Khoá Luận Tổ Chức Hoạt Động Ngoại Khóa Trong Dạy Học Lịch Sử Ở Trường Trung Học Phổ Thông Thanh Hà – Hải Dương đã chia sẻ đến cho các bạn nguồn tài liệu hoàn toàn hữu ích. Nếu như bạn có nhu cầu cần tải bài mẫu này vui lòng nhắn tin ngay qua zalo/telegram : 0917.193.864 để được hỗ trợ tải nhé.

1. HÀ NỘI - 2022
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC
NGUYỄN THỊ TÂM
TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA
TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ Ở TRƯỜNG TRUNG
HỌC PHỔ THÔNG THANH HÀ – HẢI DƯƠNG
(Nhân kỉ niệm 90 năm ngày thành lập Đảng cộng sản Việt Nam)
NHẬN VIẾT THUÊ KHOÁ LUẬN
ZALO/TELEGRAM HỖ TRỢ : 0917.193.864
WEBSITE: VIETKHOALUAN.COM
KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP SƯ PHẠM LỊCH SỬ

2. HÀ NỘI – 2022
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC
NGUYỄN THỊ TÂM
TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA
TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ Ở TRƢỜNG
TRUNG
HỌC PHỔ THÔNG THANH HÀ – HẢI DƢƠNG
(Nhân kỉ niệm 90 năm ngày thành lập Đảng cộng sản Việt Nam)
CHUYÊN NGÀNH: LL VÀ PPDH BỘ MÔN LỊCH
SỬ Mã số: 8.14.01.11
KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP SƢ PHẠM LỊCH SỬ
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS. TS. TRỊNH ĐÌNH TÙNG

3. i
LỜI CẢM ƠN
Tác giả cũng xin bày tỏ lòng biết ơn tới các thầy cô Khoa Sƣ phạm, cũng nhƣ
các thầy cô dạy bộ môn của Trƣờng Đại học Giáo dục/Đại học Quốc gia Hà Nội đã
giúp tác giả trong suốt thời gian học tập cũng nhƣ trong quá trình nghiên cứu.
Đặc biệt, để hoàn thành KHOÁ LUẬN này tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu
sắc đến PGS. TS. Trịnh Đình Tùng - ngƣời đã tận tình giúp đỡ, động viên, hƣớng
dẫn tác giả hoàn thành KHOÁ LUẬN này.
Tác giả xin cảm ơn tập thể giáo viên và học sinh trƣờng THPT Tứ Kỳ, THPT
Gia Lộc, THPT Chí Linh, THPT Thanh Hà đã tạo điều kiện cho tác giả điều tra thực
tế. Đặc biệt, xin trân trọng cảm ơn sự ủng hộ, tạo mọi điều kiện của ban giám hiệu,
tổ, nhóm chuyên môn cùng các em HS trƣờng THPT Thanh Hà đã nhiệt tình giúp đỡ
tác giả trong việc thực nghiệm sƣ phạm.
Cảm ơn bạn bè, ngƣời thân đã giúp đỡ, động viên tác giả trong quá trình thực
hiện KHOÁ LUẬN này.
Trong quá trình thực hiện đề tài, không tránh khỏi những thiếu sót, tác giả
mong nhận đƣợc những ý kiến đóng góp của các thầy cô giáo và các bạn đồng nghiệp
để KHOÁ LUẬN hoàn thiện hơn.
Xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, tháng năm 2020
Tác giả
Nguyễn Thị Tâm

4. ii
MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN i
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT iv
DANH MỤC CÁC BẢNG VÀ BIỂU ĐỒ v
MỞ ĐẦU 1
1. Lý do chọn đề tài 1
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề 3
3. Đối tƣợng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu 14
4. Mục đích nghiên cứu và nhiệm vụ nghiên cứu 15
5. Cơ sở phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu 15
6. Giả thuyết khoa học 16
7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài 16
8. Đóng góp mới của đề tài 17
9. Cấu trúc của khoá luận 17
CHƢƠNG 1: VẤN ĐỀ TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓATRONG
DẠY HỌC LỊCH SỬ Ở TRƢỜNG THPT: LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 18
1.1. Cơ sở lý luận 18
1.1.1 Quan niệm về hoạt động ngoại khóa trong dạy học lịch sử ở
trường phổ thông 18
1.1.2 Đặc điểm của hoạt động ngoại khóa trong dạy học lịch sử 19
1.1.3 Đặc điểm của kiến thức, các loại kiến thức lịch sử 21
1.1.4 Các hình thức tổ chức hoạt động ngoại khóa môn lịch sử 23
1.1.5 Vai trò, ý nghĩa của hoạt động ngoại khóa. 29
1.2. Cơ sở thực tiễn 32
1.2.1 Thực tiễn công tác ngoại khóa môn lịch sử ở trƣờng phổ thông hiện
nay.32
1.2.2 Thực tiễn hoạt động ngoại khóa ở trƣờng THPT Thanh Hà. 39

5. iii
Tiểu kết chƣơng 1 47
CHƢƠNG 2: HÌNH THỨC VÀ BIỆN PHÁP TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG
NGOẠI KHÓA NHÂN KỈ NIỆM 90 NĂM NGÀY THÀNH LẬP ĐẢNG
CỘNG SẢN VIỆT NAM Ở TRƢỜNG THPT THANH HÀ THỰC NGHIỆM
SƢ PHẠM. 48
2.1. Khái quát chƣơng trình, sách giáo khoa Lịch sử bậc THPT 48
2.1.1. Khái quát chƣơng trình, sách giáo khoa 48
2.1.2. Mục tiêu 49
Về năng lực 49
2.2. Một số yêu cầu khi xác định các hình thức, biện pháp tổ chức ngoại
khóa lịch sử nhân kỉ niệm 90 năm thành lập Đảng cộng sản Việt Nam 50
2.3. Các hình thức, biện pháp tổ chức hoạt động ngoại khóa lịch sử nhân kỉ
niệm 90 năm thành lập Đảng cộng sản Việt Nam 51
2.3.1. Các hình thức 51
2.3.2. Biện pháp 56
2.4 Thực nghiệm sƣ phạm 77
2.4.1. Mục đích thực nghiệm 77
2.4.2. Đối tƣợng thực nghiệm 77
2.4.3. Quy trình tổ chức Dạ hội lịch sử 77
2.4.4. Xử lý kết quả 85
Tiểu kết chƣơng 2 89
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 90
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 92
PHỤ LỤC

6. iv
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
STT Viết tắt Viết đầy đủ
1 CNXH Chủ nghĩa xã hội
2 DHLS Dạy học lịch sử
3 ĐHQG Đại học quốc gia
4 GD Giáo dục
5 GV Giáo viên
6 HN Hà Nội
7 HS Học sinh
8 HĐNK Hoạt động ngoại khóa
9 NXB Nhà xuất bản
10 PPDH Phƣơng pháp dạy học
11 QL Quản lý
12 SGK Sách giáo khoa
13 THPT Trung học phổ thông
14 UBND Ủy ban nhân dân

7. v
DANH MỤC CÁC BẢNG VÀ BIỂU ĐỒ
Bảng
Bảng 1.1. Nhận thức của đội ngũ cán bộ QL, GV về nhiệm vụ của HĐNK 41
Bảng 1.2. Nhận thức của học sinh về HĐNK 45
Bảng 2.1. So sánh mức độ hứng thú của học sinh trƣớc và sau thực nghiệm 86
Bảng 2.2. So sánh mức độ thích các hoạt động trong dạ hội lịch sử 87
Biểu đồ
Biểu đồ 1.1. Nhận thức của GV về nhiệm vụ của hoạt động ngoại khóa 43
Biểu đồ 2.2. So sánh mức độ thích các hoạt động trong dạ hội lịch sử 87

8. 1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Ngày nay, hội nhập và hợp tác khu vực, hợp tác quốc tế đã trở thành
một trong những yếu tố quyết định sự phát triển của mọi quốc gia trên thế giới.
Toàn cầu hóa vừa tạo ra cơ hội đồng thời cũng tạo ra thách thức cho mọi quốc
gia, trong đó có Việt Nam. Việt Nam cũng đã và đang đẩy mạnh công cuộc đổi
mới toàn diện nhằm thúc đẩy sự phát triển của đất nƣớc. Trong đó tiềm năng
trí tuệ trở thành động lực chính đảm bảo sự phát triển xã hội, giáo dục - đào tạo
đƣợc coi là nhân tố quyết định sự thành bại của mỗi quốc gia. Văn kiện Đại
hội Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ VII đã chỉ rõ giáo dục là “Quốc sách hàng
đầu” và khẳng định mục tiêu của giáo dục là: “Nâng cao dân trí, bồi dƣỡng
nhân tài, hình thành đội ngũ lao động có trí thức, có tay nghề, có năng lực thực
hành tự chủ, năng động sáng tạo, có đạo đức cách mạng, tinh thần yêu nƣớc,
yêu chủ nghĩa xã hội”.
Đảm nhiệm sứ mệnh cao cả đó, giáo dục - đào tạo không ngừng đổi mới
toàn diện và đồng bộ. Song song với đổi mới về nội dung, chƣơng trình giảng
dạy, việc đổi mới phƣơng pháp dạy học trở thành một trong những vấn đề cấp
thiết. Lịch sử là môn học mang lại cho học sinh những kiến thức cơ bản cần
thiết về lịch sử thế giới và lịch sử dân tộc, góp phần hình thành thế giới quan
khoa học ở ngƣời học. Đặc biệt giáo dục truyền thống, đạo đức, tƣ tƣởng chính
trị... lại là ƣu thế nổi bật của bộ môn Lịch sử trong nhà trƣờng phổ thông. Vậy
làm thế nào để học sinh yêu thích, hứng thú trong học tập lịch sử?
Hoạt động ngoại khóa là các hoạt động nằm ngoài chƣơng trình học
chính khóa, mang tính chất tự nguyện. Học sinh có thể tham gia hoạt động ngoại
khóa ở lớp/trƣờng hoặc ngoài xã hội với rất nhiều lựa chọn khác nhau: Thể
thao, Văn hóa, Nghệ thuật, Tình nguyện, các câu lạc bộ/tổ chức… Hoạt động
ngoại khóa đóng một vai trò quan trọng trong việc bổ sung các kĩ năng và kinh
nghiệm sống cho học sinh. Nhiều nghiên cứu trên thế giới cho thấy có thể xây
dựng một chƣơng trình giảng

9. 2
dạy kết hợp học chính khóa và ngoại khóa hoặc tích hợp các nội dung trong
chƣơng trình môn học vào chƣơng trình của các hoạt động ngoại khóa.
Một trong những giải pháp giáo dục hiện đại giúp định hƣớng và phát
huy tối đa năng lực ngƣời học là tổ chức các hoạt động ngoại khóa. Đây là hình
thức tổ chức dạy học có rất nhiều sự khác biệt so với phƣơng pháp giảng dạy
truyền thống. Điểm khác, thay đổi nhất đó là vai trò của ngƣời học và ngƣời
dạy đã thay đổi, sự thay đổi này đã biến quá trình học của học sinh từ thụ động
sang chủ động, từ việc nghe giảng sang hoạt động tƣ duy, làm việc độc lập, làm
việc theo nhóm và kích thích khả năng sáng tạo của học sinh.
Thực tế dạy học lịch sử trƣờng THPT hiện nay cho thấy giờ học nội khóa
còn nặng nề, chƣa kích thích hứng thú và phát triển đƣợc năng lực học tập sáng
tạo của học sinh. Để đạt đƣợc mục tiêu giáo dục cần phải đa dạng hóa các hình
thức tổ chức hoạt động học tập, trong đó có vai trò quan trọng của hoạt động
ngoại khóa giúp các em đào sâu, mở rộng kiến thức, phát huy tính tích cực,
sáng tạo mà trong giờ nội khóa do điều kiện thời gian, phƣơng tiện dạy học hay
do sức ép thi cử làm chƣa tốt.
Lịch sử Việt Nam lớp 12 từ 1919 đến nay (2000) trong chƣơng trình chuẩn
bậc THPT có nhiều sự kiện đánh dấu mốc chuyển biến quan trọng của đất
nƣớc. Đặc biệt là sự kiện thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam, đó là kết quả tất
yếu của cuộc đấu tranh dân tộc và đấu tranh giai cấp, là sự khẳng định vai trò
lãnh đạo của giai cấp công nhân Việt Nam và hệ tƣ tƣởng Mác-Lênin đối với
cách mạng Việt Nam. Sự kiện Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời là sự chuẩn bị
tất yếu đầu tiên có tính chất quyết định cho những bƣớc phát triển nhảy vọt
trong tiến trình lịch sử tiến hoá của dân tộc Việt Nam, đƣợc mở đầu bằng thắng
lợi của Cách mạng Tháng Tám 1945 và sự ra đời của nƣớc Việt Nam Dân chủ
Cộng hoà. Các sự kiện này đã đƣợc tìm hiểu trong giờ nội khóa, song do thời
gian của một tiết học chỉ có thể tìm hiểu đƣợc những nét căn bản về các sự kiện
lịch sử, điều này đã

10. 3
dẫn đến việc HS không hiểu sâu sắc. Cho nên, tăng cƣờng tổ chức các hoạt
động ngoại khóa là một trong những giải pháp giúp HS hiểu sâu sắc hơn về các
sự kiện, nhân vật có đóng góp to lớn cho lịch sử dân tộc. Năm 2020, cả nƣớc
có nhiều hoạt động thiết thực kỉ niệm 90 năm ngày thành lập Đảng cộng sản
Việt Nam nhằm nâng cao nhận thức, niềm tự hào về truyền thống đấu tranh vẻ
vang của Đảng và nhân dân ta.
Bản thân tác giả đƣợc giao nhiệm vụ là giáo viên bộ môn lịch sử và kiêm
nhiệm thêm nhiệm vụ bí thƣ Đoàn trƣờng THPT Thanh Hà. Mỗi năm học tác
giả thƣờng tổ chức rất nhiều các hoạt động ngoại khóa cho học sinh, giúp học
sinh đƣợc tham gia trải nghiệm, rèn luyện tính tập thể, làm việc tổ, đội nhóm
và đem lại hiệu quả rất cao. Với cƣơng vị là giáo viên dạy môn lịch sử tác giả
mong muốn đƣợc tổ chức các hoạt động ngoại khóa của bộ môn để làm sâu sắc
và phong phú kiến thức của học sinh khi tham gia giờ học nội khóa, góp phần
gây hứng thú trong học tập lịch sử.
Từ thực tế và nhận thức đƣợc tầm quan trọng của hoạt động ngoại khóa
về những lí do nếu trên tác giả chọn vấn đề: “Tổ chức hoạt động ngoại khóa
trong dạy học lịch sử ở trƣờng trung học phổ thông Thanh Hà – Hải
Dƣơng (nhân kỉ niệm 90 năm ngày thành lập Đảng cộng sản Việt Nam)”
làm đề tài KHOÁ LUẬN TỐT NGHIỆP khoa học giáo dục chuyên ngành
phƣơng pháp dạy học Lịch sử.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Ngoại khóa là hình thức tổ chức dạy học có tác dụng tích cực trên cả ba
mặt: giáo dƣỡng, giáo dục và phát triển cho học sinh. Trong dạy học nói chung,
dạy học lịch sử nói riêng, hoạt động ngoại khóa là vấn đề quan trọng và cần
thiết nhằm đa dạng hóa các hình thức dạy học và tạo hứng thú trong học tập
cho học sinh. Vấn đề này đã đƣợc các nhà giáo dục học, giáo dục lịch sử trong
và ngoài nƣớc nghiên cứu.

11. 4
2.1. Các công trình nghiên cứu ở nước ngoài
Trong cuốn Giáo dục học của Cairôp (bản dịch của Khu học xá, NXB
Sự thật, HN 1960), khi đề cập tới các hình thức ngoại khóa, tác giả cho rằng
cần có kế hoạch về việc xây dựng các HĐNK kĩ càng. Cairôp cho rằng “Ngoại
khóa để thu hút HS, làm cho họ hứng thú và đi đến kết luận rằng công tác
ngoại khóa cần được suy nghĩ kĩ và tiến hành ở tất cả các lớp trong hệ thống
giáo dục mà không được mang tính chất thất thường”.
Trong cuốn “Tư duy của học sinh” (Nxb Giáo dục, Hà Nội, 1970), tác
giả M.N Sacdacop cho rằng: “Trong sự phát triển của tƣ duy tính ham hiểu biết
giữ một vai trò vô cùng đặc biệt, nó là động lực thúc đẩy và đồng thời cũng là
sự hiển thị trình độ của tƣ duy đang hình thành”.
Theo học thuyết Páp Lốp về hoạt động thần kinh lạc quan thì “hiểu biết
xuất hiện trên cơ sở của phản xạ tìm tòi vô điều kiện, sự phát triển về sau của
tính ham hiểu biết là nhờ có việc học tập và giáo dục. Tính ham hiểu biết trở
thành cơ sở của việc hình thành những hứng thú nhận thức trong suốt cả thời
kỳ học tập”.
Dựa trên học thuyết Mác - Lê Nin và hoạt động thần kinh cao cấp của
I.Pavlop, nhà tâm lý học Xô Viết đã xem xét hứng thú của con ngƣời nhƣ là
một trong những nhận thức phản ánh hiện thực khách quan. Hứng thú đƣợc
bộc lộ bằng thái độ lựa chọn các đối tƣợng hoạt động, bằng các khuynh hƣớng
đặc biệt hƣớng tới các đối tƣợng.
Trong cuốn “Tâm lý học cá nhân” (tập 1, Nxb Giáo dục, Hà Nội,1971),
A.G Côvaliốp đã viết về hứng thú học tập. Tác giả coi hứng thú là một thái độ
đặc thù của một cá nhân đối với một đối tƣợng nào đó, trên cơ sở đó đề ra
những phƣơng pháp giáo dục tích cực.
Tác giả A.A.Vaghin trong cuốn “Phương pháp dạy học lịch sử ở trường
phổ thông” (NXB Giáo dục, Matxcơva, 1972, Tài liệu dịch) đã khẳng định nội
dung của hoạt động ngoại khóa rất phong phú, phân loại các hoạt động

12. 5
này theo nguồn nhận thức: lời nói giáo viên, sử dụng các tài liệu thành văn và
đồ dung trực quan, đồng thời tác giả cũng đƣa ra 15 hình thức hoạt động ngoại
khóa trong đó nhấn mạnh đến hình thức đọc sách, tham gia công tác lịch sử địa
phƣơng, tham quan di tích.
Trong lĩnh vực khoa học giáo dục, tác giả G.I.Sukina trong cuốn “Vấn
đề hứng thú trong khoa học giáo dục” (Tài liệu dịch- Tổ tƣ liệu trƣờng CĐSP
Hà Nội, 1973) cũng đã đề cập đến vấn đề hình thành hứng thú nhận thức trong
giảng dạy, từ đó tác giả xác định các cơ sở để phát triển hứng thú. Tác giả cũng
chỉ ra các yếu tố có tác dụng đến sự kích thích hình thành hứng thú nhận thức
của học sinh trong quá trình học tập.
Cũng bàn về hứng thú, cuốn “Từ hứng thú đến tài năng” (Nxb Phụ nữ,
1975) tác giả L.X.Xlôvâytrich, cho rằng hứng thú đó là sự phát triển nhân cách
cũng nhƣ tài năng của học sinh. Cuốn sách góp phần làm cho ngƣời đọc hiểu
sâu sắc hơn và có cách đánh giá khái quát về hứng thú của học sinh trong quá
trình nhận thức.
Cuốn “Dạy học nêu vấn đề” (Nxb Giáo dục - 1977) tác giả I.Ia.Lecne đã
khẳng định tầm quan trọng của hứng thú đối với nhận thức. Theo tác giả: “lòng
ham hiểu biết, thậm chí nhu cầu hiểu biết là điều kiện cần thiết để học tập có
kết quả, nhƣng chƣa đủ đối với dạy học nêu vấn đề. Dạy học nêu vấn đề đòi
hỏi phải có sự hứng thú với bản thân quá trình nhận thức, đối với quá trình tìm
tòi độc lập và sáng tạo”.
Cuốn “Phương pháp dạy học lịch sử ở trường trung học” (N.G Đairi chủ
biên, NXB Giáo dục, Matxcơva, 1978, tài liệu dịch) các tác giả đã nêu ra ý kiến
thay từ “công tác ngoại khóa” bằng từ “hoạt động ngoài lớp” và đề xuất một số
nội dung cơ bản của hoạt động ngoài lớp trong dạy học lịch sử.
Vấn đề hứng thú cũng đƣợc I.F Kharlamop đề cập đến trong “Phát huy
tính tích cực trong học tập của học sinh như thế nào” (Nxb Giáo dục 1979) tác
giả khẳng định tầm quan trọng của hứng thú trong hoạt động dạy học, từ đó tác

13. 6
giả nhấn mạnh sự cần thiết phải gây hứng thú cho học sinh để nâng cao hiệu
quả học tập.
Trong cuốn “Giáo dục học” tập 2 (Nxb Giáo dục, HN 1979), T. A. Ilina
đã đề cập việc tổ chức các hoạt động giáo dục ngoài giờ học. Ông cho rằng,
mục đích của các hoạt động này là bổ sung và làm sâu sắc hơn giáo dục chính
khoá, trƣớc tiên, nó là “phương tiện để phát hiện đầy đủ năng lực học sinh,
làm thức tỉnh hứng thú và thiên hướng của các em đối với hoạt động nào đó và
cũng là hình thức tổ chức giải trí cho các em, là cơ sở để quản lí việc thực tập
về hành vi đạo đức để xây dựng kinh nghiệm của hành vi này”.
Trong sách Giáo dục học, T.1 (NXB Giáo dục, HN 1983), tác giả
N.V.Savin đã đề cập nhiều vấn đề chung của giáo dục học từ phƣơng pháp dạy
học, hình thức kiểm tra đánh giá, vấn đề tự học cho HS... Trong đó, về bài học,
tác giả đƣa ra quan điểm bên cạnh bài học trong giờ lên lớp còn có bài học
ngoài giờ lên lớp, đó chính là HĐNK.
Ngoài ra, còn có rất nhiều công trình nghiên cứu của các nhà tâm lý học
nhƣ AnaRôô (Mỹ), Saclotta BiuBle (Đức) nghiên cứu về vấn đề hứng thú.
Saclotta cho rằng: Vấn đề hứng thú là một hiện tƣợng đặc biệt đến nay vẫn
chƣa đƣợc xác định, phức hợp cấu tạo của nó nghiên cứu rất khó vì nguyên
nhân hứng thú là đa dạng.
Trong “Khuyến nghị” số 1283 (1996) của Nghị viện thuộc Hội đồng
Châu Âu (nay là cộng đồng Châu Âu) về những vấn đề liên quan đến lịch sử
và việc học tập lịch sử ở Châu Âu khẳng định “Nội dung của các chƣơng trình
lịch sử phải rất mở rộng, phải bao gồm mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, vai
trò của cá nhân trong lịch sử”.
Trong cuốn Công nghệ hiện đại trong dạy học Lịch sử ở trường phổ
thông, Moskva, 2007 (Bản tiếng Nga: М.Т. Студеникин (2007): овременные
технологии преподавателя истории в школе, Библиотека учителя
истории, Москва), tác giả M.T. Xtuđennhikin đã đề cập những nội

14. 7
dung liên quan đến phƣơng pháp dạy học lịch sử, bản chất của dạy học lịch sử,
Tác giả đã dành những nội dung quan trọng để bàn về các bài học lịch sử, các
phƣơng pháp lịch sử, các hình thức dạy học có liên quan đến HĐNK nhƣ dạy
học trực quan, dạy học gắn liền với di tích, thực địa, bảo tàng, dạy học gắn liền
với thực tế… từ đó khẳng định nhiệm vụ quan trọng trong dạy học đó là cần
phải tạo mối liên hệ chặt chẽ giữa dạy học trên lớp và hoạt động ngoài giờ lên
lớp.
Trong công trình Impact of Extracurricular Activities on Students (Tầm
quan trọng của HĐNK đối với sinh viên) của Wilson, Nikki L, trƣờng Đại học
Wisconsin-Stout, 2009 đã chỉ ra tầm quan trọng của HĐNK trong quá trình học
tập, HĐNK sẽ giúp cho ngƣời học nâng cao trình độ học vấn, có sự tự giác cao
hơn, hình thành các kỹ năng nhƣ làm việc nhóm và lãnh đạo,...
Trong cuốn Đa trí tuệ trong lớp học (Lê Quang Long dịch, NXB Giáo
dục ấn hành năm 2013) tác giả Thomas Armstrong đã đề cập rất nhiều đến các
hoạt động dạy thuyết đa trí tuệ, trong đó có những hoạt động nhƣ đi tham quan,
hoạt động trải nghiệm nhanh, chuyện kể, trò chơi… Thomas Armstrong dẫn lời
của Rútxô để khẳng định vai trò của hoạt động dạy học trong thực tiễn, trải
nghiệm thực tiễn: “trẻ nhỏ không nên học qua lời mà phải qua trải nghiệm,
không nên qua sách mà qua cuốn sách trường đời”. [50, tr.63].
Trong cuốn Tám đổi mới để trở thành người giáo viên giỏi, của Giselle
O.Martin – Kniep (Lê Văn Canh dịch, NXB Giáo dục, ấn hành năm 2013) đã
trình bày về những vấn đề tích hợp liên môn, xây dựng chƣơng trình, phƣơng
pháp đánh giá…. Trong Chƣơng 4 của cuốn này tác giả trình bày về Đánh giá
sát với thực tế cuộc sống. Tác giả cho rằng: đánh giá sát với thực tiễn “là
phương tiện giúp HS tham gia vào những vấn đề và những thách thức đang
hiện hữu và có thể hiện hữu trong cuộc sống” [18, tr.54].
Nhƣ vậy, mặc dù các tác giả nhìn nhận ở nhiều khía cạnh khác nhau
nhƣng đều có nhận định thống nhất rằng, nhu cầu hiểu biết là điều kiện cần

15. 8
thiết để học sinh học tập có kết quả và muốn có kết quả tốt cần tạo hứng thú
nhận thức cho các em bằng nhiều biện pháp sƣ phạm khác nhau, trong đó có
hoạt động ngoại khóa.
2.2. Các công trình nghiên cứu ở trong nước
Ở nƣớc ta, các công trình nghiên cứu về hoạt động ngoại khóa tổ chức
các cuộc thi tìm hiểu nhằm gây hứng thú nói chung, hứng thú học tập nói riêng
chƣa có nhiều cho đến nay vấn đề này vẫn đang đƣợc tiếp tục làm sáng tỏ.
Trong lĩnh vực khoa học giáo dục, chúng tác giả đã tiếp cận một số công
trình sau:
Các nhà giáo dục học nhƣ Hà Thế Ngữ, Đặng Vũ Hoạt, Phạm Viết
Vƣợng đều thống nhất rằng: Bên cạnh những hoạt động nội khóa đƣợc Bộ giáo
dục quy định trong chƣơng trình trên lớp, cần phải coi trọng các hoạt động
ngoại khóa. Đây là hình thức đƣa học sinh vào thực tiễn cuộc sống, học sinh tự
hoạt động, tìm hiểu các vấn đề, tăng thêm vốn sống thực tế, cũng nhƣ rèn luyện
kỹ năng thực hành bộ môn.
Trong công trình Giáo dục học”, (tập 1 và 2, NXB GD, Hà Nội, 1987)
của Hà Thế Ngữ, Đặng Vũ Hoạt, HĐNK đƣợc coi là một trong những hình
thức dạy học có khả năng tạo hứng thú cho HS, giúp các em mở rộng, nâng
cao, khắc sâu kiến thức và rèn luyện các kỹ năng đƣợc tốt hơn.
Trong các giáo trình: Giáo dục học đại cương (NXB ĐHQG HN, 1996);
Giáo dục học (NXB ĐHSP, HN 2008), Phạm Viết Vƣợng đã đề cập những
khía cạnh nhƣ: Những vấn đề chung của giáo dục học, lý luận dạy học, lý luận
giáo dục và quản lý giáo dục trong nhà trƣờng. Trong đó, tác giả đã phân tích
các hình thức tổ chức dạy học ở trƣờng phổ thông, đặc biệt là các hình thức
HĐNK, mỗi hình thức tác giả đều đƣa ra những vấn đề cơ bản nhƣ: cách triển
khai, vai trò, ý nghĩa của hình thức HĐNK đó.
Trong công trình Những vấn đề cơ bản giáo dục hiện đại,
(NXB GD, HN 1998, tái bản các năm 2001, 2008), Thái Duy Tuyên đã khẳng

16. 9
định “nguyên tắc giáo dục gắn liền với đời sống là nguyên tắc nổi bật, bao trùm
trong lịch sử giáo dục thế giới” [tr.82]. Đây là một trong những nguyên tắc
giáo dục của Đảng ta, học đi đôi với hành, lí luận gắn liền với thực tiễn và là
cơ sở để tác giả đề xuất những giải pháp đổi mới HĐNK.
Trong giáo trình “Tâm lý học lứa tuổi và tâm lý học sư phạm” (nxb Giáo
dục, 2008) tác giả Lê Văn Hồng chủ biên đã khẳng định: Ngƣời giáo viên giảng
dạy trên lớp đồng thời phải biết thực hiện các nhiệm vụ khác nhau ngoài giờ
học, trong đó có hoạt động ngoại khóa cho học sinh.
Trong khoa học giáo dục Lịch sử các công trình nghiên cứu về công tác
ngoại khóa trong dạy học lịch sử đều có những khẳng định vai trò và đóng góp
của ngoại khóa đối với việc gây hứng thú học tập cho học sinh.
Trong cuốn Sơ thảo phương pháp giảng dạy lịch sử ở trường phổ thông
cấp 2-3 (NXB GD, HN 1961), tác giả Lê Khắc Nhãn, Hoàng Triều và Hoàng
Trọng Hanh đã trình bày khái quát nhất, hệ thống nhất về những vấn đề
trong dạy học lịch sử lúc bấy giờ nhƣ: Mục tiêu, nhiệm vụ bộ môn, các
phƣơng pháp giảng bài lịch sử, hình thành khái niệm lịch sử, giảng dạy bằng
trực quan… ở chƣơng VII, các tác giả đã đề cập nội dung ngoại khóa thực
hành trong môn Lịch sử, nhƣ: Cơ sở lý luận của công tác ngoại khóa trong
nhà trƣờng, các hình thức ngoại khóa cơ bản, phƣơng pháp tiến hành, vai trò,
vị trí của các hình thức HĐNK... Cụ thể, các tác giả phân chia HĐNK thành
04 hình thức cơ bản đó là: Tham quan di tích lịch sử, bảo tàng; Vẽ bản đồ và
tranh ảnh, mô hình lịch sử…; Đọc sách, xem phim, thuật chuyện, trao đổi về
những đề tài lịch sử và sƣu tầm, thu thập, ghi chép tài liệu lịch sử địa
phƣơng. Trong cuốn Bài giảng về phương pháp giảng dạy lịch sử (NXB GD,
HN 1961) của Vụ sƣ phạm, Bộ Giáo dục - Đào tạo cũng đã giới thiệu những
vấn đề liên quan đến phƣơng pháp giảng dạy lịch sử, trong đó có đề cập đến
ngoại
khóa lịch sử.
Trong công trình Phương pháp giảng dạy lịch sử gồm 2 tập (NXB GD,

17. 10
HN 1966) của nhóm tác giả Trần Văn Trị, Phan Ngọc Liên, Hoàng Trọng Hanh,

18. 11
Nguyễn Cao Lũy, Nguyễn Tiến Cƣờng cũng trình bày một số vấn đề liên quan
đến HĐNK đƣợc đề cập ở trong chƣơng 11. Trong đó, đã nhấn mạnh tác dụng
của HĐNK trong nhiệm vụ giáo dục, giáo dƣỡng HS “Hoạt động ngoại khóa
có tác dụng không thường xuyên bằng nội khóa, nhưng lại có nhiều thuận lợi
hơn trong việc gắn nhà trường với đời sống, với các sinh hoạt xã hội”, tr.100.
Các tác giả cũng đã đƣa ra các hình thức ngoại khóa gồm: Đọc sách, tham quan,
nghe nói chuyện lịch sử, gặp gỡ nhân chứng, dạ hội lịch sử và hoạt động xã hội,
phổ biến tri thức lịch sử và nghiên cứu lịch sử địa phƣơng.
Trong cuốn Công tác ngoại khóa môn Lịch sử ở trường phổ thông cấp
II và cấp III (NXB GD, HN 1968) của Phan Ngọc Liên đã trình bày một số vấn
đề lí luận về HĐNK đã đƣợc hệ thống lại, các hình thức của công tác ngoại
khóa môn Lịch sử nhƣ đọc sách, kể chuyện, nói chuyện lịch sử, công tác công
ích xã hội, nghiên cứu, sƣu tầm tƣ liệu, chỉnh lí biên soạn lịch sử địa
phƣơng,….
Trong các giáo trình “Phương pháp dạy học lịch sử” (NXB GD, HN 1992)
do Phan Ngọc Liên chủ biên cũng khẳng định hoạt động ngoại khóa đóng vai
trò quan trọng “có tác động to lớn” đối với việc dạy học lịch sử ở trƣờng phổ
thông. Các tác giả đề ra các hình thức, cách thức tổ chức ngoại khóa để mang
lại hiệu quả cao nhất.
Cuốn sách “Hệ thống thao tác sư phạm trong dạy học lịch sử ở trường
THPT” (Nxb Đại học Quốc gia, 1999) của tác giả Kiều Thế Hƣng đã nhấn
mạnh các hoạt động ngoại khóa nằm trong chƣơng trình đƣợc quy định chứ
không phải là việc làm tùy tiện. Ngoại khóa không chỉ làm cho học sinh hiểu
sâu sắc hơn các kiến thức đã học mà còn giúp vận dụng kiến thức thu đƣợc
trong nhà trƣờng vào cuộc sống. Tuy nhiên, đây là công việc đòi hỏi lòng nhiệt
tình và khả năng hoạt động sáng tạo của đông đảo giáo viên quan tâm đến vấn
đề mang đặc trƣng nghề nghiệp này.
Trong cuốn “Rèn luyện kỹ năng nghiệp vụ sư phạm môn lịch sử” (NXB
ĐHSP, HN 2011) của các tác giả Nguyễn Thị Côi, Trịnh Đình Tùng, Trần Viết

19. 12
Thụ, Nguyễn Mạnh Hƣởng, Đoàn Văn Hƣng, Nguyễn Thị Thế Bình cho rằng
tổ chức công tác công ích xã hội trong dạy học lịch sử cho học sinh là một biện
pháp thực hiện nhiệm vụ dạy học. Tổ chức tốt công tác này sẽ góp phần củng
cố làm sâu sắc tri thức lịch sử, giáo dục lòng yêu quê hƣơng đất nƣớc, phát
huy năng lực nhận thức độc lập phát triển hứng thú và năng lực thực hành cho
học sinh.
Công trình Các con đường biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học lịch sử
ở trường phổ thông của tác giả Nguyễn Thị Côi (NXB ĐHSP, HN 2006, tái bản
bổ sung các năm 2008, 2009, 2011) đã khẳng định vai trò của HĐNK bộ môn
Lịch sử ở trƣờng THPT là một biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học lịch sử
nhƣ làm phong phú, sâu sắc thêm kiến thức lịch sử, bổ sung thêm các vấn đề
lịch sử địa phƣơng… Đồng thời, tác giả cũng chỉ ra những hình thức dạy học
ở bảo tàng, thực địa, tham quan… Đây là những gợi mở cho chúng tác giả
trong quá trình nghiên cứu về những biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học bộ
môn Lịch sử ở trƣờng THPT.
Ngoài ra, vấn đề ngoại khóa còn đƣợc đề cập nhiều trên các tạp chí
chuyên ngành trong đó có nhiều bài viết có giá trị góp phần làm phong phú
những vấn đề lý luận và thực tiễn của công tác ngoại khóa lịch sử nhƣ Tạp chí
nghiên cứu giáo dục số 6, 1994 các tác giả Trần Đức Minh, Đặng Công Lộng
viết: “Lịch sử là một khoa học gắn liền với cuộc đấu tranh xã hội và phục vụ
tốt các nhiệm vụ chính trị”. Vì vậy, dạy học lịch sử cần kết hợp học với hành
thông qua các biện pháp thực hành bộ môn, vận dụng những kiến thức đã học
vào thực tế cuộc sống. Tác giả Nguyễn Mạnh Hƣởng trong bài Công nghệ
thông tin và truyền thông với vấn đề đổi mới phương pháp dạy học lịch sử ở
trường phổ thông (Tạp chí Giáo dục, 2008, Số 185, tr.41-43) đã có những gợi
mở trong việc áp dụng công nghệ thông tin vào dạy học lịch sử nói chung và
HĐNK nói riêng. Tác giả Phạm Thị Ái Vân, Trò chơi lịch sử và vai trò của
chúng trong dạy học lịch sử ở trường trung học phổ thông (Tạp chí Giáo dục,
Số 254, tr.37-39,

20. 13
2011) đã giới thiệu những hình thức tổ chức trò chơi lịch sử trong dạy học lịch
sử nói chung và trong HĐNK nói riêng. Trong bài Hướng dẫn tổ chức dạ hội
Lịch sử ở trường phổ thông (qua ví dụ về chiến thắng Điện Biên Phủ - 1954)
(Tạp chí Dạy & học ngày nay, Số 9, tr.44- 47, 2015) tác giả Nguyễn Mạnh
Hƣởng đã có những hƣớng dẫn chi tiết về cách thức tổ chức dạ hội lịch sử ở
trƣờng phổ thông,….
Nhƣ vậy, về vai trò của hoạt động ngoại khóa đƣợc các tác giả đƣa ra
một cách cụ thể, ngoài ra các quan niệm nhƣ dạy học nêu vấn đề, dạy học liên
môn, dạy học lấy học sinh làm trung tâm cũng đƣợc nghiên cứu và trình bày
trong nhiều công trình khoa học. Tất cả những vấn đề trên đều nhằm chung một
mục đích đó là đƣa ra những giải pháp để nâng cao hiệu quả dạy học lịch sử ở
trƣờng phổ thông, hình thành hứng thú học tập bộ môn cho các em. Do đó,
trong cuốn: “Kinh nghiệm giảng dạy theo chủ đề gây hứng thú học tập lịch sử”
đã nêu một số kinh nghiệm gây hứng thú theo chủ đề trong dạy học lịch sử.
KHOÁ LUẬN của Thạc sỹ Nguyễn Thanh Bình “Bước đầu tìm hiểu
nguyên nhân gây hứng thú học tập bộ môn tâm lý học của sinh viên khoa học
tự nhiên Đại học sư phạm Hà Nội” tác giả Nguyễn Thanh Bình đã nghiên cứu
về nguyên nhân và biện pháp gây hứng thú học tập bộ môn Tâm lý cho sinh
viên các ngành khoa học tự nhiên.
Để tạo ra hứng thú có nhiều con đƣờng và biện pháp khác nhau. Trong
đề tài nghiên cứu khoa học cấp bộ “Một số biện pháp nâng cao hiệu quả dạy
học lịch sử ở các trường PTTH khu vực miền núi phía Bắc” do TS Đỗ Hồng
Thái chủ nhiệm đặt ra vấn đề dạy học lịch sử gắn liền với thực tiễn. Theo tác
giả “Kiến thức lịch sử đƣợc liên hệ với thực tiễn luôn tạo ra hứng thú học tập
cho học sinh, nó còn là sự gợi ý để các em tìm tòi, khám phá nhiều hiện tƣợng
trong đời sống thƣờng ngày”.
Với mong muốn tạo cho học sinh hứng thú học tập từ nhiều hƣớng khác
nhau Trong tạp chí giáo dục số 258 Kỳ 2 tác giả Nguyễn Thị Thế Bình

21. 14
đề cập đến “Tạo hứng thú tự học bộ môn Lịch sử cho học sinh” theo tác giả
hình thành và phát triển kỹ năng tự học cho học sinh đòi hỏi nhiều yếu tố trong
đó xác định nhu cầu, động cơ, kích thích hứng thú học tập là yếu tố quan trọng
đầu tiên có tính quyết định hiệu quả tự học của học sinh. Theo đó, khi học sinh
có nhu cầu, hứng thú, động cơ và tính tự giác trong học tập là cơ sở cho việc
hình thành kỹ năng tự học của các em, để khơi dậy ở học sinh nhu cầu, hứng
thú và động cơ tự học đúng đắn giáo viên cần làm cho học sinh biết tự động
viên mình, làm cho tự mình cảm thấy cần thiết và bắt tay vào việc học, xác định
tầm quan trọng của tự học và hứng thú học tập.
Kỷ yếu hội thảo năm 2012 tác giả Phạm Đình Kha và Lƣơng Hữu Nga
(Đà Nẵng) đề cập đến vấn đề “ Gây hứng thú học tập cho học sinh nhằm nâng
cao chất lượng dạy học lịch sử ở trường phổ thông hiện nay”. Theo các tác giả
tình trạng “báo động đỏ” về chất lƣợng dạy học lịch sử ở trƣờng phổ thông có
nhiều nguyên nhân khác nhau và cũng đã có nhiều giải pháp nhƣng “gây hứng
thú học tập cho học sinh là giải pháp hàng đầu vì mọi hoạt động, đặc biệt là
hoạt động học tập, nếu không hứng thú thì hoạt động học tập sẽ thiếu tính tích
cực, thiếu chủ động, sáng tạo để làm chủ quá trình khám phá, chiếm lĩnh tri
thức. Hoạt động với tinh thần sảng khoái, hứng thú chắc chắn kết quả sẽ đạt
nhƣ mong muốn”.
Cũng trong kỷ yếu Hội thảo năm 2012 các tác giả TS Trần Quốc Tuấn
và Thạc sỹ Nguyễn Văn Phúc nêu vấn đề “Định hướng nhiệm vụ nhận thức
trong dạy học lịch sử ở trường THPT nhằm kích thích hứng thú học tập cho
học sinh, tác giả cho rằng, trong học tập, hứng thú giúp cho ngƣời học chiếm
lĩnh tri thức nhanh hơn, sâu sắc hơn, làm khơi dậy trong lòng ngƣời học mong
muốn và khao khát nhận thức. Từ đó, ngƣời học trở nên tích cực, độc lập và
đầy sáng tạo trong hoạt động học tập của mình. Trong đổi mới phƣơng pháp
dạy học Lịch sử hiện nay, hứng thú học tập là “chìa khóa vàng” cần thiết để
học sinh vƣợt khỏi tính áp đặt của cách học truyền thống, hƣớng đến cách học
tích cực.

22. 15
Luận án “Tạo biểu tượng về hoạt động cách mạng của Hồ Chí Minh qua
dạy học lịch sử Việt Nam lớp 12 THPT” (1919 - 1969) Nghiên cứu sinh Đặng
Văn Hồ đi sâu nghiên cứu việc tạo biểu tƣợng về hoạt động cách mạng của chủ
tịch Hồ Chí Minh và đề ra các biện pháp sƣ phạm để tạo biểu tƣợng về Hồ Chí
Minh, góp phần nâng cao hiệu quả bài học một cách toàn diện.
Luận án “Đổi mới hoạt động ngoại khóa trong dạy học lịch sử ở trường
trung học phổ thông (vận dụng qua dạy học ở tỉnh Nghệ An)” của Phạm Tiến
Đông, bảo vệ tại Đại học sƣ phạm Hà Nội năm 2019 đã trình bày những vấn
đề cơ bản về HĐNK lịch sử ở trƣờng trung học phổ thông, đề xuất một số đổi
mới trong hình thức tổ chức HĐNK ở trƣờng trung học phổ thông.
Một số luận án, KHOÁ LUẬN sau đại học và các khóa luận tốt nghiệp
của các nghiên cứu sinh và sinh viên khoa lịch sử đã lấy công tác ngoại khóa
làm đề tài nghiên cứu. Trong các đề tài này các tác giả đều nghiên cứu lý luận
ngoại khóa, trên cơ sở đó đề xuất một số hình thức hoạt động ngoại khóa mang
lại kết quả tƣơng đối khả quan.
Nhìn chung, trong các công trình nghiên cứu các tác giả mới đề cập đến
một số hình thức nhất định và chỉ đƣợc thực hiện ở địa phƣơng mà tác giả
nghiên cứu. Về cơ bản các hình thức ngoại khóa còn tiến hành một cách chung
chung, chƣa đƣa ra những biện pháp, chủ đề cụ thể để tiến hành hoạt động
ngoại khóa. Do vậy, chƣa trang bị cho giáo viên những biện pháp cụ thể để tổ
chức tốt hoạt động ngoại khóa. Tuy nhiên những tài liệu này là nguồn tham
khảo quan trọng giúp thực hiện KHOÁ LUẬN này.
3. Đối tƣợng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu
3.1 Đối tượng nghiên cứu
Đối tƣợng nghiên cứu của của đề tài là hoạt động ngoại khóa trong dạy
học lịch sử ở trƣờng trung học phổ thông Thanh Hà tỉnh Hải Dƣơng.
3.2 Phạm vi nghiên cứu:
- Về lí luận dạy học Lịch sử: Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu các hình
thức tổ chức hoạt động ngoại khóa trong quá trình dạy học lịch sử ở trƣờng
THPT.
- Phạm vi điều tra, thực nghiệm: Tổ chức thực nghiệm tại trƣờng THPT

23. 16
Thanh Hà – Hải Dƣơng.
- Chƣơng trình lịch sử Việt Nam lớp 12 ở trƣờng THPT đặc biệt là dịp
kỉ niệm 90 năm ngày thành lập Đảng cộng sản Việt Nam (1930-2020).
4. Mục đích nghiên cứu và nhiệm vụ nghiên cứu
4.1 Mục đích nghiên cứu
- Khẳng định vai trò, ý nghĩa của tổ chức hoạt động ngoại khóa trong
việc phát huy năng lực trong học tập lịch sử của học sinh ở trƣờng THPT.
- Đi sâu giới thiệu nội dung và biện pháp hƣớng dẫn vấn đề tổ chức ngoại
khóa lịch sử và tiến hành thực nghiệm tổ chức một hoạt động ngoại khóa nhân
kỉ niệm 90 năm ngày thành lập Đảng cộng sản Việt Nam nhằm tạo hứng thú
học tập lịch sử ở trƣờng THPT góp phần nâng cao chất lƣơng dạy và học bộ
môn hiện nay.
4.2 Nhiệm vụ nghiên cứu:
Đề đạt đƣợc mục đích trên của đề tài chúng tác giả cần giải quyết những
nhiệm vụ sau:
- Tìm hiểu đƣợc cơ sở lí luận về tổ chức hoạt động ngoại khóa, khái
niệm, nội dung, yêu cầu, ý nghĩa, mục tiêu và các hình thức tổ chức ngoại
khóa.
- Khai thác nội dung trong SGK lịch sử Việt Nam lớp 12 sự thành lập
Đảng cộng sản Việt Nam.
- Khảo sát thực trạng việc tổ chức hoạt động ngoại khóa trong học tập
lịch sử của học sinh ở trƣờng THPT hiện nay.
- Đề xuất các hình thức, biện pháp tổ chức hoạt động ngoại khóa trong
dạy học lịch sử Việt Nam lớp 12 THPT về sự thành lập Đảng cộng sản Việt
Nam.
- Thực nghiệm sƣ phạm qua tổ chức hoạt động ngoại khóa về sự thành
lập Đảng cộng sản Việt Nam.
5. Cơ sở phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu
5.1. Cơ sở phương pháp luận
Cơ sở phƣơng pháp luận chung của KHOÁ LUẬN là vận dụng phƣơng
pháp luận duy vật biện chứng của chủ nghĩa Mác - Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí

24. 17
Minh, đƣờng lối quan điểm chỉ đạo của Đảng và Nhà nƣớc về công tác giáo
dục, đổi

25. 18
mới PPDH nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo, phát triển các năng
lực chung và chuyên biệt của HS.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
- Các phƣơng pháp nghiên cứu lí luận:
Tác giả sẽ sử dụng các thao tác của tƣ duy nhƣ: phân tích, tổng hợp,
đánh giá các thông tin để phục vụ cho việc nghiên cứu cơ sở lý luận của đề tài.
- Các phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn:
- Điều tra thực tiễn về việc tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học
lịch sử ở trƣờng THPT qua phiếu điều tra, lấy ý kiến giáo viên, học sinh; quan
sát, đề xuất các hình thức, phƣơng pháp tổ chức hoạt động ngoại khóa, đặc biệt
là ngoại khóa về sự thành lập Đảng cộng sản Việt Nam.
- Thực nghiệm sƣ phạm để đánh giá tính đúng đắn và khả thi của đề tài.
6. Giả thuyết khoa học
Nếu thực hiện tốt hoạt động ngoại khóa kỉ niệm 90 năm ngày thành lập
Đảng cộng sản Việt Nam trong dạy học lịch sử phù hợp với điều kiện thực tế
của nhà trƣờng thì sẽ góp phần đổi mới phƣơng pháp dạy học, nâng cao chất
lƣợng dạy học lịch sử ở trƣờng THPT hiện nay.
7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
7.1. Ý nghĩa khoa học
Làm phong phú thêm lí luận bộ môn Phƣơng pháp dạy học lịch sử ở
trƣờng phổ thông về tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học lịch sử, góp
phần nâng cao tính chủ động, hứng thú học tập của HS, tạo điều kiện thuận lợi
cho GV nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ.
7.2. Ý nghĩa thực tiễn
- Giúp bản thân tác giả nắm vững lí luận đổi mới PPDH, đặc biệt là việc
tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học lịch sử ở trƣờng THPT. Kết quả
nghiên cứu của đề tài là tài liệu tham khảo bổ ích giúp giáo viên vận dụng vào
quá trình dạy học lịch sử ở trƣờng THPT.

26. 19
- Việc thực hiện đề tài cũng là một hình thức trao đổi kiến thức chuyên
môn, rèn luyện nghiệm vụ sƣ phạm với các đồng nghiệp để nâng cao chất
lƣợng dạy học tại địa phƣơng.
8. Đóng góp mới của đề tài
- Khẳng định vai trò, ý nghĩa của việc tổ chức hoạt động ngoại khóa cho HS
qua đó góp phần nâng cao chất lƣợng dạy học Lịch sử ở trƣờng THPT.
- Cung cấp thêm một số kết quả số liệu điều tra, khảo sát về thực trạng tổ chức
hoạt động ngoại khóa trong dạy học lịch sử ở trƣờng THPT nói chung và về kỉ
niệm 90 năm ngay thành lập Đảng cộng sản Việt Nam nói riêng.
- Đề xuất một số phƣơng pháp có tính khả thi để giúp GV lựa chọn đƣợc PPDH
phù hợp để phát triển năng lực cho HS trong dạy học Lịch sử Việt Nam lớp 12
ở trƣờng THPT.
9. Cấu trúc của khoá luận
KHOÁ LUẬN đƣợc cấu trúc gồm 2 chƣơng:
Chƣơng 1. Vấn đề tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học lịch sử ở
trƣờng THPT: Lý luận và thực tiễn.
Chƣơng 2. Hình thức và biện pháp tổ chức hoạt động ngoại khóa môn
lịch sử nhân kỉ niệm 90 năm ngày thành lập Đảng cộng sản Việt Nam ở trƣờng
THPT Thanh Hà. Thực nghiệm sƣ phạm.

27. 20
CHƢƠNG 1
VẤN ĐỀ TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓATRONG DẠY HỌC
LỊCH SỬ Ở TRƢỜNG THPT: LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
1.1. Cơ sở lý luận
1.1.1 Quan niệm về hoạt động ngoại khóa trong dạy học lịch sử ở trường
phổ thông.
Theo từ điển tiếng Việt: “Ngoại khóa là môn học hoặc hoạt động giáo
dục ngoài giờ, ngoài chương trình chính thức và dùng để phân biệt với hình
thức dạy học nội khóa.” [40,tr.53]. Nhƣ vậy, có thể hiểu, giờ học ngoại khóa
hoàn toàn do giáo viên chủ động lên kế hoạch và lựa chọn thời gian, địa điểm
để tiến hành.
Hoạt động ngoại khóa là những hoạt động đƣợc tổ chức ngoài giờ của
các môn học ở trên lớp. Hoạt động ngoại khóa gắn liền với yêu cầu, nội dung
của các môn học đồng thời bổ sung, hỗ trợ cho giáo dục chính khóa. Hoạt động
ngoại khóa là sự tiếp nối giữa hoạt động dạy – học trên lớp. Hoạt động ngoại
khóa là cách thức gắn lý thuyết với thực tiễn,... nhằm hình thành và phát triển
nhân cách đạo đức, năng lực cho các em.
Về khái niệm tổ chức, trong từ điển tiếng Việt thông dụng (2001) của
Nguyễn Nhƣ Ý (chủ biên) tổ chức là tiến hành một công việc theo cách thức,
trình tự nào; là tự sắp xếp, bố trí thành các bộ phận để cùng thực hiện một nhiệm
vụ hoặc cùng một chức năng chung [51, tr.797]. Theo đó, tổ chức là một trong
những hoạt động cơ bản của con ngƣời nói chung, hoạt động dạy học nói riêng.
Theo từ điển tiếng Việt (2002) của Hoàng Phê (chủ biên) thì tổ chức là những
gì cần thiết để tiến hành một hoạt động nào đó nhằm có hiệu quả tốt nhất [47,
tr.1007]. Nhƣ vậy, tổ chức hiểu theo nghĩa chung nhất chính là sự tập hợp, sắp
xếp một nhóm ngƣời cùng thực hiện một nhiệm vụ chung để đạt đƣợc mục
đích đề ra.
Về khái niệm hoạt động, trong Từ điển Tiếng Việt (2002) do Hoàng

28. 21
Phê (chủ biên) hoạt động là “tiến hành những việc làm có quan hệ với nhau
chặt chẽ nhằm một mục đích nhất định trong đời sống xã hội” [47, tr.452]. Tổ
chức hoạt động là quá trình hình thành những cấu trúc quan hệ giữa các thành
viên, giữa các bộ phận trong một tổ chức, thực hiện phân công lao động khoa
học, phối hợp, điều phối các nguồn lực, vật lực một cách thích hợp để thực hiện
thành công các kế hoạch nhằm đạt đƣợc mục tiêu tổng thể của tổ chức.
Khái niệm ngoại khóa, theo Từ điển Tiếng Việt (2002) của Hoàng Phê
(chủ biên) ngoại khóa là “môn học hoặc hoạt động giáo dục ngoài giờ, ngoài
chƣơng trình chính thức”[40, tr.683].
Tổ chức hoạt động ngoại khóa trong từ điển Văn hóa giáo dục Việt Nam
của Vũ Ngọc Khánh, Phạm Minh Thảo, Phạm Thị Thu Hà (2003) định nghĩa
là “Dạng hoạt động của học sinh ngoài giờ lên lớp chính thức, ngoài phạm vi
quy định của chƣơng trình bộ môn. Hoạt động này đƣợc gắn với những yêu
cầu, nội dung của các môn học để có tác dụng bổ sung, hỗ trợ cho giáo dục
chính khóa”.
Từ khái niệm trên có thể hiểu tổ chức hoạt động ngoại khóa là một hình
thức hoạt động nằm ngoài chƣơng trình học chính khóa kết hợp dạy học với
vui chơi nhằm gắn việc giảng dạy, học tập trong nhà trƣờng với thực tế xã hội.
Đây là một trong những mảng giáo dục quan trọng ở nhà trƣờng phổ thông
trong việc giáo dƣỡng, giáo dục và phát triển toàn diện học sinh.
1.1.2 Đặc điểm của hoạt động ngoại khóa trong dạy học lịch sử.
Nhiệm vụ của hoạt động ngoại khóa mang tính chất tổng hợp, làm sâu
sắc và phong phú kiến thức của học sinh và các mặt khác nhau của cuộc sống
xã hội, góp phần gây hứng thú trong học tập lịch sử.
Điều quan trọng là hoạt động ngoại khóa giáo dục cho học sinh ý thức
trách nhiệm, ý thức lao động và tinh thần tập thể. Nhiều nhà nghiên cứu giáo
dục lịch sử cho rằng, hoạt động ngoại khóa có hai đặc điểm nổi bật: Tính chất
tự nguyện và sự phát triển nhận thức tích cực độc lập, năng khiếu của học

29. 22
sinh trong lĩnh vực lịch sử. Điều này góp phần định hƣớng nghề nghiệp cho
các em sau này.
Việc thực hiện chủ đề và nội dung hoạt động ngoại khóa rất linh hoạt, đa
dạng (tuy phải theo hƣớng chỉ đạo của chƣơng trình và nhiệm vụ của năm học)
nhằm gây hứng thú, phát huy tính tích cực của học sinh trong việc tiếp nhận,
làm phong phú, sâu sắc tri thức lịch sử thu nhận trên lớp (bị hạn chế về giới hạn
của chƣơng trình và thời gian học tập).
Trong hoạt động ngoại khóa, những cá tính, phẩm chất ý thức, khuynh
hƣớng của học sinh bộc lộ rõ rệt. Ví dụ học sinh lớp dƣới thích các trò chơi
lịch sử, hát, diễn kịch lịch sử, học sinh trung học lại say mê với việc tìm tòi,
nghiên cứu lịch sử, hoàn thành những công tác công ích. Đặc biệt hoạt động
ngoại khóa đã gắn việc học tập lịch sử của học sinh với đời sống, tạo cho các
em ý thức trách nhiệm trong hoạt động phục vụ, xã hội, nhƣ sƣu tầm di tích
lịch sử,... Những công việc này giúp học sinh tiếp xúc với nhiều tài liệu hiện
vật lịch sử, trang bị thêm các kiến thức về đời sống lao động và đấu tranh cách
mạng, về sinh hoạt tinh thần. Đây là điều kiện thuận lợi để giáo dục học sinh
thế giới quan khoa học và đạo đức, tƣ tƣởng chính trị.
Về mục tiêu phát triển trong dạy học, hoạt động ngoại khóa có tác dụng
lớn. Các bài nội khóa là hình thức bắt buộc của việc học tập, tuân thủ nghiêm
ngặt chƣơng trình đã quy định về thời gian, nội dung... còn hoạt động hoạt
ngoại khóa có tính tự nguyện. Học sinh có thể tự chọn và tham gia một cách
hứng thú hợp với sở thích của mình. Chính tính chất tự nguyện này đã phát huy
năng lực nhận thức độc lập, làm nảy sinh và phát triển hứng thú của học sinh.
Do đó kết quả học tập các bộ môn khác có liên quan (Ngữ văn, địa lý, giáo dục
công dân...) cũng tốt hơn.
Hoạt động ngoại khóa còn giúp học sinh đem những kiến thức đã học,
những kĩ năng đã đƣợc rèn luyện trong giờ nội khóa vận dụng vào công tác
thực tế, nhƣ sƣu tầm, biên soạn lịch sử địa phƣơng, ... góp phần rèn luyện năng
lực hành động.

30. 23
Cùng các môn học, các hoạt động giáo dục khác, hoạt động ngoại khóa
môn lịch sử phát huy tác dụng trung tâm văn hóa, trung tâm khoa học – kĩ thuật
của nhà trƣờng đối với địa phƣơng, tạo cơ sở để gắn liền nhà trƣờng với đời
sống xã hội.
Do hoạt động ngoại khóa mang tính chất tự nguyện, nên nội dung và hình
thức tiến hành cần lại cần phải linh hoạt theo hai hƣớng chính:
Thứ nhất, làm phong phú, sâu sắc kiến thức lịch sử mà học sinh đã thu
nhận trong các giờ nội khóa, nhất là những vấn đề cơ bản của khóa trình lịch
sử. Những sự kiện tiêu biểu, trở thành những kiến thức cơ bản của khóa trình.
Cuộc đời, sự nghiệp các nhân vật lịch sử phản ánh sự phát triển của xã hội.
Những thành tựu lớn về văn hóa, khoa học, văn học, nghệ thuật, về lao động
sản xuất...
Thứ hai, những vấn đề về lịch sử địa phƣơng, trong trƣờng hợp tiến hành
bài học tại thực địa thì việc giảng dạy các bài nội khóa kết hợp với các hoạt
động ngoại khóa. Song cũng có thể tổ chức các hoạt động ngoại khóa dựa vào
tài liệu lịch sử địa phƣơng để làm phong phú bài lịch sử dân tộc, gợi dậy lòng
tự hào yêu quý quê hƣơng. Ví dụ, tổ chức cuộc gặp gỡ với các chiến sĩ cách
mạng ngƣời địa phƣơng đã tham gia cuộc kháng chiến chống Pháp và chống
Mĩ cứu nƣớc.
Tuy nhiên hai nội dung trên không chỉ có tác dụng thiết thực trong việc
củng cố, bổ sung kiến thức, giáo dục tƣ tƣởng chính trị, phẩm chất đạo đức,
mà còn hình thành ở học sinh ý thức công dân, góp phần giáo dục thẩm mĩ, thế
giới quan khoa học.
1.1.3 Đặc điểm của kiến thức, các loại kiến thức lịch sử.
Khác với tri thức của nhiều bộ môn khoa học khác, tri thức lịch sử có
những đặc trƣng nổi bật sau:
Thứ nhất, lịch sử mang tính quá khứ. Lịch sử là quá trình phát triển hợp
quy luật của xã hội loài ngƣời từ lúc con ngƣời và xã hội hình thành đến nay.

31. 24
Tất cả những sự kiện hiện tƣợng lịch sử đƣợc chúng ta nhắc đến đều là những
câu chuyện đã xảy ra. Bởi vậy mà ngƣời ta không thể trực tiếp quan sát đƣợc
những điều đã xảy ra trong quá khứ mà chỉ nhận thức một cách gián tiếp thông
qua các tài liệu lƣu lại. Vì vậy dạy học lịch sử có những khó khăn nhất định.
Học sinh không thể trực tiếp quan sát sự kiện lịch sử, mà chỉ có thể tri giác các
loại tài liệu, thông qua các đồ dùng trực quan để hiểu biết về các sự kiện lịch
sử. Vì vậy trong học tập lịch sử học sinh đƣợc rèn luyện khả năng tƣởng tƣợng,
tái tạo lịch sử.
Thứ hai, lịch sử mang tính không lặp lại. Sự kiện lịch sử nhìn chung
mang tính không lặp lại về thời gian và không gian. Mỗi sự kiện, hiện tƣợng
lịch sử chỉ xảy ra trong thời gian và không gian nhất định. Chính điều này buộc
các giáo viên dạy học lịch sử, khi trình bày các sự kiện lịch sử, hiện tƣợng lịch
sử buộc phải xem xét cụ thể không gian và thời gian sự kiện, hiện tƣợng để học
sinh không bị nhầm lẫn các sự kiện.
Thứ ba, lịch sử có tính cụ thể. Lịch sử là khoa học nghiên cứu tiến trình
lịch sử cụ thể của các dân tộc khác nhau và quy luật của nó. Lịch sử mỗi nƣớc,
mỗi dân tộc đều có diện mạo riêng do những điều kiện địa lý – tự nhiên và điều
kiện kinh tế xã hội riêng quy định. Hơn nữa các nƣớc khác nhau, sống trên
những cƣơng vực khác nhau, tuy bị tác động của quy luật chung, trải qua quá
trình phát triển, trình độ sản xuất không ngừng đƣợc nâng cao, đời sống văn
hóa, tinh thần của con ngƣời ngày càng phong phú, đa dạng nhƣng tiến trình
phát triển của mỗi quốc gia, dân tộc cũng có điểm khác nhau. Vậy nên đặc điểm
này đòi hỏi việc trình bày các sự kiện hiện tƣợng lịch sử càng cụ thể bao nhiêu
càng sinh động và hấp dẫn bấy nhiêu.
Thứ tư, lịch sử mang tính hệ thống. Sử học không chỉ có các sự kiện,
hiện tƣợng về kinh tế, xã hội mà còn cả nội dung của kiến trúc thƣợng tầng
tình hình sản xuất và quan hệ sản xuất... Những nội dung tri thức lịch sử đó lại
có mối liên hệ chằng chịt, phức tạp, đòi ngƣời giáo viên phải luôn chú ý

32. 25
đến mối quan hệ ngang dọc, trƣớc sau của các vấn đề lịch sử cũng nhƣ mối
quan hệ nội tại của chúng.
Thứ năm, tính thống nhất giữa sử và luận. Các sự kiện lịch sử chỉ đƣợc
diễn ra một lần duy nhất, không lặp lại thế nhƣng những ghi chép về nó lại có
rất nhiều. Những quan điểm lịch sử trƣớc khi có Chủ nghĩa Mác về cơ bản xuất
phát từ lập trƣờng bảo vệ lợi ích giai cấp bóc lột. Khi có chủ nghĩa Mác ra đời,
sử học mới bắt đầu trở thành một khoa học thật sự, chân chính. Vì vậy, nghiên
cứu và dạy học lịch sử cần dựa vào những nguyên lý của chủ nghĩa Mác, có
nhƣ vậy những nhận định, kết luận rút ra mới đảm bảo tính khoa học, vận dụng
có hiệu quả vào cuộc sống, tính giai cấp của giai cấp tƣ sản và tính khoa học
của lịch sử hoàn toàn đồng nhất, giữa sử và luận có tính thống nhất cao độ.
1.1.4 Các hình thức tổ chức hoạt động ngoại khóa môn lịch sử.
a. Đọc sách
Là hình thức phổ biến có hiệu quả nhằm cung cấp thêm kiến thức cho
học sinh trong giờ học nội khóa, song chủ yếu vẫn là hoạt động ngoại khóa.
Đọc sách cũng rèn luyện cho học sinh kĩ năng, thói quen hứng thú và phƣơng
pháp làm việc với sách. Đọc sách là hình thức đơn giản, dễ làm nhƣng có hiệu
quả cao về nhiều mặt. Tuy nhiên, khi triển khai đọc sách lƣu ý tránh xu hƣớng
học sinh thích đọc tiểu thuyết lịch sử hơn tài liệu lịch sử, hoặc học sinh hay bị
thu hút vào những chi tiết li kì mà không chú ý đến những kiến thức khoa học.
Trƣớc tiên giáo viên giúp đỡ học sinh lập danh mục sách cần đọc cho mỗi khóa
trình, trong năm học. Trong danh mục, nên có phần “tối đa” và phần “tối thiểu”,
tức là những loại sách cần thiết phải đọc và loại sách đọc thêm nếu có thời gian.
Tiếp đó để khơi dậy tính tích cực, hứng thú, sự hiếu kì và lòng ham hiểu
biết cái mới của học sinh, giáo viên tóm tắt sơ lƣợc nội dung một số cuốn sách.
Trong cách giới thiệu, đặc biệt có hiệu quả là dẫn ra một vài chi tiết, những
đoạn nhỏ hấp dẫn để kích thích học sinh tiếp tục tìm tòi.

33. 26
Có hai hình thức đọc sách đƣa lại hiệu quả tốt: Cá nhân tự đọc, đọc chung
ở lớp, ở tổ. Cá nhân tự đọc là hình thức phổ biến, thuận lợi, quan trọng nhất
trong hình thức đọc sách ngoại khóa. Giáo viên cần hƣớng dẫn học sinh cách
tự đọc (Ghi chép, nêu vấn đề và tự giải quyết vấn đề). Đọc chung ở lớp những
quyển sách hiếm, những đoạn hay để gây hứng thú và bổ sung, củng cố kiến
thức. Thƣờng trên lớp chỉ giới thiệu nội dung sách, thảo luận và tranh luận
những vấn đề có liên quan.
Giáo viên có thể tổ chức, gặp gỡ tác giả sách, những nhà nghiên cứu để
học trình bày về cảm nghĩ quá trình biên soạn của mình, giới thiệu những vấn
đề hay, lí thú trong nội dung cuốn sách. Trong buổi gặp gỡ, học sinh có thể phát
biểu ý kiến nêu thắc mắc, trao đổi. Đây là hình thức có tác dụng giáo dục và
gây hứng thú đọc sách cho học sinh, song khó tổ chức. Hình thức phổ biến nhất
là học sinh tự tổ chức các buổi sinh hoạt với sự giúp đỡ, chỉ đạo của giáo viên.
Ở đây các em trình bày những hiểu biết của mình về tác giả, về sách, phát biểu
cảm nghĩ, kể lại nội dung tóm tắt hoặc trích đọc, dẫn ra những đoạn hay, những
ý đẹp trong sách...
Đọc sách không phải để giải trí mà cần biết ghi chép lại: Tên sách, tác
giả, thời gian đọc; Nội dung chủ yếu của sách theo từng phần, từng chƣơng,
ghi chép những câu nói thú vị; Những vấn đề rút ra sau khi đọc sách nhƣ bài
học, điều thích thú nhất, những thắc mắc cần giải quyết, ý định sử dụng những
kiến thức đã đƣợc thu nhận sau khi đọc... Cách ghi chép nhƣ vậy là bƣớc chuẩn
bị cho việc kể chuyện, nói chuyện hay trao đổi, thảo luận về sách. Điều quan
trọng là phải xây dựng cho học sinh nề nếp thói quen tránh tùy tiện đọc sách ở
nhà mà phải có chủ đích, có hiệu quả.
b. Kể chuyện
Kể chuyện là hình thức ngoại khóa hấp dẫn, dễ làm và có tác dụng giáo
dục cao. Có nhiều cách nhƣ kể lại nội dung một cuốn sách hay đã đọc, một câu
chuyện đƣợc tìm hiểu qua tài liệu, hay của chính ngƣời tham gia, chứng

34. 27
kiến sự kiện thuật lại. Nội dung câu chuyện phải liên quan đến các sự kiện cơ
bản trong bài học, chính xác, chân thực tránh những tình tiết li kì không có giá
trị khoa học, không phù hợp với yêu cầu học tập.
Kể chuyện khác với thông báo. Thông báo chỉ cung cấp cho ngƣời nghe
một thông tin nhất định, ngắn gọn khô khan, còn kể chuyện bao giờ cũng có
chủ đề và tình tiết. Nội dung kể chuyện không chỉ có khối lƣợng sự kiện, tri
thức đƣợc cung cấp, mà còn bao gồm cả việc phân tích, nêu lên bản chất của
sự vật, hiện tƣợng. Thông thƣờng một câu chuyện kể thƣờng có những yếu tố
nhƣ: Giới thiệu vấn đề, tình huống đƣợc đặt ra, diễn biến sự kiện, sự phát triển
của tình tiết đến cao độ, câu chuyện kết thúc. Một câu chuyện đƣợc bố cục nhƣ
vậy mang kịch tính cao, dẫn dắt ngƣời nghe qua các sự kiện, làm cho họ ngày
càng hứng thú. Sự húng thú của ngƣời nghe không phải chỉ vì đƣợc cung cấp
các sự kiện chi tiết hay, hấp dẫn mà còn vì nội dung giáo dục của câu chuyện.
Hình thức kể chuyện lịch sử đem lại tác dụng lớn nhất là khi kể chuyện
của các chiến sĩ cách mạng lão thành, tiêu biểu, những anh hùng hay những
ngƣời thân của các anh hùng, chiến sĩ. Gặp gỡ, tiếp xúc với những nhân chứng
lịch sử, những ngƣời đã từng chứng kiến, tham dự các sự kiện có tác dụng giáo
dục rất lớn đối với học sinh. Bằng phƣơng pháp nêu gƣơng những ngƣời thực,
việc thực chúng ta sẽ để lại trong trái tim học sinh ấn tƣợng sâu sắc, gợi dậy
cảm xúc lịch sử. Việc này có thể tổ chức khi điều kiện thuận lợi, song tốt nhất
là vào dịp các ngày lễ, kỉ niệm lịch sử.
c. Nói chuyện lịch sử
Nói chuyện lịch sử có nội dung cao hơn kể chuyện lịch sử. Kể chuyện
chủ yếu là từ cụ thể nâng cao lên trình độ tƣ duy khái quát, ngƣợc lại nói
chuyện lịch sử chủ yếu là tƣ duy khái quát, đƣợc minh họa, dẫn chứng bằng
các sự kiện cụ thể theo một chủ đề nào đấy.

35. 28
Nói chuyện lịch sử phải có chủ đề rõ ràng, chủ đề phải phù hợp với nội
dung chƣơng trình nội khóa, với nhiệm vụ chính trị trƣớc mắt. Vì vậy nói
chuyện lịch sử không thể tổ chức thƣờng xuyên và ở bất cứ nơi nào nhƣ kể
chuyện lịch sử. Nó thƣờng đƣợc tổ chức nhân ngày kỉ niệm lịch sử một sự kiện
quan trọng, một danh nhân, lãnh tụ cách mạng..., những đợt sinh hoạt chính trị
bồi dƣỡng về văn hóa, nghiên cứu lịch sử địa phƣơng. Ngƣời nói chuyện phải
là ngƣời am hiểu sâu sắc những vấn đề trình bày. Do đó ngƣời nói chuyện
thƣờng là giáo viên, cán bộ nghiên cứu, cán bộ giảng dạy ở các trƣờng đại học,
cán bộ làm công tác tuyên huấn.
Nói chuyện lịch sử thƣờng đƣợc tổ chức vào các dịp kỉ niệm các ngày
lễ lớn của dân tộc nhƣ: kỉ niệm ngày thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam (3 -
2), ngày Quốc tế phụ nữ (8 - 3), ngày thành lập Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ
Chí Minh (26 - 3), ngày giải phóng miền Nam (30 - 4), ngày Cách mạng tháng
Tám và Quốc khánh (2 - 9), ngày thành lập Quân đội Nhân dân Việt Nam,... và
tổ chức vào thứ hai trong tiết chào cờ trƣớc HS toàn trƣờng.
Đề buổi nói chuyện lịch sử đạt đƣợc hiệu quả cao, chúng tác giả xin đƣa
ra một số lƣu ý nhƣ sau:
Thứ nhất, phải xác định rõ mục tiêu và lên kế hoạch cụ thể (dự kiến tổ
chức vào thời gian nào, mời ai nói chuyện lịch sử, có thể kết hợp với HĐNK
hoặc phong trào nào, thành phần tham dự,...).
Thứ hai, lên kịch bản cho buổi nói chuyện lịch sử (chƣơng trình đƣợc
thực hiện nhƣ thế nào cho trang nghiêm mà hiệu quả, các tiết mục xen kẽ nhƣ
văn nghệ, phát động cuộc thi chào mừng,. ).
Thứ ba, cần có sự sắp xếp trƣớc với ngƣời nói chuyện chủ đề sự thành
lập Đảng cộng sản Việt Nam trƣớc khi tổ chức ít nhất nửa tháng, để họ có sự
chủ động, chuẩn bị nội dung (dù khách mời là giáo viên bộ môn, hoặc nhà
nghiên cứu, nhân chứng đã từng tham gia chiến trƣờng). Nội dung nói chuyện

36. 29
lịch sử phải căn cứ vào đối tƣợng HS, tránh rƣờm rà, thiếu trọng tâm và xa rời
mục tiêu giáo dục trong dịp kỉ niệm.
Thứ tư, tham khảo các hình thức, biện pháp tổ chức HĐNK theo chủ đề
để tăng tính hiệu quả của buổi nói chuyện dƣới cờ.
d. Trao đổi, thảo luận
Trao đổi, thảo luận là hình thức ngoại khóa nhằm giúp học sinh bày tỏ ý
kiến của mình để củng cố kiến thức khoa học, lòng tin sau khi đọc một quyển
sách, nghe kể chuyện, nói chuyện lịch sử, hoặc suy nghĩ về một vấn đề nào đấy.
Có nhiều cách tiến hành trao đổi thảo luận. Trƣớc hết có thể trao đổi thảo luận
trong phạm vi lớp. Đối với học sinh trung học phổ thông, khi tổ chức trao đổi
thảo luận vừa để ghi nhớ nội dung một vấn đề vừa là khơi dậy những suy nghĩ
độc lập của các em. Chủ đề nêu ra phải là những vấn đề cơ bản có tính chất
tổng hợp, khái quát, những vấn đề mà nhiều ngƣời quan tâm, có liên quan đến
cuộc sống hiện tại.
Trong quá trình trao đổi, giáo viên cần động viên học sinh đề xuất và giải
quyết vấn đề theo suy nghĩ độc lập của mình, đồng thời cũng khiêm tốn học tập
và tôn trọng ý kiến của các bạn. Giáo viên theo dõi, kịp thời bổ sung những
thiếu sót, uốn nắn các lệch lạc. Khi kết thúc thảo luận có nhận xét, đánh giá, rút
kinh nghiệm. Có những hình thức trao đổi thảo luận với nội dung phong phú
hơn, nhƣ tổ chức các “hộp thƣ” trao đổi trên báo tƣờng.
e. Dạ hội lịch sử
Dạ hội lịch sử là hoạt động ngoại khóa có tính chất tổng hợp, thu hút tất
cả các học sinh trong lớp, trong trƣờng tham dự. Lực lƣợng tham gia dạ hội
lịch sử thƣờng có hai nhóm, dạ hội lịch sử có tác dụng củng cố, làm sâu sắc,
phong phú thêm nhiều tri thức khoa học và nghệ thuật, gợi ý những xúc cảm
làm cơ sở để giáo dục tình cảm bồi dƣỡng óc thẩm mĩ, gây hứng thú học tập
bộ môn. Việc sử dụng tƣ liệu lịch sử,... những bài nói chuyện lịch sử, những
tiết mục văn nghệ... không chỉ làm phong phú kiến thức, mà còn rèn luyện

37. 30
năng lực độc lập làm việc, bồi dƣỡng năng khiếu biểu diễn và cảm thụ nghệ
thuật cho học sinh.
Chủ đề dạ hội lịch sử rất phong phú. Chủ đề lịch sử địa phƣơng cũng là
một nội dung khá hấp dẫn trong dạ hội lịch sử; Các vấn đề về cuộc sống hiện
nay trên thế giới và trong nƣớc, nhƣ đấu tranh hòa bình thế giới, thành tựu phát
triển khoa học, kĩ thuật...
Tạo bức tranh lịch sử, gợi dậy không khí “lịch sử” là yêu cầu quan trọng
của dạ hội. Do đó, bên cạnh các tiết mục văn nghệ, cần phải tổ chức triển lãm,
trang trí nhằm gây hứng thú cho ngƣời dự, làm sao cho họ cảm thấy mình đang
sống, hay tham gia, chứng kiến các sự kiện xảy ra. Triển lãm gồm tranh, ảnh,
sách báo, ... đƣợc trƣng bày ở một góc hội trƣờng, trên đƣờng vào hội trƣờng,
hoặc hai bên sân khấu.
Ý nghĩa giáo dục của buổi dạ hội sẽ tăng lên nếu trong buổi dạ hội có sự
tham dự của những “nhân chứng” của sự kiện, anh hùng, chiến sĩ cách mạng,
những ngƣời thân trong gia đình nhân vật lịch sử. Tổ chức tốt các buổi dạ hội
không chỉ có tác dụng đối với học sinh trong trƣờng, mà còn có ảnh hƣởng lớn
đối với nhân dân địa phƣơng. Nó là một biện pháp có hiệu quả gắn nhà trƣờng
với xã hội.
g. Tham quan lịch sử
Tham quan lịch sử có một vị trí quan trọng trong dạy học lịch sử ở trƣờng
phổ thông. Những dấu vết của quá khứ, những vật trƣng bày trong bảo tàng
không chỉ cụ thể hóa kiến thức của học sinh mà còn để lại một ấn tƣợng mạnh
mẽ nâng cao hứng thú học tập và rèn luyện khả năng quan sát, phân tích của
các em. Có hai loại tham quan chủ yếu: Những cuộc tham quan phục vụ trực
tiếp nội dung bài học nội khóa, có thể là bài giảng trong bảo tàng, hoặc trên
thực địa; Những cuộc tham quan có tính chất một hoạt động ngoại khóa. Sự
phân chia này chỉ mang tính chất tƣơng đối vì hai loại tham quan này thƣờng
đƣợc tiến hành xen nhau. Bài dạy thực địa cũng có phần tham quan.

38. 31
Các cuộc tham quan ngoại khóa đều nhằm mục đích củng cố, bổ sung kiến thức
đã học. Tham quan lịch sử có thể tiến hành ở nhà bảo tàng, ở nơi xảy ra sự kiện
lịch sử, tại một di tích lịch sử, một cuộc hành quân lần theo dấu vết ngƣời xƣa.
Các hình thức này có ý nghĩa khác nhau. Hình thức này đƣợc tiến hành trƣớc
khi nghiên cứu một chƣơng, một phần của chƣơng trình lịch sử. Việc tham
quan cần kết hợp việc giảng dạy bài mới sẽ phải tuân thủ theo nguyên tắc,
phƣơng pháp của bài giảng tại thực địa hay bài giảng ở bảo tàng. Khi tiến hành
tham quan để tổng kết, củng cố nâng cao kiến thức đã học, cần chú ý phát huy
năng lực tƣ duy của các em học sinh. Công việc này đƣợc thực hiện sau khi
nghiên cứu một chƣơng hay một phần chƣơng trình.
Tổ chức tốt quá trình thăm quan cần khắc phục việc làm có tính chất hình
thức, chỉ xem lƣớt qua mà không chú ý quan sát, tìm hiểu những điều cân thiết.
Mỗi buổi thăm quan có kế hoạch, nội dung, chủ đề nhất định. Vì vậy, sau khi
xem khái quát về nhà bảo tàng hay nơi diễn ra sự kiện lịch sử, cần tập trung vào
một số vấn đề theo yêu cầu bài học. Sau khi kết thúc tham quan nên tổ chức
cho học sinh thảo luận những vấn đề có liên quan đến nội dung bài học hoặc
mục đích đã đề ra. Có thể kết hợp với nội dung của Đoàn thanh niên trong việc
tổ chức cắm trại, hành quân để giới thiệu, tìm hiểu một số kiến thức lịch sử cần
thiết. Ngoài tổ chức thăm quan lịch sử, nhân các buổi tham quan nhà máy, nông
trƣờng, công trƣờng..., giáo viên nên tổ chức cho học sinh xem phòng truyền
thống, nghe nói chuyện về đời sống, cuộc đấu tranh của nhân dân ta trƣớc cách
mạng và ngày nay.
1.1.5 Vai trò, ý nghĩa của hoạt động ngoại khóa.
Là một hình thức tổ chức dạy học lịch sử hỗ trợ cho các hoạt động nội
khóa để thực hiện mục tiêu dạy học bộ môn ở nhà trƣờng phổ thông, hoạt động
ngoại khóa củng cố, bổ sung và làm sâu sắc hơn kiến thức cho học sinh, đồng
thời góp phần tạo hứng thú học tập, phát triển tƣ duy và rèn luyện kĩ năng thực
hành...

39. 32
Cùng với các bộ môn xã hội khác hoạt động ngoại khóa lịch sử phát huy
tác dụng là trung tâm văn hóa của nhà trƣờng đối với địa phƣơng, tạo cơ sở
gắn liền giữa nhà trƣờng với đời sống xã hội. Đây chính là hình thức “xã hội
hóa sự nghiệp giáo dục” theo Luật giáo dục quy định “mọi tổ chức gia đình và
công dân đều có trách nhiệm chăm lo cho sự nghiệp giáo dục, xây dựng phong
trào học tập và môi trƣờng thực hiện mục tiêu giáo dục”[39, tr.17]. Tổ chức
hoạt động ngoại khóa có vai trò, ý nghĩa sâu sắc đối với giáo viên và học sinh.
* Đối với giáo viên:
Thứ nhất, tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học lịch sử giúp giáo
viên từng bƣớc nâng cao trình độ, kiến thức chuyên môn của mình đặc biệt là
nguồn tri thức về chủ đề mà mình trực tiếp tham gia.
Hoạt động ngoại khóa với nhiều hình thức đa dạng, phong phú: đọc sách,
kể chuyện, nói chuyện lịch sử, thăm quan bảo tàng, di tích lịch sử, dạ hội lịch
sử... vừa là công cụ, đồng thời là phƣơng tiện chứa đựng, truyền tải thông tin
của giáo viên đến cho học sinh. Để tổ chức các hình thức ngoại khóa trên đƣợc
hiệu quả, giáo viên phải có sự tìm tòi, nghiên cứu nguồn kiến thức, xác định
mục đích, nội dung, phƣơng pháp của buổi ngoại khóa. Quá trình chuẩn bị đó
sẽ giúp cho chuyên môn của giáo viên thêm vững vàng và phong phú hơn.
Thứ hai, tổ chức hoạt động ngoại khóa cũng giúp cho giáo viên bổ sung
nâng cao kĩ thuật tổ chức trong dạy học. Trong tổ chức hoạt động ngoại khóa,
các bƣớc tiến hành và việc xác định phƣơng pháp, thời gian là vấn đề cốt lõi
của buổi ngoại khóa. Buổi hoạt động ngoại khóa có thu hút đƣợc sự tham gia
đông đảo học sinh hay không, kết quả có thành công hay không phần lớn là nhờ
vào kĩ thuật tổ chức hoạt động ngoại khóa của giáo viên. Trên cơ sở tìm hiểu lí
luận về tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học, rồi trực tiếp lập kế hoạch
chi tiết cho buổi ngoại khóa sẽ giúp giáo viên có kinh nghiệm và

40. 33
trình độ trong lĩnh vực tổ chức dạy học nói chung và tổ chức hoạt động ngoại
khóa nói riêng.
Thứ ba, tổ chức hoạt động ngoại khóa hiệu quả không chỉ góp phần quan
trọng vào đổi mới phƣơng pháp của thầy – trò, nâng cao chất lƣợng dạy học,
mà còn chống lại việc “dạy chay”, giúp học sinh yêu thích và hứng thú với môn
Lịch sử hơn theo nguyên lý “học đi đôi với hành”.
* Đối với học sinh:
Ngoại khóa lịch sử là một hình thức tổ chức dạy học có tác dụng trong
việc giáo dƣỡng, giáo dục và phát triển toàn diện học sinh: “làm phong phú
kiến thức, giáo dục tình cảm, đạo đức, phẩm chất của học sinh, giáo dục tinh
thần tập thể, ý thức cộng đồng trách nhiệm, yêu thích lao động, rèn tính kỉ luật
và tinh thần tƣơng thân, tƣơng ái” [26, tr.274].
Về bồi dưỡng kiến thức: Việc tổ chức hoạt động ngoại khóa góp phần
vào việc củng cố, bồi dƣỡng và làm sâu sắc tri thức cho học sinh. Song do thời
gian của một giờ học có hạn, do phân phối của chƣơng trình giáo viên không
thể giúp học sinh hiểu sâu sắc, toàn diện về các sự kiện. Hoạt động ngoại khóa
là một hình thức dạy học, giúp học sinh học tập hiệu quả hơn. Tham gia các
buổi hoạt động ngoại khóa học sinh đƣợc củng cố, bổ sung thêm kiến thức về
những nội dung, chủ đề học tập trên lớp, đồng thời nâng cao nhận thức sâu sắc
về lịch sử trong mối quan hệ của chúng, từ đó giúp học sinh vận dụng những
hiểu biết của mình vào thực tiễn cuộc sống.
Về phát triển kĩ năng: Tổ chức hoạt động ngoại khóa góp phần vào việc
phát triển ở học sinh nhiều kĩ năng thực hành, vận dụng kiến thức đã học vào
thực tiễn cuộc sống. Nếu bài học nội khóa đòi hỏi học sinh phải tuân thủ những
gì mà chƣơng trình đã quy định về thời gian, nội dung... thì hoạt động ngoại
khóa lại mang tính chất tự nguyện. Trong giờ hoạt động ngoại khóa theo chủ
đề đã lựa chọn các em đƣợc thỏa thích thể hiện suy nghĩ, sở trƣờng, hứng thú
của mình dƣới sự hƣớng dẫn của giáo viên. Chính từ sự tự nguyện này sẽ phát
huy đƣợc tối đa các năng lực đƣợc biểu hiện bằng những kĩ năng

41. 34
cụ thể của học sinh để giải quyết những vấn đề ngoại khóa mà các em tham gia.
Đặc biệt thông qua hoạt động ngoại khóa các kĩ năng tƣ duy nhận xét, đánh
giá, thực hành vận dụng đƣợc phát huy tối đa, những kĩ năng này sẽ giúp phát
triển năng lực nhận thức độc lập của các em. Dƣới sự hƣớng dẫn của giáo viên
thông qua việc tổ chức hoạt động ngoại khóa, học sinh đƣợc rèn luyện tính kiên
trì, nhẫn nại, trách nhiệm trong học tập và các kĩ năng nhƣ: tri giác tài liệu,
quan sát tƣ liệu hình ảnh, phát triển khả năng nhận thức và năng khiếu cho học
sinh nhƣ: đóng kịch, kể chuyện, vẽ, làm báo tƣờng, tranh cổ động... Việc tham
gia tùy theo năng lực, sở trƣờng sẽ giúp cho học sinh có hứng thú tham gia học
tập, đồng thời còn phát triển các năng lực hoạt động nhận thức độc lập của các
em.
Về giáo dục: Hoạt động ngoại khóa gắn việc học tập lịch sử của học sinh
với đời sống xã hội, tạo cho các em ý thức trách nhiệm đối với xã hội hiện tại
và sau này. Thông qua việc tham gia các hoạt động nhƣ sƣu tầm tƣ liệu, tài
liệu về các sự kiện... học sinh sẽ có điều kiện tiếp xúc với các nguồn sử liệu
khác nhau, đây cũng là quá trình giúp cho học sinh thế giới quan khoa học và
đạo đức, tƣ tƣởng chính trị, phẩm chất đạo đức... Ngoài ra, thông qua việc tìm
hiểu sâu sắc những con ngƣời và những việc làm của họ trong quá khứ sẽ giúp
học sinh có tính tự giác, tinh thần kỉ luật và đặc biệt là trách nhiệm với bản
thân, gia đình và đất nƣớc. Nhƣ vậy, có thể nói hoạt động ngoại khóa có tác
dụng rất lớn đối với học sinh
Vai trò, ý nghĩa của hoạt động ngoại khóa đặt ra cho giáo viên, học sinh
phải nhận thức đúng để tiến hành có hiệu quả, thu hút sự tham gia của các em
vào hoạt động này.
1.2. Cơ sở thực tiễn
1.2.1 Thực tiễn công tác ngoại khóa môn lịch sử ở trường phổ thông hiện nay.
Bộ môn lịch sử ở trƣờng THPT có vai trò quan trọng trong việc cung
cấp cho học sinh những kiến thức cơ bản, khách quan, có hệ thống về lịch sử
xã hội loài ngƣời (lịch sử dân tộc Việt Nam) từ khi xuất hiện

42. 35
đến nay, góp phần bồi dƣỡng lòng yêu nƣớc, yêu độc lập dân tộc gắn liền với
chủ nghĩa xã hội, tinh thần đoàn kết dân tộc với hội nhập quốc tế, ý thức góp
phần xây dựng và bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa, niềm tự hào, niềm tin tƣởng
vào sự lãnh đạo đúng đắn, sáng suốt của Đảng Cộng sản Việt Nam và thắng lợi
của công cuộc đổi mới đất nƣớc, rèn những kĩ năng cần thiết, những thao tƣ
duy cơ bản.
Những năm gần đây, bộ môn Lịch sử ở trƣờng phổ thông đã có nhiều
thay đổi tích cực về nội dung, phƣơng pháp dạy học. Phần lớn giáo viên hiện
nay ở các trƣờng đã nhận thức đƣợc việc cần phải đổi mới phƣơng pháp dạy
học Lịch sử theo hƣớng tích cực lấy học sinh làm trung tâm, phát huy tính tích
cực, chủ động, sáng tạo của học sinh trong quá trình học tập.
Tuy nhiên, thực trạng dạy và học lịch sử ở trƣờng phổ thông hiện nay
vẫn còn nhiều bất cập dẫn đến chất lƣợng dạy và học lịch sử chƣa cao. Việc
thay đổi từ quan niệm “ngƣời thầy làm trung tâm” sang “học trò là trung tâm”
chƣa đem lại kết quả cao. Đa số học sinh đều cảm thấy học lịch sử khó nhớ và
mau quên, các em thƣờng nhầm lẫn về thời gian xảy là sự kiện, về địa danh,
tên cuộc khởi nghĩa, nhân vật lịch sử. Và đặc biệt, đa số học sinh không hiểu
đƣợc bản chất của các sự kiện lịch sử, không giải thích đƣợc ý nghĩa của các
sự kiện lịch sử, vai trò công lao của nhân vật lịch sử,... Bên cạnh đó, việc ôn
tập, củng cố kiến thức cũng chƣa đƣợc quan tâm chú ý của giáo viên, học sinh
không đƣợc hƣớng dẫn phƣơng pháp tự học, tự nghiên cứu tìm hiểu và ôn tập
kiến thức. Kiến thức lịch sử chƣa có tính liên hệ thực tiễn, kiến thức hàn lâm,
nặng nề.
Từ thực trạng trên đã đặt ra một yêu cầu bức thiết cho môn Lịch sử nói
riêng và các môn học khác ở trƣờng phổ thông nói chung phải có những biện
pháp đổi mới nhằm phát huy những thế mạnh bộ môn và khắc phục những hạn
chế để chất lƣợng giáo dục đƣợc nâng cao.

43. 36
Để có thể hiểu đƣợc thực trạng của việc tổ chức hoạt động ngoại khóa
cho học sinh ở trƣờng THPT hiện nay, chúng tác giả đã tiến hành điều tra, khảo
sát thực tiễn thông qua phiếu khảo sát cho giáo viên và học sinh ở một số trƣờng
THPT.
*Mục đích:
Để thấy rõ việc cần thiết tổ chức các hoạt động ngoại khóa trong quá
trình dạy học bộ môn Lịch sử ở trƣờng phổ thông. Mục đích, vai trò và ý nghĩa
của việc tổ chức các hoạt động ngoại khóa trong chƣơng trình. Đồng thời tìm
hiểu những thuận lợi và khó khăn của giáo viên và học sinh trong quá trình tổ
chức các hoạt động ngoại khóa và từ đó đề xuất ý kiến nhằm nâng cao hiệu quả
của việc tổ chức các hoạt động ngoại khóa trong chƣơng trình Lịch sử THPT.
Làm cơ sở thực tiễn để đối chiếu lí luận, đƣa ra những hình thức tổ chức học
tập ngoại khóa trong chƣơng trình Lịch sử THPT.
*Đối tƣợng khảo sát:
Trong phạm vi nghiên cứu của đề tài, chúng tác giả đã tiến hành phát
phiếu khảo sát ý kiến cho 20 giáo viên dạy Lịch sử và 250 học sinh ở một số
trƣờng THPT trong tỉnh Hải Dƣơng.
STT Tỉnh Tên trƣờng
Số GV
đƣợc hỏi
ý kiến
Số HS
đƣợc
hỏi ý
kiến
1 Hải Dƣơng THPT Tứ Kì, Kẻ sặt 5 65
2 Hải Dƣơng THPT Thanh Hà 4 65
3 Hải Dƣơng THPT Gia Lộc, Quang Trung. 6 60
4 Hải Dƣơng THPT Chí Linh, THPT Trần Phú 5 60
*Nội dung khảo sát:
Về phía giáo viên, chúng tác giả tập trung vào các vấn đề sau:
- Quan niệm, nhận thức của giáo viên về hình thức tổ chức hoạt động
học tập ngoại khóa trong chƣơng trình Lịch sử THPT.

44. 37
- Vai trò, ý nghĩa, mục đích của việc tổ chức hoạt động học tập ngoại
khóa trong chƣơng trình môn Lịch sử ở trƣờng THPT.
- Tìm hiểu các hình thức tổ chức dạy học lịch sử nói chung và hình thức
tổ chức hoạt động học tập ngoại khóa thƣờng hay sử dụng trong giờ dạy Lịch
sử.
- Tìm hiểu những thuận lợi và khó khăn của giáo viên trong quá trình tổ
chức hoạt động học tập ngoại khóa trong dạy học Lịch sử, đồng thời có thể đƣa
ra ý kiến đề xuất nhằm thực hiện việc tổ chức hoạt động học tập ngoại khóa đạt
hiệu quả tốt nhất.
Về phía học sinh, chúng tác giả tập trung vào một số vấn đề sau:
- Thái độ, tinh thần học tập bộ môn Lịch sử của học sinh.
- Nhận thức của học sinh về vai trò, ý nghĩa của hoạt động học tập
ngoại khóa trong bộ môn Lịch sử.
- Tìm hiểu mức độ hứng thú của học sinh với việc tổ chức hoạt động
học tập ngoại khóa trong môn Lịch sử.
- Những thuận lợi và khó khăn của học sinh khi học lịch sử theo hình
thức tổ chức hoạt động ngoại khóa.
Phƣơng pháp khảo sát: Trao đổi trực tiếp với giáo viên và học sinh ở
một trƣờng THPT và phát phiếu khảo sát cho giáo viên và học sinh.
*Kết quả khảo sát:
- Quan niệm của GV về tổ chức hoạt động học tập ngoại khóa trong dạy
học Lịch sử. Kết quả thăm dò, khảo sát cho thấy các giáo viên (100%) đƣợc
chọn khảo sát đều cho rằng cần tổ chức hoạt động học tập ngoại khóa khi dạy
học Lịch sử. Điều này chứng tỏ các giáo viên đã ý thức đƣợc tầm quan trọng
của việc tổ chức các hoạt động học tập ngoại khóa trong dạy học Lịch sử.
Mặc dù ý thức đƣợc vai trò của hoạt động học tập ngoại khóa nhƣng các
GV lại có quan niệm, nhận thức khác nhau về hoạt động ngoại khóa. Có 5/20
(chiếm 25%) thầy cô cho rằng là hình thức tổ chức cho học sinh tham gia các
hoạt động tham quan dã ngoại. Trong khi đó 8/20 (chiếm 40%) lại cho

45. 38
rằng đó là hình thức học tập học sinh đƣợc trực tiếp trải nghiệm, tham gia vào
các hoạt động. Một số khác 6/20 (chiếm 30%) lại quan niệm rằng đó là hoạt
động ngoài giờ lên lớp, nhằm bổ sung hỗ trợ các hoạt động học tập trên lớp. Tỉ
lệ nhỏ 1/20 (chiếm 5%) quan niệm khái niệm hoạt động trải nghiệm sáng tạo
trùng với khái niệm hoạt động ngoại khóa. Trong phạm vi nghiên cứu của đề
tài sẽ góp phần cung cấp hệ thống lí luận về vấn đề này và là nguồn tài liệu
tham khảo hữu ích cho các thầy cô.
*Quan niệm của học sinh với môn học:
Kết quả cho thấy phần lớn học sinh không yêu thích môn Lịch sử: chỉ có
95/250 HS tỏ ra yêu thích (chiếm 38%). Trong khi đó số học sinh tỏ ra thờ ơ và
không yêu thích môn học này là 155/250 học sinh (chiếm 62%). Thực trạng
học sinh không yêu thích môn học là do nhiều nguyên nhân khác nhau trong đó
một nguyên nhân quan trọng là do phƣơng pháp giang dạy của giáo viên.
Nhƣng phần lớn các em học sinh đều đánh giá đƣợc tầm quan trọng của
môn học. Có tới 77,6% số HS đƣợc khảo sát cho rằng Lịch sử là môn học quan
trọng trong khi đó không có ý kiến nào cho rằng đây là môn không quan trọng.
Việc học sinh ý thức đƣợc tầm quan trọng của môn học là một trong những tín
hiệu tích cực trong việc dạy và học môn Lịch sử ở trƣờng phổ thông hiện nay.
Từ thực tế học Lịch sử là quan trọng nhƣng không yêu thích môn học đã đặt ra
cho mỗi ngƣời giáo viên cần nhận thức đúng đắn về yêu cầu đổi mới phƣơng
pháp dạy học nâng cao chất lƣợng dạy và học Lịch sử hiện nay.
Về mức độ cần thiết khi tổ chức hoạt động học tập ngoại khóa trong học
tập Lịch sử thì kết quả thu đƣợc là 65,2% HS đồng ý cần thiết và chỉ có 4,8%
HS cho rằng không cần thiết. Có thể thấy các em học sinh đã có nhận thức đúng
về tầm quan trọng của việc tổ chức hoạt động học tập ngoại khóa trong dạy học
lịch sử.

46. 39
*Về sự cần thiết của việc tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy
học Lịch sử:
Ý kiến của GV và HS cũng tập trung vào các vấn đề: ý nghĩa của hoạt
động học tập ngoại khóa giúp học sinh tạo biểu tƣợng lịch sử, bồi dƣỡng kiến
thức cho học sinh một cách chân thực, sâu sắc nhất, gắn những kiến thức trong
sách vở với thực tiễn, phát triển óc quan sát, ngôn ngữ, lập nghiên cứu khoa
học, giáo dục tƣ tƣởng tình cảm cho học sinh. Có tới 85% GV đã thống nhất
cho rằng hoạt động ngoại khóa đem lại cả 3 ý nghĩa trên.
Không chỉ GV nhận thức đƣợc ý nghĩa của hoạt động ngoại khóa mà
bản thân mỗi HS cũng nhận thức đƣợc điều này. Có 84,4% HS đƣợc khảo sát
đã đồng ý chọn 3 ý kiến trên. Nhƣ vậy, đa số các em đều rất hứng thú, hiểu và
nắm đƣợc vai trò, tầm quan trọng của hoạt động học tập ngoại khóa trong việc
giúp học sinh khắc sâu kiến thức, vận dụng kiến thức đƣợc học ở trên lớp vào
cuộc sống, làm cho môn học trở nên nhẹ nhàng, hấp dẫn. Tuy nhiên cũng có
một bộ phận học sinh không quan tâm hoặc cho là hoạt động ngoại khóa chỉ là
đƣợc đi tham quan dã ngoại thực tế ngoài các giờ học chính khóa mà không có
tác dụng trong việc học tập Lịch sử của học sinh.
Từ kết quả khảo sát cho thấy cả GV và HS đều nhận thức rõ tầm quan
trọng và ý nghĩa của hoạt động học tập ngoại khóa. Nếu đƣợc triển khai, áp
dụng trong các giờ học Lịch sử chắc chắn sẽ tạo đƣợc sự hứng thú với học sinh.
- Thực trạng vận dụng hoạt động học tập ngoại khóa trong dạy học lịch
sử ở trƣờng phổ thông.
Kết quả khảo sát cho thấy đa số các GV đều đã tổ chức cho học sinh học
tập ngoại khóa, Có 15% thƣờng xuyên, 50% thỉnh thoảng có sử dụng. Nhƣng
cũng có tới 35% GV hiếm khi và chƣa bao giờ tiến hành hoạt động học tập
ngoại khóa cho học sinh trong dạy học lịch sử. Trong khi đó, điều tra ở học sinh
cũng có kết quả 71,6% học sinh cho rằng thầy cô thỉnh thoảng có

47. 40
hƣớng dẫn học sinh hoạt động học tập ngoại khóa, 28,4% số học sinh cho rằng
họ chƣa đƣợc học nhƣ vậy. Nhƣ vậy, tuy nhận thấy sự cần thiết của hoạt động
học tập ngoại khóa trong dạy học lịch sử nhƣng không phải GV nào cũng thực
hiện đƣợc. Điều này bắt nguồn từ nguyên nhân căn bản là GV chƣa có những
hiểu biết về hình thức và biện pháp tổ chức dạy học theo phƣơng pháp mới
này.
Đồng thời chúng tác giả cũng tìm hiểu về những hình thức và biện pháp
tổ chức hoạt động học tập ngoại khóa trong dạy học lịch sử. Về phía GV, có
50% GV thƣờng xuyên tiến hành hoạt động trải nghiệm ở các di tích lịch sử
văn hóa, 30% trải nghiệm dƣới hình thức đóng vai, chỉ có 5% giáo viên cho
học sinh trải nghiệm ở các làng nghề. Về phía học sinh, kết quả cũng tƣơng tự
nhƣ vậy, 83,2% học sinh đã đƣợc GV cho học tập ngoại khóa ở các di tích lịch
sử và dƣới hình thức kể chuyện lịch sử.
Kết quả này cho thấy, GV cũng chƣa sử dụng đa dạng hình thức trải
nghiệm cho học sinh, vẫn tập trung chủ yếu ở một số hình thức cơ bản. Tìm
hiểu về những thuận lợi và khó khăn của HS khi học tập lịch sử dƣới hình thức
ngoại khóa là cơ sở để mỗi giáo viên nắm bắt tâm tƣ, nguyện vọng của HS từ
đó đƣa ra những điều chỉnh hợp lí. Phần lớn học sinh cho rằng ngoại khóa trong
học tập Lịch sử sẽ làm cho các em phát huy hết khả năng sáng tạo của bản thân,
cảm thấy môn học Lịch sử hấp dẫn, thú vị, giúp cho các em dễ nhớ kiến thức,
hiểu sâu các sự kiện lịch sử. Thấy đƣợc mối liên hệ giữa kiến thức sách vở với
kiến thức thực tế.
Những khó khăn mà các em gặp phải là mất nhiều thời gian cho việc
học tập môn học, có ít nguồn tài liệu tham khảo và hình thức học tập này cũng
có nhiều điểm khác biệt với cách học truyền thống nên bƣớc đầu có nhiều bỡ
ngỡ.
Trong khi đó, GV nhận thấy học tập ngoại khóa có thuận lợi cơ bản:
học sinh hào hứng, tích cực đó là điều mà học sinh vốn không nhận thấy ở

48. 41
môn học