Nhận file word miễn phí nhắn tin zalo 03838.288.54 nhé. Luận văn thạc sĩ : tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học lịch sử ở trường THPT Thanh Hà- Hải Dương.

1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC
NGUYỄN THỊ TÂM
TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA
TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ Ở TRƢỜNG TRUNG
HỌC PHỔ THÔNG THANH HÀ – HẢI DƢƠNG
(Nhân kỉ niệm 90 năm ngày thành lập Đảng cộng sản Việt Nam)
LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM LỊCH SỬ
HÀ NỘI - 2020

2. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC
NGUYỄN THỊ TÂM
TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA
TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ Ở TRƢỜNG TRUNG
HỌC PHỔ THÔNG THANH HÀ – HẢI DƢƠNG
(Nhân kỉ niệm 90 năm ngày thành lập Đảng cộng sản Việt Nam)
CHUYÊN NGÀNH: LL VÀ PPDH BỘ MÔN LỊCH SỬ
Mã số: 8.14.01.11
LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM LỊCH SỬ
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS. TS. TRỊNH ĐÌNH TÙNG
HÀ NỘI – 2020

3. i
LỜI CẢM ƠN
Tác giả cũng xin bày tỏ lòng biết ơn tới các thầy cô Khoa Sƣ phạm, cũng nhƣ các
thầy cô dạy bộ môn của Trƣờng Đại học Giáo dục/Đại học Quốc gia Hà Nội đã giúp tác
giả trong suốt thời gian học tập cũng nhƣ trong quá trình nghiên cứu.
Đặc biệt, để hoàn thành luận văn này tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến
PGS. TS. Trịnh Đình Tùng - ngƣời đã tận tình giúp đỡ, động viên, hƣớng dẫn tác
giả hoàn thành luận văn này.
Tác giả xin cảm ơn tập thể giáo viên và học sinh trƣờng THPT Tứ Kỳ, THPT
Gia Lộc, THPT Chí Linh, THPT Thanh Hà đã tạo điều kiện cho tác giả điều tra
thực tế. Đặc biệt, xin trân trọng cảm ơn sự ủng hộ, tạo mọi điều kiện của ban giám
hiệu, tổ, nhóm chuyên môn cùng các em HS trƣờng THPT Thanh Hà đã nhiệt tình
giúp đỡ tác giả trong việc thực nghiệm sƣ phạm.
Cảm ơn bạn bè, ngƣời thân đã giúp đỡ, động viên tác giả trong quá trình thực
hiện luận văn này.
Trong quá trình thực hiện đề tài, không tránh khỏi những thiếu sót, tác giả
mong nhận đƣợc những ý kiến đóng góp của các thầy cô giáo và các bạn đồng
nghiệp để luận văn hoàn thiện hơn.
Xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, tháng năm 2020
Tác giả
Nguyễn Thị Tâm

4. ii
MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN.........................................................................................................i
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT..................................................................iv
DANH MỤC CÁC BẢNG VÀ BIỂU ĐỒ...........................................................v
MỞ ĐẦU ...............................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài ....................................................................................... 1
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề......................................................................... 3
3. Đối tƣợng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu ........................................ 14
4. Mục đích nghiên cứu và nhiệm vụ nghiên cứu ....................................... 15
5. Cơ sở phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu............................ 15
6. Giả thuyết khoa học................................................................................. 16
7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài................................................. 16
8. Đóng góp mới của đề tài.......................................................................... 17
9. Cấu trúc của luận văn............................................................................... 17
CHƢƠNG 1: VẤN ĐỀ TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓATRONG
DẠY HỌC LỊCH SỬ Ở TRƢỜNG THPT: LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN.......18
1.1. Cơ sở lý luận......................................................................................... 18
1.1.1 Quan niệm về hoạt động ngoại khóa trong dạy học lịch sử ở
trường phổ thông........................................................................................ 18
1.1.2 Đặc điểm của hoạt động ngoại khóa trong dạy học lịch sử............... 19
1.1.3 Đặc điểm của kiến thức, các loại kiến thức lịch sử. ........................... 21
1.1.4 Các hình thức tổ chức hoạt động ngoại khóa môn lịch sử. ................ 23
1.1.5 Vai trò, ý nghĩa của hoạt động ngoại khóa......................................... 29
1.2. Cơ sở thực tiễn...................................................................................... 32
1.2.1 Thực tiễn công tác ngoại khóa môn lịch sử ở trƣờng phổ thông hiện nay.32
1.2.2 Thực tiễn hoạt động ngoại khóa ở trƣờng THPT Thanh Hà. ............. 39
Tiểu kết chƣơng 1................................................................................................47

5. iii
CHƢƠNG 2: HÌNH THỨC VÀ BIỆN PHÁP TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG
NGOẠI KHÓA NHÂN KỈ NIỆM 90 NĂM NGÀY THÀNH LẬP ĐẢNG
CỘNG SẢN VIỆT NAM Ở TRƢỜNG THPT THANH HÀ THỰC NGHIỆM
SƢ PHẠM............................................................................................................48
2.1. Khái quát chƣơng trình, sách giáo khoa Lịch sử bậc THPT ................ 48
2.1.1. Khái quát chƣơng trình, sách giáo khoa ............................................ 48
2.1.2. Mục tiêu............................................................................................. 49
Về năng lực.................................................................................................. 49
2.2. Một số yêu cầu khi xác định các hình thức, biện pháp tổ chức ngoại
khóa lịch sử nhân kỉ niệm 90 năm thành lập Đảng cộng sản Việt Nam. .... 50
2.3. Các hình thức, biện pháp tổ chức hoạt động ngoại khóa lịch sử nhân kỉ
niệm 90 năm thành lập Đảng cộng sản Việt Nam....................................... 51
2.3.1. Các hình thức..................................................................................... 51
2.3.2. Biện pháp........................................................................................... 56
2.4 Thực nghiệm sƣ phạm ........................................................................... 77
2.4.1. Mục đích thực nghiệm....................................................................... 77
2.4.2. Đối tƣợng thực nghiệm...................................................................... 77
2.4.3. Quy trình tổ chức Dạ hội lịch sử ....................................................... 77
2.4.4. Xử lý kết quả...................................................................................... 85
Tiểu kết chƣơng 2................................................................................................89
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ.....................................................................90
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...........................................................92
PHỤ LỤC

6. iv
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
STT Viết tắt Viết đầy đủ
1 CNXH Chủ nghĩa xã hội
2 DHLS Dạy học lịch sử
3 ĐHQG Đại học quốc gia
4 GD Giáo dục
5 GV Giáo viên
6 HN Hà Nội
7 HS Học sinh
8 HĐNK Hoạt động ngoại khóa
9 NXB Nhà xuất bản
10 PPDH Phƣơng pháp dạy học
11 QL Quản lý
12 SGK Sách giáo khoa
13 THPT Trung học phổ thông
14 UBND Ủy ban nhân dân

7. v
DANH MỤC CÁC BẢNG VÀ BIỂU ĐỒ
Bảng
Bảng 1.1. Nhận thức của đội ngũ cán bộ QL, GV về nhiệm vụ của HĐNK.....41
Bảng 1.2. Nhận thức của học sinh về HĐNK.....................................................45
Bảng 2.1. So sánh mức độ hứng thú của học sinh trƣớc và sau thực nghiệm...86
Bảng 2.2. So sánh mức độ thích các hoạt động trong dạ hội lịch sử. ................87
Biểu đồ
Biểu đồ 1.1. Nhận thức của GV về nhiệm vụ của hoạt động ngoại khóa....... 43
Biểu đồ 2.2. So sánh mức độ thích các hoạt động trong dạ hội lịch sử.......... 87

8. 1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Ngày nay, hội nhập và hợp tác khu vực, hợp tác quốc tế đã trở thành
một trong những yếu tố quyết định sự phát triển của mọi quốc gia trên thế
giới. Toàn cầu hóa vừa tạo ra cơ hội đồng thời cũng tạo ra thách thức cho mọi
quốc gia, trong đó có Việt Nam. Việt Nam cũng đã và đang đẩy mạnh công
cuộc đổi mới toàn diện nhằm thúc đẩy sự phát triển của đất nƣớc. Trong đó
tiềm năng trí tuệ trở thành động lực chính đảm bảo sự phát triển xã hội, giáo
dục - đào tạo đƣợc coi là nhân tố quyết định sự thành bại của mỗi quốc gia.
Văn kiện Đại hội Đảng Cộng sản Việt Nam lần thứ VII đã chỉ rõ giáo dục là
“Quốc sách hàng đầu” và khẳng định mục tiêu của giáo dục là: “Nâng cao dân
trí, bồi dƣỡng nhân tài, hình thành đội ngũ lao động có trí thức, có tay nghề,
có năng lực thực hành tự chủ, năng động sáng tạo, có đạo đức cách mạng, tinh
thần yêu nƣớc, yêu chủ nghĩa xã hội”.
Đảm nhiệm sứ mệnh cao cả đó, giáo dục - đào tạo không ngừng đổi mới
toàn diện và đồng bộ. Song song với đổi mới về nội dung, chƣơng trình giảng
dạy, việc đổi mới phƣơng pháp dạy học trở thành một trong những vấn đề cấp
thiết. Lịch sử là môn học mang lại cho học sinh những kiến thức cơ bản cần
thiết về lịch sử thế giới và lịch sử dân tộc, góp phần hình thành thế giới quan
khoa học ở ngƣời học. Đặc biệt giáo dục truyền thống, đạo đức, tƣ tƣởng chính
trị... lại là ƣu thế nổi bật của bộ môn Lịch sử trong nhà trƣờng phổ thông. Vậy
làm thế nào để học sinh yêu thích, hứng thú trong học tập lịch sử?
Hoạt động ngoại khóa là các hoạt động nằm ngoài chƣơng trình học chính
khóa, mang tính chất tự nguyện. Học sinh có thể tham gia hoạt động ngoại khóa ở
lớp/trƣờng hoặc ngoài xã hội với rất nhiều lựa chọn khác nhau: Thể thao, Văn hóa,
Nghệ thuật, Tình nguyện, các câu lạc bộ/tổ chức… Hoạt động ngoại khóa đóng một
vai trò quan trọng trong việc bổ sung các kĩ năng và kinh nghiệm sống cho học sinh.
Nhiều nghiên cứu trên thế giới cho thấy có thể xây dựng một chƣơng trình giảng

9. 2
dạy kết hợp học chính khóa và ngoại khóa hoặc tích hợp các nội dung trong
chƣơng trình môn học vào chƣơng trình của các hoạt động ngoại khóa.
Một trong những giải pháp giáo dục hiện đại giúp định hƣớng và phát
huy tối đa năng lực ngƣời học là tổ chức các hoạt động ngoại khóa. Đây là
hình thức tổ chức dạy học có rất nhiều sự khác biệt so với phƣơng pháp giảng
dạy truyền thống. Điểm khác, thay đổi nhất đó là vai trò của ngƣời học và
ngƣời dạy đã thay đổi, sự thay đổi này đã biến quá trình học của học sinh từ
thụ động sang chủ động, từ việc nghe giảng sang hoạt động tƣ duy, làm việc
độc lập, làm việc theo nhóm và kích thích khả năng sáng tạo của học sinh.
Thực tế dạy học lịch sử trƣờng THPT hiện nay cho thấy giờ học nội
khóa còn nặng nề, chƣa kích thích hứng thú và phát triển đƣợc năng lực học
tập sáng tạo của học sinh. Để đạt đƣợc mục tiêu giáo dục cần phải đa dạng
hóa các hình thức tổ chức hoạt động học tập, trong đó có vai trò quan trọng
của hoạt động ngoại khóa giúp các em đào sâu, mở rộng kiến thức, phát huy
tính tích cực, sáng tạo mà trong giờ nội khóa do điều kiện thời gian, phƣơng
tiện dạy học hay do sức ép thi cử làm chƣa tốt.
Lịch sử Việt Nam lớp 12 từ 1919 đến nay (2000) trong chƣơng trình
chuẩn bậc THPT có nhiều sự kiện đánh dấu mốc chuyển biến quan trọng
của đất nƣớc. Đặc biệt là sự kiện thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam, đó là
kết quả tất yếu của cuộc đấu tranh dân tộc và đấu tranh giai cấp, là sự
khẳng định vai trò lãnh đạo của giai cấp công nhân Việt Nam và hệ tƣ
tƣởng Mác-Lênin đối với cách mạng Việt Nam. Sự kiện Đảng Cộng sản
Việt Nam ra đời là sự chuẩn bị tất yếu đầu tiên có tính chất quyết định cho
những bƣớc phát triển nhảy vọt trong tiến trình lịch sử tiến hoá của dân tộc
Việt Nam, đƣợc mở đầu bằng thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám 1945
và sự ra đời của nƣớc Việt Nam Dân chủ Cộng hoà. Các sự kiện này đã
đƣợc tìm hiểu trong giờ nội khóa, song do thời gian của một tiết học chỉ có
thể tìm hiểu đƣợc những nét căn bản về các sự kiện lịch sử, điều này đã

10. 3
dẫn đến việc HS không hiểu sâu sắc. Cho nên, tăng cƣờng tổ chức các hoạt
động ngoại khóa là một trong những giải pháp giúp HS hiểu sâu sắc hơn về
các sự kiện, nhân vật có đóng góp to lớn cho lịch sử dân tộc. Năm 2020, cả
nƣớc có nhiều hoạt động thiết thực kỉ niệm 90 năm ngày thành lập Đảng
cộng sản Việt Nam nhằm nâng cao nhận thức, niềm tự hào về truyền thống
đấu tranh vẻ vang của Đảng và nhân dân ta.
Bản thân tác giả đƣợc giao nhiệm vụ là giáo viên bộ môn lịch sử và kiêm
nhiệm thêm nhiệm vụ bí thƣ Đoàn trƣờng THPT Thanh Hà. Mỗi năm học tác
giả thƣờng tổ chức rất nhiều các hoạt động ngoại khóa cho học sinh, giúp học
sinh đƣợc tham gia trải nghiệm, rèn luyện tính tập thể, làm việc tổ, đội nhóm
và đem lại hiệu quả rất cao. Với cƣơng vị là giáo viên dạy môn lịch sử tác giả
mong muốn đƣợc tổ chức các hoạt động ngoại khóa của bộ môn để làm sâu
sắc và phong phú kiến thức của học sinh khi tham gia giờ học nội khóa, góp
phần gây hứng thú trong học tập lịch sử.
Từ thực tế và nhận thức đƣợc tầm quan trọng của hoạt động ngoại khóa
về những lí do nếu trên tác giả chọn vấn đề: “Tổ chức hoạt động ngoại khóa
trong dạy học lịch sử ở trƣờng trung học phổ thông Thanh Hà – Hải
Dƣơng (nhân kỉ niệm 90 năm ngày thành lập Đảng cộng sản Việt Nam)”
làm đề tài luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục chuyên ngành phƣơng pháp dạy
học Lịch sử.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Ngoại khóa là hình thức tổ chức dạy học có tác dụng tích cực trên cả ba
mặt: giáo dƣỡng, giáo dục và phát triển cho học sinh. Trong dạy học nói
chung, dạy học lịch sử nói riêng, hoạt động ngoại khóa là vấn đề quan trọng
và cần thiết nhằm đa dạng hóa các hình thức dạy học và tạo hứng thú trong
học tập cho học sinh. Vấn đề này đã đƣợc các nhà giáo dục học, giáo dục lịch
sử trong và ngoài nƣớc nghiên cứu.

11. 4
2.1. Các công trình nghiên cứu ở nước ngoài
Trong cuốn Giáo dục học của Cairôp (bản dịch của Khu học xá, NXB
Sự thật, HN 1960), khi đề cập tới các hình thức ngoại khóa, tác giả cho rằng
cần có kế hoạch về việc xây dựng các HĐNK kĩ càng. Cairôp cho rằng
“Ngoại khóa để thu hút HS, làm cho họ hứng thú và đi đến kết luận rằng
công tác ngoại khóa cần được suy nghĩ kĩ và tiến hành ở tất cả các lớp trong
hệ thống giáo dục mà không được mang tính chất thất thường”.
Trong cuốn “Tư duy của học sinh” (Nxb Giáo dục, Hà Nội, 1970), tác
giả M.N Sacdacop cho rằng: “Trong sự phát triển của tƣ duy tính ham hiểu
biết giữ một vai trò vô cùng đặc biệt, nó là động lực thúc đẩy và đồng thời
cũng là sự hiển thị trình độ của tƣ duy đang hình thành”.
Theo học thuyết Páp Lốp về hoạt động thần kinh lạc quan thì “hiểu biết
xuất hiện trên cơ sở của phản xạ tìm tòi vô điều kiện, sự phát triển về sau của
tính ham hiểu biết là nhờ có việc học tập và giáo dục. Tính ham hiểu biết trở
thành cơ sở của việc hình thành những hứng thú nhận thức trong suốt cả thời
kỳ học tập”.
Dựa trên học thuyết Mác - Lê Nin và hoạt động thần kinh cao cấp của
I.Pavlop, nhà tâm lý học Xô Viết đã xem xét hứng thú của con ngƣời nhƣ là
một trong những nhận thức phản ánh hiện thực khách quan. Hứng thú đƣợc
bộc lộ bằng thái độ lựa chọn các đối tƣợng hoạt động, bằng các khuynh
hƣớng đặc biệt hƣớng tới các đối tƣợng.
Trong cuốn “Tâm lý học cá nhân” (tập 1, Nxb Giáo dục, Hà Nội,1971),
A.G Côvaliốp đã viết về hứng thú học tập. Tác giả coi hứng thú là một thái độ
đặc thù của một cá nhân đối với một đối tƣợng nào đó, trên cơ sở đó đề ra
những phƣơng pháp giáo dục tích cực.
Tác giả A.A.Vaghin trong cuốn “Phương pháp dạy học lịch sử ở trường
phổ thông” (NXB Giáo dục, Matxcơva, 1972, Tài liệu dịch) đã khẳng định
nội dung của hoạt động ngoại khóa rất phong phú, phân loại các hoạt động

12. 5
này theo nguồn nhận thức: lời nói giáo viên, sử dụng các tài liệu thành văn và
đồ dung trực quan, đồng thời tác giả cũng đƣa ra 15 hình thức hoạt động
ngoại khóa trong đó nhấn mạnh đến hình thức đọc sách, tham gia công tác
lịch sử địa phƣơng, tham quan di tích.
Trong lĩnh vực khoa học giáo dục, tác giả G.I.Sukina trong cuốn “Vấn
đề hứng thú trong khoa học giáo dục” (Tài liệu dịch- Tổ tƣ liệu trƣờng CĐSP
Hà Nội, 1973) cũng đã đề cập đến vấn đề hình thành hứng thú nhận thức trong
giảng dạy, từ đó tác giả xác định các cơ sở để phát triển hứng thú. Tác giả
cũng chỉ ra các yếu tố có tác dụng đến sự kích thích hình thành hứng thú nhận
thức của học sinh trong quá trình học tập.
Cũng bàn về hứng thú, cuốn “Từ hứng thú đến tài năng” (Nxb Phụ nữ,
1975) tác giả L.X.Xlôvâytrich, cho rằng hứng thú đó là sự phát triển nhân cách
cũng nhƣ tài năng của học sinh. Cuốn sách góp phần làm cho ngƣời đọc hiểu
sâu sắc hơn và có cách đánh giá khái quát về hứng thú của học sinh trong quá
trình nhận thức.
Cuốn “Dạy học nêu vấn đề” (Nxb Giáo dục - 1977) tác giả I.Ia.Lecne đã
khẳng định tầm quan trọng của hứng thú đối với nhận thức. Theo tác giả: “lòng
ham hiểu biết, thậm chí nhu cầu hiểu biết là điều kiện cần thiết để học tập có
kết quả, nhƣng chƣa đủ đối với dạy học nêu vấn đề. Dạy học nêu vấn đề đòi
hỏi phải có sự hứng thú với bản thân quá trình nhận thức, đối với quá trình tìm
tòi độc lập và sáng tạo”.
Cuốn “Phương pháp dạy học lịch sử ở trường trung học” (N.G Đairi
chủ biên, NXB Giáo dục, Matxcơva, 1978, tài liệu dịch) các tác giả đã nêu ra
ý kiến thay từ “công tác ngoại khóa” bằng từ “hoạt động ngoài lớp” và đề
xuất một số nội dung cơ bản của hoạt động ngoài lớp trong dạy học lịch sử.
Vấn đề hứng thú cũng đƣợc I.F Kharlamop đề cập đến trong “Phát huy
tính tích cực trong học tập của học sinh như thế nào” (Nxb Giáo dục 1979) tác
giả khẳng định tầm quan trọng của hứng thú trong hoạt động dạy học, từ đó tác

13. 6
giả nhấn mạnh sự cần thiết phải gây hứng thú cho học sinh để nâng cao hiệu
quả học tập.
Trong cuốn “Giáo dục học” tập 2 (Nxb Giáo dục, HN 1979), T. A.
Ilina đã đề cập việc tổ chức các hoạt động giáo dục ngoài giờ học. Ông cho
rằng, mục đích của các hoạt động này là bổ sung và làm sâu sắc hơn giáo dục
chính khoá, trƣớc tiên, nó là “phương tiện để phát hiện đầy đủ năng lực học
sinh, làm thức tỉnh hứng thú và thiên hướng của các em đối với hoạt động
nào đó và cũng là hình thức tổ chức giải trí cho các em, là cơ sở để quản lí
việc thực tập về hành vi đạo đức để xây dựng kinh nghiệm của hành vi này”.
Trong sách Giáo dục học, T.1 (NXB Giáo dục, HN 1983), tác giả
N.V.Savin đã đề cập nhiều vấn đề chung của giáo dục học từ phƣơng pháp
dạy học, hình thức kiểm tra đánh giá, vấn đề tự học cho HS... Trong đó, về
bài học, tác giả đƣa ra quan điểm bên cạnh bài học trong giờ lên lớp còn có
bài học ngoài giờ lên lớp, đó chính là HĐNK.
Ngoài ra, còn có rất nhiều công trình nghiên cứu của các nhà tâm lý học
nhƣ AnaRôô (Mỹ), Saclotta BiuBle (Đức) nghiên cứu về vấn đề hứng thú.
Saclotta cho rằng: Vấn đề hứng thú là một hiện tƣợng đặc biệt đến nay vẫn
chƣa đƣợc xác định, phức hợp cấu tạo của nó nghiên cứu rất khó vì nguyên
nhân hứng thú là đa dạng.
Trong “Khuyến nghị” số 1283 (1996) của Nghị viện thuộc Hội đồng
Châu Âu (nay là cộng đồng Châu Âu) về những vấn đề liên quan đến lịch sử
và việc học tập lịch sử ở Châu Âu khẳng định “Nội dung của các chƣơng trình
lịch sử phải rất mở rộng, phải bao gồm mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, vai
trò của cá nhân trong lịch sử”.
Trong cuốn Công nghệ hiện đại trong dạy học Lịch sử ở trường phổ
thông, Moskva, 2007 (Bản tiếng Nga: М.Т. Студеникин (2007):
овременные технологии преподавателя истории в школе, Библиотека
учителя истории, Москва), tác giả M.T. Xtuđennhikin đã đề cập những nội

14. 7
dung liên quan đến phƣơng pháp dạy học lịch sử, bản chất của dạy học lịch
sử, Tác giả đã dành những nội dung quan trọng để bàn về các bài học lịch sử,
các phƣơng pháp lịch sử, các hình thức dạy học có liên quan đến HĐNK nhƣ
dạy học trực quan, dạy học gắn liền với di tích, thực địa, bảo tàng, dạy học
gắn liền với thực tế… từ đó khẳng định nhiệm vụ quan trọng trong dạy học đó
là cần phải tạo mối liên hệ chặt chẽ giữa dạy học trên lớp và hoạt động ngoài
giờ lên lớp.
Trong công trình Impact of Extracurricular Activities on Students (Tầm
quan trọng của HĐNK đối với sinh viên) của Wilson, Nikki L, trƣờng Đại
học Wisconsin-Stout, 2009 đã chỉ ra tầm quan trọng của HĐNK trong quá
trình học tập, HĐNK sẽ giúp cho ngƣời học nâng cao trình độ học vấn, có sự
tự giác cao hơn, hình thành các kỹ năng nhƣ làm việc nhóm và lãnh đạo,...
Trong cuốn Đa trí tuệ trong lớp học (Lê Quang Long dịch, NXB Giáo
dục ấn hành năm 2013) tác giả Thomas Armstrong đã đề cập rất nhiều đến
các hoạt động dạy thuyết đa trí tuệ, trong đó có những hoạt động nhƣ đi tham
quan, hoạt động trải nghiệm nhanh, chuyện kể, trò chơi… Thomas Armstrong
dẫn lời của Rútxô để khẳng định vai trò của hoạt động dạy học trong thực
tiễn, trải nghiệm thực tiễn: “trẻ nhỏ không nên học qua lời mà phải qua trải
nghiệm, không nên qua sách mà qua cuốn sách trường đời”. [50, tr.63].
Trong cuốn Tám đổi mới để trở thành người giáo viên giỏi, của Giselle
O.Martin – Kniep (Lê Văn Canh dịch, NXB Giáo dục, ấn hành năm 2013) đã
trình bày về những vấn đề tích hợp liên môn, xây dựng chƣơng trình, phƣơng
pháp đánh giá…. Trong Chƣơng 4 của cuốn này tác giả trình bày về Đánh giá
sát với thực tế cuộc sống. Tác giả cho rằng: đánh giá sát với thực tiễn “là
phương tiện giúp HS tham gia vào những vấn đề và những thách thức đang
hiện hữu và có thể hiện hữu trong cuộc sống” [18, tr.54].
Nhƣ vậy, mặc dù các tác giả nhìn nhận ở nhiều khía cạnh khác nhau
nhƣng đều có nhận định thống nhất rằng, nhu cầu hiểu biết là điều kiện cần

15. 8
thiết để học sinh học tập có kết quả và muốn có kết quả tốt cần tạo hứng thú
nhận thức cho các em bằng nhiều biện pháp sƣ phạm khác nhau, trong đó có
hoạt động ngoại khóa.
2.2. Các công trình nghiên cứu ở trong nước
Ở nƣớc ta, các công trình nghiên cứu về hoạt động ngoại khóa tổ chức các
cuộc thi tìm hiểu nhằm gây hứng thú nói chung, hứng thú học tập nói riêng chƣa
có nhiều cho đến nay vấn đề này vẫn đang đƣợc tiếp tục làm sáng tỏ.
Trong lĩnh vực khoa học giáo dục, chúng tác giả đã tiếp cận một số công
trình sau:
Các nhà giáo dục học nhƣ Hà Thế Ngữ, Đặng Vũ Hoạt, Phạm Viết
Vƣợng đều thống nhất rằng: Bên cạnh những hoạt động nội khóa đƣợc Bộ
giáo dục quy định trong chƣơng trình trên lớp, cần phải coi trọng các hoạt
động ngoại khóa. Đây là hình thức đƣa học sinh vào thực tiễn cuộc sống, học
sinh tự hoạt động, tìm hiểu các vấn đề, tăng thêm vốn sống thực tế, cũng nhƣ
rèn luyện kỹ năng thực hành bộ môn.
Trong công trình Giáo dục học”, (tập 1 và 2, NXB GD, Hà Nội, 1987)
của Hà Thế Ngữ, Đặng Vũ Hoạt, HĐNK đƣợc coi là một trong những hình
thức dạy học có khả năng tạo hứng thú cho HS, giúp các em mở rộng, nâng
cao, khắc sâu kiến thức và rèn luyện các kỹ năng đƣợc tốt hơn.
Trong các giáo trình: Giáo dục học đại cương (NXB ĐHQG HN, 1996);
Giáo dục học (NXB ĐHSP, HN 2008), Phạm Viết Vƣợng đã đề cập những
khía cạnh nhƣ: Những vấn đề chung của giáo dục học, lý luận dạy học, lý
luận giáo dục và quản lý giáo dục trong nhà trƣờng. Trong đó, tác giả đã phân
tích các hình thức tổ chức dạy học ở trƣờng phổ thông, đặc biệt là các hình
thức HĐNK, mỗi hình thức tác giả đều đƣa ra những vấn đề cơ bản nhƣ: cách
triển khai, vai trò, ý nghĩa của hình thức HĐNK đó.
Trong công trình Những vấn đề cơ bản giáo dục hiện đại,
(NXB GD, HN 1998, tái bản các năm 2001, 2008), Thái Duy Tuyên đã khẳng

16. 9
định “nguyên tắc giáo dục gắn liền với đời sống là nguyên tắc nổi bật, bao
trùm trong lịch sử giáo dục thế giới” [tr.82]. Đây là một trong những nguyên
tắc giáo dục của Đảng ta, học đi đôi với hành, lí luận gắn liền với thực tiễn và
là cơ sở để tác giả đề xuất những giải pháp đổi mới HĐNK.
Trong giáo trình “Tâm lý học lứa tuổi và tâm lý học sư phạm” (nxb
Giáo dục, 2008) tác giả Lê Văn Hồng chủ biên đã khẳng định: Ngƣời giáo
viên giảng dạy trên lớp đồng thời phải biết thực hiện các nhiệm vụ khác nhau
ngoài giờ học, trong đó có hoạt động ngoại khóa cho học sinh.
Trong khoa học giáo dục Lịch sử các công trình nghiên cứu về công tác
ngoại khóa trong dạy học lịch sử đều có những khẳng định vai trò và đóng
góp của ngoại khóa đối với việc gây hứng thú học tập cho học sinh.
Trong cuốn Sơ thảo phương pháp giảng dạy lịch sử ở trường phổ thông
cấp 2-3 (NXB GD, HN 1961), tác giả Lê Khắc Nhãn, Hoàng Triều và Hoàng
Trọng Hanh đã trình bày khái quát nhất, hệ thống nhất về những vấn
đề trong dạy học lịch sử lúc bấy giờ nhƣ: Mục tiêu, nhiệm vụ bộ môn, các
phƣơng pháp giảng bài lịch sử, hình thành khái niệm lịch sử, giảng dạy bằng
trực quan… ở chƣơng VII, các tác giả đã đề cập nội dung ngoại khóa thực
hành trong môn Lịch sử, nhƣ: Cơ sở lý luận của công tác ngoại khóa trong
nhà trƣờng, các hình thức ngoại khóa cơ bản, phƣơng pháp tiến hành, vai trò,
vị trí của các hình thức HĐNK... Cụ thể, các tác giả phân chia HĐNK thành
04 hình thức cơ bản đó là: Tham quan di tích lịch sử, bảo tàng; Vẽ bản đồ và
tranh ảnh, mô hình lịch sử…; Đọc sách, xem phim, thuật chuyện, trao đổi về
những đề tài lịch sử và sƣu tầm, thu thập, ghi chép tài liệu lịch sử địa phƣơng.
Trong cuốn Bài giảng về phương pháp giảng dạy lịch sử (NXB GD, HN
1961) của Vụ sƣ phạm, Bộ Giáo dục - Đào tạo cũng đã giới thiệu những vấn
đề liên quan đến phƣơng pháp giảng dạy lịch sử, trong đó có đề cập đến ngoại
khóa lịch sử.
Trong công trình Phương pháp giảng dạy lịch sử gồm 2 tập (NXB GD,
HN 1966) của nhóm tác giả Trần Văn Trị, Phan Ngọc Liên, Hoàng Trọng Hanh,

17. 10
Nguyễn Cao Lũy, Nguyễn Tiến Cƣờng cũng trình bày một số vấn đề liên quan
đến HĐNK đƣợc đề cập ở trong chƣơng 11. Trong đó, đã nhấn mạnh tác dụng
của HĐNK trong nhiệm vụ giáo dục, giáo dƣỡng HS “Hoạt động ngoại khóa có
tác dụng không thường xuyên bằng nội khóa, nhưng lại có nhiều thuận lợi hơn
trong việc gắn nhà trường với đời sống, với các sinh hoạt xã hội”, tr.100. Các
tác giả cũng đã đƣa ra các hình thức ngoại khóa gồm: Đọc sách, tham quan, nghe
nói chuyện lịch sử, gặp gỡ nhân chứng, dạ hội lịch sử và hoạt động xã hội, phổ
biến tri thức lịch sử và nghiên cứu lịch sử địa phƣơng.
Trong cuốn Công tác ngoại khóa môn Lịch sử ở trường phổ thông cấp
II và cấp III (NXB GD, HN 1968) của Phan Ngọc Liên đã trình bày một số vấn
đề lí luận về HĐNK đã đƣợc hệ thống lại, các hình thức của công tác ngoại khóa
môn Lịch sử nhƣ đọc sách, kể chuyện, nói chuyện lịch sử, công tác công ích
xã hội, nghiên cứu, sƣu tầm tƣ liệu, chỉnh lí biên soạn lịch sử địa phƣơng,….
Trong các giáo trình “Phương pháp dạy học lịch sử” (NXB GD, HN
1992) do Phan Ngọc Liên chủ biên cũng khẳng định hoạt động ngoại khóa
đóng vai trò quan trọng “có tác động to lớn” đối với việc dạy học lịch sử ở
trƣờng phổ thông. Các tác giả đề ra các hình thức, cách thức tổ chức ngoại
khóa để mang lại hiệu quả cao nhất.
Cuốn sách “Hệ thống thao tác sư phạm trong dạy học lịch sử ở trường
THPT” (Nxb Đại học Quốc gia, 1999) của tác giả Kiều Thế Hƣng đã nhấn
mạnh các hoạt động ngoại khóa nằm trong chƣơng trình đƣợc quy định chứ
không phải là việc làm tùy tiện. Ngoại khóa không chỉ làm cho học sinh hiểu
sâu sắc hơn các kiến thức đã học mà còn giúp vận dụng kiến thức thu đƣợc
trong nhà trƣờng vào cuộc sống. Tuy nhiên, đây là công việc đòi hỏi lòng
nhiệt tình và khả năng hoạt động sáng tạo của đông đảo giáo viên quan tâm
đến vấn đề mang đặc trƣng nghề nghiệp này.
Trong cuốn “Rèn luyện kỹ năng nghiệp vụ sư phạm môn lịch sử” (NXB
ĐHSP, HN 2011) của các tác giả Nguyễn Thị Côi, Trịnh Đình Tùng, Trần Viết

18. 11
Thụ, Nguyễn Mạnh Hƣởng, Đoàn Văn Hƣng, Nguyễn Thị Thế Bình cho rằng
tổ chức công tác công ích xã hội trong dạy học lịch sử cho học sinh là một
biện pháp thực hiện nhiệm vụ dạy học. Tổ chức tốt công tác này sẽ góp phần
củng cố làm sâu sắc tri thức lịch sử, giáo dục lòng yêu quê hƣơng đất nƣớc,
phát huy năng lực nhận thức độc lập phát triển hứng thú và năng lực thực
hành cho học sinh.
Công trình Các con đường biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học lịch sử
ở trường phổ thông của tác giả Nguyễn Thị Côi (NXB ĐHSP, HN 2006, tái
bản bổ sung các năm 2008, 2009, 2011) đã khẳng định vai trò của HĐNK bộ
môn Lịch sử ở trƣờng THPT là một biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học lịch
sử nhƣ làm phong phú, sâu sắc thêm kiến thức lịch sử, bổ sung thêm các vấn
đề lịch sử địa phƣơng… Đồng thời, tác giả cũng chỉ ra những hình thức dạy
học ở bảo tàng, thực địa, tham quan… Đây là những gợi mở cho chúng tác
giả trong quá trình nghiên cứu về những biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học
bộ môn Lịch sử ở trƣờng THPT.
Ngoài ra, vấn đề ngoại khóa còn đƣợc đề cập nhiều trên các tạp chí chuyên
ngành trong đó có nhiều bài viết có giá trị góp phần làm phong phú những vấn đề
lý luận và thực tiễn của công tác ngoại khóa lịch sử nhƣ Tạp chí nghiên cứu giáo
dục số 6, 1994 các tác giả Trần Đức Minh, Đặng Công Lộng viết: “Lịch sử là một
khoa học gắn liền với cuộc đấu tranh xã hội và phục vụ tốt các nhiệm vụ chính
trị”. Vì vậy, dạy học lịch sử cần kết hợp học với hành thông qua các biện pháp
thực hành bộ môn, vận dụng những kiến thức đã học vào thực tế cuộc sống. Tác
giả Nguyễn Mạnh Hƣởng trong bài Công nghệ thông tin và truyền thông với
vấn đề đổi mới phương pháp dạy học lịch sử ở trường phổ thông (Tạp chí
Giáo dục, 2008, Số 185, tr.41-43) đã có những gợi mở trong việc áp dụng
công nghệ thông tin vào dạy học lịch sử nói chung và HĐNK nói riêng. Tác
giả Phạm Thị Ái Vân, Trò chơi lịch sử và vai trò của chúng trong dạy học
lịch sử ở trường trung học phổ thông (Tạp chí Giáo dục, Số 254, tr.37-39,

19. 12
2011) đã giới thiệu những hình thức tổ chức trò chơi lịch sử trong dạy học
lịch sử nói chung và trong HĐNK nói riêng. Trong bài Hướng dẫn tổ chức dạ
hội Lịch sử ở trường phổ thông (qua ví dụ về chiến thắng Điện Biên Phủ -
1954) (Tạp chí Dạy & học ngày nay, Số 9, tr.44- 47, 2015) tác giả Nguyễn
Mạnh Hƣởng đã có những hƣớng dẫn chi tiết về cách thức tổ chức dạ hội lịch
sử ở trƣờng phổ thông,….
Nhƣ vậy, về vai trò của hoạt động ngoại khóa đƣợc các tác giả đƣa ra một
cách cụ thể, ngoài ra các quan niệm nhƣ dạy học nêu vấn đề, dạy học liên môn,
dạy học lấy học sinh làm trung tâm cũng đƣợc nghiên cứu và trình bày trong
nhiều công trình khoa học. Tất cả những vấn đề trên đều nhằm chung một mục
đích đó là đƣa ra những giải pháp để nâng cao hiệu quả dạy học lịch sử ở trƣờng
phổ thông, hình thành hứng thú học tập bộ môn cho các em. Do đó, trong cuốn:
“Kinh nghiệm giảng dạy theo chủ đề gây hứng thú học tập lịch sử” đã nêu một
số kinh nghiệm gây hứng thú theo chủ đề trong dạy học lịch sử.
Luận văn của Thạc sỹ Nguyễn Thanh Bình “Bước đầu tìm hiểu nguyên
nhân gây hứng thú học tập bộ môn tâm lý học của sinh viên khoa học tự nhiên
Đại học sư phạm Hà Nội” tác giả Nguyễn Thanh Bình đã nghiên cứu về
nguyên nhân và biện pháp gây hứng thú học tập bộ môn Tâm lý cho sinh viên
các ngành khoa học tự nhiên.
Để tạo ra hứng thú có nhiều con đƣờng và biện pháp khác nhau. Trong
đề tài nghiên cứu khoa học cấp bộ “Một số biện pháp nâng cao hiệu quả dạy
học lịch sử ở các trường PTTH khu vực miền núi phía Bắc” do TS Đỗ Hồng
Thái chủ nhiệm đặt ra vấn đề dạy học lịch sử gắn liền với thực tiễn. Theo tác
giả “Kiến thức lịch sử đƣợc liên hệ với thực tiễn luôn tạo ra hứng thú học tập
cho học sinh, nó còn là sự gợi ý để các em tìm tòi, khám phá nhiều hiện tƣợng
trong đời sống thƣờng ngày”.
Với mong muốn tạo cho học sinh hứng thú học tập từ nhiều hƣớng
khác nhau Trong tạp chí giáo dục số 258 Kỳ 2 tác giả Nguyễn Thị Thế Bình

20. 13
đề cập đến “Tạo hứng thú tự học bộ môn Lịch sử cho học sinh” theo tác giả
hình thành và phát triển kỹ năng tự học cho học sinh đòi hỏi nhiều yếu tố
trong đó xác định nhu cầu, động cơ, kích thích hứng thú học tập là yếu tố
quan trọng đầu tiên có tính quyết định hiệu quả tự học của học sinh. Theo đó,
khi học sinh có nhu cầu, hứng thú, động cơ và tính tự giác trong học tập là cơ
sở cho việc hình thành kỹ năng tự học của các em, để khơi dậy ở học sinh nhu
cầu, hứng thú và động cơ tự học đúng đắn giáo viên cần làm cho học sinh biết
tự động viên mình, làm cho tự mình cảm thấy cần thiết và bắt tay vào việc
học, xác định tầm quan trọng của tự học và hứng thú học tập.
Kỷ yếu hội thảo năm 2012 tác giả Phạm Đình Kha và Lƣơng Hữu Nga
(Đà Nẵng) đề cập đến vấn đề “ Gây hứng thú học tập cho học sinh nhằm nâng
cao chất lượng dạy học lịch sử ở trường phổ thông hiện nay”. Theo các tác
giả tình trạng “báo động đỏ” về chất lƣợng dạy học lịch sử ở trƣờng phổ
thông có nhiều nguyên nhân khác nhau và cũng đã có nhiều giải pháp nhƣng
“gây hứng thú học tập cho học sinh là giải pháp hàng đầu vì mọi hoạt động,
đặc biệt là hoạt động học tập, nếu không hứng thú thì hoạt động học tập sẽ
thiếu tính tích cực, thiếu chủ động, sáng tạo để làm chủ quá trình khám phá,
chiếm lĩnh tri thức. Hoạt động với tinh thần sảng khoái, hứng thú chắc chắn
kết quả sẽ đạt nhƣ mong muốn”.
Cũng trong kỷ yếu Hội thảo năm 2012 các tác giả TS Trần Quốc Tuấn và
Thạc sỹ Nguyễn Văn Phúc nêu vấn đề “Định hướng nhiệm vụ nhận thức trong
dạy học lịch sử ở trường THPT nhằm kích thích hứng thú học tập cho học sinh,
tác giả cho rằng, trong học tập, hứng thú giúp cho ngƣời học chiếm lĩnh tri thức
nhanh hơn, sâu sắc hơn, làm khơi dậy trong lòng ngƣời học mong muốn và khao
khát nhận thức. Từ đó, ngƣời học trở nên tích cực, độc lập và đầy sáng tạo trong
hoạt động học tập của mình. Trong đổi mới phƣơng pháp dạy học Lịch sử hiện
nay, hứng thú học tập là “chìa khóa vàng” cần thiết để học sinh vƣợt khỏi tính áp
đặt của cách học truyền thống, hƣớng đến cách học tích cực.

21. 14
Luận án “Tạo biểu tượng về hoạt động cách mạng của Hồ Chí Minh qua
dạy học lịch sử Việt Nam lớp 12 THPT” (1919 - 1969) Nghiên cứu sinh Đặng
Văn Hồ đi sâu nghiên cứu việc tạo biểu tƣợng về hoạt động cách mạng của chủ
tịch Hồ Chí Minh và đề ra các biện pháp sƣ phạm để tạo biểu tƣợng về Hồ Chí
Minh, góp phần nâng cao hiệu quả bài học một cách toàn diện.
Luận án “Đổi mới hoạt động ngoại khóa trong dạy học lịch sử ở trường
trung học phổ thông (vận dụng qua dạy học ở tỉnh Nghệ An)” của Phạm Tiến
Đông, bảo vệ tại Đại học sƣ phạm Hà Nội năm 2019 đã trình bày những vấn đề
cơ bản về HĐNK lịch sử ở trƣờng trung học phổ thông, đề xuất một số đổi mới
trong hình thức tổ chức HĐNK ở trƣờng trung học phổ thông.
Một số luận án, luận văn sau đại học và các khóa luận tốt nghiệp của
các nghiên cứu sinh và sinh viên khoa lịch sử đã lấy công tác ngoại khóa làm
đề tài nghiên cứu. Trong các đề tài này các tác giả đều nghiên cứu lý luận
ngoại khóa, trên cơ sở đó đề xuất một số hình thức hoạt động ngoại khóa
mang lại kết quả tƣơng đối khả quan.
Nhìn chung, trong các công trình nghiên cứu các tác giả mới đề cập đến
một số hình thức nhất định và chỉ đƣợc thực hiện ở địa phƣơng mà tác giả
nghiên cứu. Về cơ bản các hình thức ngoại khóa còn tiến hành một cách
chung chung, chƣa đƣa ra những biện pháp, chủ đề cụ thể để tiến hành hoạt
động ngoại khóa. Do vậy, chƣa trang bị cho giáo viên những biện pháp cụ thể
để tổ chức tốt hoạt động ngoại khóa. Tuy nhiên những tài liệu này là nguồn
tham khảo quan trọng giúp thực hiện luận văn này.
3. Đối tƣợng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu
3.1 Đối tượng nghiên cứu
Đối tƣợng nghiên cứu của của đề tài là hoạt động ngoại khóa trong dạy
học lịch sử ở trƣờng trung học phổ thông Thanh Hà tỉnh Hải Dƣơng.
3.2 Phạm vi nghiên cứu:
- Về lí luận dạy học Lịch sử: Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu các hình thức
tổ chức hoạt động ngoại khóa trong quá trình dạy học lịch sử ở trƣờng THPT.
- Phạm vi điều tra, thực nghiệm: Tổ chức thực nghiệm tại trƣờng THPT

22. 15
Thanh Hà – Hải Dƣơng.
- Chƣơng trình lịch sử Việt Nam lớp 12 ở trƣờng THPT đặc biệt là dịp
kỉ niệm 90 năm ngày thành lập Đảng cộng sản Việt Nam (1930-2020).
4. Mục đích nghiên cứu và nhiệm vụ nghiên cứu
4.1 Mục đích nghiên cứu
- Khẳng định vai trò, ý nghĩa của tổ chức hoạt động ngoại khóa trong việc
phát huy năng lực trong học tập lịch sử của học sinh ở trƣờng THPT.
- Đi sâu giới thiệu nội dung và biện pháp hƣớng dẫn vấn đề tổ chức ngoại
khóa lịch sử và tiến hành thực nghiệm tổ chức một hoạt động ngoại khóa nhân kỉ
niệm 90 năm ngày thành lập Đảng cộng sản Việt Nam nhằm tạo hứng thú học tập
lịch sử ở trƣờng THPT góp phần nâng cao chất lƣơng dạy và học bộ môn hiện nay.
4.2 Nhiệm vụ nghiên cứu:
Đề đạt đƣợc mục đích trên của đề tài chúng tác giả cần giải quyết những
nhiệm vụ sau:
- Tìm hiểu đƣợc cơ sở lí luận về tổ chức hoạt động ngoại khóa, khái niệm,
nội dung, yêu cầu, ý nghĩa, mục tiêu và các hình thức tổ chức ngoại khóa.
- Khai thác nội dung trong SGK lịch sử Việt Nam lớp 12 sự thành lập
Đảng cộng sản Việt Nam.
- Khảo sát thực trạng việc tổ chức hoạt động ngoại khóa trong học tập lịch
sử của học sinh ở trƣờng THPT hiện nay.
- Đề xuất các hình thức, biện pháp tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy
học lịch sử Việt Nam lớp 12 THPT về sự thành lập Đảng cộng sản Việt Nam.
- Thực nghiệm sƣ phạm qua tổ chức hoạt động ngoại khóa về sự thành lập
Đảng cộng sản Việt Nam.
5. Cơ sở phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu
5.1. Cơ sở phương pháp luận
Cơ sở phƣơng pháp luận chung của luận văn là vận dụng phƣơng pháp
luận duy vật biện chứng của chủ nghĩa Mác - Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh,
đƣờng lối quan điểm chỉ đạo của Đảng và Nhà nƣớc về công tác giáo dục, đổi

23. 16
mới PPDH nhằm phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo, phát triển các
năng lực chung và chuyên biệt của HS.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
- Các phƣơng pháp nghiên cứu lí luận:
Tác giả sẽ sử dụng các thao tác của tƣ duy nhƣ: phân tích, tổng hợp,
đánh giá các thông tin để phục vụ cho việc nghiên cứu cơ sở lý luận của đề tài.
- Các phƣơng pháp nghiên cứu thực tiễn:
- Điều tra thực tiễn về việc tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học
lịch sử ở trƣờng THPT qua phiếu điều tra, lấy ý kiến giáo viên, học sinh; quan
sát, đề xuất các hình thức, phƣơng pháp tổ chức hoạt động ngoại khóa, đặc
biệt là ngoại khóa về sự thành lập Đảng cộng sản Việt Nam.
- Thực nghiệm sƣ phạm để đánh giá tính đúng đắn và khả thi của đề tài.
6. Giả thuyết khoa học
Nếu thực hiện tốt hoạt động ngoại khóa kỉ niệm 90 năm ngày thành lập
Đảng cộng sản Việt Nam trong dạy học lịch sử phù hợp với điều kiện thực tế
của nhà trƣờng thì sẽ góp phần đổi mới phƣơng pháp dạy học, nâng cao chất
lƣợng dạy học lịch sử ở trƣờng THPT hiện nay.
7. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
7.1. Ý nghĩa khoa học
Làm phong phú thêm lí luận bộ môn Phƣơng pháp dạy học lịch sử ở
trƣờng phổ thông về tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học lịch sử, góp
phần nâng cao tính chủ động, hứng thú học tập của HS, tạo điều kiện thuận
lợi cho GV nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ.
7.2. Ý nghĩa thực tiễn
- Giúp bản thân tác giả nắm vững lí luận đổi mới PPDH, đặc biệt là
việc tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học lịch sử ở trƣờng THPT. Kết
quả nghiên cứu của đề tài là tài liệu tham khảo bổ ích giúp giáo viên vận dụng
vào quá trình dạy học lịch sử ở trƣờng THPT.

24. 17
- Việc thực hiện đề tài cũng là một hình thức trao đổi kiến thức chuyên
môn, rèn luyện nghiệm vụ sƣ phạm với các đồng nghiệp để nâng cao chất
lƣợng dạy học tại địa phƣơng.
8. Đóng góp mới của đề tài
- Khẳng định vai trò, ý nghĩa của việc tổ chức hoạt động ngoại khóa cho HS
qua đó góp phần nâng cao chất lƣợng dạy học Lịch sử ở trƣờng THPT.
- Cung cấp thêm một số kết quả số liệu điều tra, khảo sát về thực trạng tổ
chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học lịch sử ở trƣờng THPT nói chung
và về kỉ niệm 90 năm ngay thành lập Đảng cộng sản Việt Nam nói riêng.
- Đề xuất một số phƣơng pháp có tính khả thi để giúp GV lựa chọn đƣợc
PPDH phù hợp để phát triển năng lực cho HS trong dạy học Lịch sử Việt
Nam lớp 12 ở trƣờng THPT.
9. Cấu trúc của luận văn
Luận văn đƣợc cấu trúc gồm 2 chƣơng:
Chƣơng 1. Vấn đề tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học lịch sử ở
trƣờng THPT: Lý luận và thực tiễn.
Chƣơng 2. Hình thức và biện pháp tổ chức hoạt động ngoại khóa môn
lịch sử nhân kỉ niệm 90 năm ngày thành lập Đảng cộng sản Việt Nam ở trƣờng
THPT Thanh Hà. Thực nghiệm sƣ phạm.

25. 18
CHƢƠNG 1
VẤN ĐỀ TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓATRONG DẠY HỌC
LỊCH SỬ Ở TRƢỜNG THPT: LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
1.1. Cơ sở lý luận
1.1.1 Quan niệm về hoạt động ngoại khóa trong dạy học lịch sử ở trường
phổ thông.
Theo từ điển tiếng Việt: “Ngoại khóa là môn học hoặc hoạt động giáo
dục ngoài giờ, ngoài chương trình chính thức và dùng để phân biệt với hình
thức dạy học nội khóa.” [40,tr.53]. Nhƣ vậy, có thể hiểu, giờ học ngoại khóa
hoàn toàn do giáo viên chủ động lên kế hoạch và lựa chọn thời gian, địa điểm
để tiến hành.
Hoạt động ngoại khóa là những hoạt động đƣợc tổ chức ngoài giờ của
các môn học ở trên lớp. Hoạt động ngoại khóa gắn liền với yêu cầu, nội dung
của các môn học đồng thời bổ sung, hỗ trợ cho giáo dục chính khóa. Hoạt
động ngoại khóa là sự tiếp nối giữa hoạt động dạy – học trên lớp. Hoạt động
ngoại khóa là cách thức gắn lý thuyết với thực tiễn,... nhằm hình thành và
phát triển nhân cách đạo đức, năng lực cho các em.
Về khái niệm tổ chức, trong từ điển tiếng Việt thông dụng (2001) của
Nguyễn Nhƣ Ý (chủ biên) tổ chức là tiến hành một công việc theo cách thức,
trình tự nào; là tự sắp xếp, bố trí thành các bộ phận để cùng thực hiện một
nhiệm vụ hoặc cùng một chức năng chung [51, tr.797]. Theo đó, tổ chức là
một trong những hoạt động cơ bản của con ngƣời nói chung, hoạt động dạy
học nói riêng. Theo từ điển tiếng Việt (2002) của Hoàng Phê (chủ biên) thì tổ
chức là những gì cần thiết để tiến hành một hoạt động nào đó nhằm có hiệu
quả tốt nhất [47, tr.1007]. Nhƣ vậy, tổ chức hiểu theo nghĩa chung nhất chính
là sự tập hợp, sắp xếp một nhóm ngƣời cùng thực hiện một nhiệm vụ chung
để đạt đƣợc mục đích đề ra.
Về khái niệm hoạt động, trong Từ điển Tiếng Việt (2002) do Hoàng

26. 19
Phê (chủ biên) hoạt động là “tiến hành những việc làm có quan hệ với nhau
chặt chẽ nhằm một mục đích nhất định trong đời sống xã hội” [47, tr.452]. Tổ
chức hoạt động là quá trình hình thành những cấu trúc quan hệ giữa các thành
viên, giữa các bộ phận trong một tổ chức, thực hiện phân công lao động khoa
học, phối hợp, điều phối các nguồn lực, vật lực một cách thích hợp để thực
hiện thành công các kế hoạch nhằm đạt đƣợc mục tiêu tổng thể của tổ chức.
Khái niệm ngoại khóa, theo Từ điển Tiếng Việt (2002) của Hoàng Phê
(chủ biên) ngoại khóa là “môn học hoặc hoạt động giáo dục ngoài giờ, ngoài
chƣơng trình chính thức”[40, tr.683].
Tổ chức hoạt động ngoại khóa trong từ điển Văn hóa giáo dục Việt
Nam của Vũ Ngọc Khánh, Phạm Minh Thảo, Phạm Thị Thu Hà (2003) định
nghĩa là “Dạng hoạt động của học sinh ngoài giờ lên lớp chính thức, ngoài
phạm vi quy định của chƣơng trình bộ môn. Hoạt động này đƣợc gắn với
những yêu cầu, nội dung của các môn học để có tác dụng bổ sung, hỗ trợ cho
giáo dục chính khóa”.
Từ khái niệm trên có thể hiểu tổ chức hoạt động ngoại khóa là một hình
thức hoạt động nằm ngoài chƣơng trình học chính khóa kết hợp dạy học với
vui chơi nhằm gắn việc giảng dạy, học tập trong nhà trƣờng với thực tế xã
hội. Đây là một trong những mảng giáo dục quan trọng ở nhà trƣờng phổ
thông trong việc giáo dƣỡng, giáo dục và phát triển toàn diện học sinh.
1.1.2 Đặc điểm của hoạt động ngoại khóa trong dạy học lịch sử.
Nhiệm vụ của hoạt động ngoại khóa mang tính chất tổng hợp, làm sâu
sắc và phong phú kiến thức của học sinh và các mặt khác nhau của cuộc sống
xã hội, góp phần gây hứng thú trong học tập lịch sử.
Điều quan trọng là hoạt động ngoại khóa giáo dục cho học sinh ý thức
trách nhiệm, ý thức lao động và tinh thần tập thể. Nhiều nhà nghiên cứu giáo
dục lịch sử cho rằng, hoạt động ngoại khóa có hai đặc điểm nổi bật: Tính chất
tự nguyện và sự phát triển nhận thức tích cực độc lập, năng khiếu của học

27. 20
sinh trong lĩnh vực lịch sử. Điều này góp phần định hƣớng nghề nghiệp cho
các em sau này.
Việc thực hiện chủ đề và nội dung hoạt động ngoại khóa rất linh hoạt,
đa dạng (tuy phải theo hƣớng chỉ đạo của chƣơng trình và nhiệm vụ của năm
học) nhằm gây hứng thú, phát huy tính tích cực của học sinh trong việc tiếp
nhận, làm phong phú, sâu sắc tri thức lịch sử thu nhận trên lớp (bị hạn chế về
giới hạn của chƣơng trình và thời gian học tập).
Trong hoạt động ngoại khóa, những cá tính, phẩm chất ý thức, khuynh
hƣớng của học sinh bộc lộ rõ rệt. Ví dụ học sinh lớp dƣới thích các trò chơi
lịch sử, hát, diễn kịch lịch sử, học sinh trung học lại say mê với việc tìm tòi,
nghiên cứu lịch sử, hoàn thành những công tác công ích. Đặc biệt hoạt động
ngoại khóa đã gắn việc học tập lịch sử của học sinh với đời sống, tạo cho các
em ý thức trách nhiệm trong hoạt động phục vụ, xã hội, nhƣ sƣu tầm di tích
lịch sử,... Những công việc này giúp học sinh tiếp xúc với nhiều tài liệu hiện
vật lịch sử, trang bị thêm các kiến thức về đời sống lao động và đấu tranh
cách mạng, về sinh hoạt tinh thần. Đây là điều kiện thuận lợi để giáo dục học
sinh thế giới quan khoa học và đạo đức, tƣ tƣởng chính trị.
Về mục tiêu phát triển trong dạy học, hoạt động ngoại khóa có tác dụng
lớn. Các bài nội khóa là hình thức bắt buộc của việc học tập, tuân thủ nghiêm
ngặt chƣơng trình đã quy định về thời gian, nội dung... còn hoạt động hoạt
ngoại khóa có tính tự nguyện. Học sinh có thể tự chọn và tham gia một cách
hứng thú hợp với sở thích của mình. Chính tính chất tự nguyện này đã phát
huy năng lực nhận thức độc lập, làm nảy sinh và phát triển hứng thú của học
sinh. Do đó kết quả học tập các bộ môn khác có liên quan (Ngữ văn, địa lý,
giáo dục công dân...) cũng tốt hơn.
Hoạt động ngoại khóa còn giúp học sinh đem những kiến thức đã học,
những kĩ năng đã đƣợc rèn luyện trong giờ nội khóa vận dụng vào công tác
thực tế, nhƣ sƣu tầm, biên soạn lịch sử địa phƣơng, ... góp phần rèn luyện
năng lực hành động.

28. 21
Cùng các môn học, các hoạt động giáo dục khác, hoạt động ngoại khóa
môn lịch sử phát huy tác dụng trung tâm văn hóa, trung tâm khoa học – kĩ
thuật của nhà trƣờng đối với địa phƣơng, tạo cơ sở để gắn liền nhà trƣờng với
đời sống xã hội.
Do hoạt động ngoại khóa mang tính chất tự nguyện, nên nội dung và
hình thức tiến hành cần lại cần phải linh hoạt theo hai hƣớng chính:
Thứ nhất, làm phong phú, sâu sắc kiến thức lịch sử mà học sinh đã thu
nhận trong các giờ nội khóa, nhất là những vấn đề cơ bản của khóa trình lịch
sử. Những sự kiện tiêu biểu, trở thành những kiến thức cơ bản của khóa trình.
Cuộc đời, sự nghiệp các nhân vật lịch sử phản ánh sự phát triển của xã hội.
Những thành tựu lớn về văn hóa, khoa học, văn học, nghệ thuật, về lao động
sản xuất...
Thứ hai, những vấn đề về lịch sử địa phƣơng, trong trƣờng hợp tiến hành
bài học tại thực địa thì việc giảng dạy các bài nội khóa kết hợp với các hoạt
động ngoại khóa. Song cũng có thể tổ chức các hoạt động ngoại khóa dựa vào
tài liệu lịch sử địa phƣơng để làm phong phú bài lịch sử dân tộc, gợi dậy lòng
tự hào yêu quý quê hƣơng. Ví dụ, tổ chức cuộc gặp gỡ với các chiến sĩ cách
mạng ngƣời địa phƣơng đã tham gia cuộc kháng chiến chống Pháp và chống
Mĩ cứu nƣớc.
Tuy nhiên hai nội dung trên không chỉ có tác dụng thiết thực trong việc
củng cố, bổ sung kiến thức, giáo dục tƣ tƣởng chính trị, phẩm chất đạo đức,
mà còn hình thành ở học sinh ý thức công dân, góp phần giáo dục thẩm mĩ,
thế giới quan khoa học.
1.1.3 Đặc điểm của kiến thức, các loại kiến thức lịch sử.
Khác với tri thức của nhiều bộ môn khoa học khác, tri thức lịch sử có
những đặc trƣng nổi bật sau:
Thứ nhất, lịch sử mang tính quá khứ. Lịch sử là quá trình phát triển hợp
quy luật của xã hội loài ngƣời từ lúc con ngƣời và xã hội hình thành đến nay.

29. 22
Tất cả những sự kiện hiện tƣợng lịch sử đƣợc chúng ta nhắc đến đều là những
câu chuyện đã xảy ra. Bởi vậy mà ngƣời ta không thể trực tiếp quan sát đƣợc
những điều đã xảy ra trong quá khứ mà chỉ nhận thức một cách gián tiếp
thông qua các tài liệu lƣu lại. Vì vậy dạy học lịch sử có những khó khăn nhất
định. Học sinh không thể trực tiếp quan sát sự kiện lịch sử, mà chỉ có thể tri
giác các loại tài liệu, thông qua các đồ dùng trực quan để hiểu biết về các sự
kiện lịch sử. Vì vậy trong học tập lịch sử học sinh đƣợc rèn luyện khả năng
tƣởng tƣợng, tái tạo lịch sử.
Thứ hai, lịch sử mang tính không lặp lại. Sự kiện lịch sử nhìn chung
mang tính không lặp lại về thời gian và không gian. Mỗi sự kiện, hiện tƣợng
lịch sử chỉ xảy ra trong thời gian và không gian nhất định. Chính điều này
buộc các giáo viên dạy học lịch sử, khi trình bày các sự kiện lịch sử, hiện
tƣợng lịch sử buộc phải xem xét cụ thể không gian và thời gian sự kiện, hiện
tƣợng để học sinh không bị nhầm lẫn các sự kiện.
Thứ ba, lịch sử có tính cụ thể. Lịch sử là khoa học nghiên cứu tiến trình
lịch sử cụ thể của các dân tộc khác nhau và quy luật của nó. Lịch sử mỗi
nƣớc, mỗi dân tộc đều có diện mạo riêng do những điều kiện địa lý – tự nhiên
và điều kiện kinh tế xã hội riêng quy định. Hơn nữa các nƣớc khác nhau, sống
trên những cƣơng vực khác nhau, tuy bị tác động của quy luật chung, trải qua
quá trình phát triển, trình độ sản xuất không ngừng đƣợc nâng cao, đời sống
văn hóa, tinh thần của con ngƣời ngày càng phong phú, đa dạng nhƣng tiến
trình phát triển của mỗi quốc gia, dân tộc cũng có điểm khác nhau. Vậy nên
đặc điểm này đòi hỏi việc trình bày các sự kiện hiện tƣợng lịch sử càng cụ thể
bao nhiêu càng sinh động và hấp dẫn bấy nhiêu.
Thứ tư, lịch sử mang tính hệ thống. Sử học không chỉ có các sự kiện,
hiện tƣợng về kinh tế, xã hội mà còn cả nội dung của kiến trúc thƣợng tầng
tình hình sản xuất và quan hệ sản xuất... Những nội dung tri thức lịch sử đó
lại có mối liên hệ chằng chịt, phức tạp, đòi ngƣời giáo viên phải luôn chú ý

30. 23
đến mối quan hệ ngang dọc, trƣớc sau của các vấn đề lịch sử cũng nhƣ mối
quan hệ nội tại của chúng.
Thứ năm, tính thống nhất giữa sử và luận. Các sự kiện lịch sử chỉ đƣợc diễn
ra một lần duy nhất, không lặp lại thế nhƣng những ghi chép về nó lại có rất nhiều.
Những quan điểm lịch sử trƣớc khi có Chủ nghĩa Mác về cơ bản xuất phát từ lập
trƣờng bảo vệ lợi ích giai cấp bóc lột. Khi có chủ nghĩa Mác ra đời, sử học mới
bắt đầu trở thành một khoa học thật sự, chân chính. Vì vậy, nghiên cứu và dạy học
lịch sử cần dựa vào những nguyên lý của chủ nghĩa Mác, có nhƣ vậy những nhận
định, kết luận rút ra mới đảm bảo tính khoa học, vận dụng có hiệu quả vào cuộc
sống, tính giai cấp của giai cấp tƣ sản và tính khoa học của lịch sử hoàn toàn đồng
nhất, giữa sử và luận có tính thống nhất cao độ.
1.1.4 Các hình thức tổ chức hoạt động ngoại khóa môn lịch sử.
a. Đọc sách
Là hình thức phổ biến có hiệu quả nhằm cung cấp thêm kiến thức cho
học sinh trong giờ học nội khóa, song chủ yếu vẫn là hoạt động ngoại khóa.
Đọc sách cũng rèn luyện cho học sinh kĩ năng, thói quen hứng thú và phƣơng
pháp làm việc với sách. Đọc sách là hình thức đơn giản, dễ làm nhƣng có hiệu
quả cao về nhiều mặt. Tuy nhiên, khi triển khai đọc sách lƣu ý tránh xu hƣớng
học sinh thích đọc tiểu thuyết lịch sử hơn tài liệu lịch sử, hoặc học sinh hay bị
thu hút vào những chi tiết li kì mà không chú ý đến những kiến thức khoa
học. Trƣớc tiên giáo viên giúp đỡ học sinh lập danh mục sách cần đọc cho
mỗi khóa trình, trong năm học. Trong danh mục, nên có phần “tối đa” và
phần “tối thiểu”, tức là những loại sách cần thiết phải đọc và loại sách đọc
thêm nếu có thời gian.
Tiếp đó để khơi dậy tính tích cực, hứng thú, sự hiếu kì và lòng ham
hiểu biết cái mới của học sinh, giáo viên tóm tắt sơ lƣợc nội dung một số cuốn
sách. Trong cách giới thiệu, đặc biệt có hiệu quả là dẫn ra một vài chi tiết,
những đoạn nhỏ hấp dẫn để kích thích học sinh tiếp tục tìm tòi.

31. 24
Có hai hình thức đọc sách đƣa lại hiệu quả tốt: Cá nhân tự đọc, đọc
chung ở lớp, ở tổ. Cá nhân tự đọc là hình thức phổ biến, thuận lợi, quan trọng
nhất trong hình thức đọc sách ngoại khóa. Giáo viên cần hƣớng dẫn học sinh
cách tự đọc (Ghi chép, nêu vấn đề và tự giải quyết vấn đề). Đọc chung ở lớp
những quyển sách hiếm, những đoạn hay để gây hứng thú và bổ sung, củng
cố kiến thức. Thƣờng trên lớp chỉ giới thiệu nội dung sách, thảo luận và tranh
luận những vấn đề có liên quan.
Giáo viên có thể tổ chức, gặp gỡ tác giả sách, những nhà nghiên cứu để
học trình bày về cảm nghĩ quá trình biên soạn của mình, giới thiệu những vấn
đề hay, lí thú trong nội dung cuốn sách. Trong buổi gặp gỡ, học sinh có thể
phát biểu ý kiến nêu thắc mắc, trao đổi. Đây là hình thức có tác dụng giáo dục
và gây hứng thú đọc sách cho học sinh, song khó tổ chức. Hình thức phổ biến
nhất là học sinh tự tổ chức các buổi sinh hoạt với sự giúp đỡ, chỉ đạo của giáo
viên. Ở đây các em trình bày những hiểu biết của mình về tác giả, về sách,
phát biểu cảm nghĩ, kể lại nội dung tóm tắt hoặc trích đọc, dẫn ra những đoạn
hay, những ý đẹp trong sách...
Đọc sách không phải để giải trí mà cần biết ghi chép lại: Tên sách, tác
giả, thời gian đọc; Nội dung chủ yếu của sách theo từng phần, từng chƣơng,
ghi chép những câu nói thú vị; Những vấn đề rút ra sau khi đọc sách nhƣ bài
học, điều thích thú nhất, những thắc mắc cần giải quyết, ý định sử dụng
những kiến thức đã đƣợc thu nhận sau khi đọc... Cách ghi chép nhƣ vậy là
bƣớc chuẩn bị cho việc kể chuyện, nói chuyện hay trao đổi, thảo luận về sách.
Điều quan trọng là phải xây dựng cho học sinh nề nếp thói quen tránh tùy tiện
đọc sách ở nhà mà phải có chủ đích, có hiệu quả.
b. Kể chuyện
Kể chuyện là hình thức ngoại khóa hấp dẫn, dễ làm và có tác dụng giáo
dục cao. Có nhiều cách nhƣ kể lại nội dung một cuốn sách hay đã đọc, một
câu chuyện đƣợc tìm hiểu qua tài liệu, hay của chính ngƣời tham gia, chứng

32. 25
kiến sự kiện thuật lại. Nội dung câu chuyện phải liên quan đến các sự kiện cơ
bản trong bài học, chính xác, chân thực tránh những tình tiết li kì không có
giá trị khoa học, không phù hợp với yêu cầu học tập.
Kể chuyện khác với thông báo. Thông báo chỉ cung cấp cho ngƣời
nghe một thông tin nhất định, ngắn gọn khô khan, còn kể chuyện bao giờ
cũng có chủ đề và tình tiết. Nội dung kể chuyện không chỉ có khối lƣợng sự
kiện, tri thức đƣợc cung cấp, mà còn bao gồm cả việc phân tích, nêu lên bản
chất của sự vật, hiện tƣợng. Thông thƣờng một câu chuyện kể thƣờng có
những yếu tố nhƣ: Giới thiệu vấn đề, tình huống đƣợc đặt ra, diễn biến sự
kiện, sự phát triển của tình tiết đến cao độ, câu chuyện kết thúc. Một câu
chuyện đƣợc bố cục nhƣ vậy mang kịch tính cao, dẫn dắt ngƣời nghe qua các
sự kiện, làm cho họ ngày càng hứng thú. Sự húng thú của ngƣời nghe không
phải chỉ vì đƣợc cung cấp các sự kiện chi tiết hay, hấp dẫn mà còn vì nội dung
giáo dục của câu chuyện.
Hình thức kể chuyện lịch sử đem lại tác dụng lớn nhất là khi kể chuyện
của các chiến sĩ cách mạng lão thành, tiêu biểu, những anh hùng hay những
ngƣời thân của các anh hùng, chiến sĩ. Gặp gỡ, tiếp xúc với những nhân
chứng lịch sử, những ngƣời đã từng chứng kiến, tham dự các sự kiện có tác
dụng giáo dục rất lớn đối với học sinh. Bằng phƣơng pháp nêu gƣơng những
ngƣời thực, việc thực chúng ta sẽ để lại trong trái tim học sinh ấn tƣợng sâu
sắc, gợi dậy cảm xúc lịch sử. Việc này có thể tổ chức khi điều kiện thuận lợi,
song tốt nhất là vào dịp các ngày lễ, kỉ niệm lịch sử.
c. Nói chuyện lịch sử
Nói chuyện lịch sử có nội dung cao hơn kể chuyện lịch sử. Kể chuyện
chủ yếu là từ cụ thể nâng cao lên trình độ tƣ duy khái quát, ngƣợc lại nói
chuyện lịch sử chủ yếu là tƣ duy khái quát, đƣợc minh họa, dẫn chứng bằng
các sự kiện cụ thể theo một chủ đề nào đấy.

33. 26
Nói chuyện lịch sử phải có chủ đề rõ ràng, chủ đề phải phù hợp với nội
dung chƣơng trình nội khóa, với nhiệm vụ chính trị trƣớc mắt. Vì vậy nói
chuyện lịch sử không thể tổ chức thƣờng xuyên và ở bất cứ nơi nào nhƣ kể
chuyện lịch sử. Nó thƣờng đƣợc tổ chức nhân ngày kỉ niệm lịch sử một sự
kiện quan trọng, một danh nhân, lãnh tụ cách mạng..., những đợt sinh hoạt
chính trị bồi dƣỡng về văn hóa, nghiên cứu lịch sử địa phƣơng. Ngƣời nói
chuyện phải là ngƣời am hiểu sâu sắc những vấn đề trình bày. Do đó ngƣời
nói chuyện thƣờng là giáo viên, cán bộ nghiên cứu, cán bộ giảng dạy ở các
trƣờng đại học, cán bộ làm công tác tuyên huấn.
Nói chuyện lịch sử thƣờng đƣợc tổ chức vào các dịp kỉ niệm các ngày
lễ lớn của dân tộc nhƣ: kỉ niệm ngày thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam (3 -
2), ngày Quốc tế phụ nữ (8 - 3), ngày thành lập Đoàn Thanh niên Cộng sản
Hồ Chí Minh (26 - 3), ngày giải phóng miền Nam (30 - 4), ngày Cách mạng
tháng Tám và Quốc khánh (2 - 9), ngày thành lập Quân đội Nhân dân Việt
Nam,... và tổ chức vào thứ hai trong tiết chào cờ trƣớc HS toàn trƣờng.
Đề buổi nói chuyện lịch sử đạt đƣợc hiệu quả cao, chúng tác giả xin
đƣa ra một số lƣu ý nhƣ sau:
Thứ nhất, phải xác định rõ mục tiêu và lên kế hoạch cụ thể (dự kiến tổ
chức vào thời gian nào, mời ai nói chuyện lịch sử, có thể kết hợp với HĐNK
hoặc phong trào nào, thành phần tham dự,...).
Thứ hai, lên kịch bản cho buổi nói chuyện lịch sử (chƣơng trình đƣợc
thực hiện nhƣ thế nào cho trang nghiêm mà hiệu quả, các tiết mục xen kẽ nhƣ
văn nghệ, phát động cuộc thi chào mừng,....).
Thứ ba, cần có sự sắp xếp trƣớc với ngƣời nói chuyện chủ đề sự thành
lập Đảng cộng sản Việt Nam trƣớc khi tổ chức ít nhất nửa tháng, để họ có sự
chủ động, chuẩn bị nội dung (dù khách mời là giáo viên bộ môn, hoặc nhà
nghiên cứu, nhân chứng đã từng tham gia chiến trƣờng). Nội dung nói chuyện

34. 27
lịch sử phải căn cứ vào đối tƣợng HS, tránh rƣờm rà, thiếu trọng tâm và xa rời
mục tiêu giáo dục trong dịp kỉ niệm.
Thứ tư, tham khảo các hình thức, biện pháp tổ chức HĐNK theo chủ đề
để tăng tính hiệu quả của buổi nói chuyện dƣới cờ.
d. Trao đổi, thảo luận
Trao đổi, thảo luận là hình thức ngoại khóa nhằm giúp học sinh bày tỏ
ý kiến của mình để củng cố kiến thức khoa học, lòng tin sau khi đọc một
quyển sách, nghe kể chuyện, nói chuyện lịch sử, hoặc suy nghĩ về một vấn đề
nào đấy. Có nhiều cách tiến hành trao đổi thảo luận. Trƣớc hết có thể trao đổi
thảo luận trong phạm vi lớp. Đối với học sinh trung học phổ thông, khi tổ
chức trao đổi thảo luận vừa để ghi nhớ nội dung một vấn đề vừa là khơi dậy
những suy nghĩ độc lập của các em. Chủ đề nêu ra phải là những vấn đề cơ
bản có tính chất tổng hợp, khái quát, những vấn đề mà nhiều ngƣời quan tâm,
có liên quan đến cuộc sống hiện tại.
Trong quá trình trao đổi, giáo viên cần động viên học sinh đề xuất và
giải quyết vấn đề theo suy nghĩ độc lập của mình, đồng thời cũng khiêm tốn
học tập và tôn trọng ý kiến của các bạn. Giáo viên theo dõi, kịp thời bổ sung
những thiếu sót, uốn nắn các lệch lạc. Khi kết thúc thảo luận có nhận xét,
đánh giá, rút kinh nghiệm. Có những hình thức trao đổi thảo luận với nội
dung phong phú hơn, nhƣ tổ chức các “hộp thƣ” trao đổi trên báo tƣờng.
e. Dạ hội lịch sử
Dạ hội lịch sử là hoạt động ngoại khóa có tính chất tổng hợp, thu hút tất
cả các học sinh trong lớp, trong trƣờng tham dự. Lực lƣợng tham gia dạ hội
lịch sử thƣờng có hai nhóm, dạ hội lịch sử có tác dụng củng cố, làm sâu sắc,
phong phú thêm nhiều tri thức khoa học và nghệ thuật, gợi ý những xúc cảm
làm cơ sở để giáo dục tình cảm bồi dƣỡng óc thẩm mĩ, gây hứng thú học tập
bộ môn. Việc sử dụng tƣ liệu lịch sử,... những bài nói chuyện lịch sử, những
tiết mục văn nghệ... không chỉ làm phong phú kiến thức, mà còn rèn luyện

35. 28
năng lực độc lập làm việc, bồi dƣỡng năng khiếu biểu diễn và cảm thụ nghệ
thuật cho học sinh.
Chủ đề dạ hội lịch sử rất phong phú. Chủ đề lịch sử địa phƣơng cũng là
một nội dung khá hấp dẫn trong dạ hội lịch sử; Các vấn đề về cuộc sống hiện
nay trên thế giới và trong nƣớc, nhƣ đấu tranh hòa bình thế giới, thành tựu
phát triển khoa học, kĩ thuật...
Tạo bức tranh lịch sử, gợi dậy không khí “lịch sử” là yêu cầu quan
trọng của dạ hội. Do đó, bên cạnh các tiết mục văn nghệ, cần phải tổ chức
triển lãm, trang trí nhằm gây hứng thú cho ngƣời dự, làm sao cho họ cảm thấy
mình đang sống, hay tham gia, chứng kiến các sự kiện xảy ra. Triển lãm gồm
tranh, ảnh, sách báo, ... đƣợc trƣng bày ở một góc hội trƣờng, trên đƣờng vào
hội trƣờng, hoặc hai bên sân khấu.
Ý nghĩa giáo dục của buổi dạ hội sẽ tăng lên nếu trong buổi dạ hội có
sự tham dự của những “nhân chứng” của sự kiện, anh hùng, chiến sĩ cách
mạng, những ngƣời thân trong gia đình nhân vật lịch sử. Tổ chức tốt các buổi
dạ hội không chỉ có tác dụng đối với học sinh trong trƣờng, mà còn có ảnh
hƣởng lớn đối với nhân dân địa phƣơng. Nó là một biện pháp có hiệu quả gắn
nhà trƣờng với xã hội.
g. Tham quan lịch sử
Tham quan lịch sử có một vị trí quan trọng trong dạy học lịch sử ở
trƣờng phổ thông. Những dấu vết của quá khứ, những vật trƣng bày trong bảo
tàng không chỉ cụ thể hóa kiến thức của học sinh mà còn để lại một ấn tƣợng
mạnh mẽ nâng cao hứng thú học tập và rèn luyện khả năng quan sát, phân tích
của các em. Có hai loại tham quan chủ yếu: Những cuộc tham quan phục vụ
trực tiếp nội dung bài học nội khóa, có thể là bài giảng trong bảo tàng, hoặc
trên thực địa; Những cuộc tham quan có tính chất một hoạt động ngoại khóa.
Sự phân chia này chỉ mang tính chất tƣơng đối vì hai loại tham quan này
thƣờng đƣợc tiến hành xen nhau. Bài dạy thực địa cũng có phần tham quan.

36. 29
Các cuộc tham quan ngoại khóa đều nhằm mục đích củng cố, bổ sung kiến
thức đã học. Tham quan lịch sử có thể tiến hành ở nhà bảo tàng, ở nơi xảy ra
sự kiện lịch sử, tại một di tích lịch sử, một cuộc hành quân lần theo dấu vết
ngƣời xƣa. Các hình thức này có ý nghĩa khác nhau. Hình thức này đƣợc tiến
hành trƣớc khi nghiên cứu một chƣơng, một phần của chƣơng trình lịch sử.
Việc tham quan cần kết hợp việc giảng dạy bài mới sẽ phải tuân thủ theo
nguyên tắc, phƣơng pháp của bài giảng tại thực địa hay bài giảng ở bảo tàng.
Khi tiến hành tham quan để tổng kết, củng cố nâng cao kiến thức đã học, cần
chú ý phát huy năng lực tƣ duy của các em học sinh. Công việc này đƣợc thực
hiện sau khi nghiên cứu một chƣơng hay một phần chƣơng trình.
Tổ chức tốt quá trình thăm quan cần khắc phục việc làm có tính chất
hình thức, chỉ xem lƣớt qua mà không chú ý quan sát, tìm hiểu những điều
cân thiết. Mỗi buổi thăm quan có kế hoạch, nội dung, chủ đề nhất định. Vì
vậy, sau khi xem khái quát về nhà bảo tàng hay nơi diễn ra sự kiện lịch sử,
cần tập trung vào một số vấn đề theo yêu cầu bài học. Sau khi kết thúc tham
quan nên tổ chức cho học sinh thảo luận những vấn đề có liên quan đến nội
dung bài học hoặc mục đích đã đề ra. Có thể kết hợp với nội dung của Đoàn
thanh niên trong việc tổ chức cắm trại, hành quân để giới thiệu, tìm hiểu một
số kiến thức lịch sử cần thiết. Ngoài tổ chức thăm quan lịch sử, nhân các buổi
tham quan nhà máy, nông trƣờng, công trƣờng..., giáo viên nên tổ chức cho
học sinh xem phòng truyền thống, nghe nói chuyện về đời sống, cuộc đấu
tranh của nhân dân ta trƣớc cách mạng và ngày nay.
1.1.5 Vai trò, ý nghĩa của hoạt động ngoại khóa.
Là một hình thức tổ chức dạy học lịch sử hỗ trợ cho các hoạt động nội
khóa để thực hiện mục tiêu dạy học bộ môn ở nhà trƣờng phổ thông, hoạt
động ngoại khóa củng cố, bổ sung và làm sâu sắc hơn kiến thức cho học
sinh, đồng thời góp phần tạo hứng thú học tập, phát triển tƣ duy và rèn luyện
kĩ năng thực hành...

37. 30
Cùng với các bộ môn xã hội khác hoạt động ngoại khóa lịch sử phát
huy tác dụng là trung tâm văn hóa của nhà trƣờng đối với địa phƣơng, tạo cơ
sở gắn liền giữa nhà trƣờng với đời sống xã hội. Đây chính là hình thức “xã
hội hóa sự nghiệp giáo dục” theo Luật giáo dục quy định “mọi tổ chức gia
đình và công dân đều có trách nhiệm chăm lo cho sự nghiệp giáo dục, xây
dựng phong trào học tập và môi trƣờng thực hiện mục tiêu giáo dục”[39,
tr.17]. Tổ chức hoạt động ngoại khóa có vai trò, ý nghĩa sâu sắc đối với giáo
viên và học sinh.
* Đối với giáo viên:
Thứ nhất, tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học lịch sử giúp giáo
viên từng bƣớc nâng cao trình độ, kiến thức chuyên môn của mình đặc biệt là
nguồn tri thức về chủ đề mà mình trực tiếp tham gia.
Hoạt động ngoại khóa với nhiều hình thức đa dạng, phong phú: đọc
sách, kể chuyện, nói chuyện lịch sử, thăm quan bảo tàng, di tích lịch sử, dạ
hội lịch sử... vừa là công cụ, đồng thời là phƣơng tiện chứa đựng, truyền tải
thông tin của giáo viên đến cho học sinh. Để tổ chức các hình thức ngoại khóa
trên đƣợc hiệu quả, giáo viên phải có sự tìm tòi, nghiên cứu nguồn kiến thức,
xác định mục đích, nội dung, phƣơng pháp của buổi ngoại khóa. Quá trình
chuẩn bị đó sẽ giúp cho chuyên môn của giáo viên thêm vững vàng và phong
phú hơn.
Thứ hai, tổ chức hoạt động ngoại khóa cũng giúp cho giáo viên bổ sung
nâng cao kĩ thuật tổ chức trong dạy học. Trong tổ chức hoạt động ngoại khóa,
các bƣớc tiến hành và việc xác định phƣơng pháp, thời gian là vấn đề cốt lõi
của buổi ngoại khóa. Buổi hoạt động ngoại khóa có thu hút đƣợc sự tham gia
đông đảo học sinh hay không, kết quả có thành công hay không phần lớn là
nhờ vào kĩ thuật tổ chức hoạt động ngoại khóa của giáo viên. Trên cơ sở tìm
hiểu lí luận về tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy học, rồi trực tiếp lập
kế hoạch chi tiết cho buổi ngoại khóa sẽ giúp giáo viên có kinh nghiệm và

38. 31
trình độ trong lĩnh vực tổ chức dạy học nói chung và tổ chức hoạt động ngoại
khóa nói riêng.
Thứ ba, tổ chức hoạt động ngoại khóa hiệu quả không chỉ góp phần
quan trọng vào đổi mới phƣơng pháp của thầy – trò, nâng cao chất lƣợng dạy
học, mà còn chống lại việc “dạy chay”, giúp học sinh yêu thích và hứng thú
với môn Lịch sử hơn theo nguyên lý “học đi đôi với hành”.
* Đối với học sinh:
Ngoại khóa lịch sử là một hình thức tổ chức dạy học có tác dụng trong
việc giáo dƣỡng, giáo dục và phát triển toàn diện học sinh: “làm phong phú
kiến thức, giáo dục tình cảm, đạo đức, phẩm chất của học sinh, giáo dục tinh
thần tập thể, ý thức cộng đồng trách nhiệm, yêu thích lao động, rèn tính kỉ
luật và tinh thần tƣơng thân, tƣơng ái” [26, tr.274].
Về bồi dưỡng kiến thức: Việc tổ chức hoạt động ngoại khóa góp phần
vào việc củng cố, bồi dƣỡng và làm sâu sắc tri thức cho học sinh. Song do
thời gian của một giờ học có hạn, do phân phối của chƣơng trình giáo viên
không thể giúp học sinh hiểu sâu sắc, toàn diện về các sự kiện. Hoạt động
ngoại khóa là một hình thức dạy học, giúp học sinh học tập hiệu quả hơn.
Tham gia các buổi hoạt động ngoại khóa học sinh đƣợc củng cố, bổ sung
thêm kiến thức về những nội dung, chủ đề học tập trên lớp, đồng thời nâng
cao nhận thức sâu sắc về lịch sử trong mối quan hệ của chúng, từ đó giúp học
sinh vận dụng những hiểu biết của mình vào thực tiễn cuộc sống.
Về phát triển kĩ năng: Tổ chức hoạt động ngoại khóa góp phần vào việc
phát triển ở học sinh nhiều kĩ năng thực hành, vận dụng kiến thức đã học vào
thực tiễn cuộc sống. Nếu bài học nội khóa đòi hỏi học sinh phải tuân thủ
những gì mà chƣơng trình đã quy định về thời gian, nội dung... thì hoạt động
ngoại khóa lại mang tính chất tự nguyện. Trong giờ hoạt động ngoại khóa
theo chủ đề đã lựa chọn các em đƣợc thỏa thích thể hiện suy nghĩ, sở trƣờng,
hứng thú của mình dƣới sự hƣớng dẫn của giáo viên. Chính từ sự tự nguyện
này sẽ phát huy đƣợc tối đa các năng lực đƣợc biểu hiện bằng những kĩ năng

39. 32
cụ thể của học sinh để giải quyết những vấn đề ngoại khóa mà các em tham
gia. Đặc biệt thông qua hoạt động ngoại khóa các kĩ năng tƣ duy nhận xét,
đánh giá, thực hành vận dụng đƣợc phát huy tối đa, những kĩ năng này sẽ
giúp phát triển năng lực nhận thức độc lập của các em. Dƣới sự hƣớng dẫn
của giáo viên thông qua việc tổ chức hoạt động ngoại khóa, học sinh đƣợc rèn
luyện tính kiên trì, nhẫn nại, trách nhiệm trong học tập và các kĩ năng nhƣ: tri
giác tài liệu, quan sát tƣ liệu hình ảnh, phát triển khả năng nhận thức và năng
khiếu cho học sinh nhƣ: đóng kịch, kể chuyện, vẽ, làm báo tƣờng, tranh cổ
động... Việc tham gia tùy theo năng lực, sở trƣờng sẽ giúp cho học sinh có
hứng thú tham gia học tập, đồng thời còn phát triển các năng lực hoạt động
nhận thức độc lập của các em.
Về giáo dục: Hoạt động ngoại khóa gắn việc học tập lịch sử của học
sinh với đời sống xã hội, tạo cho các em ý thức trách nhiệm đối với xã hội
hiện tại và sau này. Thông qua việc tham gia các hoạt động nhƣ sƣu tầm tƣ
liệu, tài liệu về các sự kiện... học sinh sẽ có điều kiện tiếp xúc với các nguồn
sử liệu khác nhau, đây cũng là quá trình giúp cho học sinh thế giới quan khoa
học và đạo đức, tƣ tƣởng chính trị, phẩm chất đạo đức... Ngoài ra, thông qua
việc tìm hiểu sâu sắc những con ngƣời và những việc làm của họ trong quá
khứ sẽ giúp học sinh có tính tự giác, tinh thần kỉ luật và đặc biệt là trách
nhiệm với bản thân, gia đình và đất nƣớc. Nhƣ vậy, có thể nói hoạt động
ngoại khóa có tác dụng rất lớn đối với học sinh
Vai trò, ý nghĩa của hoạt động ngoại khóa đặt ra cho giáo viên, học
sinh phải nhận thức đúng để tiến hành có hiệu quả, thu hút sự tham gia của
các em vào hoạt động này.
1.2. Cơ sở thực tiễn
1.2.1 Thực tiễn công tác ngoại khóa môn lịch sử ở trường phổ thông hiện nay.
Bộ môn lịch sử ở trƣờng THPT có vai trò quan trọng trong việc
cung cấp cho học sinh những kiến thức cơ bản, khách quan, có hệ thống
về lịch sử xã hội loài ngƣời (lịch sử dân tộc Việt Nam) từ khi xuất hiện

40. 33
đến nay, góp phần bồi dƣỡng lòng yêu nƣớc, yêu độc lập dân tộc gắn liền
với chủ nghĩa xã hội, tinh thần đoàn kết dân tộc với hội nhập quốc tế, ý
thức góp phần xây dựng và bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa, niềm tự hào,
niềm tin tƣởng vào sự lãnh đạo đúng đắn, sáng suốt của Đảng Cộng sản
Việt Nam và thắng lợi của công cuộc đổi mới đất nƣớc, rèn những kĩ năng
cần thiết, những thao tƣ duy cơ bản.
Những năm gần đây, bộ môn Lịch sử ở trƣờng phổ thông đã có nhiều
thay đổi tích cực về nội dung, phƣơng pháp dạy học. Phần lớn giáo viên hiện
nay ở các trƣờng đã nhận thức đƣợc việc cần phải đổi mới phƣơng pháp dạy
học Lịch sử theo hƣớng tích cực lấy học sinh làm trung tâm, phát huy tính
tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh trong quá trình học tập.
Tuy nhiên, thực trạng dạy và học lịch sử ở trƣờng phổ thông hiện
nay vẫn còn nhiều bất cập dẫn đến chất lƣợng dạy và học lịch sử chƣa
cao. Việc thay đổi từ quan niệm “ngƣời thầy làm trung tâm” sang “học trò
là trung tâm” chƣa đem lại kết quả cao. Đa số học sinh đều cảm thấy học
lịch sử khó nhớ và mau quên, các em thƣờng nhầm lẫn về thời gian xảy là
sự kiện, về địa danh, tên cuộc khởi nghĩa, nhân vật lịch sử. Và đặc biệt,
đa số học sinh không hiểu đƣợc bản chất của các sự kiện lịch sử, không
giải thích đƣợc ý nghĩa của các sự kiện lịch sử, vai trò công lao của nhân
vật lịch sử,... Bên cạnh đó, việc ôn tập, củng cố kiến thức cũng chƣa đƣợc
quan tâm chú ý của giáo viên, học sinh không đƣợc hƣớng dẫn phƣơng
pháp tự học, tự nghiên cứu tìm hiểu và ôn tập kiến thức. Kiến thức lịch sử
chƣa có tính liên hệ thực tiễn, kiến thức hàn lâm, nặng nề.
Từ thực trạng trên đã đặt ra một yêu cầu bức thiết cho môn Lịch sử nói
riêng và các môn học khác ở trƣờng phổ thông nói chung phải có những biện
pháp đổi mới nhằm phát huy những thế mạnh bộ môn và khắc phục những
hạn chế để chất lƣợng giáo dục đƣợc nâng cao.

41. 34
Để có thể hiểu đƣợc thực trạng của việc tổ chức hoạt động ngoại khóa
cho học sinh ở trƣờng THPT hiện nay, chúng tác giả đã tiến hành điều tra,
khảo sát thực tiễn thông qua phiếu khảo sát cho giáo viên và học sinh ở một
số trƣờng THPT.
*Mục đích:
Để thấy rõ việc cần thiết tổ chức các hoạt động ngoại khóa trong quá
trình dạy học bộ môn Lịch sử ở trƣờng phổ thông. Mục đích, vai trò và ý
nghĩa của việc tổ chức các hoạt động ngoại khóa trong chƣơng trình. Đồng
thời tìm hiểu những thuận lợi và khó khăn của giáo viên và học sinh trong quá
trình tổ chức các hoạt động ngoại khóa và từ đó đề xuất ý kiến nhằm nâng cao
hiệu quả của việc tổ chức các hoạt động ngoại khóa trong chƣơng trình Lịch
sử THPT. Làm cơ sở thực tiễn để đối chiếu lí luận, đƣa ra những hình thức tổ
chức học tập ngoại khóa trong chƣơng trình Lịch sử THPT.
*Đối tƣợng khảo sát:
Trong phạm vi nghiên cứu của đề tài, chúng tác giả đã tiến hành phát
phiếu khảo sát ý kiến cho 20 giáo viên dạy Lịch sử và 250 học sinh ở một số
trƣờng THPT trong tỉnh Hải Dƣơng.
STT Tỉnh Tên trƣờng
Số GV
đƣợc hỏi ý
kiến
Số HS
đƣợc hỏi
ý kiến
1 Hải Dƣơng THPT Tứ Kì, Kẻ sặt 5 65
2 Hải Dƣơng THPT Thanh Hà 4 65
3 Hải Dƣơng THPT Gia Lộc, Quang Trung. 6 60
4 Hải Dƣơng THPT Chí Linh, THPT Trần Phú 5 60
*Nội dung khảo sát:
Về phía giáo viên, chúng tác giả tập trung vào các vấn đề sau:
- Quan niệm, nhận thức của giáo viên về hình thức tổ chức hoạt động
học tập ngoại khóa trong chƣơng trình Lịch sử THPT.

42. 35
- Vai trò, ý nghĩa, mục đích của việc tổ chức hoạt động học tập ngoại
khóa trong chƣơng trình môn Lịch sử ở trƣờng THPT.
- Tìm hiểu các hình thức tổ chức dạy học lịch sử nói chung và hình thức tổ
chức hoạt động học tập ngoại khóa thƣờng hay sử dụng trong giờ dạy Lịch sử.
- Tìm hiểu những thuận lợi và khó khăn của giáo viên trong quá trình tổ
chức hoạt động học tập ngoại khóa trong dạy học Lịch sử, đồng thời có thể
đƣa ra ý kiến đề xuất nhằm thực hiện việc tổ chức hoạt động học tập ngoại
khóa đạt hiệu quả tốt nhất.
Về phía học sinh, chúng tác giả tập trung vào một số vấn đề sau:
- Thái độ, tinh thần học tập bộ môn Lịch sử của học sinh.
- Nhận thức của học sinh về vai trò, ý nghĩa của hoạt động học tập
ngoại khóa trong bộ môn Lịch sử.
- Tìm hiểu mức độ hứng thú của học sinh với việc tổ chức hoạt động
học tập ngoại khóa trong môn Lịch sử.
- Những thuận lợi và khó khăn của học sinh khi học lịch sử theo hình
thức tổ chức hoạt động ngoại khóa.
Phƣơng pháp khảo sát: Trao đổi trực tiếp với giáo viên và học sinh ở
một trƣờng THPT và phát phiếu khảo sát cho giáo viên và học sinh.
*Kết quả khảo sát:
- Quan niệm của GV về tổ chức hoạt động học tập ngoại khóa trong dạy
học Lịch sử. Kết quả thăm dò, khảo sát cho thấy các giáo viên (100%) đƣợc
chọn khảo sát đều cho rằng cần tổ chức hoạt động học tập ngoại khóa khi dạy
học Lịch sử. Điều này chứng tỏ các giáo viên đã ý thức đƣợc tầm quan trọng của
việc tổ chức các hoạt động học tập ngoại khóa trong dạy học Lịch sử.
Mặc dù ý thức đƣợc vai trò của hoạt động học tập ngoại khóa nhƣng
các GV lại có quan niệm, nhận thức khác nhau về hoạt động ngoại khóa. Có
5/20 (chiếm 25%) thầy cô cho rằng là hình thức tổ chức cho học sinh tham gia
các hoạt động tham quan dã ngoại. Trong khi đó 8/20 (chiếm 40%) lại cho

43. 36
rằng đó là hình thức học tập học sinh đƣợc trực tiếp trải nghiệm, tham gia vào
các hoạt động. Một số khác 6/20 (chiếm 30%) lại quan niệm rằng đó là hoạt
động ngoài giờ lên lớp, nhằm bổ sung hỗ trợ các hoạt động học tập trên lớp.
Tỉ lệ nhỏ 1/20 (chiếm 5%) quan niệm khái niệm hoạt động trải nghiệm sáng
tạo trùng với khái niệm hoạt động ngoại khóa. Trong phạm vi nghiên cứu của
đề tài sẽ góp phần cung cấp hệ thống lí luận về vấn đề này và là nguồn tài liệu
tham khảo hữu ích cho các thầy cô.
*Quan niệm của học sinh với môn học:
Kết quả cho thấy phần lớn học sinh không yêu thích môn Lịch sử: chỉ có
95/250 HS tỏ ra yêu thích (chiếm 38%). Trong khi đó số học sinh tỏ ra thờ ơ và
không yêu thích môn học này là 155/250 học sinh (chiếm 62%). Thực trạng
học sinh không yêu thích môn học là do nhiều nguyên nhân khác nhau trong đó
một nguyên nhân quan trọng là do phƣơng pháp giang dạy của giáo viên.
Nhƣng phần lớn các em học sinh đều đánh giá đƣợc tầm quan trọng của
môn học. Có tới 77,6% số HS đƣợc khảo sát cho rằng Lịch sử là môn học
quan trọng trong khi đó không có ý kiến nào cho rằng đây là môn không quan
trọng. Việc học sinh ý thức đƣợc tầm quan trọng của môn học là một trong
những tín hiệu tích cực trong việc dạy và học môn Lịch sử ở trƣờng phổ
thông hiện nay. Từ thực tế học Lịch sử là quan trọng nhƣng không yêu thích
môn học đã đặt ra cho mỗi ngƣời giáo viên cần nhận thức đúng đắn về yêu
cầu đổi mới phƣơng pháp dạy học nâng cao chất lƣợng dạy và học Lịch sử
hiện nay.
Về mức độ cần thiết khi tổ chức hoạt động học tập ngoại khóa trong
học tập Lịch sử thì kết quả thu đƣợc là 65,2% HS đồng ý cần thiết và chỉ có
4,8% HS cho rằng không cần thiết. Có thể thấy các em học sinh đã có nhận
thức đúng về tầm quan trọng của việc tổ chức hoạt động học tập ngoại khóa
trong dạy học lịch sử.

44. 37
*Về sự cần thiết của việc tổ chức hoạt động ngoại khóa trong dạy
học Lịch sử:
Ý kiến của GV và HS cũng tập trung vào các vấn đề: ý nghĩa của hoạt
động học tập ngoại khóa giúp học sinh tạo biểu tƣợng lịch sử, bồi dƣỡng kiến
thức cho học sinh một cách chân thực, sâu sắc nhất, gắn những kiến thức
trong sách vở với thực tiễn, phát triển óc quan sát, ngôn ngữ, lập nghiên cứu
khoa học, giáo dục tƣ tƣởng tình cảm cho học sinh. Có tới 85% GV đã thống
nhất cho rằng hoạt động ngoại khóa đem lại cả 3 ý nghĩa trên.
Không chỉ GV nhận thức đƣợc ý nghĩa của hoạt động ngoại khóa mà
bản thân mỗi HS cũng nhận thức đƣợc điều này. Có 84,4% HS đƣợc khảo sát
đã đồng ý chọn 3 ý kiến trên. Nhƣ vậy, đa số các em đều rất hứng thú, hiểu và
nắm đƣợc vai trò, tầm quan trọng của hoạt động học tập ngoại khóa trong việc
giúp học sinh khắc sâu kiến thức, vận dụng kiến thức đƣợc học ở trên lớp vào
cuộc sống, làm cho môn học trở nên nhẹ nhàng, hấp dẫn. Tuy nhiên cũng có
một bộ phận học sinh không quan tâm hoặc cho là hoạt động ngoại khóa chỉ
là đƣợc đi tham quan dã ngoại thực tế ngoài các giờ học chính khóa mà không
có tác dụng trong việc học tập Lịch sử của học sinh.
Từ kết quả khảo sát cho thấy cả GV và HS đều nhận thức rõ tầm quan
trọng và ý nghĩa của hoạt động học tập ngoại khóa. Nếu đƣợc triển khai, áp
dụng trong các giờ học Lịch sử chắc chắn sẽ tạo đƣợc sự hứng thú với học sinh.
- Thực trạng vận dụng hoạt động học tập ngoại khóa trong dạy học lịch
sử ở trƣờng phổ thông.
Kết quả khảo sát cho thấy đa số các GV đều đã tổ chức cho học sinh
học tập ngoại khóa, Có 15% thƣờng xuyên, 50% thỉnh thoảng có sử dụng.
Nhƣng cũng có tới 35% GV hiếm khi và chƣa bao giờ tiến hành hoạt động
học tập ngoại khóa cho học sinh trong dạy học lịch sử. Trong khi đó, điều tra
ở học sinh cũng có kết quả 71,6% học sinh cho rằng thầy cô thỉnh thoảng có