khai thác triệu chứng đau au bụng, còn gọi là đau dạ dày, đau vùng bụng, bụng đau, đau quặn bụng, tiếng Anh:Abdominal pain, stomach pain hoặc stomach ache, là một triệu chứng phổ biến, đau có thể xảy bất cứ vị trí nào giữa ngực và vùng bẹn. Nguyên nhân thường gặp của đau bụng bao gồm viêm dạ dày ruột và hội chứng ruột kích thích. Trong một phần ba các trường hợp nguyên nhân chính xác là không rõ ràng. Khoảng 10% số người có một tình trạng nghiêm trọng hơn như viêm ruột thừa, phình bóc tách động mạch chủ bụng, viêm túi thừa, hoặc mang thai ngoài tử cung.[1] Xác định nguyên nhân có thể là khó khăn, bởi vì rất nhiều bệnh có thể gây ra triệu chứng này.

1. KHAI THÁC TRIỆU CHỨNG ĐAU
(Bụng cấp ngoại khoa)
Phan Huỳnh Tiến Đạt
Y2009B

2. Các yếu tố cần khai thác
 Vị trí đau
 Kiểu đau
 Mức độ đau
 Hướng lan
 Tư thế giảm đau
 Loại đau
 Triệu chứng đi kèm
 Hoàn cảnh khởi phát

3. 1. VỊ TRÍ ĐAU
 Thượng vị
 Quanh rốn
 Hạ vị
 ¼ bụng dưới trái
 ¼ bụng trên trái
 ¼ bụng dưới phải
 ¼ bụng trên phải
 Đau khắp bụng
 Vị trí đau thay đổi

4. Thượng vị
 Viêm dạ dày
 Viêm gan
 Cơn đau quặn mật
 Viêm tuỵ cấp

5. Quanh rốn
 Viêm ruột
 Tắc ruột non
 Viêm ruột thừa cấp (giai đoạn đầu)

6. Hạ vị
 Tắc đại tràng
 Bí tiểu
 Nhiễm trùng tiểu
 Cơn đau quặn thận
 Viêm phần phụ
 Thai ngoài tử cung

7. ¼ bụng dưới trái
 Viêm túi thừa đại tràng
 U đại tràng xích-ma
 Áp-xe cơ thắt lưng trái
 Cơn đau quặn thận trái
 U nang buồng trứng trái xoắn
 Thai ngoài tử cung trái vỡ

8. ¼ bụng trên trái
 Viêm/loét dạ dày-tá tràng
 Áp-xe lách
 Nhồi máu lách
 Viêm/u đại tràng góc lách
 Cơn đau quặn thận trái
 Thận trái ứ mủ
 Viêm đài bể thận trái

9. ¼ bụng dưới phải
 Viêm ruột thừa cấp
 Viêm/u manh tràng
 Viêm hạch mạc treo
 Viêm hồi tràng đoạn cuối
 Viêm túi thừa meckel
 Lao hồi manh tràng
 Áp-xe cơ thắt lưng phải
 Cơn đau quặn thận phải
 U nang buồng trứng phải xoắn
 Thai ngoài tử cung phải vỡ

10. ¼ bụng trên phải
 Viêm loét dạ dày-tá tràng
 Viêm túi mật cấp
 Nhiễm trùng đường mật
 Áp-xe gan
 Viêm gan
 Viêm/u đại tràng góc gan
 Cơn đau quặn thận phải
 Thận phải ứ mủ
 Viêm đài bể thận phải

11. Đau khắp bụng
 Viêm phúc mạc toàn thể
 Thủng dạ dày
 Xoắn ruột

12. Vị trí đau thay đổi
 Đau không có vị trí nhất định
 Lúc đau chỗ này, lúc đau chỗ khác
 Đau trong tắc ruột

13. 2. KIỂU ĐAU
 Đau liên tục: tổn thương tạng đặc, viêm phúc
mạc
 Đau quặn: tắc nghẽn tạng rỗng, BN có cảm giác
siết thắt
 Quặn từng cơn: liên quan đến nhu động của
ruột non (tắc ruột non, tắc đại tràng)
 Quặn liên tục: liên quan đến tạng rỗng, ko có
nhu động (đau quặn mật, đau quặn thận)
 Đau như dao đâm: thủng ổ loét dạ dày-tá tràng,
xoắn ruột

14. 3. MỨC ĐỘ ĐAU
 Dữ dội: thủng ổ loét dạ dày-tá tràng, viêm
tuỵ cấp
 Vừa phải: cơn đau quặn mật, cơn đau
quặn thận, viêm ruột thừa cấp, áp-xe gan

15. 4. HƯỚNG LAN
 Đau quặn thận: đau vùng hông lưng, lan xuống
hố chậu, bộ phận sinh dục
 Viêm tụy cấp: đau thượng vị, lan ra sau lưng
 Đau quặn mật: đau hạ sườn phải, lan lên vai
phải
 Vỡ lách: đau hạ sườn trái, lan lên vai trái
 Viêm ruột thừa cấp: lúc đầu đau thượng vị hay
quanh rốn, sau lan xuống hố chậu phải

16. 5. TƯ THẾ GIẢM ĐAU
 Nằm yên, không dám cử động: viêm phúc mạc, …
 Chổng mông: giun chui ống mật
 Nằm nghiêng, đùi và gối co: viêm đại tràng co
thắt
 Nằm ngửa, hông phải cong ưỡn lên, đùi phải co
nhẹ: viêm ruột thừa sau manh tràng
 Nằm nghiêng hay sấp: viêm tụy cấp
 Lăn lộn, không tư thế giảm đau: đau quặn mật,
đau quặn thận, …

17. 6. LOẠI ĐAU
 Đau tạng:
 BN có cảm giác mơ hồ về đau. BN không thể xác định
chính xác vị trí đau.
 Phúc mạc tạng bị căng (tắc nghẽn ruột, sỏi mật, sỏi
niệu quản; bao gan, bao lách bị căng trong viêm gan,
áp-xe gan, tụ máu trong nhu mô…)
 Đau thành:
 BN có cảm giác đau rất rõ ràng. BN có thể xác định
chính xác vị trí đau.
 Phúc mạc thành bị viêm do nhiễm trùng hay hoá chất

18. 7. TRIỆU CHỨNG ĐI KÈM
 Triệu chứng tiêu hoá: nôn ói, táo bón, tiêu chảy,
bí trung-đại tiện
 Triệu chứng tiết niệu: tiểu gắt buốt (viêm bàng
quang, cơn đau quặn thận), bí tiểu (sỏi kẹt niệu
đạo), tiểu máu (nhiễm trùng tiểu)
 Triệu chứng phụ khoa: trễ kinh, ra huyết âm đạo
(thai ngoài tử cung vỡ), huyết trắng (viêm phần
phụ)
 Triệu chứng gan mật: vàng da, phân nhạt màu
(tắc mật)
 Triệu chứng toàn thân: sốt (nhiễm trùng), thiếu
máu (xuất huyết nội)

19. 8. HOÀN CẢNH KHỞI PHÁT
 Xuất hiện đột ngột: viêm tuỵ cấp, thủng ổ loét
dạ dày-tá tràng, cơn đau quặn thận
 Xuất hiện từ từ: viêm ruột thừa
 Xuất hiện ngay sau bắt đầu ăn: loét dạ dày
 Xuất hiện sau ăn khoảng 1 giờ: loét tá tràng
 Xuất hiện 2-3 giờ sau ăn, đặc biệt sau các bữa
ăn nhiều mỡ, trứng: cơn đau quặn mật, viêm
tuỵ cấp