Тухайн өгүүлбэрийг буруу найруулснаас утга, агуулгын хувьд зөрүүтэй байдал үүсдэг.

1. ИРГЭНИЙ ХУУЛЬ ДАХЬ ХОЛБООС
ҮГИЙН УТГА, ХЭРЭГЛЭЭ
2016.11.10
1

2. АГУУЛГА
1. Холбоос үгийн тухай ойлголт
2. Иргэний хууль дахь холбоос үгийн жагсаалт
3. Иргэний хууль дахь холбоос үгнүүдийн хэл зүйн утга
4. Холбоос үгийн хэрэглээ
2

3. Холбоос (холбох) үг гэж юу вэ?
Өгүүлбэрийн нэг төрлийн гишүүдийг зааглах, нэгтгэх үүрэгтэй үг
Жишээ нь: ба, буюу, бөгөөд г.м
vs. Холбоо үг- Утга хэлзүйн талаар өөр хоорондоо шүтэлцээ
бүхий хоёр утга буюу түүнээс дээш үгээр бүтсэн өгүүлбэрзүйн
хамгийн бага нэгж
Жишээ нь: Галт тэрэг, эдийн засаг г.м
vs. Хоршоо үг-Харилцан тэгш эрхтэй, зэрэгцэн холбогдож
бүтсэн нийлмэл үг
Жишээ нь: жагсаал цуглаан, амар амгалан, энх тайван г.м
3
Эх сурвалж: МУЕТГ “Монгол хэлний их тайлбар толь” 2016
Шинжлэх Ухааны Академийн Хэл Зохиолын Хүрээлэн

4. 4
Холбоос үг
Зэрэгцүүлэн
холбох
Захируулан холбох
ба, бөгөөд, буюу, болон, боловч, нэг
бол, эсвэл, байтугай, төдийгүй, мөн ,
түүнчлэн, харин, гэвч
тул, учир, төлөө, тухай, талаар, турш,
шиг, мэт, сацуу, улмаас, болохоор,
адил, чинээ, хүртэл, болтол, аваас,
бүрийд, бүр, гаруй, тутам, удаа, дахин,
гэх мэт

5. Иргэний хууль дахь холбоос үгийн жагсаалт
№ Холбоос үг Давтамж
1 бол 888
2 буюу 631
3 болон 255
4 бөгөөд 249
5 эсхүл 227
6 улмаас 74
7 түүнчлэн 37
8 харин 24
9 мөн 14
10 зөвхөн 13
11 гэхдээ 7
12 төдийгүй 1
5

6. Иргэний хууль дахь холбоос үгнүүдийн
хэл зүйн утга
№ Холбоос
үг
Хэл зүйн утга Жишээ
1 бол Бөгөөс, болбоос, аваас 24.6.Нас барсан гэж зарлагдсан этгээд эргэж ирэх буюу
байгаа газар нь тогтоогдсон бол шүүх урьд гаргасан
шийдвэрийг хүчингүй болгоно.
2 буюу эсвэл, юм уу, юм үү 13.1.Иргэний эрх зүйн харилцаанд оролцогч
хууль буюу гэрээнд заасан эрх, үүргээ үнэнч шударгаар
хэрэгжүүлнэ.
3 болон мөн, бөгөөд 63.1.Итгэмжлэлээр төлөөлөхөд төлөөлөгч нь иргэний эрх
зүйн бүрэн, бүрэн бус, эсхүл хязгаарлагдмал чадамжтай
иргэн болон хуулийн этгээд байж болно.
4 бөгөөд холбоос 154.2.Барьцааны зүйл нь шаардах эрх байсан бөгөөд
үүрэг гүйцэтгэгч үүргээ хугацаанаас өмнө гүйцэтгэсэн бол
энэхүү гүйцэтгэл нь барьцааны зүйл болно 6

7. Иргэний хууль дахь холбоос үгнүүдийн
хэл зүйн утга
№ Холбоос үг Хэл зүйн утга Жишээ
5 эсхүл Эсвэл, эсвээс 96.1.Эзэмшигч эзэмшлээсээ бүрмөсөн
татгалзсан, эсхүл өмчлөгч буюу хууль ёсны
эзэмшигч өөр хэлбэрээр эд хөрөнгийг мэдэлдээ
байлгах эрхээ бусдад алдсан бол эзэмшил
дуусгавар болно.
6 улмаас учир шалтгаан, үр дагаврыг
өгүүлэхэд хэрэглэх холбоо үг
58.6.Төөрөгдлийн улмаас хэлцэл хийсэн этгээд
төөрөгдсөн болохоо мэдмэгц нөгөө талдаа нэн
даруй мэдэгдэх үүрэгтэй.
7 түүнчлэн тэр мэт, мөн адил, мөн, бас 195.3.Хуульд заасан буюу гэрээнд зайлшгүй
тусгавал зохих, түүнчлэн нэг талын хүссэний
дагуу нөгөө тал нь зөвшөөрсөн нөхцөлийг
гэрээний гол нөхцөл гэнэ.
8 харин юмыг санаснаас ангид, сөрүүлэн
өгүүлэхэд хэрэглэх холбоо үг
286.4.Барьцаалан зээлдэх газар нь гэрээний
хугацаанд барьцааны зүйлийн бүрэн бүтэн
байдлыг хангах үүрэгтэй, харин уг зүйлийг
өмчлөх болон бусад хэлбэрээр захиран
зарцуулах эрхгүй.
7

8. Иргэний хууль дахь холбоос үгнүүдийн
хэл зүйн утга
№ Холбоос
үг
Хэл зүйн утга Жишээ
9 мөн бишийн эсэргүүцэл утга, зөв 73.3.Долоо хоног, хоногоор тогтоосон хугацаа уг
хугацаа дуусах өдрийн мөн цагт дуусна.
10 зөвхөн бусад зүйлээс нэгийг онцлон
заасан үг, аливаа юмны яв цав
тохирсон, илүү гарахгүй байдал
3.6. Хэм хэмжээ тогтоосон эрх зүйн
актыг зөвхөн хуулийн хэм хэмжээг нөхөн
зохицуулсан тохиолдолд хэрэглэнэ.
11 гэхдээ 415.2.Өөрийн нэрийн өмнөөс, гэхдээ бусдын
зардлаар барааг борлуулж, эрх хэрэгжүүлэх
этгээдийг комисс гэнэ.
12 төдийгүй 497.3.Гэм хор учруулахад хэд хэдэн этгээд
оролцсон бол тэдгээр нь уг гэм хорыг хамтран
хариуцах бөгөөд энэ тохиолдолд шууд гэм хор
учруулсан этгээд төдийгүй, түүнийг уруу татсан,
дэмжин тусалсан, түүнчлэн гэм хор учруулсны үр
дүнг санаатай ашигласан этгээд нэгэн адил
хариуцлага хүлээнэ.
8Эх сурвалж: Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн тамгын газар “Монгол хэлний их тайлбар толь” 2016 он;
Монгол Улсын Боловсолын их сургууль, Монгол судлалын сургууль, Монгол хэл шинжлэлийн их сургууль “Орчин цагийн Монгол хэл” 2010 он 194-р тал
Ц.Оюун “Монгол хэлний ерөнхий боловсролын тулгуур ухагдахуунууд” 2010 он 30-р тал

9. Холбоос үгийн хэрэглээ
9
Гэрээнд холбоос үгийг хэрэглэсэн байдал
 Хууль зүйн зөвлөх үйлчилгээний хүрээнд үйлчлүүлэгчийн захиалгын
дагуу судалгаа хийж хянаад хариу хүргүүлэхэд хамгийн багадаа ажлын 3
өдөр буюу ажлын 24 цаг шаардлагатай.
 Байгууллага нь үйлчлүүлэгчээс бичгээр зөвшөөрөл өгөөгүй тохиолдолд
үйлчлүүлэгчийн өгсөн мэдээллийг аливаа гуравдагч талд шилжүүлэх
буюу задруулахгүй.

10. Холбоос үгийн хэрэглээ
10
Хуульд холбоос үгийг хэрэглэсэн байдал
15 дугаар зүйл. Иргэний эрх зүйн бүрэн чадамж
15.1.Иргэний эрх зүйн бүрэн чадамж буюу иргэн өөрийн үйлдлээр өөртөө
эрх олж авах, үүрэг бий болгох чадвар насанд хүрснээр буюу 18 наснаас
бий болно.
Дараагийн үгийн утгыг тодотгох утга агуулагдаж байна

11. Холбоос үгийн хэрэглээ
11
Хуульд холбоос үгийг хэрэглэсэн байдал
 Иргэний хууль
3.7.Хуулийг мэдэхгүй буюу буруу ойлгосон нь хуулийг хэрэглэхгүй байх,
хуульд заасан хариуцлагаас чөлөөлөх үндэслэл болохгүй.
“эсвэл” гэсэн утгаар хэрэглэгдэж байна

12. Холбоос үгийн хэрэглээ
12
Засгийн газрын 2016 оны 59 дүгээр тогтоолын хоёрдугаар хавсралт
“Хууль тогтоомжийн төсөл боловсруулах аргачлал”-д зааснаар:
4.2.4.2 “болон”, “эсхүл”, “буюу” гэсэн холбоос үг нь нэг бол, үгүй бол, аль
нэг нь гэсэн утгаар өгүүлбэрийн гишүүдийг зэрэгцүүлэн холбоно

13. 13
Дүгнэлт
Холбоос үгийг буруу хэрэглэснээс хоёрдмол утгаар ойлгогдож
тайлбарлагдах эрсдэлтэй тул нэгмөр ойлголттой болж, буруу жишиг
тогтохоос зайлсхийх шаардлагатай байна.