2. 1. MGA SIMULAIN SA PAGSASALIN |
2. PATNUBAY SA PAGSASALIN |
3. MGA HAKBANG SA PAGSASALIN |
4. HALIMBAWA NG PAGSASALING WIKA
(PANITIKAN)
3. Ang pagsasalin ay iniaayon sa mga
salita kapag ito’y mauunawaan, at
ginagawang malaya naman kapag iyon
ay may kalabuan datapua’t hindi
lumalayo kailanman sa kahulugan.
PAGSASALIN |PACIANO MERCADO RIZAL (1886)
5. 1. Dapat na ganap na nauunawaan ng
tagasalin ang kahulugan at ang ibig
sabihin ng orihinal na awtor;
2.dapat na may ganap siyang kaalaman
kapuwa sa SL at sa TL;
3.dapat na umiwas siya sa mga tumbasang
salita-sa-salita;
MGA SIMULAIN NG PAGSASALIN|PAKSA 1
6. 4. dapat na gumamit siya ng anyo ng salita
na alam ng nakararami sa TL; at
5. dapat na malapatan niya ng angkop na
himig ang himig ng orihinal.
MGA SIMULAIN NG PAGSASALIN|PAKSA 1
8. Imitasyon o panggagaya ang gawaing
sumasaklaw sa paghahanap ng katumbas na
salita para sa SL hanggang sa pagsisikap na
gayahin ang anyo at himig ng orihinal na akda.
(Virgilio S. Almario, 2016)
MGA SIMULAIN NG PAGSASALIN|PAKSA 1
9. Reproduksiyon o muling-pagbuo ang
layuning higit na tumutupad sa inaakalang
interes o pangangailangan ng lipunan at
panahon ng tagasalin. Nagbibigay ito ng
kalayaan at pleksibilidad sa proseso ng
pagsasalin. (Virgilio S. Almario, 2016)
MGA SIMULAIN NG PAGSASALIN|PAKSA 1
11. MGA PATNUBAY SA PAGSASALIN|PAKSA 2
1. Isagawa ang unang pagsasalin.
Isaisip na ang isasalin ay diwa ng
isasalin at hindi ang salita.
12. MGA PATNUBAY SA PAGSASALIN|PAKSA 2
2. Basahin at suriing mabuti ang
pagkakasalin. Tandaang ang
pagdaragdag, pagbabawas,
pagpapalit, o pagbabago sa
orihinal na diwa ng isinasalin
13. MGA PATNUBAY SA PAGSASALIN|PAKSA 2
nang walang napakalaking dahilan
ay isang paglabag sa tungkulin ng
tagapagsalin.
14. MGA PATNUBAY SA PAGSASALIN|PAKSA 2
3. Rebisahin ang salin upang ito’y
maging totoo sa diwa ng orihinal.
Ayusin ang bahaging hindi
malinaw at nagbibigay ng
kalituhan. Bigyang pansin
15. MGA PATNUBAY SA PAGSASALIN|PAKSA 2
din ang aspektong pang-gramatika
ng dalawang wikang kasama sa
pagsasalin.
17. MGA HAKBANG SA PAGSASALIN|PAKSA 3
Layunin:
Matulungan ang isang baguhan sa
pagsasalin.
In English:
To help a novice in translation.
18. Ang tagasalin ay dapat na:
1. may sapat na pag-aaral sa linggwistika;
2. handa at pamilyar sa teksto.
MGA HAKBANG SA PAGSASALIN|PAKSA 3
I. Preliminaryong Gawain
A. Paghahanda
19. Ang tekstong isasalin ay maaaring:
1. mga materyal, teknikal o siyentipiko (agham,
teknolohiya, karunungan);
2. di teknikal o malikhaing panitikan (tula,
kuwento, nobela).
MGA HAKBANG SA PAGSASALIN|PAKSA 3
I. Preliminaryong Gawain
A. Paghahanda
20. Habang binabasa ang teksto ay dapat na:
1. markahan ang mga bahaging may kalabuan;
2. magsagawa ng pag-aaral sa background material na
makukuha:
may-akda;
kalagayan habang isinusulat ang teksto;
layunin sa pagsusulat, kultura ng tekstong isasalin;
kung para kanino ang teksto.
MGA HAKBANG SA PAGSASALIN|PAKSA 3
I. Preliminaryong Gawain
A. Paghahanda
21. Habang binabasa ang teksto ay dapat na:
1. maingat sa pag-aaral sa mga key word;
2. pag-ukulan ng pansin ang pagkilala sa simula
wakas ng teksto sapagkat dito mahuhulaan
paksang-diwa.
MGA HAKBANG SA PAGSASALIN|PAKSA 3
I. Preliminaryong Gawain
B. Pagsusuri (Analysis)
22. Habang binabasa ang teksto ay dapat na:
3. tuklasin kung ano ang ipinahiwatig ng mga
ginamit na cohesive devices/pang-ugnay;
4. kilalanin ang pinakamahalagang bahagi;
MGA HAKBANG SA PAGSASALIN|PAKSA 3
I. Preliminaryong Gawain
B. Pagsusuri (Analysis)
23. Habang binabasa ang teksto ay dapat na:
5. bigyan ng angkop na katumbas sa wikang
pagsasalinan na may diin sa bahaging
binibigyang-halaga ng may-akda.
6. inaalam ang lahat ng pangyayari at kalahok;
MGA HAKBANG SA PAGSASALIN|PAKSA 3
I. Preliminaryong Gawain
B. Pagsusuri (Analysis)
24. Habang binabasa ang teksto ay dapat na:
7. Pansinin ang iba pang kahulugan, mga
matalinghagang kahulugan at mga tungkuling
pangretorika ng mga salita, parirala, sugnay o
pangungusap.
MGA HAKBANG SA PAGSASALIN|PAKSA 3
I. Preliminaryong Gawain
B. Pagsusuri (Analysis)
25. 1. Nagaganap sa isip ng tagapagsalin.
2. Paglilipat ng kahulugan sa ikalawang wika.
3. Mga pamamaraang pantalinghaga o panretorika
ng simulaang lengguwahe.
4. Mga anyong panggramatika ang gagamitin upang
higit na masabi ang tamang kahulugan.
MGA HAKBANG SA PAGSASALIN|PAKSA 3
II. Aktwal na Pagsasalin
A. Paglilipat (Initial Draft)
26. 1. Basahin muli ang ilan sa mga bahagi o tingna muli
sa diksyunaryo. Mapapansin dito ang anyo ng
tekstong isinasalin.
2. Ang burador na kaniyang isusulat ay dapat lilitaw
na natural o malinaw nang hindi tinitingnan ang
simulaang lenggwahe.
3. Iwasto ang mga nawalang impormasyon.
MGA HAKBANG SA PAGSASALIN|PAKSA 3
II. Aktwal na Pagsasalin
B. Pagsulat ng Unang Burador
27. 1. Higit na mabuti kung hindi galawin ang
burador ng isa o dalawang linggo sapagkat sa
ganitong paraan nagkakaroon ng bagong
pagtingin.
MGA HAKBANG SA PAGSASALIN|PAKSA 3
II. Aktwal na Pagsasalin
C. Pagsasaayos ng Unang Burador
28. 2. Pagbabasa ng manuskrito nang malakas
a. Mga bahagi na masyadong may maraming salita
b. Mga maling anyong panggramatika o malabong kayarian
c. Maling kaayusan
d. Mali ang koneksyon
e. Collocational clashes
f. Malabo/Di maintindihan
g. Istilo
MGA HAKBANG SA PAGSASALIN|PAKSA 3
II. Aktwal na Pagsasalin
C. Pagsasaayos ng Unang Burador
29. 3. Tingnan ang kawastuhan ng kahulugan
a. May nawala
b. May nadagdag
c. Iba ang kahulugan
d. Walang kahulugan
4. Malinaw na lumulutang ang paksang-diwa o
pangunahing kaisipan.
MGA HAKBANG SA PAGSASALIN|PAKSA 3
II. Aktwal na Pagsasalin
C. Pagsasaayos ng Unang Burador
30. Hindi dapat pareho ang salin sa forms
(paimbabaw na istruktura o ang mga salita
parirala, sugnay, pangungusap na sinasalita o
sinusulat) ng Simulaang Lengguwahe (SL).
MGA HAKBANG SA PAGSASALIN|PAKSA 3
III. Ebalwasyon ng Pagsasalin
A. Paghahambing ng salin sa orihinal
31. What is your name?
Salin: Ano ang iyong pangalan?
Literal Rendering: What the your name?
Balik-salin: What is your name?
MGA HAKBANG SA PAGSASALIN|PAKSA 3
III. Ebalwasyon ng Pagsasalin
B. Balik-salin (Back-translation)
32. Tester|Respondent
1. Higit na mabuti kung ang tester ay hindi ang taong
nagsalin.
2. Alam ng respondent na hindi siya ang sinusubok
kundi ang salin.
3. Itinatala ng tester ang lahat ng mga sagot ng
respondent.
MGA HAKBANG SA PAGSASALIN|PAKSA 3
III. Ebalwasyon ng Pagsasalin
C. Pagsubok sa pag-unawa
33. 4. Magsasagawa ng ebalwasyon ang tester at
ang tagasalin:
1. Overview
2. Pagtatanong tungkol sa salin
MGA HAKBANG SA PAGSASALIN|PAKSA 3
III. Ebalwasyon ng Pagsasalin
C. Pagsubok sa pag-unawa
34. Ginagawa ito ng reviewer (manunulat/skilled
writers, bilinggwal)
Handang mag-ukol ng panahon para basahin
nang mabuti.
MGA HAKBANG SA PAGSASALIN|PAKSA 3
III. Ebalwasyon ng Pagsasalin
D. Pagsubok sa pagiging natural ng wikang ginamit sa
salin (Naturalness Test)
35. Paraan:
1. Babasahin ng reviewer ang buong salinupang
tingnan ang daloy at pangkalahatang kahulugan.
2. Mamarkahan ng reviewer ang mga bahaging
mahirap basahin/hindi malinaw.
MGA HAKBANG SA PAGSASALIN|PAKSA 3
III. Ebalwasyon ng Pagsasalin
D. Pagsubok sa pagiging natural ng wikang ginamit sa
salin (Naturalness Test)
36. Paraan:
3. Babalikan niya ang mga bahaging minarkahan
niya.
4. Magbibigay siya ng mga mungkahi sa nagsalin
gaya ng pagpili ng tamang salita, wastong
gramatika.
MGA HAKBANG SA PAGSASALIN|PAKSA 3
III. Ebalwasyon ng Pagsasalin
D. Pagsubok sa pagiging natural ng wikang ginamit sa
salin (Naturalness Test)
37. Ito’y isinasagawa ng mga nagsalin o tester sa
pamamagitan ng pagbasa ng isang tagabasa sa
isang bahagi.
Ang readability test ay maaari ring maapek-tuhan
ng formatting matters (tipo, baybay, laki ng margin
at puwang sa pagitan ng linya)
MGA HAKBANG SA PAGSASALIN|PAKSA 3
III. Ebalwasyon ng Pagsasalin
E. Pagsubok sa gaan ng pagbasa (Readability Test)
38. May kinalaman sa nilalaman ng salin
May kinalaman sa teknikal na detalye ng
presentasyon o paggamit ng pananalita
MGA HAKBANG SA PAGSASALIN|PAKSA 3
III. Ebalwasyon ng Pagsasalin
F. Pagsubok sa Konsistent (Consistency Test)
39. MGA HAKBANG SA PAGSASALIN|PAKSA 3
VIRGILIO S. ALMARIO
1. PAGTUTUMBAS
2. PANGHIHIRAM
3. PAGLIKHA
40. Una, ang paghahanap ng pantumbas na salita
mula sa kasalukuyang korpus ng wikang Filipino.
Ikalawa, ang pagtuklas ng pantumbas mula sa
ibang katutubong wika ng Filipinas.
MGA HAKBANG SA PAGSASALIN|PAKSA 3
PAGTUTUMBAS|DALAWANG YUGTO
41. Una, ang paghiram sa salita nang walang
pagbabago.
Ikalawa, ang pagreispel.
MGA HAKBANG SA PAGSASALIN|PAKSA 3
PANGHIHIRAM|DALAWANG YUGTO
42. (1) bágong-pagbuô (neolohismo), gaya ng “banyuhay”
(metamorphosis), “takdang-aralin” (assignment), “kasarinlan”
(independence), “pulutgatâ” (honeymoon),
(2) hirám-sálin (calquing o loan translation), gaya ng “daambakal”
(railway), “subukangtúbo” (test tube), “halamang-ugat” (root crop),
(3) bágonghúlog (pagbúhay sa isang lumang salita at pagbibigay ng
isang bagong kahulugang teknikal) gaya ng “agham” (science),
“kawani” (employee), “katarungan” (justice), “lungsod” (city), “iláhas”
(wild), “rabáw” (surface).
MGA HAKBANG SA PAGSASALIN|PAKSA 3
PANGHIHIRAM|TATLONG PARAAN
Mas kilala bilang Rio Alma sa mundo ng panitikan, si Virgilio S. Almario ay isang premyadong makata at kritiko bukod pa sa pagiging natatanging tagasalin, patnugot, guro at tagapamahalang kultural.
he is one of the unsung heroes of the Katipunan. Paciano was Rizal's model for Pilosopong Tasio, one of the important and very interesting characters in his novel Noli me tangere. In his letter to Blumentritt dated 23 June 1888, Rizal wrote
Hindi ito paggawa ng huwad; sa halip, nangangahulugan ito ng pagsisikap matularan ang isang huwaran, at kung sakali’y higit na malapit sa hakà ni Plato hinggil sa paglikha mula sa pagpangitain ng isang ideal. May napakalakas na layuning maging matapat ang imitasyon sa orihinal.
Magandang halimbawa sa naturang mga layunin
ang naging mga transpormasyon ng sanaysay ni Rizal
sa wikang Español na “El amor patrio” na nalathala sa
Diariong Tagalog noong 1882. Nalathala din at kasabay
ng sanaysay ni Rizal ang salin sa Tagalog ni Marcelo H.
del Pilar na “Pagibig sa Tinubuang Lupa.” Imitasyon ng “El
amor patrio” ni Rizal ang “Pagibig sa Tinubuang Lupa” ni M.H. del Pilar. Si M. H. del Pilar ang editor ng Diariong
Tagalog at tiyak na ninais niyang isalin ang artikulo ni Rizal
upang mábása ito at pakinabangan ng mga sumusubaybay
sa naturang peryodikong propagandista at hindi gaanong
bihasa sa Español.
Maaari itong mangahulugan ng pagsasapanahon. Sa gayon, maaari itong umabot sa paglalapat ng wikang higit na naiintindihan ng mambabasá ng salin. Maaari itong mangahulugan ng paglilipat ng orihinal túngo sa isang anyong ipinalalagay na mas ninanais basahin ng madla. Bílang adaptasyon, maaari itong salin ng anyong pampanitikan ng orihinal túngo sa ibang anyong pampanitikan hanggang sa isang pinahabàng paglilinaw sa anyo’t nilalaman ng orihinal. Maraming sinaunang akda ang nagkaroon ng bagong-búhay dahil sa reproduksiyon ng mga ito túngo sa anyo at wikang uso o moda sa target na lipunan.
Reproduksiyon
naman ng sanaysay ni Rizal ang tulang “Pagibig sa
Tinubuang Bayan” ni Bonifacio. Ang sanaysay ay isinalin sa
anyong tula, hindi lámang dahil isang makata si Bonifacio
kundi higit na dahil tula ang higit na kinahihiligang anyo ng
pahayag pampanitikan ng madla noong ika-19 siglo. Kayâ
popular noong babasahín ang tulang pasalaysay na awit
at korido at ang patulang pagtatanghal na komedya.
ang pagtuklas
ng pantumbas bago manghiram ay iminumungkahing
pag-ukulan ng panahon ng mga tagasalin. Una, upang
higit na mapalalim o mapalawak ang kaalaman sa sariling
wika ng tagasalin. Ikalawa, upang maiwasan ang labis
o mapagmalabis na panghihiram—ang ibig sabihin, ang
panghihiram ng mga hindi naman kailangang salita, lalo’t
nagkataóng hindi alam ng tagasalin ang pantumbas mula
sa sariling wika bunga ng kaniyang pansariling limitasyon
at kakulangan ng saliksik sa sariling wika.
a. Sa Ingles, ang simuno ng pangungusap ay
laging nauuna sa panaguri. Sa Filipino ay
karaniwang-karaniwan ang dalawang ayos ng
pangungusap.
a. Sa Ingles, ang simuno ng pangungusap ay
laging nauuna sa panaguri. Sa Filipino ay
karaniwang-karaniwan ang dalawang ayos ng
pangungusap.
a. Sa Ingles, ang simuno ng pangungusap ay
laging nauuna sa panaguri. Sa Filipino ay
karaniwang-karaniwan ang dalawang ayos ng
pangungusap.
a. Sa Ingles, ang simuno ng pangungusap ay
laging nauuna sa panaguri. Sa Filipino ay
karaniwang-karaniwan ang dalawang ayos ng
pangungusap.
a. Sa Ingles, ang simuno ng pangungusap ay
laging nauuna sa panaguri. Sa Filipino ay
karaniwang-karaniwan ang dalawang ayos ng
pangungusap.
COLLOCATIONAL CLASH HALIMBAWA KAPAG ISINALIN ANG MAHABANG BUHOK MULA TAGALOG AY MAGIGING TAAS NGA BUHOS SA CEBUANO
Ang layunin nito ay upang tingnan kung pareho ang
nilalamang impormasyon ng dalawa at matiyak na ang lahat ng
impormasyon ay nailipat sa salin.
Wika nga ni John Dryden para
sa sinumang nais magsalin ng tula, kailangang “bukod sa
isang henyo sa naturang sining ay (kailangang) dalubhasa kapuwa sa wika ng kaniyang awtor at sa kaniyang sarili.
Hindi rin kailangang nauunawaan lámang natin ang wika
ng makata kundi maging ang kaniyang natatanging takbo
ng isip at paraan ng pagpapahayag, na mga katangiang
ikinabubukod at sa ganoong paraan ay ikinaiiba niya sa
lahat ng ibang manunulat.
Isang taong bilinggwal sa mga wikang kasangkot sa
pagsasalin. Kailangan hindi nabasa ang source text o tekstong
isasalin.
Bago ang back-translation mayroon munang Literal rendering ng salin. Isa-isang tumbasan upang maipakita ang kayarian o structure ng salin.
Ang layunin nito ay upang malaman kung ang salin ay naiintindihan nang
wasto o hindi ng mga katutubong nagsasalita ng wikang pinagsalinan.
1. Overview. Ipinapasalaysay sa respondent ang materyal na binasa.
-upang matiyak ang pangunahing pangyayari/paksang-diwa ay
maliwanag.
2. Pagtatanong tungkol sa salin. Dapat ito’y nakahanda, napag-isipan ng
maayos. Upang makapagbigay ng impormasyon tungkol sa istilo, tema, o
detalye ng akda.
Ang layunin nito ay upang matiyak na ang anyo ng salin ay
natural at nababagay ang estilo. Madaling basahin at
malinaw ang mensahe.
Ang layunin nito ay upang matiyak na ang anyo ng salin ay
natural at nababagay ang estilo. Madaling basahin at
malinaw ang mensahe.
Ang layunin nito ay upang matiyak na ang anyo ng salin ay
natural at nababagay ang estilo. Madaling basahin at
malinaw ang mensahe.
Ang layunin nito ay upang matiyak na ang anyo ng salin ay
natural at nababagay ang estilo. Madaling basahin at
malinaw ang mensahe.
Maaaring hindi na naging konsistent ang
tagasalin sa paggamit ng mga leksikal na
katumbas para sa ilang mga key terms.
Bahagi ang ikalawang yugto
ng adhika ng KWF na higit at aktibong ilahok ang mga
wikang katutubo ng bansa sa pagpapayaman ng Wikang
Pambansa.
Sa kabilâ ng binanggit na kalayaan sa pagpilì ng nais
gamíting paraan sa aktuwal na pagsasalin, ang pagtuklas
ng pantumbas bago manghiram ay iminumungkahing
pag-ukulan ng panahon ng mga tagasalin. Una, upang
higit na mapalalim o mapalawak ang kaalaman sa sariling
wika ng tagasalin. Ikalawa, upang maiwasan ang labis
o mapagmalabis na panghihiram—ang ibig sabihin, ang
panghihiram ng mga hindi naman kailangang salita, lalo’t
nagkataóng hindi alam ng tagasalin ang pantumbas mula
sa sariling wika bunga ng kaniyang pansariling limitasyon
at kakulangan ng saliksik sa sariling wika. Biktima ng
ganitong kahinaan ng tagasalin ang popular na paggamit
ngayon ng hiram na “triyángguló” (mula sa Español na
triangulo) o ng likhang “tatsulók” (mula sa “tatlong sulok”)
dahil wala nang nakaaalala sa sinaunang “tilasithá.”
Alinsunod sa 2013 Ortograpiyang Pambansa ng
KWF, may tatlong pagkakataóng hinihiram nang walang
pagbabago ang mga salita mulang Ingles. Una, sa mga
pangngalang pantangi na hiram sa wikang banyaga, gaya
ng pangalan ng tao (Charles, Felipe, Jan, Vanderbilt),
pangalan ng pook (Filipinas, Nueva Ecija, New Jersey,
Africa), at iba pang pangngalang nagsisimula sa malaking
titik (Merchant of Venice, Mandarin, Fuerza Santiago,
Jollibee, Martinez & Sons). Ikalawa, mga katawagang
siyentipiko at teknikal, gaya ng carbon dioxide, jus sanguinis,
zeitgeist. Ikatlo, mga salita na mahirap dagliang ireispel o
nakapagdudulot ng kalituhan kapag binaybay alinsunod
sa palabaybayang Filipino, gaya ng cauliflower, queen,
jaywalking. Halimbawa pa, kapag binaybay ang pizza nang
“pítsa” ay malaki ang posibilidad na hindi na makilála ang
orihinal na pagkaing Italiano at mapagkamalan itong gámit
sa paglalaro ng dáma o ahedres.
Alinsunod sa 2013 Ortograpiyang Pambansa ng
KWF, may tatlong pagkakataóng hinihiram nang walang
pagbabago ang mga salita mulang Ingles. Una, sa mga
pangngalang pantangi na hiram sa wikang banyaga, gaya
ng pangalan ng tao (Charles, Felipe, Jan, Vanderbilt),
pangalan ng pook (Filipinas, Nueva Ecija, New Jersey,
Africa), at iba pang pangngalang nagsisimula sa malaking
titik (Merchant of Venice, Mandarin, Fuerza Santiago,
Jollibee, Martinez & Sons). Ikalawa, mga katawagang
siyentipiko at teknikal, gaya ng carbon dioxide, jus sanguinis,
zeitgeist. Ikatlo, mga salita na mahirap dagliang ireispel o
nakapagdudulot ng kalituhan kapag binaybay alinsunod
sa palabaybayang Filipino, gaya ng cauliflower, queen,
jaywalking. Halimbawa pa, kapag binaybay ang pizza nang
“pítsa” ay malaki ang posibilidad na hindi na makilála ang
orihinal na pagkaing Italiano at mapagkamalan itong gámit
sa paglalaro ng dáma o ahedres.
You can use this slide as your opening or closing slide. Should you choose to use it as a closing, make sure you review the main points of your presentation. One creative way to do that is by adding animations to the various graphics on a slide. This slide has 4 different graphics, and, when you view the slideshow, you will see that you can click to reveal the next graphic. Similarly, as you review the main topics in your presentation, you may want each point to show up when you are addressing that topic.
Add animation to images and graphics:
Select your image or graphic.
Click on the Animations tab.
Choose from the options. The animation for this slide is “Split”. The drop-down menu in the Animation section gives even more animations you can use.
If you have multiple graphics or images, you will see a number appear next to it that notes the order of the animations.
Note: You will want to choose the animations carefully. You do not want to make your audience dizzy from your presentation.