1. ใบความรูวิชาวิทยาศาสตร
หนวยการเรียนรูที่ 1 แผนการสอนที่ 5 ชั้นมัธยมศึกษาปที่ 1
เรื่อง โครงสรางและการทํางานของระบบลําเลียงในพืชและระบบสืบพันธุในพืช
พืชมีระบบลําเลียงเพื่อใชลําเลียงน้ํา แรธาตุตางๆ จากดินไปสูสวนตาง ๆของพืช โดยการลําเลียง
 
นี้จะเกี่ยวของกับการคายน้ําของพืช เมื่อพืชไดรับน้ําและแรธาตุตางๆ แลวจะนําไปใชเปนวัตถุดิบใน

การสรางอาหารและใชในกระบวนการอื่น ๆที่จาเปนตอการดํารงชีวต และเมื่อพืชสรางอาหารแลว ก็จะ
ํ ิ
ลําเลียงอาหารไปสูสวนตางๆ ของพืช
การลําเลียงน้าและแรธาตุของพืช
ํ
พืชจะดูดน้าและแรธาตุที่บริเวณปลายรากและจะถูกลําเลียงไปโดยทอลําเลียงน้ํา ซึ่งพืชจะมี
ํ
เนื้อเยื่อลําเลียงอยู 2 กลุม คือ ไซเลม(Xylem) เปนเนื้อเยื่อลําเลียงน้ําและแรธาตุ และโฟลเอม
(Phloem) เปนเนื้อเยื่อที่ลําเลียงอาหารที่พืชสรางขึ้น โดยเนื้อเยื่อทั้งสองจะประกอบกันเปนเนื้อเยื่อ
ลําเลียงที่พบทั้งในราก ลําตน กิ่ง ใบ อยางตอเนื่องกัน
โครงสรางของพืืชทีทาหนาทีี่ดูดนําและแรธาตุ
โ ่ี ํ ้ํ
ขนราก (Root Hair) มีลักษณะเปนขนเสนเล็ก ๆ อยูเปนจํานวนมากโดยรอบปลายรากของพืช
เปนโครงสรางที่เปลี่ยนแปลงมาจากเซลลผิวนอกสุดของราก ทําหนาที่ดูดซึมน้าและแรธาตุจากดิน
ํ
โดยเฉพาะการที่รากมีขนรากมากมายนั้นมีประโยชน คือทําใหรากมีพนที่ผิวสัมผัสกับน้ําและแรธาตุ
ื้
ตางๆในดินมากขึ้น ขนรากมีอายุอยูไดไมเกิน 7-10 วัน ก็จะตาย เมื่อเซลลตายก็จะมีขนรากขึ้นมา

แทนที่
พืชจะดูดน้าและแรธาตุทางขนราก โดยจะดูดน้าโดยวิธีการออสโมซิส สวนการดูดแรธาตุใชวธีการ
ํ ํ ิ
แพร
ปจจัยที่มีอิทธิพลตอการดูดน้ําของพืช คือ
1. ปรมาณของนาในดน ในดินที่มีน้ํามากพอประมาณอัตราการดดน้าของพืชเขาส ากจะเพิ่มขึ้น
1 ปริมาณของน้าในดิน ในดนทมนามากพอประมาณอตราการดูดนาของพชเขาสูรากจะเพมขน
ํ ํ
2.ความเขมขนของสารละลายในดิน ถาน้าในดินมีตวถูกละลายมากจะทําใหสารละลายในดินมีความ
ํ ั
เขมขนมากกวาสารละลายที่อยูในเซลลของขนราก มีผลทําใหนาออสโมซิสเขาไปในรากไดยาก
 ํ้
3.อุณหภูมิในดิน ถาในดินมีอณหภูมไมสูงมากจนเกินไป การดูดน้าของพืชจะเกิดขึ้นไดเร็วแตถาใน
ุ ิ ํ
ดินมีอณหภุมสูงมากก็จะเปนอันตายตอพืชและในสภาพที่อณหภูมิเย็นจัดก็ไมมีการดูดน้าเกิดขึ้น
ุ ิ ุ ํ

2. ใบความรูวิชาวิทยาศาสตร
หนวยการเรียนรูที่ 1 แผนการสอนที่ 5 ชั้นมัธยมศึกษาปที่ 1
เรื่อง โครงสรางและการทํางานของระบบลําเลียงในพืชและระบบสืบพันธุในพืช
การคายน้ําของพืช
เปนกระบวนการระเหยกลายเปนไอของน้าภายในตนพืชออกสูบรรยากาศภายนอกทําให
ํ
เกิดการสูญเสียน้ํา เกิดจากการแพรของไอน้ําซึงอยูในชองวางภายในพืชมากกวาไอน้าในบรรยากาศ
่  ํ
โดยนําจะแพรผานออกทางชองเปดทีมีอยู เชน ปากใบ ผิวใบ หรือรอยแตกขางลําตนพืช
้ ่ 
ปจจัยที่มีอิทธิพลตอการคายน้าของพืช ไดแก
ํ
1.ชนิดของพืช พืชบางชนิดที่มีปากใบมากจะคายน้าไดมาก
ํ
2.แสงสวาง ถาความเขมของแสงมาก ปากใบจะเปดกวาง ทําใหพืชคายน้ําไดมาก
3.อุณหภูมของอากาศ ถาอุณหภูมสงพชจะคายนาไดมากและรวดเรว
3 อณหภมิของอากาศ ถาอณหภมิสูงพืชจะคายน้าไดมากและรวดเร็ว
ํ
4.ความชื้นของอากาศ ถาในอากาศมีความชื้นสูง พืชจะคายน้าไดนอย
ํ 
5.ลม ถาลมแรง พืชจะคายน้าไดมาก แตถาลมแรงจนกลายเปนพายุ ปากใบจะปด ทําใหพืชคายน้ํา
ํ
ไดนอยลง

6.ความกดดันของอากาศ ถาความกดดันของอากาศต่า พืชจะคายน้าไดมาก
ํ ํ
7. ปริมาณน้ําในดิน ถาน้านอย จะทําใหพชคายน้าไดนอยไปดวย
ํ ื ํ 
ประโยชนของการคายน้ําของพืช คือ
1.ชวยใหการลําเลียงน้ําและแรธาตุขึ้นไปตามทอลําเลียงน้ําดีข้น เพราะทําใหเกิดแรงดึงน้าจาก
ึ ํ
สวนลางไปสูสวนบน
 
2.ชวยลดอุณหภูมิภายในลําตนและใบ
3 วยเพิิ่มความชุมชื้นใ แกผิวใบ
3.ช ื ให ใ
การลําเลียงอาหารของพืช
อาหารที่พืชสรางขึ้นจากกระบวนการสังเคราะหดวยแสง ไดแก น้าตาล ซึ่งจะถูกลําเลียงไปโดย
 ํ
กลุมเซลลที่ทําหนาที่ลาเลียงอาหารโดยเฉพาะ เรียกวา โฟลเอม หรือ ทอลําเลียงอาหาร การลําเลียง
ํ
อาหารจะลาเลยงจากใบไปยงสวนตาง ของพชทตองการใชอาหาร หรอเพอนาไปเกบสะสมยงแหลง
อาหารจะลําเลียงจากใบไปยังสวนตาง ๆ ของพืชที่ตองการใชอาหาร หรือเพือนําไปเก็บสะสมยังแหลง
 ่
สะสมอาหาร เชน หัว ราก และลําตน โดยอาหารจะแพรออกจากทอลําเลียงอาหารไปยังเซลลตาง ๆ
โดยตรง ทิศทางการลําเลียงอาหารในทอโฟลเอมมีทั้งขึ้นและลง ซึ่งแตกตางจากการลําเลียงน้ําที่มี
ทิศทางขึ้นเพียงทิศทางเดียวแตอัตราการลําเลียงอาหารจะเกิดชากวาการลําเลียงน้ําในทอไซเลม

3. ใบความรูวิชาวิทยาศาสตร
หนวยการเรียนรูที่ 1 แผนการสอนที่ 5 ชั้นมัธยมศึกษาปที่ 1
เรื่อง โครงสรางและการทํางานของระบบลําเลียงในพืชและระบบสืบพันธุในพืช
ระบบสืบพันธุในพืช
การสืบพันธุ(Reproduction) เปนกระบวนการที่สิ่งมีชีวตผลิตสิ่งมีชีวตใหมขึ้นมาทดแทนเพื่อไมให
ิ ิ
สูญพันธุไปจากโลก โดยทั่วไปจะแบงการสืบพันธุของพืชออกเปน 2 ประเภท คือการสืบพันธุแบบ
ู ุ ุ ุ
อาศัยเพศ และการสืบพันธแบบไมอาศัยเพศ
1.การสืบพันธุแบบอาศัยเพศของพืช
เปนการผลิตสิ่งมีชีวตที่จะตองมีการรวมนิวเคลียสของเซลลสืบพันธเพศผูกับเซลล
ิ
สืบพันธุเพศเมีย เซลลสืบพันธุเพศผูของพืชดอก คือระอองเรณู หรือ สเปรมและ เซลลสืบพันธุเพศ
เมีย คือเซลลไข ซึงเรียกการรวมนิวเคลียสนีวา การปฏิสนธิ
่ ้
การปฏิสนธิ หมายถึง การผสมระหวาละอองเรณูและเซลลไขในออวุล
โครงสรางของดอกไม
ดอกไมเปนอวัยวะที่สืบพันธุของพืชดอก ซึงเปนโครงสรางที่เปลี่ยนแปลงมาจากกิงและ
่ ่
ใบของพืช ดอกไมมีโครงสรางที่สําคัญ ดังนี้
1. กานดอก เปนสวนที่ทําหนาที่ ชูดอก และทําใหดอกติดกับกิ่งและลําตน
2. กลีบเลียง เปนสวนที่อยูนอกสุด เปนกลีบเล็ก ๆสีเขียว ทําหนาที่ หอหุมและปองกันอันตรายให

สวนประกอบตางของดอกในระยะเปนดอกตูม
3.กลีบดอก เปนสวนที่อยูถัดจากกลีบเลี้ยง มักมีขนาดใหญกวากลีบเลี้ยง กลีบดอกมีสีสวยงาม บางที
ู ญ
ก็มีกลิ่นหอม หรือตอมน้ําตาลบริเวณโคนของกลีบดอก ทําหนาที่ลอแมลงใหมาผสมเกสร
4.เกสรตัวผู เปนอวัยวะสืบพันธุเพศผูประกอบดวยกานชูอับเรณูและอับเรณู ทําหนาที่สรางละออง
เรณูที่ใชในการผสมพันธุ
5.เกสรตัวเมีย เปนสวนที่อยูในสุด ทําหนาที่สรางเซลลสืบพันธุเพศเมียหรือไข ประกอบดวยยอด
เกสรตัวเมีย กานชูเกสรตัวเมีย และรังไข ภายในรังไขมีออวุลซึ่งมีลักษณะเปนเม็ดเล็ก ๆ และภายใน
ออวุลมีีไขอยู

6.ฐานรองดอก เปนสวนที่อยูปลายสุดของกานดอก ทําหนาที่ รองรับกลีบเลี้ยง กลีบดอก เกสรตัวผู
และเกสรตัวเมีย

4. ใบความรูวิชาวิทยาศาสตร
หนวยการเรียนรูที่ 1 แผนการสอนที่ 5 ชั้นมัธยมศึกษาปที่ 1
เรื่อง โครงสรางและการทํางานของระบบลําเลียงในพืชและระบบสืบพันธุในพืช
ภาพ สวนประกอบของดอกไม
ประเภทของดอกไม แบงโดยใชเกณฑในการแบง 2 แบบ ดังนี้
1. ประเภทของดอกแบงโดยใชองคประกอบทั้ง 4 สวนเปนเกณฑ แบงได 2 ประเภท คือ
1.1 ดอกครบสวน คือดอกที่มีสวนประกอบครบทั้ง 4 สวน คือ กลีบเลี้ยง กลีบดอก เกสรตัวผูและ
เกสรตัวเมีย เชน ชบา ตอยติง กุหลาบ มะลิ อัชัน มะเขือ การเวก บัวหลวง แค ชงโค เปนตน
่
1.2 ไ 
1 2 ดอกไมครบสวน คอดอกทมสวนประกอบไมครบทง 4 สวน ซงอาจขาดสวนหนงสวนใดหรอ
 ื ี่ ี  ป ไ  ั้  ึ่  ึ่  ใ ื
มากกวา 1 สวน ก็ได เชนดอกตําลึง ขาวโพด มะละกอ จําปา บานเย็น หนาวัว กลวยไม เฟองฟา

ขาว แตงกวา ฟกทอง มะพราว เปนตน
2.ประเภทของดอกแบงโดยใชเกสรตัวผูและตัวเมียเปนเกณฑ แบงได 2 ประเภท คือ
2.1 ดอกสมบูรณเพศ คือดอกที่มีทั้งเกสรตัวผูและเกสรตัวเมียรวมอยูในดอกเดียวกัน เชน กุหลาบ
 
บัว กลวยไม ชบา ชงโค มะเขืือ มะมวง เปนตน
ไ โ  ป 
2.2 ดอกไมสมบูรณเพศ คือดอกไมที่มีเฉพาะเกสรตัวผูหรือเกสรตัวเมียเพียงอยางเดียว โดยดอกที่มี

เฉพาะเกสรตัวผูเรียกวา ดอกตัวผู สวนดอกที่มีเกสรตัวเมียเรียกวา ดอกตัวเมีย เชน ดอกขาวโพด บวบ
แตงกวา มะละกอ หนาวัว ตําลึง ขนุน มะเดื่อ เงาะ เปนตน
การถายละอองเรณู หมายถึงกระบวนการที่ละอองเรณูของเกสรตัวผูถูพาไปตกลงบนยอก
เกสรตัวเมียของดอกชนิดเดียวกัน การถายละอองเรณูจะเกิดขึ้นเมื่อละอองเรณูแกจดอับเรณูจะปริออก
ั
ทําใหละอองเรณูกระจายไปโดยอาศัย ลม น้ํา คน หรือสัตวชวยพาไปในที่ตาง ๆ หรืออาจเกิดจากการ

ดีดกระเด็นไปเอง ซึงจะเกิดขึ้นไดทั้งกลางวันและกลางคืน
่

5. ใบความรูวิชาวิทยาศาสตร
หนวยการเรียนรูที่ 1 แผนการสอนที่ 5 ชั้นมัธยมศึกษาปที่ 1
เรื่อง โครงสรางและการทํางานของระบบลําเลียงในพืชและระบบสืบพันธุในพืช
การถายละอองเรณูแบงเปน 2 ประเภท คือ
1. การถายละอองเรณูที่เกิดขึ้นภายในดอกเดียวกันหรือระหวางดอกตนเดียวกัน การ
ถายแบบนจะทาใหพชตนใหมมลกษณะทางพนธุกรรมเหมอนเดม ซึ่งเหมาะสําหรับพืช
ถายแบบนี้จะทําใหพืชตนใหมมีลักษณะทางพันธกรรมเหมือนเดิม ซงเหมาะสาหรบพช
พันธุดี
2. การถายละอองเรณูขามตน เปนการถายละอองเรณูแบบขามตนและตางตนกัน

พืชตนใหมที่ไดมีลกษณะตาง ๆหลากหลาย และอาจไดพชพันธุใหมข้นมาได
ั ื ึ
การสืบพันธุแบบไมอาศัยเพศของพืช
เปนการสืบพันธุที่ไมไดใชเซลลสืบพันธุแตเปนการสืบพันธุที่อาศัยสวนตาง ๆ
ของพืช พืชตนใหมที่เกิดขึ้นจะไมกลายพันธุ แตอาจไดตนใหมที่ไมทนทานแข็งแรงเทาเดิม
ไดแก
1.การใชสวนตาง ๆ ของพืชมาขยายพันธุ ไดแก

- หนอ เชน กลวย กลวยไมบางชนิด ไผ ตะไคร
- ราก เชน มันเทศ มันสําปะหลัง กระชาย แครอท
- ใบ เชน ตนตายใบเปน กุหลาบหิน เศรษฐีพันลาน
- ลําตนใตดิน เชน พุทธรักษา ขิง ขา แหว เผือก หัวหอม
- กิ่ง เชน พูระหง พลูดาง ชบา โกสน ผกากรอง

2.การขยายพันธุดวยวิธีอื่น ๆ ไดแก การตอนกิง การติดตา การทาบกิ่ง การปก
 ่
ชําและการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ
การขยายพันธุพืช คือ การเพิ่มจํานวนตนพืชใหไดจานวนมากพอกับปริมาณความ
ํ
ตองการ ที่เพิ่มขึ้น โดยตนใหมที่ไดยังคงลักษณะของพันธุและคุณสมบัตที่ดีไวเหมือนเดิม
ิ
อาจกลาว ไดวา การขยายพนธุ ืชเปนการชวยรักษาลักษณะที่ดีของพันธ วไมใหสูญหาย
อาจกลาว ไดวา การขยายพันธพชเปนการชวยรกษาลกษณะทดของพนธุไวไมใหสญหาย


6. ใบกิจกรรมวิชาวิทยาศาสตร
หนวยการเรียนรูที่ 1 แผนการสอนที่ 5 ชั้นมัธยมศึกษาปที่ 1
เรื่อง โครงสรางและการทํางานของระบบลําเลียงในพืชและระบบสืบพันธุในพืช
กิจกรรม 1 สวนของพืชที่ใชลําเลียงน้ําและแรธาตุ
จุดประสงคการทดลอง
1. อธิบายกระบวนการ ลําเลียงน้้ําและแรธาตุในพืชได
วิธีการทดลอง
1.นําตนขึ้นฉาย จุมลงในขวดที่มีน้ําสีแดงบรรจุอยูเปนเวลา 30 นาที
2.ยกตนขึ้นฉายออกจากน้าสีแดง ลางสวนรากที่เปอนสีออกใหสะอาดใชมีดตัดกานใหเปน
ํ
ทอนประมาณ 3 ซม. นําสวนที่ตดออกมาผาตามยาวนําไปสองดูดวยแวนขยายวาดรูปแสดงตําแหนง
ั 
ที่เห็นสีแดง
3.ตัดกานใบตามขวางใหบางที่สุดจากนั้นนําไปวางบนหยดน้ําบนสไลดแลวปดดวยกระจกปด
สไลดนําไปตรวจกลองจุลทรรศน วาดรูปตําแหนงที่เห็นสีแดง
ผลการทดลอง
ภาพตัดตามยาวของตนพืช ภาพตัดตามขวางของตนพืช
สรุปผลการทดลอง……………………………………………………………………………………..
สรปผลการทดลอง
…………………………………………………………………..………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………...

7. ใบกิจกรรมวิชาวิทยาศาสตร
หนวยการเรียนรูที่ 1 แผนการสอนที่ 5 ชั้นมัธยมศึกษาปที่ 1
เรื่อง โครงสรางและการทํางานของระบบลําเลียงในพืชและระบบสืบพันธุในพืช
กิจกรรม 2 สวนประกอบของดอกไมชนิดตาง ๆ
จุดประสงคการทดลอง
1. ชี้บงสวนประกอบตาง ๆ ของดอกไมได
ชบงสวนประกอบตาง ของดอกไมได
2. สรุปเกี่ยวกับรูปรางและสวนประกอบของดอกไมชนิดตาง ๆ ได
3. สามารถจําแนกประเภทของดอกไมโดยใชเกณฑตาง ๆ ได

วิธีการทดลอง
1. นักเรียนหาดอกไมที่มีอยูในทองถิ่นมาอยางนอย 10 ชนิด
2. สังเกตดูสวนประกอบของดอกไมแตละดอกวามีสวนประกอบครบทุกสวนหรือไมและ
 
บันทึกผลที่ไดจากการสังเกตลงในตาราง
ตารางบันทึกผลการทดลอง
สวนประกอบของดอก
สวนประกอบของดอก
ชื่อดอกไม
กลีบเลี้ยง กลีบดอก เกสรตัวผู เกสรตัวเมีย
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
สรุปผลการทดลอง……………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………..………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………...

8. ใบงานที……..วิชาวิทยาศาสตร
่
หนวยการเรียนรูที่ 1 แผนการสอนที่ 5 ชั้นมัธยมศึกษาปที่ 1
เรื่อง โครงสรางและการทํางานของระบบลําเลียงในพืชและระบบสืบพันธุในพืช
ผลการเรียนรูที่คาดหวัง
1.ทดลอง สืบคนขอมูล และอธิบายโครงสรางและการทํางานของระบบลําเลียงของพืช
2.สืบคนขอมูล และอธิบายโครงสรางและหนาที่ในการสืบพันธของพืช
3.วเคราะหความสมพนธและอธบายการทางานทสมพนธกนของระบบตาง ในพืช
3 วิเคราะหความสัมพันธและอธิบายการทํางานที่สัมพันธกันของระบบตาง ๆ ในพช
คําสัง ใหเติมคําหรือขอความในชองวางใหถูกตอง
่
1. พืชจะดูดน้ําดวยวิธีการ……………………….ดูดแรธาตุดวย

วิธีการ……………………….
2 ิ ใ ํ ี ้ํ ื ิ ิ ิ ํ ี
2.ทศทางในการลาเลยงนาของพชเกดทศทาง………………….และทศทางการลาเลยงอาหาร
ของพืชเกิดในทิศทาง………………………….
3.ขนรากจะมีชีวิตอยูได กี่วัน………………………………………………………………….

4.ปจจัยที่มีอทธิพลตอการคายน้า มีอะไรบาง…………………………………………………
ิ ํ
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
5.จงเติมขอความลงในตารางเปรียบเทียบการทํางานของเนื้อเยื่อไซเลมและเนื้อเยื่อโฟลเอม
สิ่งที่เปรียบเทียบ เนื้อเยื่อโฟลเอม เนื้อเยื่อไซเลม
1. สารที่ลําเลียง
สารทลาเลยง ………………………………… …………………………………
………………………………… …………………………………
2.ทิศทางการลําเลียง ………………………………… …………………………………
3.อัตราการลําเลียง ………………………………… …………………………………
………………………………… …………………………………
…………………………………. ………………………………….
ชื่อ………………………..นามสกุล………………………………เลขที่ …………..

9. ใบงานที……..วิชาวิทยาศาสตร
่
หนวยการเรียนรูที่ 1 แผนการสอนที่ 5 ชั้นมัธยมศึกษาปที่ 1
เรื่อง โครงสรางและการทํางานของระบบลําเลียงในพืชและระบบสืบพันธุในพืช
ผลการเรียนรูที่คาดหวัง
1.ทดลอง สืบคนขอมูล และอธิบายโครงสรางและการทํางานของระบบลําเลียงของพืช
2.สืบคนขอมููล และอธิบายโครงสรางและหนาที่ในการสืบพันธของพืช
3.วิเคราะหความสัมพันธและอธิบายการทํางานที่สัมพันธกันของระบบตาง ๆ ในพืช
คําสัง ใหเติมคําหรือขอความในชองวางใหถูกตอง
่
6. ดอกไมแตละชนิดมีลักษณะของสวนประกอบแตละอยางเหมือนกัน หรือไม……………..
…………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………
7. ดอกไมที่เปนดอกครบสวน หมายความวา
อยางไร………………………………………….
…………………………………………………………………………………………………
………………….………………………………………………………………………………
8. ดอกไมที่มีทั้งเกสรตัวผูและเกสรตัวเมียอยูในดอกเดียวกัน
 
เรียกวา………………………….
ไดแก…………………………….…………………………………………………………….
9. การสืบพันธุของพืชแบงไดเปน กี่ประเภท อะไรบาง………………………………………
……………………………………………………………………………………………….
10. ในพืชดอก เซลลสืบพันธุเพศผู คือ………………...……......สวนเซลลสืบพันธุเพศเมีย
คือ ………………..และเมื่อเซลลสืบพันธุเพศผูผสมกับเซลลสืบพันธุเพศเมีย จัดเปนการ
สืบพันธุประเภท…………………………………………………………
11. พลูดางขยายพันธุุโดยใชสวนใดของพืช……………………...ดวยวิธี……..…………….
ู 
……………………………………………………………………………………………….
12. การถายละอองเรณูเริ่มตนและสิ้นสุด
เมื่อใด………………………………………………
ชื่อ………………………..นามสกุล………………………………เลขที่ …………..
………………………………………………………………………………………………....