1. DẪN LƯU MÀNG PHỔI
VÀ CHĂM SÓC BỆNH NHÂN SAU MỔ CTLN
PGS.TS. Nguyễn Hữu Ước
BM Ngoại, ĐHY Hà Nội
Khoa PT Tim mạch - Lồng ngực, BV Việt Đức
Cấu trúc : Bài giảng lí thuyết – thực hành về điều trị.
Đối tượng : Sau Đại học, chuyên ngành Ngoại .
NỘI DUNG BÀI GIẢNG
1. Đại cương :
- Dẫn lưu khoang màng phổi, một can thiệp ngoại khoa tối thiểu, là đặt 1 ống dẫn
lưu vào khoang MP với mục tiêu :
(1) Dẫn lưu sạch máu – dịch và khí trong khoang MP.
(2) Giúp phổi nở.
(3) Trả lại khoang MP áp lực âm tính.
- Chỉ định :
+ Chấn thương ngực (kín – hở) có tràn máu và, hoặc tràn khí MP.
+ Sau phẫu thuật lồng ngực.
+ Tràn mủ màng phổi tự do.
+ Tràn dịch màng phổi số lượng lớn, tái phát nhanh sau chọc, ảnh hưởng hô hấp
(lao, ung thư…).
- Săn sóc dẫn lưu màng phổi là một trong số các biện pháp điều trị căn bản sau mổ
 phải làm đúng nguyên tắc và hết sức cẩn thận.
Lưu ý : máu ra theo nguyên tắc bình thông nhau. Khí ra theo nguyên tắc đi từ nơi
áp suất (P) cao => nơi P thấp.
- Dẫn lưu MP tối thiểu chủ yếu gồm :

2. + Dẫn lưu qua khoang liên sườn 4 – 5 – 6 đường nách giữa đối với :
. Tràn máu – tràn khí MP (lượng khí ít hoặc vừa).
. Tràn máu, dịch màng phổi đơn thuần.
+ Dẫn lưu qua khoang liên sườn 2 đường giữa đòn, đối với TKMP đơn thuần.
+ Dẫn lưu cả 2 nơi : đối với TM – TK MP (lượng khí nhiều).
Trong Ngoà
i
Cơ
hoà n
h
2. Kĩ thuật dẫn lưu màng phổi tối thiểu :
- Nguyên tắc :
+ Vô trùng  đại phẫu.
+ Kín.
+ Một chiều.
+ Hút liên tục áp lực thấp từ (-) 20 – (-) 30 cm H2O.
- Phương tiện :
+ Dụng cụ : trung phẫu, lưu ý kẹp Kocher , Kelly không mấu dài.
+ Dẫn lưu : nhựa trong, kích thước lớn (đường kính trong > 10 mm / người lớn với
dẫn lưu máu, 4 – 8 mm với dẫn lưu khí và trẻ em), tráng Silicon.
+ Hệ thống dây dẫn, chỗ nối, bình dẫn lưu.
+ Hệ thống hút : có 3 khả năng
(1) Máy hút liên tục áp lực thấp  lí tưởng nhất.

3. (2) Hệ thống hút liên tục áp lực cao => phải làm hệ thống giảm áp  phổ biến nhất
hiện nay tại các trung tâm lớn.
(3) Máy hút thông thường (không liên tục) áp lực cao  dễ áp dụng mọi nơi, song
phải làm hệ thống giảm áp.
- Kĩ thuật DLMP :
+ Vô cảm : tiền mê + tê tại chỗ (kĩ thuật gây tê).
+ Chọn và chuẩn bị dẫn lưu.
+ Rạch da (đủ rộng > ống dẫn lưu). Chỉ chờ.
+ Tách cơ - vào khoang MP.
+ Đặt dẫn lưu.
+ Xoay và kiểm tra dẫn lưu đúng vị trí.
+ Cố định dẫn lưu.
+ Nối dẫn lưu vào bình – hút. Bình để thấp dưới BN > 60 cm.
+ Đảm bảo tính hiệu quả tối đa / phòng mổ.
3. Chăm sóc sau mổ CTLN :

4. - Có nhiều hậu quả sau mổ CTLN, song quan trọng nhất là :
+ Tràn máu – tràn khí khoang MP.
+ Xẹp phổi. }  Mục tiêu DLMP.
+ Mất P (-) khoang MP.
- Chăm sóc sau mổ  giải quyết các hậu quả của CT  nhiều khâu, nhưng quan
trọng nhất là chăm sóc DLMP ( mang tính “ngoại kích”) và tập Lí liệu pháp (mang
tính “nội công”)
3.1. Chăm sóc DLMP :
- Chống tắc.
- Chống hở.
- Dẫn lưu đúng vị trí. Xoay dẫn lưu.
- Đảm bảo hút đúng.
- Đảm bảo vô trùng.
- Đảm bảo khi di chuyển BN.
3.2. Lí liệu pháp : là 1 / 2 biện pháp cơ bản nhất.
- Thời gian :
+ Bắt đầu làm ngay khi BN tỉnh lại và tự thở.
+ Kết thúc : tuỳ bệnh, song thường kéo dài vài tuần => vài tháng sau mổ.
- Các biện pháp cụ thể : mạnh – tích cực dần theo thời gian, biện pháp sau bao gồm
cả biện pháp trước
+ Hít sâu, thở chậm, ho khạc đờm dãi.
+ Ngồi dậy tập ho, thở.
+ Ngồi tập thở tư thế.
+ Vỗ rung. Kích thích ho.
+ Thổi bóng (Chống CĐ trong TKMP).
+ Tập đi lại sớm.
3.3. Các biện pháp khác : kháng sinh, giảm đau, long đờm, an thần, bồi phụ máu –
nước - điện giải, chế độ ăn ….
3.4. Khi nào rút DLMP :

5. - Nhìn chung :
+ Dẫn lưu máu : 24 – 48 giờ.
+ Dẫn lưu máu – khí : 2 – 4 ngày.
+ Dẫn lưu khí : thường > 5 ngày.
Tuy nhiên, phải dựa vào tiêu chuẩn rút dẫn lưu.
- Tiêu chuẩn rút DLMP :
+ Lâm sàng thông khí tốt, phổi nở tốt.
+ Máu : ra < 50 ml / ngày, dịch tiết hồng loãng.
+ Khí : đã ngừng ra > 24 giờ.
+ Chụp phổi kiểm tra : hết máu và khí khoang MP.
- Kĩ thuật rút DLMP :
+ Tăng áp lực hút (50 cm H2O).
+ Xoay dẫn lưu.
+ Rút nhanh, dứt khoát, tránh tai biến TKMP.
+ Buộc ngay chỉ chờ.
+ Khám lại phổi sau rút.
4. Quan điểm về chọc hút MP sau Chấn thương :
- Nguyên tắc chung :
+ Rất hạn chế CĐ chọc hút MP trong CT, vì nguyên nhân gây thương tổn không
hết ngay  tái phát sau chọc hút.
+ Chỉ nên dùng trong tràn máu, tránh áp dụng cho tràn khí.
+ Phải theo dõi sát và kiểm tra kĩ BN sau chọc hút  phòng tái phát.
+ Lí liệu pháp đóng vai trò quan trọng sau chọc. Nhất là khi bệnh diễn biến lâu
ngày -> xẹp phổi kèm theo.
+ Chụp X. quang ngực thẳng và nghiêng 90 độ, để định vị chính xác vị trí chọc,
nhất là trường hợp tái phát dịch sau DLMP.
- Chỉ định chọc hút MP do CT :
(1) Với TMMP đơn thuần :
+ Lâm sàng không có suy hô hấp.

6. + Lượng dịch ít : thường < 1 / 10 dung tích khoang MP (mờ hết góc sườn hoành),
và tiến triển chậm (sau 12 – 24 giờ).
+ Có điều kiện theo dõi sát và kiểm tra bệnh nhân sau chọc hút.
+ Không có CĐ phẫu thuật ở các cơ quan khác.
(2) Với TKMP:
+ Lâm sàng không có suy hô hấp.
+ Bệnh tiến triển chậm : thường > 3 ngày.
+ Lượng khí ít < 1 /3 phế trường.
+ Có điều kiện theo dõi sát và kiểm tra bệnh nhân sau chọc hút.
+ Không có CĐ phẫu thuật ở các cơ quan khác.
- Kĩ thuật chọc hút :
+ Đảm bảo chỉ vào khoang MP, tránh chọc sâu vào phổi.
+ Hệ thống van 1 chiều.
+ Máu : khoang liên sườn 7 – 8, đường nách sau, tư thế ngồi (tràn máu tự do);
tương ứng vị trí thấp / X.quang (TM khu trú).
+ Khí : khoang liên sườn 2 giữa đòn, tư thế nằm.
+ Khám BN sau chọc.