1. KHÁM BỤNG
Sinh viên
NGÔ LONG KHOA
NGUYỄN THỊ YẾN NGÂN
I) CÁC KHU CỦA THÀNH BỤNG TRƯỚC
Có hai cách phân khu vùng bụng:
1)Cách thứ nhất
Kẻ hai đường dọc, một đường trùng với bờ ngoài cơ
thẳng bụng phải,một đường trùng với bờ ngoài cơ
thẳng bụng trái và hai đường ngang,một đường đi qua
bờ dưới mạn sườn phải và trái,một đường đi qua gai chậu
trước trên phải và trái. Bốn đường này chia thành bụng
trước ra làm 9 khu:
2)Cách thứ hai
- Kẻ hai đường vuông góc đi qua rồn, một đường dọc và một đường ngang.Hai
đường này chia thành bụng trước ra lam 4 khu:
- Khu trên phải: gan phải, túi mật,ống mật
chủ,đầu tụy,môn vị,tá tràng,phần trên đại tràng
lên,đại tràng góc gan,đoạn phài đại tràng
ngang,phần trên thận phải cùng với tuyến
thượng thận phải.
- Khu trên trái: gan trái,dạ dày,thận và đuôi
tụy,lách,đoạn trái đại tràng ngang,đại tràng
góc lách,phần trên thận trái cùng với tuyến thượng thận
trái.

2. - Khu dưới phải: manh tràng,ruột thừa,đoạn dưới đại tràng lên,ruột non,phần phải
bàng quang,phần phải tử cung,buồng trứng và vòi trứng phải,phần dưới thận phải
và niệu quản phài
- Khu dưới trái:động mạch chủ bụng,đoạn dưới đại tràng xuống,đại tràng chậu
hông,phần trái bàng quang,phần trái tử cung, buồng trứng và vòi trứng trái,phần
dưới thận trái và niệu quản
II)CÁC ĐIỂM ĐAU Ở THÀNH BỤNG
1)Các điểm đau của gan,mật ,tụy
- Điểm túi mật là giao điểm của bờ ngoài cơ
thẳng bụng phải và bờ dưới mạn sườn phải.
Điểm túi mật đau trong bệnh viêm túi mật
mạn tính.
- Điểm mũi ức ở ngay dưới mũi kiềm của xương
úc.Điểm mũi ức đau khi có bệnh lý ở ống gan
trái như sỏi,đặc biệt là giun chui ống mật
- Tam giác Chauffard-Rivet hợp bởi đường rốn-mũi
ức,đường phân giác của góc vuông khu bên phải và bờ
sườn phải.Bệnh của đầu tụy và bệnh của
ống mật chủ đau ở đỉnh tam giác này
2)Các điểm đau của dạ dày-tá tràng
- Điểm thượng vị là điểm giữa của đoạn thẳng nối mũi ức và rốn.Điểm thượng vị
đau trong bệnh loét dạ dày
- Điểm tá tràng là điểm giữa của đường nối rốn với điểm thấp nhất của bờ sườn
phải.Diểm tá tràng đau khi tá tàng bị loét

3. 3) Các điểm đau của ruột thừa
- Điểm McBurney là điểm nối 1/3 ngoài và 1/3 giữa của đoạn
thẳng nối gai chậu trước trên phải và rốn
- Điểm Lanz là điểm nối 1/3 phải và 1/3 giữa của
đường liên gai chau trước trên
- Điểm Clado là giao điểm của bờ ngoài cơ thẳng
bụng phải và đường liên gai chậu trước trên Điểm Mc.Burney
4)Các điểm đau của thận và niệu quản
- Điểm sườn-cột sống là giao điểm của xương sườn 12 và bờ cột sống phải và trái
- Điểm niệu quản trên nằm ở cạnh rốn.
- Điểm niệu quản giữa là giao điểm 1/3 ngoài và 1/3 giữa của đường liên gai chậu
trước trên
- Điểm niệu quản dưới nằm hai bên bàng quang
III.Tư thế bệnh nhân và tư thế thầy
thuốc:
1.Tư thế bệnh nhân:
• Nằm ngửa,đầu gối cao,hai chân co
• Để lộ hoàn toàn vùng bụng : áo kéo lên tới ngực,quần
kéo xuống tới mu
2.Tư thế thầy thuốc:
• Ngồi trên ghế,ngang với giường bệnh nhân
• Theo dõi nét mặt bệnh nhân
IV.CÁCH THĂM KHÁM

4. A.NHÌN
Phòng phải đủ ánh sáng để không bỏ sót triệu
chứng kín đáo.Bụng có nhiều hình thù khác nhau tùy theo giới
tính,tuổi tác,thể trạng…
Thành bụng bao giờ cũng di động theo nhịp
thở.Trong những trường hợp bệnh lý ,có thể có các triệu
chứng sau:
1.Bụng không di động theo hịp thở
Biểu hiện tình trạng viêm phúc mạc.Khi viêm,phúc mạc bị kích thích tăng
cảm giác đau,thường gặp trong thủng dạ dày
2.Bụng trướng
- Bụng trướng toàn thể và trướng đều trong tắc ruột cơ năng hay tắc ruột cơ
học thấp
- Bụng trướng ở trên,bụng dưới lép gặp trong hẹp môn vị
3.Bụng to
- Do có dịch trong ổ bụng,thường gặp ở bệnh nhân bị xơ gan,rốn thường lồi
- Có thể do béo mập ( sinh lý bình
thường ),hoặc phụ nữ mang thai
4.Quai ruột nổi,dấu hiệu rắn bò
- Quai ruột nổi là triệu chứng của tắc ruột,cả
cơ năng lẫn cơ học
- Khi khám bụng muốn thấy dấu hiệu rắn bò
cần kích thích nhu động ruột bằng cách búng nhẹ
lên thành bụng,dấu hiệu rắn bò là do các quai ruột
co bóp mạnh hơn để tống các thành phần trong ruột
qua chỗ tắc nhưng không hiệu quả,dấu hiệu này thường đi kèm đau bụng từng cơn
5.Các khối u

5. Khối u ở vùng rốn,bẹn-bìu,tam giác đùi lúc có lúc mất (khối u ma) hay đè lên khối
u thấy biến mất đó là những khối thoát vị
Khối u có thể la do các tạng như gan to,lách to…các tạng có khối u như ung thư
gan,ung thư dạ dày,nang tụy,bướu buồng trứng,u xơ tử cung.
6.Các dấu hiệu bất thường khác
Da khô,phù nề,tấy đỏ là triệu chứng của một ổ nhiễm trùng
Vết bầm máu ở rốn,hông gặp trong viêm tụy cấp thể xuất huyết
Tĩnh mạch nổi lên trong hội chứng tăng áp lực tĩnh mạch cửa
Vết sẹo mổ cũ
Vết rạn da
B.SỜ NẮN
Sờ là khâu quan trọng nhất trong khám bụng,dấu
hiệu sờ nắn thường la dấu hiệu quyết định trong chẩn
đoán.Trước khi sờ nắn phải báo cho bệnh nhân,tránh
sờ nắn thô bạo,nắn nhẹ nhàng bằng mặt gan tay của
các đầu ngón2-3-4
1.Các triệu chứng của thành bụng và của phúc mạc
- Co cứng thành bụng: do các cơ co lại
làm thành bụng cứng lên,co cứng là triệu
chứng của viêm phúc mạc
-Phản ứng thành bụng:khi sờ nhẹ,bụng
mềm.khi ấn mạnh dần,thành bụng cứng
lại,ngăn cản bàn tay khám,không cho ấn sâu
hơn,vì ấn sâu,sẽ đau
-Cảm ứng phúc mạc:dùng đầu ngón tay ấn nhẹ,bệnh
nhân rất đau,do phúc mạc đang viêm bị đụng chạm,đây
cũng là triệu chứng của viêm phúc mạc
phản ứng dội

6. -Phản ứng dội:ban đầu ấn nhẹ nhàng,mỗi lúc ấn sâu hơn,buông tay ra đột
ngột,bệnh nhân đau chói chỗ ấn tay,đây là dấu hiệu viêm phúc mạc
giai đoạn sớm
2.Thao tác tìm các dáu hiệu
a) Dấu hiệu Murphy: dùng đầu ngón tay phải đặt lên vùng
dưới bờ sườn phải,bẹnh nhân hít sâu,ấn sâu hơn ở mỗi
động tác thở,sau 3,4 động tác thở sâu,bệnh nhân ngưng thở vì
đau.Murphy (+) khi có viêm túi mật
b) Dấu hiệu rung gan: các ngón tay đặt lên các khoang liên
Dấu Hiệu Murphy
sườn,tương ứng vị trí gan.Bàn tay phải chặt nhẹ lên bàn
tay phải,khi có áp-xe,bệnh nhân sẽ ngưng thở,dấu hiệu
này có giá trị trong chẩn đoán áp-xe gan do amip
c) Dấu hiệu Kehr: sau chấn thương bụng,bệnh nhân thấy đau Dấu hiệu Kehr
ở vai trái,do máu đọng ở dưới hoành trái,nếu dấu hiệu
này chưa thể hiện mà nghi ngờ vỡ lách để bệnh nhân
nằm ngửa,đầu giường thấp,bệnh nhân sẽ đau ở vai trái
d) Dấu hiệu Bouveret : đặt tay lên bụng thấy cảm giác cuồn
cuộn,do dạ dày tăng co bóp,khi có hẹp môn vị
e) Dấu hiệu óc ách : buổi sáng khi bệnh nhân chưa ăn,hai bàn
tay ôm hông BN lắc mạnh,bình thường không nghe thấy
gì,khi hẹp môn vi,sẽ nghe tiếng óc ách
f) Dấu hiệu Howship Romberg : gặp trong thoát vị bịt,BN nằm ngửa,hai chân
gấp,đẩy dạng 2 chân BN ra,BN đau hơn vì dây thần kinh bịt bị Dấu Rovsing
căng
g) Dấu hiệu Rovsing: bàn tay thầy
thuốc dặt ở hố chậu trái,ấn đẩy về
phía phải.nếu ruột thừa bị viêm,BN sẽ đau
chói ở hố chậu phải
h) Dấu hiệu cơ thăn : BN nằm
ngửa,chân phải co,duỗi chân sẽ
Dấu sóng vỗ

7. đau,thầy thuốc đè vào đầu gối làm duỗi chân,BN cong lưng lên,dấu hiệu này
gặp khi BN viêm ruột thừa sau manh tràng
i) Chạm thận: hai bàn tay đặt ở hông BN,một ở trước,một ở sau,bàn tay phía
trước ấn mạnh,cảm giác một vật chạm vào tay phía sau
j) Bập bềnh thận: vị trí tay đặt như trên,tay phía trước đẩy ra sau,tay phía sau
đẩy ra trước,hai tay cảm giác như có vật
gì chạm vào
C.GÕ
Gõ để phát hiện tiếng trong hay
đục.Đặt tay trái lên thành bụng,dùng đầu
ngón tay 2 hoặc 3 của tay phải gõ lên các
ngón của tay trái.Nghe tiếng trong là hơi,tiếng
đục là dịch
a. Mất vùng đục trước gan:bình thường
gõ vùng gan nghe tiếng đục,khi giữa
gan và thành bụng có hơi sẽ nghe trong,là
do đường tiêu hóa thoát ra.
b. Đục vùng thấp: bình thường gõ vùng
bụng dưới nghe vang vì sát dưới là ruột
non chứa hơi,để nhận định dễ hơn,cho BN nằm
nghiêng sang phải khi gõ ở hố chậu phải
nằm nghiêng sang trái khi gõ ở hố chậu trái.dịch trong
khoang phúc mạc là dịch bang,dịch bang ấn
không đau,dich từ tạng rỗng chảy ra ấn sẽ rất đau
D.NGHE
Đặt ống nghe lên thành bụng,nghe nhu động ruột đặt ở hố chậu phải,khi
ruột co bóp yếu,âm ruột giảm,thưa thớt,thường gặp trong liệt ruột.Nghe giúp
phân biệt tắc ruột cơ năng hay tắc ruột cơ học.Tiếng thổi tâm thu là của phình
động mạch chủ bụng

8. E.THĂM TRỰC TRÀNG,ÂM ĐẠO
Khi các triệu chứng trên không rõ rệt,hoặc người có
thành bụng dày,những người có bệnh lý tiểu khung thì
thăm trực tràng,âm đạo là bắt buộc
Ngón trỏ ấn vào thành trước trực tràng hay ấn vào túi cùng sau âm đạo
BN kêu dâu,chứng tỏ là viêm phúc majchay có máu trong phúc mạc
Thăm trực tràng cần thiết cho bệnh nhân đến vì các triệu chứng tắc
ruột,khi đó bóng trực tràng không có phân
Thăm âm đạo cần thiết khi chẩn đoán các bệnh lý sản phụ khoa