Karya agung melayu

4/23/2014
BMS 3022
KARYA AGUNG MELAYU
PENSYARAH:
DR. MOHD. RASHID BIN MD. IDRIS
AHLI KUMPULAN:NAMA NO. MATRIK
JULIZAYATI BT SHUKOR D20101037081
SUMARNI BT MOKHTAR D20101037098
W. NURULADILAH BT W.MOHAMED D20101037184
NURUL HIDAYAH BT A.M SALIM D20101037204

4/23/2014
KETOKOHAN PENGARANG
KARYA AGUNG
1. Hamzah Fansuri
2. Syamsuddin al-Sumaterani
3. Tun Seri Lanang
4. Raja Ali Haji
5. Abdul Samad al-Falambani
6. Munsyi Abdullah

4/23/2014
PENGENALAN
o Karya agung merupakan karya klasik yang telah
meninggalkan kesan yang banyak kepada masyarakat
dari pelbagai aspek. Sebagai contoh meninggalkan
kesan dalam bidang seni, ilmu, falsafah, budaya dan
sosial yang kekal dalam ingatan masyarakat.
o Dalam dunia ketamadunan Melayu sendiri telah
memperlihatkan banyak karya agung dihasilkan oleh
tokoh-tokoh yang terkenal.
o Samsuddin al-Sumaterani, Hamzah Fansuri, Tun seri
Lanang, Raja Ali Haji, Abdullah Munsyi dan Sheikh
Abdul Samad Al-Falambani.

4/23/2014
Hamzah Fansuri
Biografi, peranan dan sumbangan

4/23/2014
Latar Belakang
• Hamzah Fansuri merupakan seorang
cendekiawan, ulama tasawuf,
sasterawan dan budayawan yang
terkemuka.
• Beliau merupakan seorang pujangga
Melayu yang terkenal pada zaman
kesultanan Acheh.
• Beliau dilahirkan di Fansur, Sumatera.
• Beliau hidup antara pertengahan abad
Warna Sari Sastera Melayu Tradisional
(2008:297)

4/23/2014
Warna Sari Sastera Melayu Tradisional
(2008:297)
• Hamzah Fansuri mengikut fahaman Qadiriah.
• Fahaman ini turut dipegangi oleh Ibn Arabi, Syeikh Abdul
Kadir Jailani, Al-Bustami dan Shahrul Tabriz.
• Beliau mengikuti aliran Wahdatul-Wujud dan
mengembangkannya dengan bantuan anak muridnya, iaitu
Shamsuddin Al-Sumaterani.
• Beliau merupakan cendekiawan pertama yang mencetuskan
kegiatan penulisan pengetahuan keislaman di Acheh.
• Aliran ini mendapat tempat dalam kalangan masyarakat
sehingga kedatangan Syeikh Nuruddin Al-Raniri dan Abdul
Rauf Singkel.

4/23/2014
Sumbangan
• Dalam bidang ilmu sosial, Hamzah Fansuri
telah mempelajari penulisan risalah tasawuf
atau keagamaan yang bersifat ilmiah.
• Sebelum karya-karya beliau muncul,
masyarakat muslim Melayu mempelajari
masalah-masalah agama, tasawuf dan sastra
melalui kitab-kitab yang ditulis di dalam
bahasa Arab atau Persia.
Ilmu
Sosial
Hamzah Fansuri : Risalah Tasawuf dan Puisi-
puisinya (1995:14)

4/23/2014
Ilmu
sastera
• Dalam bidang sastera, Hamzah Fansuri
mempelopori penulisan puisi-puisi falsafah dan
mistik bercorak Islam.
• Kedalaman kandungan puisi-puisinya sukar
ditandingi oleh penyair lain yang sezaman ataupun
sesudahnya.
• Penulis-penulis Melayu pada abad ke-17 dan 18
kebanyakannya berada di bawah bayang-bayang
kegeniusan Hamzah Fansuri.
http://hanputra.blogspot.com/2012/07/sheik
h-hamzah-fansuri-pemikirannya.html

4/23/2014
Ilmu
Bahasa
• Dalam bidang bahasa, Syeikh Hamzah Fansuri
telah berjaya memartabatkan bahasa Melayu
daripada lingua franca kepada bahasa intelektual
dan bahasa ilmu.
• Kedudukan bahasa Melayu dalam bidang
penyebaran ilmu dan persuratan menjadi sangat
penting dan mengungguli bahasa-bahasa
Nusantara yang lain, termasuk bahasa Jawa yang
sebelumnya telah jauh lebih berkembang.
• Syeikh Hamzah Fansuri telah berjaya dalam

4/23/2014
• Islamisasi bahasa adalah sama dengan Islamisasi
pemikiran dan kebudayaan. Buktinya, dalam 32
bait-bait syairnya sahaja terdapat lebih kurang
700 kata pinjaman daripada bahasa Arab.
• Hal ini bukan sahaja memperkaya
perbendaharaan kata bahasa Melayu, tetapi
dengan demikian juga mengintegrasikan konsep-
konsep Islam dalam kehidupan ke dalam sistem
bahasa dan budaya Melayu.

4/23/2014
• Hamzah Fansuri mempelopori penulisan puisi-puisi Islam
bercorak kesufian,mistik,metafizik dan pembicaraan terhadap
hubungan insan dengan manusia dan pencipta-Nya.
• Kedalaman kandungan puisi-puisinya sukar ditandingi oleh
penyair lain yang sezaman atau selepasnya.
• Beliau juga telah mendirikan banyak madrasah dan mempunyai
ramai pengikut.
http://kmtppuintan.blogspot.com/2011/
08/hamzah-al-fansuri.html

4/23/2014
• Hamzah Fansuri banyak menghasilkan karya berbentuk prosa.
Contohnya :
~ Syarab al-Asyikin
~ Asrar al-Arifin fi bayan ilmu al-suluk wal Tauhid
• Kitab Syarab al-Asyikin merupakan kitab tasawuf yang pertama
ditulis dalam bahasa Melayu yang membicarakan syariat, tarekat,
hakikat, makrifat dan zat tuhan. Kitab ini mengajak masyarakat
mencapai makam yang tertinggi dalam hubungan dengan Tuhan.
• Kitab Asrarul Ariffin pula merupakan sebuah kitab tasawuf yang
membicarakan tentang akidah menurut aliran Wahdatul Wujud.
Karya Prosa
http://kmtppuintan.blogspot.com/2011/08/hamzah-al-
fansuri.html
Warna Sari Sastera Melayu Tradisional (2008:297)

4/23/2014
•
Karya Puisi
• Hamzah Fansuri adalah seorang penyair yang
tajam penanya.
• Syair hasil garapannya mempunyai kias dan
perlambangan yang menjadi panduan manusia.
• Puisinya yang terkenal adalah seperti berikut:
~ Syair Burung Pungguk
~ Syair Dagang
~ Syair Sidang Fakir Warna Sari Sastera Melayu Tradisional
(2008:298)

4/23/2014
• Syair Perahu melambangkan tubuh manusia yang
dilambangkan sebagai perahu yang belayar di
lautan. Pelbagai rintangan akan dihadapi dan
pelayaran tersebut mestilah berpaksikan kepada
kalimah Allah.
• Syair Burung Pinggai pula menceritakan
mengenai pengembaraan jiwa atau roh dalam
mencari kesempurnaan diri. Kesempurnaan diri
ini bergantung pada jiwa yang kembali ke
hakikat asalnya, iaitu cahaya.
Warna Sari Sastera Melayu Tradisional (2008:298)
Tafsir Puisi Hamzah Fansuri dan Karya-karya Shufi (1996:26)

4/23/2014
• Kesimpulannya, Hamzah Fansuri merupakan
tokoh yang banyak menyumbang kepada
perkembangan sastera Melayu dalam bidang
prosa dan puisi.
• Falsafah ketuhanan yang dipaparkan bukan
sahaja mampu memantapkan dan mengukuhkan
masyarakat mengenai hal ehwal islam, tetapi
turut memberi penjelasan kepada mereka melalui
kitab-kitab yang diterjemah ke dalam bahasa
Melayu.

4/23/2014
SYAMSUDDIN AL-
SUMATERANI

4/23/2014
o Sheikh Shamsuddin al-Sumatrani merupakan seorang ahli sufi/ulama,
penulis dan ahli tasawuf Indonesia.
o Beliau merupakan anak murid kepada Syeikh Hamzah al-Fansuri.
o Beliau juga dikenali sebagai Samsuddin Pasai yang berkemungkinan
orang tuanya berasal dari Pasai.
o Dilahirkan dan dibesarkan di Pasai.
o Al-Sumatrani yang membawa maksud beliau berasal dari Sumatera
Indonesia.
o Beliau merupakan pengikut Mazhab Shafie dan membawa ajaran
tasawuf Hamzah Fansuri.
o Beliau juga terkenal dengan salah seorang pendukung kuat fahaman
Martabat Tujuh atau Wahdatul Wujud.
o Beliau telah meninggal dunia dan dimakamkan di Melaka.
Latar Belakang
http://karami-
suaraku.blogspot.com/2010/05/shamsuddin-pasai.html

4/23/2014
Lembaran Pertama yang ditulis
MAKAM

4/23/2014
Sumbangan
• Seperti gurunya, Hamzah Fansuri, Samsuddin
gemar menulis untuk menyampaikan ilmu.
• Banyak kitah karangannya beliau dibakar
bersama kitab gurunya.
http://merahsilu.blogspot.com/2007/05/sheikh-
shamsuddin-al-sumatrani.html

4/23/2014
http://merahsilu.blogspot.com/2007/05/sheikh-
shamsuddin-al-sumatrani.html
Karya-karya lain:
• Miratul Mukminin (Cermin Perbandingan Bagi
Orang-orang Mukmin)
• Jauhar Haqaaiq (Permata Kebenaran)
• Risalatul Baijin Mulahadhatil Muwahhiddin
Alal Mulhidi fi Zikrillah (Tinjauan Ahli-ahli
Tauhid Terhadap Orang-orang Yang Sesat
Mengingati Allah)
• Kitabul Harakah (Mengenai Ilmu Bahasa)
• Nurul Daqaaiq (Cahaya yang Murni)
• Miratul Iman (Cermin Keimanan)

4/23/2014
• Miratul Haqiqah (Cermin Hakikat)
• Kitabul Martabah (Kitab Tentang Martabat
Manusia)
• Risalatul Wahhab ( Risalah Tentang Maha
pemberi)
• Miratul Muhaqqiqin (Cermin Para Ahli
Pembukti)
• Tanbihul’lah (Peringatan Allah)
• Syarah Ruba’i Hamzah Fansuri (Uraian dan
tafsir tentang karya Hamzah Fansuri berjudul
Ruba’i Fansuri) http://karami-

4/23/2014
http://karami-
• Kitab Jawahirul Haqaiq, 30 halaman dan
berbahasa Arab merupakan karya beliau yang
paling lengkap. Karya ini telah disunting oleh
Van Nieuwhuijze. Kitab ini menyajikan
pengajaran tentang martabat tujuh dan jalan
untuk mendekatkan diri kepada Tuhan. Risalah
Risalatul Baiyin Mulahazatil Muwahhidin ‘alal
Muhtadi fi Zikrillah, lapan halaman dan
berbahasa Arab ini juga merupakan karya yang
disunting oleh Van Nieuwhuijze. Risalah ini
menerangkan tentang perbezaan pandangan kaum
Kitab Jawahirul
Haqaiq

4/23/2014
http://karami-
Kitab Mir’atul
Mu’minin
• Mir-atul Mu’minin pula yang berbahasa
Melayu telah disunting oleh Van Nieuwhuijze
ini menjelaskan ilmu tentang keimanan kepada
Allah, para rasul, kitab-kitab, para malaikat,
hari akhirat dan qada’ qadarnya. Jadi
pengajaran dalam karya ini membicarakan hal-
hal akidah yang diamalkan oleh ahli sinnah wal
jamaah. Syarah Ruba'i Hamzah Fansuri 24
halam yang berbahasa Melayu ini merupakan
ulasan daripada 39 bait atau 156 baris syair
Hamzah Fansuri. Isinya menjelaskan tentang

4/23/2014
• Syeikh Syamsuddin as-Sumatrani berguru
dengan Syeikh Hamzah al-Fansuri.
• Syeikh Hamzah banyak membuat syair-syair
yang ada juga mengisahkan tentang
kekecewaannya terhadap perilaku sultan,
bangsawan, dan orang-orang kaya yang tamak
kepada masyarakat Aceh pada zamannya.
• Mengembangkan ajaran tasawuf dalam
masyarakat secara luas serta melalui publikasi
tulisan-tulisannya dalam pelbagai bentuk.
Penyambung aktiviti
Hamzah Fansuri
http://muhibmahbub.blogspot.com/2007/07/syeikh-
syamsuddin-abdullah-as-sumatra-i.html

4/23/2014
Aktiviti penulisan dan
pengetahuan
http://muhibmahbub.blogspot.com/2007/07/syeikh-
syamsuddin-abdullah-as-sumatra-i.html
• Keislaman di Aceh memang dimulai oleh Syeikh
Hamzah al-Fansuri dan seterusnya dilanjutkan
oleh Syeikh Syamsuddin as-Sumatrani sebagai
muridnya yang sememangnya telah diperakui
oleh semua penulis.
• Perbicaraan martabat tujuh dimulai dari Syeikh
Hamzah Al-Fansuri, turun kepada Syeikh
Syamsuddin As-Sumatrani, turun kepada
Syeikh Abdur Rauf Bin Ali Al-Fansuri dan
lain-lain.
• Terdapat dua karya syeikh Syamsuddin As-

4/23/2014
Tun Seri Lanang
Biografi, peranan dan
sumbangan

4/23/2014
• 1565 Masihi
- Tun Muhmmad atau Tun Sri Lanang lahir
di Seluyut Johor Lama.
• Sekitar 1575-1613 Masihi
- Menjadi bendahara kepada dua sultan bagi
kerajaan Johor Lama yang bernama Sultan
Ali Jalla Abdul Jalil Shah II (1570/71-1597M)
dan Sultan Alauddin Riayat Shah III (1597-
1615M).
Latar Belakang
http://www.khazanahbendaharaserimaharaja.com/tun-seri-
lanang.html
Tun Seri Lanang Sejarah dan Warisan Tokoh Melayu Tradisional (2008:49)

4/23/2014
• Mei 1613 Masihi
- Berlaku peristiwa Perang Batu Sawar yang
melibatkan serangan tentera Aceh ke atas ibu kota
Kesultanan Johor Lama.
- Sultan Johor iaitu Sultan Alauddin, Raja Abdullah,
Bendahara Tun Seri Lanang, panglima serta orang-
orang besar Johor telah ditawan dan dibawa balik
ke negeri Aceh.
- Sultan Johor kemudiannya telah pulang ke Johor
sementara Tun Seri Lanang terus tinggal di Aceh.
Peristiwa Perang Batu Sawar
Tun Seri Lanang Sejarah dan Warisan Tokoh Melayu Tradisional (2008:32)

4/23/2014
• 1613 Masihi
- Sultan Iskandar Muda Mahkota Alam
telah melantik Tun Seri Lanang sebagai
Uleebalang Kenegerian Samalangga, iaitu
bersifat pemerintah otonomi dalam sebuah
jajahan Kesultanan Aceh.
• Sehingga 1659 Masihi
- Tun Seri Lanang juga telah dilantik sebagai
penasihat Sultan Iskandar Muda Mahkota
Alam, Sultan Iskandar Thani (putera Pahang
yang menjadi Sultan Aceh) dan Sultanah
Tajul Alam Safiatuddin Shah (permaisuri
http://www.khazanahbendaharaserimaharaja.com/tun-seri-
lanang.html

4/23/2014
• 1659 Masihi
* Tun Seri Lanang meninggal dunia di Lamcok
Samalanga, Aceh.
* Selepas kemangkatan Tun Seri Lanang, beliau
menurunkan jurai keturunan melalui Tun
Rembau yang diangkat menjadi Panglima Bandar
Darussalam, Samalanga dan menjadi pemeritah
otonomi di sana.
* Sebahagian lagi zuriatnya kembali ke Johor lalu
ditakdirkan menjadi Raja-raja Melayu khususnya
di Pahang, Terengganu dan Johor Moden
sehingga ke hari ini.Tun Seri Lanang Sejarah dan Warisan Tokoh Melayu Tradisional (2008:86)

4/23/2014
Peranan dan Sumbangan
- Pada 1570M hingga 1597M, beliau telah menjadi
bendahara di bawah pemerintahan Sultan Ali Jalil
Shah II
- Pada 1597M hingga 1615M, beliau telah menjadi
bendahara di bawah pemerintahan Sultan Alauddin
Riayat Shah III.
http://www.khazanahbendaharaserimaharaja.com/tun-
seri-lanang.html
Menjadi Bendahara Kerajaan
Johor Lama

4/23/2014
seri-lanang.html
• Beliau telah bertanggungjawab dengan
mengembangkan agama islam di Semenanjung
Melayu hingga ke tanah seberang ketika diberi
kepercayaan memerintah
Samalanga, Aceh, Indonesia pada tahun 1645M.
Penyebaran agama Islam telah berlaku dengan
luas dalam tempoh pemerintahan beliau di Aceh.
Menjadi Bendahara Kerajaan
Johor Lama

4/23/2014
seri-lanang.html
Menjadi Paduka Raja
Samalangga
• Tun Seri Lanang menetap di Acheh dilantik oleh
Sultan Iskandar Muda Mahkota Alam sebagai
Uleebalang Kenegerian Samalangga.
• Semasa pemerintahan beliau sebagai seorang
Uleebalang yang digelar Paduka Raja
Samalangga.

4/23/2014
seri-lanang.html
Menjadi Penasihat Sultan
Acheh
• Tun Seri Lanang dilantik sebagai penasihat
kepada tiga orang Sultan Acheh iaitu Sultan
Iskandar Muda (1607-1636M), Sultan Iskandar
Thani (1636-1641M), dan Sultanah Tajul Alam
Safiatuddin Shah (1641-1675M).
• Semasa di Acheh, Tun Seri Lanang turut digelar
Orang Kaya Dato’ Bendahara Seri Paduka Tun
Seberang

4/23/2014
seri-lanang.html
Pengarang Sulalatus Salatin
• Pada Mei 1612M, Tun Seri Lanang telah
menerima titah Raja Abdullah supaya mengarang
Sulalatus Salatin.
• Selepas menerima titah daripada Raja Abdullah,
Tun Seri Lanang memulakan penulisan kitab
Sulalatus Salatin di Batu Sawar, Kesultanan
Johor Lama dalam tahun 1612M. Penulisan kitab
Sulalatus Salatin dikarang disebabkan beberapa
faktor.

4/23/2014
ABDUL SAMAD AL-
FALAMBANI

4/23/2014
• Nama penuhnya ialah Syeikh Abdul Samad
bin Abdullah al-Jawi al-Falimbani.
• Juga disebut sebagai Sayyid Abdul al-Samad
bin Abdul Rahman al-Jawi.
• Dilahirkan pada 1116H/1704M di Palembang.
• Ayah beliau, Syeikh Abdul Wahhab bin
Syeikh Ahmad al-Mahdani berketurunan
Arab dari Yaman pernah menjadi Mufti
Kedah pada awal abad ke-18.
Latar Belakang
http://pondok1msia.org.my

4/23/2014
• Ibunya, Radin Rianti berasal dari Palembang.
• Sebelumnya, Sheikh Abdul Jalil pernah
menikahi Wan Zainab, puteri Dato’ Sri
Maharaja Dewa di Kedah.
• Mendapat pendidikan asas daripada ayahnya
di Kedah.
• Kemudian, beliau dihantar ke pondok di
daerah Patani untuk mendalami agama Islam
dan berguru dengan Syeikh Abdur Rahman
bin Abdul Mubin Pauh Bok.

4/23/2014
• Juga mempelajari ilmu sufi daripada Syeikh
Muhammad bin Samman.
• Mendalami kitab-kitab tasawuf daripada
Syeikh Abdul Rauf Singkel dan Syamsuddin
al-Sumaterani dari Acheh.
• Beliau dihantar ke Tanah Arab oleh bapanya
untuk melanjutkan pelajaran.
http://www.sarjanaku.com/2011/11/tokoh-tokoh-tasawuf-di-
indonesia.html

4/23/2014
• Beliau menekuni ilmu selama 30 tahun di
Mekah dan Madinah serta menjadi teman
seperguruan dengan Muhammad Arsyad al-
Banjari, Abdul Wahhab Bugis, Abdul
Rahman al-Batawi dan Daud al-Fatani yang
kesemuanya menjadi ulama Nusantara.
• Mempunyai kecenderungan dalam bidang
ilmu tasawuf sehingga sanggup mencari guru
lain dan membaca kitab-kitab tasawuf yang
tidak diajarkan oleh gurunya.
indonesia.html

4/23/2014
• Pernah mempelajari ilmu tarekat
Khalwatiyyah dan Sammaniyyah di
Madinah daripada Syeikh Muhammad al-
Samman.
• Diberi kepercayaan untuk mengajar murid-
murid al-Sammani yang berketurunan Arab
asli.
• Oleh sebab itu, beliau banyak dipengaruhi
oleh idea-idea al-Sammani.
indonesia.html

4/23/2014
• Semasa di Haramyn, tulisan-tulisan Syeikh
Abdul Samad banyak mengajak umat Islam
berjihad melawan penjajah Eropah selain
turut menyebarkan ajaran sufisme.
• Berperanan aktif dalam menyelesaikan dua
persoalan pokok di Nusantara iaitu dakwah
Islamiyah dan kolonialisme Barat.
indonesia.html
Peranan

4/23/2014
• Karyanya yang terbesar Sayr al-Salikin ila
Ibadat Rabb al-’Alamin, siap ditulis di Taif
pada tahun 1778.
• Memuatkan terjemahan Lubab Ihya’ Ulum
al-Din karya Al-Ghazali.
• Selain itu, kitab Hidayah al-Salikin fi Suluk
Maslak al-Muttaqin menunjukkan
transformasi ulama abad ke-18.
Sumbangan

4/23/2014
• Kitab-kitab lain:
1. Zahratul Murid fi Bayani Kalimatit Tauhid,
1178 H/1764 M.
2. Risalah Pada Menyatakan Sebab Yang
Diharamkan Bagi Nikah, 1179 H/1765 M.
3. Al-‘Urwatul Wutsqa wa Silsiltu Waliyil
Atqa.
4. Ratib Sheikh ‘Abdus Shamad al-Falimbani.
5. Nashihatul Muslimina wa Tazkiratul
Mu’minina fi Fadhailil Jihadi wa
Karaamatil Mujtahidina fi Sabilillah.

4/23/2014
6. Ar-Risalatu fi Kaifiyatir Ratib Lailatil
Jum’ah.
7. Mulhiqun fi Bayani Fawaidin Nafi’ah fi
Jihadi fi Sabilillah.
8. Zatul Muttaqin fi Tauhidi Rabbil ‘Alamin.
9. ‘Ilmut Tasawuf.
10. Mulkhishut Tuhbatil Mafdhah minar
Rahmatil Mahdah ‘Alaihis Shalatu was
Salam.
11. Kitab Mi’raj, 1201 H/1786 M.
12. Anisul Muttaqin.http://pondok1msia.org.my

4/23/2014
RAJA ALI AL-HAJI
IBN RAJA HAJI AHMAD

4/23/2014
Latar Belakang
• Nama penuhnya ialah Raja Ali Haji bin Raja
Ahmad.
• Dilahirkan pada tahun 1809.
• Berasal daripada keturunan raja-raja Bugis.
• Juga dikenali sebagai Engku Haji Tua.
• Dibesarkan dalam lingkungan golongan
bangsawan Riau.
Sejarah Kesusasteraan Melayu Tradisional, halaman 132-133

4/23/2014
• Mendapat gelaran al-Alam al-Fadzil
Almarhum Raja Ali Haji ibni Almarhum
Raja Haji Ahmad ibni Almarhum Yang
Dipertuan Muda Riau Raja Haji al-Shahid Fi
Sabilillahi Ta’ala.
• Datuknya, Raja Haji, seorang pahlawan
besar yang gugur di Teluk Ketapang, Melaka
sewaktu menentang Belanda (1784).
• Ayahnya, Raja Ahmad, seorang yang
terpelajar dan merupakan orang penting
dalam politik kerajaan Riau.
Sejarah Sastera Melayu Moden sesudah tahun 1800, halaman 64-65

4/23/2014
• Raja Ahmad juga pernah beberapa kali
menjadi utusan ke Jakarta untuk berunding
dengan Belanda.
• Semasa berusia 11 tahun, beliau ke Mekah
bersama ayahnya untuk menunaikan fardhu
haji dan menuntut ilmu.
• Fasih berbahasa Melayu dan Arab serta alim
dalam ilmu agama Islam.

4/23/2014
• Beliau juga terkenal sebagai ahli tawarikh
dan politik pada zamannya.
• Bakat-bakat ilmiah, sastera dan politik
diwarisi daripada ayahnya, Raja Ahmad.
• Atas cadangan Yang Dipertuan Muda Raja
Ali iaitu sepupunya, beliau dilantik sebagai
guru agama dan bahasa di Pulau Penyengat
di samping berperanan sebagai penasihat
sepupunya.

4/23/2014
• Pada masa lapang, Raja Ali Haji mengarang
buku.
• Antara anak muridnya termasuklah Yang
Dipertuan Muda Riau sendiri dan Syed
Sheikh al-Hadi dari Melaka (bapa novel
Melayu).
• Beliau meninggal dunia pada tahun 1870.

4/23/2014
• Menghasilkan kitab tatabahasa Melayu
yang dinamakan Bustanil Katibina Lis
Subyani’il Mutaalamin atau Kitab
Perkebunan Juru Tulis bagi Kanak-kanak
yang Hendak Menuntut Belajar Akan Dia.
• Merupakan buku pelajaran ejaan dan
tatabahasa.
• Dibahagikan kepada dua bahagian, iaitu:
1. Penulisan tentang bahasa Melayu
2. Tatabahasa bahasa Arab
Sumbangan
afiqekie.files.wordpress.com/

4/23/2014
• Kitab Bustanul Katibin bertarikh 1850M
dianggap penting kerana inilah buku nahu
berbahasa Melayu yang ditulis oleh orang
Melayu.
• Kitab Pengetahuan Bahasa pula dihasilkan
pada tahun 1859M dan merupakan sebuah
kamus Melayu.
• Bahagian awalnya membincangkan kamus
Melayu secara ringkas dan sederhana.

4/23/2014
• Namun begitu, tidak semua abjad dalam
kamus diakhiri dengan sebahagian perkataan
ca. Erti perkataan disertakan dengan
penjelasan walaupun berdasarkan kaedah
dalam bahasa Arab.

4/23/2014
• Karya-karya lain:
1. Hikayat Sultan Abdul Muluk (1846M)
2. Gurindam Dua Belas (1847M)
3. Kitab Salasilah Melayu dan Bugis dan
Sekelian Raja-rajanya (1860M)
4. Tuhfatul-Nafis atau Hadiah Yang Bernilai
(1865M)

4/23/2014
ABDULLAH MUNSYI BAPA
KESUSASTERAAN MELAYU
MODEN

4/23/2014
Latar Belakang
o Dilahirkan pada tahun Masihi 1796 bersamaan
tahun Hijrah 1211 di Kampung Masjid atau
Kampung Pali.
o Berketurunan India dan Arab.
o Anak bongsu daripada empat adik-beradik
seibu sebapa.
o Ayahnya, Abdul Kadir adalah anak tunggal
Muhammad Ibrahim dan Peri Achi.

4/23/2014
o Abdul Kadir ialah seorang pedagang yang
pernah menjadi syahbandar di zaman
pendudukan Belanda, manakala di waktu
pendudukan Inggeris dia bertugas sebagai
utusan Inggeris ke negeri-negeri Melayu.
o Abdullah mampu menguasai bahasa Melayu
(BM), Tamil dan Arab dengan baik ketika
berusia 14 tahun.
o Sewaktu kedatangan Stamford Raffles dari
Syarikat Hindia Timur ke Melaka, Abdullah
diambil sebagai jurutulis dan kerani.
o Hasil pergaulan dengan askar-askar sepoy

4/23/2014
o Abdullah mendapat gelaran “munshi” atau
guru bahasa daripada askar-askar tersebut.
o Abdullah pernah ditugaskan oleh Raffles
untuk mengumpul naskhah sastera Melayu
lama.
o Beliau turut menjadi guru bahasa kepada
beberapa paderi antaranya ialah W. Milne dan
C.H. Thomsen selain menterjemahkan
sebahagian kitab Injil ke dalam BM.
o Hasil perkahwinannya dengan seorang wanita
peranakan Tamil, beliau dikurniakan seorang
anak lelaki iaitu Muhammad Ibrahim.

4/23/2014
o Ketika Belanda menduduki Melaka semula
(1818-24) dan sesudah 5 bulan Inggeris
menduduki Singapura, Abdullah berpindah ke
Singapura menyambung tugas lamanya.
o 1837-beliau turut serta dalam rombongan ahli
perniagaan Singapura belayar ke Kelantan
untuk menyampaikan surat kepada Sultan
Kelantan.
o 1854-Abdullah belayar ke Mekah untuk
menunaikan fardu haji, tetapi meninggal di
Juddah kerana diserang sakit kolera.

4/23/2014
Peranan dalam Penulisan
o Pernah bekerja sebagai guru bahasa,
wartawan, sejarahwan, penterjemah dan
sebagainya.
o Pengkaji sastera berpendapat bahawa
pemisahan antara Sastera Melayu Lama
dengan Sastera Melayu Baru berlaku
selepas tahun 1800 kerana hasil
kesusasteraan Melayu yang mula
menunjukkan sifat baru telah muncul
pada abad ke-19 iaitu setelah
munculnya karya-karya Munsyi Abdullah.

4/23/2014
Ciri-ciri pembaharuan dalam
karya Munsyi Abdullah
oMemerihalkan peristiwa yang benar-
benar berlaku.
oMenggunakan watak baru.
oMembawa unsur kritik dalam sastera.
oTidak terbina atas khayalan melulu.
oTelah berhenti mengagung-agungkan
golongan istana dan bangsawan

4/23/2014
Karya-karya Abdullah Munsyi
1. Sejarah Melayu (1831)- disalin semula
berdasarkan naskhah lama dengan
memberikan kata pengantarnya
(pengenalan), diterbitkan pada 1840.
2. Hikayat Kalilah dan Daminah (1835)-
terjemahan dari naskhah Tamil, dikerjakan
dengan bantuan sahabatnya, Tambi Muttu
Virapattar.
3. Kitab Adat Segala Raja-raja Melayu Dalam
Segala Negeri (1837)

4/23/2014
4. Kisah Pelayaran Abdullah (1837)-
mengisahkan hasil pengalaman pelayaran dan
lawatannya ke Kelantan, terbit pada 1849.
5. Dawa’il-Kulub (1838)
6. Hikayat Abdullah (1840)
7. Syair Kampung Gelam Terbakar (1847)
8. Kisah Pelayaran Abdullah Ke negeri Juddah
(1854)- tidak tamat, kerana Abdullah
meninggal dunia di sana pada bulan Oktober
1854.

4/23/2014
Hikayat
Abdullah
Munsyi
Sejarah
negeri
Singapura
Pandangan
terhadap
wanita
Sejarah
Singapura
terbakar
Sejarah
peperangan di
Melaka
Sejarah
Pelayaran
ke Pantai
Timur
Pandangan
terhadap
orang
Melayu

4/23/2014
Sejarah negeri Singapura
• Dalam Hikayat Abdullah, Munsyi
Abdullah memaparkan episod perampasan
kuasa kedaulatan Singapura ke tangan
East India Company (EIC) yang menjadi
kerajaan di Singapura sejak tahun
1819.
• Semasa peristiwa perampasan kuasa ini,
Munsyi Abdullah masih lagi berada di
Singapura iaitu sekitar tahun 1824.

4/23/2014
• Catatan Abdullah memaparkan dalam
suatu pertemuan di kediaman Residen
Inggeris di antara John Crowfurd,
Sultan Husin Syah, Sultan Singapura
dan Temenggung Abdul Rahman telah
dimaklumkan bahawa para pegawai EIC
yang bermarkas di Bengal mahu
merundingkan satu tawaran penting
dengan kedua-dua pemerintah Melayu
itu.
• EIC menawarkan agar Sultan Husin Syah
dan Temenggung Abdul Rahman
menyerahkan seluruh negeri Singapura

4/23/2014
• Majlis menandatangani perjanjian
penyerahan ini berlangsung pada pagi
2 Ogos 1824 bersamaan 6 Zulhijjah
1239.
• Perjanjian tersebut telah disahkan
kemudian oleh Majlis Tertinggi EIC di
Bengal pada 19 November 1824.

4/23/2014
Gambaran negeri Kelantan
o Ramai perempuan yang menjadi pelacur.
o Kaum wanita rajin berniaga tetapi kaum lelaki
malas bekerja.
o Rakyat seolah-olah berfungsi untuk memberi
khidmat kepada raja dan kerabatnya sahaja.
o Wang, harta benda, tanam-tanaman
mahupun anak dara mereka dirampas.
o Rakyat menjadi kecewa dan malas berusaha
untuk mengubah kehidupan.

4/23/2014
Sejarah pelayaran ke pantai timur
• Kemahirannya dalam pelbagai bahasa
membolehkan beliau diberi peluang
oleh pihak Inggeris untuk mengikuti
pelayaran ke negeri Kelantan pada
bulan Mac 1838.
• Pelayaran kapal Inggeris yang
disertai Abdullah Munsyi ke Kelantan
adalah bertujuan untuk meminta jasa
baik Yang di-Pertuan Kelantan ketika
itu bagi memelihara barang dagangan

4/23/2014
• Sepanjang pelayaran Abdullah Munsyi
ke Kelantan, beliau telah melalui
perairan negeri Pahang serta
Terengganu. Pelbagai peristiwa dan
kebudayaan setempat dapat dilihat
oleh beliau.

4/23/2014
Gambaran negeri Pahang
1. Negeri Pahang sangat kaya dengan
hasil tumbuh-tumbuhan berikutan
daripada kesuburan tanah yang ada
namun pada hasil bumi yang dimiliki
di negeri tersebut hanyalah sia-sia
belaka kerana penduduknya sangat
malas bekerja.
2. menggambarkan negeri Pahang di dalam
catatannya sebagai sebuah negeri yang
sangat mundur.

4/23/2014
Gambaran negeri Terengganu
1. Teruja dengan kecantikan negeri
tersebut yang berpasir putih.
2. Tidak menyukai larangan-larangan yang
tidak masuk akal dikenakan terhadap
rakyat di negeri tersebut..
3. Mencatatkan dialek bahasa Terengganu
yang gemar menambah –ng pada
penghujung kata.
4. Mengkritik sistem perhambaan di
Terengganu.

4/23/2014
Sejarah Singapura Terbakar
• Penulisan Karya Abdullah Munsyi
mengenai Singapura yang terbakar
digambarkan beliau semasa tinggal di
Singapura atas urusan kerja.
• Semasa berada di Singapura, Abdullah
Munsyi telah dijangkiti demam kepialu
sehingga tidak dapat makan nasi yang
dimasak.
• Hajat beliau hendak pulang ke Melaka
tidak dapat dituruti kerana orang-
orang Cina ketika itu membuat

4/23/2014
Pandangan Abdullah Munsyi
Terhadap Orang Melayu
1. Beliau menganggap bahawa orang-orang
Melayu ketika itu mengamalkan tradisi
yang merugikan seperti kepercayaan
kepada benda-benda tahyul dan
mengabaikan pelajaran.
2. Telah mengkritik sistem perundangan
Timur yang zalim dan mengutamakan
golongan bangsawan.
3. Abdullah Munsyi juga pernah
mengkritik dan mengecam sikap lalai

4/23/2014
Pandangan terhadap Abdullah
Munsyi
1. A.H. Hill, R.O Winstedt, Zuber Usman,
J.C Bottom, A. Teeuw, Taib Osman dan
Ismail Hussein.
Mereka berpendapat Abdullah Munsyi
sebagai penggerak Kesusasteraan Melayu
Baru kerana terdapat faktor-faktor
baru yang tidak terdapat dalam
karangan-karangan sebelumnya seperti
bersifat realistik, individualistik,
kritis dan sekularistik.
Kasim Ahmad

4/23/2014
2. A.H Hill
Abdullah Munsyi merupakan penulis
pertama yang membawa unsur-unsur
realisme dalam penulisan Kesusasteraan
Melayu.
3. Zuber Usman
Dalam bukunya Kesusasteraan
Indonesia berpendapat bahawa Abdullah
Munsyi ialah pengarang Melayu yang
pertama keluar dari kebiasaan lama
yang melanggar tradisi turun temurun.
Beliau mengubah penulisannya dari
menceritakan kisah-kisah ghaib ke

4/23/2014
Kesimpulan
• Karya agung mempunyai fungsi atau peranan
dalam kehidupan masyarakat Melayu pada
zaman dahulu.
• Karya agung adalah hasil usaha golongan
cendekiawan terdahulu yang mengandungi ilmu
berkenaan orang Melayu.
• Oleh hal yang demikian, sehingga kini karya
agung Melayu dijadikan bahan dalam
penyelidikan

4/23/2014
Rujukan
• Abdul Hadi W. M(1995). Hamzah Fansuri :
Risalah Tasawuf Dan Puisi-puisinya. Indonesia :
Penerbit Mizan.
• A.Samad ahmad (2006). Sulalatus
Salatin: Sejarah Melayu. Kuala Lumpur:
Dewan Bahasa dan Pustaka.
• Gazali Dunia (1992). Sastera Melayu Lama.
Kuala Lumpur : Fajar Bakti.
• Mat Jani Hassan (1998). Warna Sari Sastera
Melayu Tradisional. Selangor : Longman.

4/23/2014
• Erfan Eziz (2012). Syeikh Syamsuddin
Abdullah As-Sumatra-i. Diperoleh pada
April 25, 2013 daripada
http://muhibmahbub.blogspot.com/2007
/07/syeikh-syamsuddin-abdullah-as-
sumatra-i.html
• Karami (2010). Shamsuddin Pasai.
Diperoleh pada April 25, 2013 daripada
http://karami-
suaraku.blogspot.com/2010/05/shamsud
din-pasai.html
• Merah Silu ( 2007). Sheikh Shamsuddin al-

4/23/2014
BIBLIOGRAFI
1. Siti Hawa Haji Salleh (1997). Kesusasteraan
melayu abad kesembilan belas. Kuala Lumpur:
DBP.
2. Mohamad Daud Mohamad (1987). Tokoh-
tokoh sastera melayu klasik. Kuala Lumpur:
DBP.
3. Siti Aisah Murad (1996). Abdullah munsyi dan
masyarakat melayu. Kuala Lumpur: DBP.
4. W. Shamsuddin M. Yusoff (1976). Sejarah
sastera melayu moden sesudah tahun 1800.
Kuala Lumpur: Penerbitan Pustaka Antara.

Karya agung melayu

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Viewers also liked

Viewers also liked (18)

Similar to Karya agung melayu

Similar to Karya agung melayu (20)

More from NorWahida Salim

More from NorWahida Salim (14)

Recently uploaded

Recently uploaded (7)

Karya agung melayu