TIÊU CHẢY CẤP

1. 1
TI P C N TIÊU CH Y C P T I PHÒNG KHÁM
ThS BS Nguy n Tr ng Trí
I. ð I CƯƠNG
1. ð nh nghĩa
Tiêu ch y là tình tr ng tăng lư ng d ch ñ t ng t trong phân, bi u hi n b ng tiêu phân
l ng ≥ 3 l n trong vòng 24 gi
Tiêu ch y c p khi th i gian tiêu ch y < 14 ngày
2. Nguyên nhân
Tiêu ch y c p h u h t do siêu vi; m t s nguyên nhân khác như : nhi m trùng, tác
d ng ph kháng sinh, nhi m trùng ngoài ru t và m t s nguyên nhân ít g p khác.
- Nhi m trùng ñư ng ru t do các tác nhân gây b nh:
+ Virus: Rotavirus, Astroviruses, Adenoviruses, Parvoviruses, Noroviruses,
Caliciviruses
+ Vi trùng: Bacillus anthracis, Bacillus cereus, Brucella abortus, B. melitensis,
và B. suis, Campylobacter jejuni, Clostridium botulinum, E. coli, Listeria
monocytogenes, Salmonella spp, Shigella spp, Staphylococcus aureus, Vibrio
cholerae, Yersinia enterocolytica…
+ Ký sinh trùng, n m: Cryptosporidium, Entamoeba histolytica, Giardia lamblia,
Toxoplasma gondii…
- Nhi m trùng ngoài ru t: Nhi m trùng hô h p, nhi m trùng ti u, nhi m trùng
huy t…
- Các nguyên nhân khác: D ng th c ăn, tiêu ch y do thu c, r i lo n quá trình
tiêu hoá – h p th , viêm ru t do hoá tr , x tr , các b nh lí ngo i khoa (viêm ru t
th a, l ng ru t…).

2. 2
II. TI P C N LÂM SÀNG B NH NHI TCC:
1. Ti p c n b nh s : C n ñánh giá toàn di n, chú ý khai thác tri u ch ng b nh t i
ñư ng tiêu hoá cũng như ngoài ñư ng tiêu hoá và b nh lý ñi kèm.
Không
Tr có d u hi u nguy
hi m toàn thân không?
ðánh giá sinh hi u
ngay tìm d u hi u
SHH/S C
Có
Tr có ho ho c khó
th không?
Có Tr có th nhanh, có
d u hi u rút lõm ng c
n ng, ti ng th rít?
Có
Chuy n khoa C p c u
ho c khám chuyên
khoa Hô H p trư c
Không
H i v ñ c ñi m và tính
ch t tiêu ch y: tiêu ch y
ngày th m y, s l n ñi
tiêu, s lư ng, có máu
trong phân hay không?
Tr có s t trong l n
b nh này?
Có ðánh giá ñ c ñi m s t
ñ tìm nguyên nhân gây
s t khác ngoài TCC
H i v các thu c ñã
dung, ñi u tr tuy n
trư c (n u có)
ðánh giá ti n s , lưu ý
các y u t nguy cơ gây
tiêu ch y

3. 3
2. Ti p c n khám lâm sàng:
Có
Có
Có
Không
Không
Không
CóKhông
Tr có d u hi u
Suy hô h p hay S c?
Chuy n khoa C p c u
ðánh giá
d u hi u m t nư c
M t nư c n ng Chuy n khoa C p c u
Bù d ch phác ñ C
Có m t nư c
Có bi n ch ng khác?
Có nguy cơ th t b i ñư ng u ng?
Có b nh n ng khác ñi kèm?
Nh p vi n bù
d ch phác ñ B
ñư ng u ng
Có bi n ch ng khác?
Có nguy cơ th t b i ñư ng u ng?
Có b nh n ng khác ñi kèm?
Không
ði u tr ngo i trú
theo phác ñ A
ñư ng u ng
Nh p vi n bù
d ch phác ñ B
ñư ng TTM
Không m t nư c
Nh p vi n
Bù d ch theo phác
ñ A ñư ng TTM

4. 4
III. TI P C N X TRÍ TR TCC T I PHÒNG KHÁM
1. Nh p c p c u ngay:
- Tr có d u hi u suy hô h p n ng và/ho c s c.
- Tr m t nư c n ng.
2. Nh p vi n:
- Tr m t nư c > 5%
- Tr không m t nư c nhưng có nguy cơ th t b i ñư ng u ng, có các bi n ch ng
n ng khác c a tiêu ch y ho c có b nh lý n ng khác ñi kèm.
- Tiêu ch y n ng hơn và ho c v n m t nư c dù ñã ñi u tr b ng ñư ng u ng.
- Các ch ñ nh khác: b nh ñi kèm chưa rõ, nghi ng b nh ngo i khoa, tr có nguy cơ
cao di n ti n n ng (SDD, tr có b nh ñi kèm như viêm ph i, tim b m sinh, h u
môn t m h i tràng, b nh m n tính, béo phì khó ñánh giá tình tr ng m t nư c…)
3. Khám chuyên khoa:
- Tr TCC không m t nư c, không bi n ch ng khác, không nguy cơ th t b i ñư ng
u ng, nhưng có tri u ch ng ho-khò khè, th nhanh, nên khám chuyên khoa Hô
h p trư c khi quy t ñ nh ñi u tr ngo i trú.
- Tr Tiêu ch y kèm nôn ói nhi u, ñau b ng nhi u, tiêu phân có máu c n lưu ý b ng
ngo i khoa.
- Tr Tiêu ch y kèm Viêm loét h ng, dù chưa phát hi n h ng ban tay chân, c n lưu
ý b nh TCM, khám chuyên khoa Nhi m n u c n.
4. ði u tr ngo i trú:
a. Nguyên t c:
- Ch cho tr TCC ñi u tr ngo i trú khi ñ m b o các ñi u ki n sau:
• Không m t nư c
• Không có các bi n ch ng khác c a tiêu ch y
• Không nguy cơ th t b i ñư ng u ng
• Không có b nh lý n ng khác ñi kèm
b. Phác ñ A ñư ng u ng:
- Cho tr u ng thêm d ch (càng nhi u càng t t n u tr mu n):
• Bú m tăng cư ng
• ORS gi m áp l c th m th u: <2 tu i : 50 – 100 ml sau m i l n ñi tiêu; ≥ 2
tu i: 100 – 200ml sau m i l n ñi tiêu (M c ñ ch ng c I)
• Các dung d ch khác: nư c s ch, cháo, súp, nư c d a, nư c hoa qu không
ñư ng
• Các dung d ch nên tránh: nư c u ng ng t có ñư ng gây tiêu ch y th m
th u, các ch t kích thích gây l i ti u…
- Ti p t c cho tr ăn ñ phòng suy dinh dư ng
- B sung k m: (M c ñ ch ng c I)
• Tr < 6 tháng: 10mg/ngày x 14 ngày.
• Tr ≥ 6 tháng: 20mg/ngày x 14 ngày.
- Hư ng d n bà m khi nào ñưa tr khám tr l i ho c khám ngay.

5. 5
c. Ch ñ nh ñi u tr kháng sinh trong TCC:
- Tiêu ch y phân có máu
- Ho c nghi ng t
- Có tri u ch ng nhi m trùng toàn thân hay có nhi m trùng ngoài ru t khác.
• Shigella : Ciprofloxacin 30mg/kg/ngày, chia 2 l n x 5 ngày
• T : Azithromycin 6 – 20mg/kg/ngày x 1 – 5 ngày
• Samonella non-typhoid : thư ng t gi i h n, không c n kháng sinh
• Giardia lamblia : Metronidazole 30-40mg/kg/ngày, chia 2 l n x 7
• Campylobacter: Azithromycin 5 – 10mg/kg/ngày x 5 ngày
d. Hư ng d n bà m d u hi u c n tái khám ngay:
- ði tiêu r t nhi u l n phân l ng
- Ói t t c m i th sau ăn.
- Tr nên r t khát
- Ăn u ng kém ho c b bú
- Tr không t t lên sau 2 ngày ñi u tr
- S t cao hơn
- Có máu trong phân.
- Co gi t.
e. Hư ng d n bà m cách chăm sóc tr TCC t i nhà:
- Hư ng d n bà m cho tr u ng thêm d ch, cách pha ORS
- Hư ng d n cho tr ăn khi tiêu ch y và sau khi h t tiêu ch y
- Nh c bà m cho tr u ng b sung k m ñ li u
- Hư ng d n bà m khi nào tr l i tái khám ho c khám ngay.
- Hư ng d n cho thân nhân các bi n pháp phòng tiêu ch y:
• Nuôi con b ng s a m
• Ch ñ dinh dư ng
• R a tay thư ng quy
• Th c ph m an toàn
• S d ng h xí và x lý phân an toàn
• Phòng b nh b ng vacxin Rota
IV. TÀI LI U THAM KH O
- Bs Lê Th Phan Oanh: B nh tiêu ch y – Bài gi ng Nhi khoa t p 1, NXB Y h c
- Ths Nguy n Hoài Phong: Ti p c n b nh tiêu ch y – Tài li u hư ng d n th c hành
lâm sàng chuyên khoa Nhi, Nhà xu t b n Y h c 2011.
- Ts Tr n Anh Tu n: B nh tiêu ch y – Bài gi ng Y 4.
- Tài li u hư ng d n x trí tiêu ch y tr em – B Y t - Năm 2010.
- WHO: The treatment of diarrhea – 2005
- Phác ñ ñi u tr TCC – BV Nhi ñ ng II 2013