Lekts 1
- 2. Товч агуулга лекц №1
Удиртгал
Экологийн шинжлэх ухаан, түүний судлах зүйл,
судалгааны аргууд
Экологийн шинжлэх ухааны ангилал
Хавсарга экологийн тухай
- 3. Экологи - амьд
организмын хоорондын болон тэдгээрийн
хүрээлэн буй орчинтой харьцах харилцааны зүй тогтлыг
судалдаг шинжлэх ухаан юм.
Биологийн хүчин зүйл
Бүлгэмдэл
Популяци
Организм
Биологийн тогтолцоо
Экосистем
Популяцийн түвшин
Организмын түвшин
Биологийн биш хүчин зүйл
Гэрэл
Дулаан
Ус
Салхи
Хөрс
Хүчиллэг чанар
Эрдэсжилт
Гал болон бусад хүчин
зүйлс
- 6. Эволюцийн үе шатууд
Цаг хугацаа
сая жилээр
Үндсэн үйл явц
0,4 сая
Мөсөн бүрхэвч хайлж,хуурай газар өргөгдсөн. Хотууд бий болсон
1,8 сая
Мөстлөгийн үе . Арслан заан сөнөсөн, хүн үүссэн
25 сая
Хүн дүрс бич бий болсон
40 сая
Арслан заан болон сармагчин бий болсон
65 сая
Сүүн тэжээлтэн ноёлсон
150 сая
Үлэг гүрвэл сөнөж, цэцэгт дээд ургамал хөгжсөн
200 сая
Үлэг гүрвэлийн эрин ,шувуу шилмүүст ургамал үүссэн
250 сая
Анхны сүүн тэжээлтэн үүссэн
300 сая
Хоёр нутагтан хөгжсөн, шавьж үүссэн
350 сая
Ой эрчимтэй тархсан,мөлхөгчид үүссэн
450 сая
Хуурай газрын ургамалжилт үүсэн.Хоёр нутагтан үүссэн.
500сая
Загас, шүр үүссэн
1 тэрбум
Бүх төрлийн сээр нуруугүйтэн үүссэн
3 тэрбум
Фотосинтезлэгч бактериуд үүссэн
4 тэрбум
Органик молекул үүссэн
- 7. Хүн төрөлхтөний түүхэн дэх экологийн
хувьсал , хямрал
Цаг хугацаа
Орчин үе
Экологийн хямрал
Экологийн хувьсал
Экологийн системийн тогтвортой
байдал буурсан
Ноосфер үүссэн
Уламжлалт аргаар үйлдвэрлэдэг
энергийн дутагдал бий болсон
Энергийн эх үүсвэрүүдээс
эдийн засгийн өндөр үр
ашигтайг нь сонгон хэрэглэх
болсон
30-50 жилийн өмнө
Дэлхий нийтээр бохирдолд орж, эрдсийн
нөөц хомсдсон
Бүтээгдэхүүнийг дахин
ашиглах технологийн эргэх
холбоо
150-350 жилийн
өмнө
Ой ашиглаж эхэлсэн,ургамлын нөөц
хомдсон
Эрдсийн нөөцийг өргөн
ашиглах болсон
2 мян. Жилийн өмнө
Газар тариалангийн хямрал үүссэн
Хээр талаас бусад газрыг
эзэмших болсон (ой,намаг,уул)
10-30 мян жилийн
өмнө
Том амьтдыг гаршуулж эхэлсэн
Мал аж ахуй хөгжиж,газар
тариаланд усжуулалт
нэвтэрсэн
35-50 мян жилийн
өмнө
Эртний хүмүүс байгалийн нөөцийн
хомсдолд орсон
Ургамал шатаах, бөөнөөр
10-20 жилийн өмнө
- 13. Хүрээлэн буй орчны мониторингийн түвшин
Мониторинг гэдэг нь ажиглах ,тандан судлах гэсэн үг
Мониторингийн
төрлүүд
Бага нутгийн
Бүс нутгийн
Даян дэлхийн
(биосферийн )
Ажиглах зүйл
Ажиглах байр
Агаарын доод давхраа
Гадаргуугийн ба гүний ус
Үйлдвэрийн болон ахуйн
хог хаягдал
Цацраг идэвхт туяаны эх
үүсвэр
Ажиглалтын
суурин
цэгүүд ба ариун цэвэр,
эрүүл ахуйн алба
Байгалийн экосистем
Устаж буй амьтан
Ургамлын зүйлүүд
Агроэкосистем
Ажиглалтын хөдөлгөөнт
станц
Агаар мандал
Усан мандал
Ургамлан ба хөрсөн
бүрхэвч
Хиймэл дагуулын систем
Биосферийн станц
Биосферийн дархан
цаазат газар
- 14. Биомониторинг – хүрээлэн буй орчны төлөв байдлын тухай
мэдээллийг хуримтлуулах зорилготой (таниур ургамлын
тусламжтайгаар ) байнгын хяналт ажиглалтын систем
Хөдөө аж ахуйн болон
гоёл чимэглэлийн
ургамал
Бохирдуулагч
бүрэлдэхүүн
Гацуур, жодоо, нарс
Буудай, арвай, вандуй
хүхрийн давхар исэл
(SO3)
Гацуур, жодоо, нарс,
самар
Усан үзэм, гүйлс,
яншуй, алтан зул цэцэг
Фторт устөрөгч (HF)
Гацуур, жодоо, шинэс
Шош, улаан лууван,
Хлорт устөрөгч (HCL )
үхрийн нүд, гүзээлзгэнэ.
Нарс
Төмс, лооль, нимбэг
Озон (O3)
Хайлаас долоогоно
Цахирмаа цэцэг
Хүнд металл Pb. Cr.Hg
Мод
Таниур ургамал
