organe duhet të
punojnë më tepër në mënyrë që të nxjerrin materiet toksike të mbetura nëpërmjet
urinës, dhe gjithashtu mund të shkaktojë humbjen e kalciumit të eshtrave nëpërmjet
urinës.
• Kurse tani studimet e fundit tregojnë se përdorimi i lartë i ushqimit me proteina nuk
mund të shkaktojë kurfarë stresi veshkëve dhe mëlqisë, sepse proteina është
substancë termogjenike e cila mund të lirohet nga trupi edhe nëpërmjet nxehtësisë.

6. Sasia e proteinave ne ushqime
Ushqimi Sasia Proteina ne gr
Qumesht 1 gote 8
Djathe 30 gr 7
Kos 200 ml 8
Mish vici 30 gr 8
Proshute 30 gr 8
Veze 30 gr 5
Brokoli ½ kupe 2
Karrota 1 1
Banane 1 1
Portokall 1 1
Buke 1 fete e holle 3
Makarona ½ kupe 4
Fasule ½ kupe 7

7. Vitaminat
• Vitaminat jane disa perberes natyrale presente ne pothuaj te gjitha
ushqimet.Ndonese ne sasira te vogla ato jane thelbesore per te gjitha
funksionet e organizmit perfshi rigjenerimin e indeve dhe ne mirembajtjen e
shendetit te njeriut.
• Fjala vitamine vjen nga fjala latine “Vita”(jete) dhe termi biokimik amine.
• Trupi yne perdor vitaminat cdo dite gjate proceseve biokimike normale
jetesore. Marrja e vitaminave te rekomanduara nga ushqimet ndihmon ne
leshimin e energjise nga trupi yne dhe ndihmon ne proceset e rritjes dhe
regjenerimit te indeve.

8. Llojet e vitaminave
Viti i zbulimit Vitaminat
1909 Vitamina A (Retinol)
1912 Vitamina B1 (Thiamine)
1912 Vitamina C (Ascorbic acid)
1918 Vitamina D (Calciferol)
1920 Vitamin B2 (Riboflavin)
1922 Vitamina E (Tocopherol)
1926 Vitamin B12 (Cyanocobalamin)
1929 Vitamina K (Phylloquinone)
1931 Vitamin B5 (Pantothenic acid)
1931 Vitamin B7 (Biotin)
1934 Vitamin B6 (Pyridoxine)
1936 Vitamin B3 (Niacin)
1941 Vitamin B9 (Acidi folik)

9. Strukturat e Vitaminave

10. Llojet e vitaminave
• Vitaminat jane te ndara ne dy grupe: te tretshme ne uje dhe te tretshme ne
yndyrna.
• .Te tretshme ne uje (vitamina C dhe Bcomplex) jane lehtesisht te
absorbueshme nga indet trupore.Trupi i njeriut nuk mundet ti ruaje apo ti
akumuloje vitaminat e tretshme ne uje keshtu qe marrja e tyre ditore eshte e
domosdoshme per te plotesuar nevojat . Vitamina B12 ben perjashtimnga ky
rregull.Nqs marrja e saj ka qene e menjehershme melcia mundet ta ruaje ate
per disa muaj.
• Vitaminat e tretshme ne yndyrera (A, D, E dhe K)absorbohen nga ushqimet ne
pergjithesi dhe ato te yndyreshme ne vecanti.Ato mund te ruhen ne melci per
nje kohe te gjate keshtu qe marja e tyre ne nje doze te vetme eshte e
mjaftueshme.

13. Faleminderit
per vemendjen 