fonetik fonologi

FONETIK DAN FONOLOGI
1
1.0 PENDAHULUAN
Di dalam tugasan BMM 3108 Fonetik dan Fonologi ini, setiap kumpulan
PISMP Bahasa Melayu Semester 4 telah diarahkan untuk menyiapkan,
mengklasifikasikan dan menghuraikan bagaimana cara penghasilan bunyi bahasa
oleh organ-organ sebutan manusia.
Tugasan ini dapat membantu para pelajar membanding beza setiap cara
penghasilan bunyi bahasa yang dihasilkan oleh organ-organ sebutan manusia.
Setiap cara penghasilan bunyi konsonan, bunyi vokal dan bunyi diftong berbeza.
Lakaran gambar rajah dapat membantu untuk lebih memahami perbezaan tersebut.
Tugasan ini mengandungi empat bunyi iaitu sebutan vokal, sebutan
konsonan, dan sebutan diftong. Untuk lebih memahami mengenai isi tugasan
tersebut setiap penjelasan huraian tersebut disertai dengan lakaran rajah dan jadual
bagi setiap contoh perkataan.

2
2.0 BUNYI BAHASA
Bunyi bahasa adalah gelombang bunyi yang terjadi pada arus udara yang bergerak.
Udara yang bergerak keluar daripada paru-paru melalui tengkorak, kitar suara,
rongga takak dan mulut atau hidung atau kedua-duanya. Udara yang keluar itu akan
mengenai bahagian gegendang telinga dan akhirnya didengar sebagai bunyi. Bunyi
bahasa ialah bunyi yang terdapat di dalam apa juga bahasa di seluruh dunia. Bunyi
bahasa ialah bunyi yang berfungsi dalam pertuturan.
Pertuturan di sini membawa maksud bahasa yang diungkapkan secara lisan.
Pada hakikatnya, bahan yang terkandung dalam pertuturan ialah bunyi-bunyi. Kita
sedia memaklumi bahawa pertuturan ialah bunyi-bunyi yang bermakna. Ini kerana
apabila dua orang bertutur, mereka saling memahami perkara yang dituturkan. Oleh
itu, bunyi bahasa itu ialah bunyi yang bermakna yang dihasilkan oleh alat artikulasi.
Alat artikulasi adalah alat-alat atau organ-organ yang berfungsi dalam mengeluarkan
bunyi-bunyi bahasa.
2.1 Alat-alat Pertuturan
Bahasa Melayu mempunyai sistem bunyi yang tersendiri dan untuk menguasai
kemahiran bertutur dalam bahasa Melayu dengan baik dan berkesan, seseorang
pengguna bahasa perlulah mempunyai pengetahuan yang mendalam tentangnya.
Kajian bunyi lazimnya terbahagi kepada dua bidang, iaitu fonetik dan fonologi.
Fonetik mengkaji bunyi bahasa dari segi penyebutan dan pendengaran atau
sifatnya. Fonologi pula mengkaji bunyi-bunyi yang berfungsi dalam sesuatu bahasa.
1. Bibir atas 11. Tengah lidah
2. Bibir bawah 12. Belakang lidah
3. Gigi atas 13. Akar lidah
4. Gigi bawah 14. Epiglotis
5. Gusi 15. Pita suara
6. Lelangit keras 16. Rongga tekak
7. Lelangit lembut 17. Rongga Hidung
8. Anak tekak 18. Rongga mulut
9. Hujung lidah 19. Rahang
10. Hadapan lidah 20. Tenggorok
Rajah 2.1: Alat-alat Pertuturan

3
2.2 Fungsi Alat Pertuturan
Lidah
Lidah ialah alat artikulasi yang terpenting dan paling aktif dalam pengeluaran bunyi
bahasa. Lidah terbahagi kepada empat bahagian, iaitu hujung lidah, tengah lidah,
hadapan lidah, dan belakang lidah. Pembahagian ini membolehkan lidah membuat
deskripsi pelbagai jenis penghasilan bunyi. Bahagian hadapan lidah, tengah lidah
dan belakang lidah penting dalam pengeluaran bunyi-bunyi vokal, iaitu bunyi vokal
hadapan, tengah dan belakang. Hujung lidah merupakan bahagian paling aktif dan
boleh digerakkan ke mana-mana bahagian mulut untuk membuat penyekatan.
Gigi
Gigi juga berperanan dalam penghasilan bunyi bahasa tetapi peranannya tidaklah
aktif. Kedudukannya yang statik dan sentiasa digunakan sebagai penampan aliran
udara dalam penghasilan bunyi. Penampan aliran udara inilah yang menghasilkan
bunyi.
Bibir
Bibir adalah alat artikulasi yang terletak pada bahagian luar rongga mulut. Bibir
terdiri daripada otot-otot kenyal yang boleh dihamparkan dan dibundarkan dan
berperanan mengeluarkan bunyi yang berbagai-bagai. Bibir juga menjadi sempadan
paling luar daripada rongga mulut. Bibir juga berfungsi membuat sekatan kepada
udara yang keluar daripada rongga mulut.
Gusi
Gusi merupakan bahagian yang embung dan menurun dari gigi ke bahagian dalam
rongga mulut. Organ ini digunakan sebagai daerah sebutan dengan bantuan hujung
lidah yang berfungsi membuat penyekatan.

4
Lelangit
Lelangit dapat dibahagikan kepada dua bahagian, iaitu lelangit keras dan lelangit
lembut. Lelangit lembut menganjur dari sempadan lelangit keras hingga ke akhir
rongga mulut. Lelangit keras bermula dari sempadan gusi di bahagian hadapan atas
rongga mulut dapat diturunnaikkan untuk menutup atau membuka saluran rongga
tekak terus ke rongga hidung. Apabila dinaikkan, rongga mulut akan terbuka dan
udara akan keluar melalui rongga mulut dan apabila diturunkkan, rongga mulut akan
tertutup dan udara terpaksa keluar melalui rongga hidung.
Rongga Hidung
Terletak di atas rongga mulut yang dipisahkan oleh lelangit. Rongga hidung boleh
dibuka atau ditutup, bergantung kepada keadaan sama ada anak tekak dan lelangit
lembut dinaikkan atau tidak.
Pita Suara
Pita suara terletak dalam ruang tenggorok (halkum) dan amat penting dalam
penghasilan bunyi. Proses pengeluaran suara berlaku dengan cara memperluas dan
mempersempit lubang yang terdapat di antara dua keeping selaput nipis berkenaan.
Rajah 2.2: Pita Suara

5
Bunyi
Bahasa
2.3 Penggolongan Bunyi Bahasa
Umumnya, dalam bahasa Melayu, terdapat tiga golongan bunyi iaitu vokal,
konsonan dan diftong. Kumpulan pertama ialah bunyi yang dihasilkan tanpa
gangguan dalam rongga mulut. Udara dari paru-paru keluar melalui rongga mulut
dengan tidak tersekat atau terhimpit. Bunyi itu hanya dipengaruhi oleh keadaan lidah
dan bentuk bibir. Kumpulan bunyi yang dihasilkan demikian dikenali sebagai vokal.
Golongan kedua ialah bunyi yang dihasilkan dengan gangguan oleh alat-alat
sebutan sehingga jalan aliran udara dari paru-paru terganggu, dengan cara disekat
atau dihalang dan udara keluar melalui ronga mulut atau rongga hidung. Kumpulan
bunyi yang terhasil dikenali sebagai konsonan.
Selain dua golongan utama itu, terdapat pula bunyi geluncuran, iaitu bunyi
yang bermula daripada satu vokal dan beralih kepada bunyi vokal yag lain.
Geluncuran bunyi vokal ini dikenali sebagai diftong. Contohnya bunyi [ai] bermula
daripada bunyi vokal depan luas [a] dan mluncur kepada bunyi vokal depan sempit
[i].
Bunyi
Bahasa
Vokal
KonsonanDiftong
Rajah 2.3: Penggolongan Bunyi Bahasa

6
3.0 BUNYI BAHASA VOKAL
Bunyi Vokal
Bunyi-bunyi yang dihasilkan oleh getaran pada pita suara akan mengalami
perubahan bentuk lain di sepanjang aliran arus bunyi.Dalam sesuatu
bahasa,setengah-setengah artikulasi terus menutup atau menyempitkan aliran
udara,manakala yang lainnya melepaskan arus udara yang mengalir melalui rongga
mulut dengan bebas.Bunyi-bunyi vokal terhasil dengan cara ini.
3.1 Definisi Vokal
Vokal ialah bunyi-bunyi bersuara semasa menghasilkannya,udara dari paru-
paru keluar melalui rongga tekak dan rongga mulut secara berterusan tanpa
sebarang sekatan atau sempitan yang boleh menerbitkan bunyi-bunyi geseran.Bunyi
vokal mempunyai ciri kelantangan dan kepanjangan bermaksud bunyi itu dapat
didengar dengan jelas dan lebih panjang daripada bunyi-bunyi konsonan.
Bunyi vokal ialah bunyi bahasa yag tidak mengalami sebarang gangguan
pada arus udara.Oleh sebab bunyi vokal dihasilkan melalui penyuaraan,maka pita
suara merupakan alat yang penting sekali dalam penghasilan bunyi vokal.Jika bibir
dan lidah berada pada satu keadaan,rongga yang dilalui oleh udara yang bergetar
akan menyebabkan munculnya kelantangan yang mencirikan sesuatu bunyi vokal
dengan nada yang tertentu.
3.2 Alat Artikulasi Dalam Penghasilan Vokal
Alat artikulasi yang terlibat secara lansung dalam penghasilan bunyi vokal
ialah pita suara, lidah, bibir, dan lelangit lembut.
3.2.1 Lidah
Lidah berperanan untuk menerbitkan kegiatan dan keadaan yang berbeza
dan tugas ini penting dalam menentukan kualiti vokal.Kedudukan lidah boleh
dihuraikan mengikut dua ukuran, iaitu tinggi rendah dan depan belakang.Lidah boleh
diturunkan serendah-rendahnya atau dinaikkan sehingga mendekati lelangit keras
dalam menghasilkan bunyi.Dengan ini,bunyi vokal yang terhasil boleh rendah dan
boleh tinggi. Contohnya, vokal [ a ] dalam perkataan [kaya] ialah vokal

7
rendah.Sebaliknya, vokal [ i ] dan [ u ] dalam perkataan [kini] dan [buku] ialah vokal
tinggi.
3.2.2 Pita Suara
Pita suara terletak dalam ruang tenggorok (halkum) dan amat penting dalam
penghasilan bunyi. Proses pengeluaran suara berlaku dengan cara memperluas dan
mempersempit lubang yang terdapat di antara dua keping selapiut nipis berkenaan.
RAJAH 3.2.2 (a) : Proses Pengeluaran Suara
3.2.3 Bibir
Bibir mungkin dihamparkan atau dibundarkan menurut kadar yang sesuai
bagi sesuatu vokal yang dihasilkan. Apabila bibir dihamparkan akan terhasillah bunyi
vokal depan,manakala apabila bibir dibundarkan akan terhasillah bunyi vokal
belakang.Pada masa yang sama, lelangit lembut pula mungkin dinaikkan bagi
menghalang udara daripada mengalir masuk ke rongga nasal (hidung) dan dengan
ini udara hanya dibenarkan masuk ke rongga mulut.
Perbezaan bunyi antara satu vokal dengan vokal yang lain ditentukan oleh
keadaan lidah iaitu tinggi,separuh tinggi,separuh rendah atau rendah.Diagram Vokal
ini diperkenalkan oleh Daniel Jones (1965).Lihat diagram bagi menunjukkan gambar
kedudukan lidah dan pembuka bibir dan rongga mulut.

8
RAJAH 3.2.3 (b) : Kedudukan Vokal Bahasa Melayu
Rajah di atas merupakan sebagai keratin rentas lidah manusia. Bahagian
sebelah kiri dinamakan bahagian hadapan lidah manakala bahagian di sebelah
kanan dinamakan bahagian belakang lidah. Di tengah dinamakan bahagian tengah
lidah. Garis-garis yang melintang pula ialah gambaran ketinggian lidah itu dinaikkan.
Contohnya, bagi membunyikan vokal [ i ] dan [ u ],lidah dinaikkan dengan tinggi
berbanding semasa penghasilan bunyi vokal [ a ], lidah diangkat sedikit sahaja.

9
3.3 Cara Membunyikan Vokal
Peranan, keadaan dan kedudukan alat-alat artikulasi seperti bibir,lidah,anak
tekak,lelangit lembut dan pita suara penting dalam membunyikan vokal-vokal
bahasa Melayu.
a) Vokal depan sempit [ i ]
Rajah 3.3 (a) Cara membunyikan vokal depan sempit [ i ]
Cara membunyikannya :
Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi vokal depan sempit [ i ] seperti pada perkataan
berikut:
Awal Tengah Akhir
ikan [ikan] Bila [bila] Tali [tali]
ibu [ibu] tiba [tiba] Padi [padi]
1. Keadaan bibir hampar.
2. Depan lidah dinaikkan setinggi mungkin kearah
lelangit keras tetapi tidak sampai menyentuh lelangit
keras.
3. Anak tekak dan lelangit lembut dinaikkan bagi
menutup rongga hidung supaya udara tidak keluar
melalui rongga hidung.
4. Udara dari paru-paru keluar ke rongga hidung.
5. Pita suara digetarkan.

10
b) Vokal depan separuh sempit [e]
Rajah 3.3 (b) Cara membunyikan vokal depan separuh sempit [e]
Cara membunyikannya:
Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi vokal depan separuh sempit [e] seperti pada
perkataan yang berikut:
Awal Tengah Akhir
Enak [ena?] Teleng [teleŋ] Tauge [tauge]
Elok [elo?] Leher [leher] Tempe [tempe]
2. Depan lidah dinaikkan separuh tinggi kearah gigi gusi.

11
c) Vokal depan separuh luas/lapang [ ε ]
Rajah 3.3 (c) Cara membunyikan vokal depan separuh luas/lapang [ε]
Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi vokal depan separuh luas/lapang [ ε ] seperti pada
Awal Tengah Akhir
Esa [εsa] Belek [bεlε?] Tauge [taugε]
Enak [εna?] Belok [bεlo?] Tempe [tempε]
2. Depan lidah dinaikkan separuh rendah kearah gusi

12
d) Vokal depan luas/lapang [ a ]
Rajah 3.3 (d) Cara membunyikan vokal depan separuh luas/lapang [a]
Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi vokal depan luas/lapang [ a ] seperti pada
perkataan berikut:
Awal Tengah Akhir
Awan [awan] Kadar [kadar] Siapa [siapa]
Anak [ana?] Beras [bəras] Nama [nama]
2. Depan lidah diturunkan serendah mungkin.
4. Udara dari paru-paru keluar ke rongga mulut.

13
e) Vokal belakang sempit [ u ]
Rajah 3.3 (e) Cara membunyikan vokal belakang sempit [u]
Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi vokal belakang sempit [ u ] seperti pada perkataan
yang berikut:
Awal Tengah Akhir
Ubat [ubat] Bulat [bulat] Batu [batu]
Ular [ular] Sudu [sudu] Palu [palu]
1. Keadaan bibir bundar.
2. Belakang lidah dinaikkan setinggi mungkin kearah
lelangit lembut tetapi tidak sampai menyentuh lelangit
lembut.

14
f) Vokal belakang separuh sempit [ o ]
Rajah 3.3 (f) Cara membunyikan vokal belakang separuh sempit [o]
g)
h)
i)
j)
k)
Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi vokal belakang separuh sempit [ o ] seperti pada
Awal Tengah Akhir
Orang [oraŋ] Tolong [toloŋ] Pidato [pidato]
Otak [ota?] Bohong [bohoŋ] Koko [koko]
2. Belakang lidah dinaikkan separuh tinggi kearah
lelangit lembut tetapi tidak sampai menyentuh lelangit
lembut.

15
g) Vokal belakang separuh luas/lapang [ ɔ ]
Rajah 3.3 (g) Cara membunyikan vokal belakang separuh luas/lapang [ɔ]
l)
m)
n)
o)
p)
Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi vokal belakang separuh luas/lapang [ ɔ ] seperti
pada perkataan yang berikut:
Awal Tengah Akhir
Orang [ɔraŋ] Borong [bɔrɔŋ] Soto [sɔtɔ]
Oleh [ɔleh] Bolot [bɔlɔt] Teko [tεkɔ]
2. Belakang lidah dinaikkan separuh rendah.

16
h) Vokal tengah [ ə ]
q)
r)
s)
t)
u)
Bunyi yang dihasilkan ialah bunyi vokal tengah [ ə ] seperti pada perkataan yang
berikut:
Awal Tengah Akhir
Emak [əma?] Penat [pənat] [sosialismə]
Empat [əmpat] Tenat [tənat] [behaviurismə]
1. Keadaan bibir antara hampar dengan bundar.
2. Tengah lidah dinaikkan kearah lelangit keras tetapi
tidak sampai menyentuh lelangit keras.

17
4.0 HURUF KONSONAN
Huruf kosonan turut dinamakan huruf mati mengikut bunyi tradisional. Bunyi
kosonan terbahagi kepada dua, iaitu mungkin bersuara atau tidak bersuara.Bunyi
konsonan juga turut mempengaruhi bunyi vokal dalam sebutan dan semasa
menghasilkan bunyi kosonan ini, udara yang keluar dari paru-paru akan menerima
sekatan, sempitan dan geseran, sama ada yang terdapat di bahagian rongga tekak,
mulut atau hidung. Bunyi konsonan juga terbahagi kepada dua kategori, iaitu
konsonan Melayu asli dan konsonan pinjaman
. a. Bunyi konsonan Melayu Asli
Terdapat 19 bunyi konsonan Melayu asli,iaitu:
[p] Konsonan letupan dua bibir tidak bersuara.
[b] Konsonan letupan dua bibir bersuara.
[t] Konsonan letupan gusi tidak bersuara.
[d] Konsonan letupan gusi bersuara.
[k] Konsonan letupan lelangit lembut tidak bersuara.
[g] Konsonan letupan lelangit lembut bersuara.
[?] Hentian glotis.
Konsonan letusan lelangit keras tidak bersuara.
Konsonan letusan lelangit keras bersuara.
[s] Konsonan geseran gusi tidak bersuara.
[r] Konsonan getaran gusi bersuara.
[h] Konsonan geseran glotis bersuara.
[l] Konsonan sisian gusi bersuara.
[m] Konsonan sengau dua bibir bersuara.
[n] Konsonan sengau gusi bersuara.
Konsonan sengau lelangit lembut bersuara.
Konsonan sengau gusi – lelangit keras bersuara.
[w] Separuh vokal dua bibir bersuara.

18
[j] Separuh vokal lelangit keras bersuara.
b. Bunyi konsonan Melayu pinjaman.
Terdapat lapan bunyi konsonan Melayu pinjaman.
[f] Konsonan geseran bibir gigi tidak bersuara.
[v] Konsonan geseran bibir gigi bersuara.
Konsonan geseran gigi tidak bersuara.
Konsonan geseran gigi bersuara.
[z] Konsonan geseran gusi bersuara.
Konsonan geseran gusi lelangit keras tidak bersuara.
[x] Hentian geseran lelangit lembut tidak bersuara.
Konsonan geseran lelangit lembut bersuara.
Berikut adalah carta bunyi-bunyi konsonan Melayu asli.
Cara
Penghasilan
Bibir Gusi Gusi
Lelangit
Keras
Lelangit
Keras
Lelangit
Lembut
Pita
Suara
Letupan p b t d k g ?
Letusan c j
Geseran s h
Getaran r
Sisian l
Sengauan m n
Separuh
Vokal
w y

19
4.1Bunyi –bunyi konsonan
Bunyi – bunyi konsonan ialah bunyi – bunyi selain bunyi vokal, sama ada
bersuara atau tidak bersuara, yang ketika menghasilkannya udara dari paru – paru
menerima sekatan atau geseran, yang berlaku dalam rongga mulut, rongga tekak
atau rongga hidung.
1. Keadaan glotis semasa menghasilkan bunyi adalah seperti rajah di bawah:
Keadaan lelangit lembut, yang boleh dinaikturunkan. Jika lelangit lembut dinaikkan,
bunyi – bunyi konsonan yang dihasilkan bersifat bunyi –bunyi oral. Jika lelangit
lembut diturunkan, udara dari paru – paru dapat keluar melalui rongga hidung,
menghasilkan bunyi – bunyi sengau atau bunyi nasal.
Cara arus udara keluar dari paru – paru, yang akan menghasilkan pelbagai kategori
bunyi konsonan, iaitu konsonan letupan, konsonan letusan, konsonan geseran,
konsonan sengau, konsonan sisian, konsonan getaran, dan separuh vokal.
Sentuhan antara alat artikulasi dengan daerah artikulasi, yang akan menghasilkan
pelbagai bunyi konsonan, antaranya konsonan dua bibir, konsonan bibir gigi,
konsonan gigi, konsonan gelungan, konsonan gusi – lelangit keras, konsonan
lelangit lembut, dan konsonan anak tekak.
Rajah 1

20
4.2Cara menghasilkan bunyi – bunyi Konsonan Asli
4.2.1 Konsonan Letupan
- Letupan Dua Bibir [ p ] dan [ b ]
Cara menghasilkan konsonan letupan dua bibir adalah dengan merapatkan
bibir bawah ke bibir atas dan menaikkan lelangit lembut rapat ke dinding belakang
rongga tekak. Arus udara keluar dari paru – paru melalui rongga mulut dan tersekat
di belakang pertemuan dua bibir. Kemudiannya, sekatan itu dilepaskan dengan serta
- merta
Jika semasa menghasilkan bunyi itu glotis direnggangkan, pita suara tidak
bergetar, dan bunyi yang terhasil ialah konsonan letupan dua bibir tidak bersuara,
iaitu [p] . Tetapi jika glotis dirapatkan dan pita suara bergetar, yang terhasil ialah
konsonan letupan dua bibir bersuara [b].
Rajah 2
Rajah 3

21
- Letupan Gusi [ t ] dan [ d ]
Cara menghasilkan konsonan letupan gusi adalah dengan merapatkan hujung lidah
ke gusi dan menaikkan lelangit lembut rapat ke dinding belakang rongga tekak. Arus
udara dari paru – paru melalui rongga mulut dan tersekat di belakang pertemuan di
antara hujung lidah dengan gusi. Kemudian, sekatan itu dilepaskan dengan serta
merta.
Jika semasa penghasilan bunyi ini glotis direnggangkan, pita suara tidak
bergetar, dan bunyi yang terhasil ialah konsonan letupan gusi tidak bersuara, iaitu [
t ]. Tetapi jika glotis dirapatkan dan pita suara bergetar, yang terhasil ialah letupan
gusi bersuara [ d ].
- Letupan Lelangit Lembut [ k ] dan [ g ]
Cara menghasilkan konsonan letupan lelangit lembut adalah dengan
menemukan belakang lidah dengan lelangit lembut, sambil menaikkan lelangit
lembut rapat ke dinding belakang rongga tekak.
Jika semasa penghasilan bunyi itu glotis direnggangkan dan pita suara tidak
bergetar, bunyi yang terhasil ialah letupan lelangit lembut tidak bersuara [ k ]. Tetapi
jika glotis dirapatkan dan pita suara bergetar, bunyi yang terhasil ialah letupan
lelangit lembut bersuara [ g ].
Rajah 4
Rajah 5

22
Hentian Glotis [ ? ]
Konsonan hentian glotis dihasilkan dengan cara pita suara dirapatkan serapat
– rapatnya dan lelangit lembut dinaikkan rapat ke dinding belakang rongga tekak.
Arus udara keluar dari paru – paru dan tersekat di belakang rapatan pita suara.
Rapatan itu kemudiannya dilepaskan serta – merta tanpa menggetarkan pita suara.
Justeru, terhasillah bunyi hentian glotis. Hentian glotis hadir di akhir – akhir
perkataan yang dieja dengan huruf k.
Rajah 6

23
4.2.2 Konsonan Letusan
Konsonan letusan (atau afrikat) dihasilkan dengan membuat sekatan antara
alat artikulasi dengan daerah artikulasi. Pertemuan antara alat artikulasi dengan
daerah artikulasi ini menyekat arus udara dari paru–paru. Kemudiannya, sekatan ini
dilepaskan perlahan–lahan, menghasilkan bunyi letusan.
Dalam bahasa melayu, terdapat hanya sepasang konsonan letusan, iaitu
letusan lelangit keras tak bersuara [ c ] dan bersuara [ j ]. Berikut ialah cara
menghasilkan konsonan – konsonan ini.
Konsonan letusan lelangit keras dihasilkan dengan cara depan lidah
ditemukan dengan daerah lelangit keras dan lelangit lembut dinaikkan rapat ke
dinding belakang rongga tekak. Arus udara dari paru – paru keluar melalui rongga
mulut dan tersekat di belakang pertemuan antara depan lidah dengan lelangit keras.
Kemudiannya, sekatan itu dilepaskan perlahan – lahan.
Jika sewaktu menghasilkan bunyi ini glotis direnggangkan dan pita suara
tidak bergetar, maka terhasillah konsonan letusan lelangit keras tidak bersuara [ c ].
Tetapi jika glotis dirapatkan dan pita suara bergetar, maka terhasillah konsonan
letusan lelangit keras bersuara [ j ]
Letusan lelangit keras tidak bersuara letusan lelangit keras bersuara
Rajah 7 Rajah 8

24
4.2.3 Konsonan Geseran
- Konsonan Geseran Gusi Tidak Bersuara [ s ]
Konsonan geseran gusi tidak bersuara dihasilkan dengan cara hujung lidah
ditemukan dengan daerah gusi. Lelangit lembut dinaikkan rapat ke belakang dinding
rongga tekak. Arus udara dari paru–paru keluar melalui rongga mulut dan dibiarkan
bergeser dengan daerah pertemuan hujung lidah dengan gusi. Glotis direnggangkan
dan pita suara tidak bergetar. Maka terhasilkan konsonan geseran gusi tak bersuar
[s].
- Konsonan Geseran Glotis [ h ]
Konsonan geseran glotis dihasilkan dengan cara glotis terbuka luas dan
lelangit lembut dinaikkan rapat ke dinding belakang rongga tekak. Arus udara dari
paru – paru keluar bergeser tanpa gangguan dan keadaan dalam rongga mulut
seperti menghasilkan bunyi – bunyi vokal.
Rajah 9
Rajah 1

25
4.2.4 Konsonan Getaran
Konsonan getaran dihasilkan tanpa sebarang sekatan atau sentuhan antara
alat artikulasi dengan daerah artikulasi dalam rongga mulut, tetapi dengan cara
menggetarkan lidah. Dalam bahasa Melayu terdapat hanya satu konsonan getaran,
iaitu konsonan getaran gusi [ r ].
Cara menghasilkan bunyi ini adalah dengan mengangkat hujung lidah ke arah
gusi dan menggetarkan hujung lidah. Lelangit lembut dinaikkan rapat ke dinding
belakang rongga tekak. Glotis dirapatkan dan pita suara bergetar.
4.2.5 Konsonan Sisian
Konsonan sisian dihasilkan dengan membuat sekatan antara alat artikulasi
dengan daerah artikulasi di dalam rongga mulut, dan arus udara dari paru – paru
keluar melalui sisi lidah. Dalam bahasa melayu terdapat hanya satu konsonan
sisian, iaitu sisian gusi, [ l ]
Konsonan sisian gusi dihasilkan dengan cara hujung lidah diangkat ke arah
gusi atas dan lelangit lembut dinaikkan rapat ke dinding belakang rongga tekak. Arus
udara dari paru – paru keluar melalui kiri dan kanan lidah (sisi lidah). Glotis
dirapatkanndan pita suara bergetar.
Rajah 11
Rajah 10

26
4.2.6 Konsonan Sengau
- Konsonan Sengau Dua Bibir [ m ]
Konsonan sengau dua bibir dihasilkan dengan bibir bawah dirapatkan ke bibir
atas, lelangit lembut diturunkan dan arus udara dari paru – paru keluar melalui
rongga hidung. Glotis dirapatkan dan pita suara bergetar.
- Konsonan Sengau Gusi [ n ]
Konsonan sengau gusi dihasilkan dengan hujung lidah ditemukan dengan
gusi. Lelangit lembut diturunkan dan arus udara dari paru – paru keluar melalui
rongga hidung. Glotis dirapatkan dan pita suara bergetar.
Rajah 12
Rajah 13

27
- Konsonan Sengau Gusi - Lelangit Keras [ ‫ת‬ ]
Konsonan sengau lelangit keras dihasilkan dengandepan lidah ditemukan ke
lelangit keras. Lelangit lembut diturunkan dan arus udara dari paru – paru keluar
melalui rongga hidung. Glotis dirapatkan dan pita suara bergetar. Oleh sebab
lambang [ ‫ת‬ ] tidak ada pada mesin taip, dalam sistem ejaan Rumi bahasa Melayu
konsonan ini dilambangkan dengan dua huruf, iaitu ng.
- Konsonan Sengau Lelangit Lembut [ ŋ ].
Konsonan sengau lelangit lembut dihasilkan dengan belakang lidah diangkat
ke lelangit lembut. Lelangit lembut diturunkan dan arus udara dari paru – paru keluar
melalui rongga hidung. Glotis dirapatkan dan pita suara bergetar. Dalam system
ejaan Rumi bahasa Melayu, konsonan ini juga dilambangkan dengan dua huruf, iaitu
ng.
Rajah 14
Rajah 15
Rajah 12

28
4.2.7 Separuh Vokal
- Separuh Vokal Dua Bibir [ w ]
Separuh vokal dua bibir dihasilkan dengan cara bibir dan belakang lidah
mengambil kedudukan seperti menghasilkan vokal [ u ], iaitu bibir dibundarkan dan
belakang lidah dinaikkan setinggi mungkin. Kemudian, berlaku geluncuran ke arah
kedudukan vokal yang mengikutinya. Lelangit lembut dinaikkan untuk menutup
rongga hidung dan pita suara bergetar.
- Separuh Vokal Lelangit Keras [ j ]
Separuh vokal lelangit keras dihasilkan dengan cara bibir dan lidah
mengambil kedudukan seperti menghasilkan vokal [ i ], iaitu bibir dihamparkan dan
hujung lidah dinaikkan setinggi mungkin. Kemudian, berlaku geluncuran ke arah
kedudukan vokal yang mengikutinya. Lelangit lembut dinaikkan untuk menutup
rongga hidung dan pita suara
bergetar.
Rajah 16
Rajah 17

29
4.3 Cara menghasilkan bunyi – bunyian Konsonan Pinjaman.
- Konsonan Geseran Bibir – Gigi – [ f ] dan [ v ]
Konsonan geseran bibir gigi dihasilkan dengancara bibir bawah dirapatkan ke
gigi atas supaya menjadi sempitan. Lelangit lembut dinaikkan rapat ke dinding
belakang rongga tekak. Arus udara dari paru – paru keluar melalui rongga mulut dan
dibiarkan bergeser dengan sempitan bibir bawah dengan gigi atas.
Jika semasa menghasilkan bunyi itu glotis direnggangkan, pita suara tidak
bergetar. Maka bunyi yang terhasil ialah konsonan geseran bibir gigi tak bersuara,
iaitu f. Tetapi jika glotis dirapatkan dan pita suara bergetar, maka bunyi yang terhasil
ialah konsonan geseran bibir – gigi bersuara, v.
Rajah 18
Rajah 19

30
- Konsonan Geseran Gigi - [ th ] dan [ dh ]
Konsonan geseran gigi dihasilkan dengan cara hujung lidah berada di antara
gigi atas dengan gigi bawah. Lelangit lembut dinaikkan rapat ke dinding belakang
rongga tekak. Arus udara dari paru – paru keluar melalui rongga mulut dan dibiarkan
di daerah gigi.
Jika sewaktu menghasilkan bunyi ini glotis direnggangkan dan pita suara
tidak bergetar, konsonan yang dihasilkan ialah konsonan geseran gigi tak bersuara,
yang dilambangkan dalam sistem ejaan sebagai deretan dua huruf, iaitu th. Jika
glotis dirapatkan dan pita suara bergetar, bunyi yang terhasil ialah konsonan
geseran gigi bersuara, yang dilambangkan dengan dh. Dalam ejaan Rumi baharu, th
dan dh telah diubah menjadi s dan d.
- Konsonan Geseran Bersuara [ z ]
Konsonan geseran gusi bersuara dihasilkan dengan cara hujung lidah
ditemukan dengan daerah gusi. Lelangit lembut dinaikkan rapat ke belakang dinding
rongga tekak. Arus udara dari pura – pura keluar melalui rongga mulut dan dibiarkan
bergeser dengan daerah pertemuan hujung lidah dengan gusi. Glotis dirapatkan dan
pita suara bergetar.
Rajah 20

31
-Konsonan Gusi – Lelangit Keras Tak Bersuara [ sy ]
Konsonan gusi–lelangit keras tak bersuara ini dihasilkan dengan bahagian
belakang depan lidah ditemukan dengan daerah antara gusi dengan lelangit keras.
Lelangit lembut dinaikkan rapat ek dinding belakang rongga tekak. Arus udara dari
paru–paru keluar melalui rongga mulut dan dibiarkan bergeser di daerah pertemuan
antara depan lidah dengan sempadan gusi–lelangit keras. Glotis direnggangkan dan
pita suara tidak bergetar. Dalam ejaan Rumi, bunyi ini dilambangkan dengan deretan
dua huruf,sy.
- Konsonan Geseran Lelangit Lembut – [ kh ] dan [ gh ]
Konsonan geseran lelangit lembut dihasilkan dengan cara belakang lidah diangkat
ke arah lelangit lembut, yang dinaikkan rapat ke dinding belakang rongga tekak.
Arus udara dari paru – paru keluar melalui rongga mulut dan dibiarkan bergeser di
daerah pertemuan antara belakang lidah dengan lelangit lembut.

32
4.4 CONTOH PERKATAAN
4.4.1 KONSONAN MELAYU ASLI
[p] Konsonan letupan dua bibir tidak bersuara. [ # Pandu # ] ( pandu )
[ # lapan #] ( lapan)
[ # Tetap # ] ( tetap )
[b] Konsonan letupan dua bibir bersuara. [ # Balik # ] ( balik )
[ # Lebat # ] ( lebat )
[ # Kitab # ] ( kitab )
[t] Konsonan letupan gusi tidak bersuara. [ # tiga # ] ( tiga )
[ # itu # ] ( itu )
[ # pusat # ] ( pusat )
[d] Konsonan letupan gusi bersuara. [ # dasar # ] ( dasar )
[ # ada # ] ( ada )
[ # had # ] ( had )
[k] Konsonan letupan lelangit lembut tidak
bersuara.
[ # kambiŋ # ] ( kambing )
[ # paku # ] ( paku )
[ # kapak # ] ( kapak )
[g] Konsonan letupan lelangit lembut bersuara. [ # garaŋ # ] ( garang )
[ # raga # ] ( raga )
[ # beg # ] ( beg )
[?] Hentian glotis.
[c] Konsonan letusan lelangit keras tidak
bersuara.
[ # cat # ] ( cat )
[ # kaca # ] ( kaca )
[ # koc # ] ( koc )
[j] Konsonan letusan lelangit keras bersuara. [ # jalan # ] ( jalan )
[ # baju # ] ( baju )
[ # garaj # ] ( garaj )
[s] Konsonan geseran gusi tidak bersuara. [ # sah # ] ( sah )
[ # kisah # ] ( kisah )
[ # lipas # ] ( lipas )
[r] Konsonan getaran gusi bersuara. [ # rantai # ] ( rantai )
[ # baru # ] ( baru )
[ # ular # ] ( ular )

33
[h] Konsonan geseran glotis bersuara. [ # hati # ] (hati)
[ # lihat # ] ( lihat )
[ # rumah # ] ( rumah )
[l] Konsonan sisian gusi bersuara. [ # lantai # ] ( lantai )
[ # malam # ] ( malam )
[ # kəsal # ] ( kesal )
[m] Konsonan sengau dua bibir bersuara. [ # makan # ] ( makan )
[ # lama # ] ( lama )
[ # alim # ] ( alim )
[n] Konsonan sengau gusi bersuara. [ # naŋka # ] ( nangka )
[ # bina # ] ( bina )
[ # lapan # ] ( lapan )
Konsonan sengau lelangit lembut bersuara. [ # ŋaŋa # ] ( nganga )
[ # malaŋ # ] ( malang )
Konsonan sengau gusi – lelangit keras
bersuara.
[ # nawa # ] ( nyawa )
[ # namo? # ] ( nyamuk )
[ # bana? # ] ( banyak )
[ # tana # ] ( tanya )
[w] Separuh vokal dua bibir bersuara. [ # wayaŋ # ] ( wayang )
[ # kawan # ] ( kawan )
[ # pulaw # ] ( pulau )
[y] Separuh vokal lelangit keras bersuara. [ # yaŋ # ] ( yang )
[ # tayaŋ # ] ( tayang )
[ # pakay # ] ( pakai )

34
4.4.2 KONSONAN MELAYU PINJAMAN
[f] Konsonan geseran bibir gigi tidak bersuara. [ # fikir # ] ( fikir )
[ # lafaz # ] ( lafaz )
[ # ma?af # ] ( maaf )
[v] Konsonan geseran bibir gigi bersuara. [ # variasi # ] ( variasi )
[ # novel # ] ( novel )
[ž] Konsonan geseran gusi bersuara. [ # žohor # ] ( dhohor )
[ # hažir # ] ( hadhir )
[ # haiž # ] ( haidh )
[š] Konsonan geseran gusi lelangit keras tidak
bersuara.
[ # šubuht # ] ( subuh )
[ # ašar # ] ( asar )
[ # xaš # ] ( khas )
[x] Hentian geseran lelangit lembut tidak
bersuara.
[ # abar # ] ( khabar )
[ # xianat # ] ( khianat )
[ # tarix # ] ( tarikh )
[‫]ץ‬ Konsonan geseran lelangit lembut bersuara. [ # ‫ץ‬aib # ] ( ghaib )
[ # lo‫ץ‬at # ] ( loghat )
[ # bali‫ץ‬ # ] ( baligh )

35
5.0 DIFTONG
5.1 Definisi Diftong
Diftong berasal daripada perkataan phtong yang terdapat dalam bahasa Yunani
yang bermakna suara atau disuarakan. Daripada makna tersebut terhasillah
dipthong yang bermaksud dua vokal atau dua bunyi yang hanya menduduki satu
suku kata. Dalam bahasa Melayu, dipthong disebut sebagai diftong.
Menurut Arbak Othman, 1986 : 58 : diftong didefinisikan sebagai rentetan
dua vokal yang mempunyai satu puncak kelantangan yang tatkala menghasilkanya
tidak ada hentian sebentar atau ‘hiatus’ yang memisahkan kedua-dua vokal
binaannya. Oleh sebab sifatnya yang dicirikan oleh satu puncak kelantangan, maka
diftong adalah silabis. Diftong juga adalah gabungan dua bunyi vokal yang disebut
secara berterusan ( dalam satu hembusan nafas ) dan semasa menghasilkanya
terdapat cirri geluncuran. Ertinya, lidah pada mulanya diletakkan pada keadaan
sebagaimana membunyikan sesuatu vokal, kemudian digeluncurkan kearah
membunyikan vokal yang lain. ( Raminah Hj. Sabran, 1986 : 77 )
Abdullah Hassan, 1980 : 77 pula berpendapat diftong ialah dua vokal atau
lebih yang berlaku secara berentetan, tetapi setiap vokal mempunyai cirri suku kata,
maka keadaan itu dikatakan rentetan vokal. Vokal-vokal tersebut boleh dipisahkan
dengan separuh vokal dan dalam keadaan lain, vokal-vokal tersebut berlainan dalam
satu rentetan bunyi. Pedoman Umum Ejaan Bahasa Malaysia, 1987 : 6 pula
berpendapat huruf diftong dieja dengan gabungan dua huruf vokal yang dilafazkan
sebagai bunyi geluncuran. Dalam bahasa Melayu, terdapat tiga jenis huruf diftong
yang dieja dengan gabungan huruf vokal seperti [ai],[au] dan [oi].

36
5.2 Diftong Bahasa Melayu
Dalam bahasa Melayu terdapat tiga bunyi diftong yang standard iaitu [ ay ],[
aw ] dan [ oy ]. Dalam otografi bahasa Melayu, diftong ini dilambangkan sabagai [ ai
],[ au ] dan [ oi ], misalnya dalam perkataan pakai, lampau dan kaloi.
Dalam perkataan asli bahasa Melayu, diftong hanya terdapat pada suku kata
kedua atau suku kata akhir bagi suku kata terbuka. Dalam keadaan lain, kedudukan
diftong [ai] dan [au] boleh berlaku diawal,tengah, dan akhir perkataan, manakala
diftong [oi] hanya terdapat pada suku kata terbuka akhir perkataan sahaja.
Penyebaran bunyi diftong dalam bahasa Melayu adalah seperti dalam jadual berikut
:
Jenis Diftong
Kedudukan Diftong
Awal Tengah Akhir
/ai/
/aiskrim/ /ghairah/ /pandai/
/aising/ /khairat/ /keldai/
/au/
/aurat/ /daulat/ /kalau/
/auto/ /tauliah/ /pukau/
/oi/
- /boikot/ /amboi/
- - /kaloi/
Jadual 5.2 : Penyebaran Fonem Diftong Bahasa Melayu

37
Diftong bahasa Melayu disebut dengan bunyi vokal pertamanya lebih nyaring, lebih
panjang dan lebih tekanannya daripada bunyi vokal yang kedua.
Rajah 5.2 : Pergerakan Lidah Bagi Penghasilan Diftong
Rajah 5.2 menunjukan pergerakan lidah semasa menghasilkan bunyi diftong bahasa
Melayu. Anak panah dalam rajah tersebut menunjukkan arah geluncuran oleh
pergerakan lidah daripada satu kedudukan vokal kearah kedudukan vokal yang lain.
Akhir anak panah itu menunjukkan had pergerakan bunyi diftong yang berkenaan.
Pergerakan lidah itu bermula dengan keadaan lidah berada pada kedudukan
menyebut satu vokal yang kemudianya bergerak menuju kearah kedudukan
menyebut vokal yang lain yang tidak disempurnakan artikulasinya.

38
5.3 Cara Membunyikan Setiap Diftong
5.3.1Diftong [ ai ]
Cara membunyikanya :
Rajah 5.3.1 : Cara Membunyikan Diftong [ ai ]
Jadual 5.3.1 : Cara Membunyikan Diftong [ ai ]
1) Keadaan bibir agak terhampar.
2) Hujiung lidah terkena gigi bawah
3) Depan lidah pada kedudukan seperti membunyikan
vokal rendah [a].
4) Lidah secara cepat digeluncurkan kearah cara
membunyikan vokal depan tinggi [i]
5) Anak tekak dan lelangit lembut dinakkan bagi
6) Udara dari paru-paru keluar ke rongga mulut.
7) Pita suara digetarkan.
3
1
2
4
7
6
5

39
5.3.2 Diftong [ au ]
a. Cara membunyikanya :
Rajah 5.3.2 : Cara Membunyikan Diftong [ au ]
Jadual 5.3.2 : Cara Membunyikan Diftong [ au ].
3
1
2
4
7
6
5
1) Keadaan bibir daripada hampar ke bundar.
2) Hujiung lidah terkena gigi bawah
3) Depan lidah pada kedudukan seperti membunyikan
vokal rendah [a].
4) Lidah digeluncurkan secara cepat kearah cara
membunyikan vokal belakang tinggi [u] dengan
lidah melengkung kearah lelangit keras.

40
5.3.3 Diftong [ oi ]
b. Cara membunyikanya :
Rajah 5.3.3 : Cara Membunyikan Diftong [ oi ]
Jadual 5.3.3 : Cara Membunyikan Diftong [ oi ]
3
1
2
6
5
4
1) Keadaan bibir daripada hampar ke bundar.
2) Depan lidah pada kedudukan sebelum membunyikan
cokal separuh tinggi [o]
3) Lidah digeluncurkan secara cepat kearah cara
membunyikan vokal depan tinggi [i] dengan lidah
dinaikkan kearah lelangit keras, rendah sedikit
daripada cara membunyikan vokal [i].

41
5.4 Jenis- Jenis Diftong
Diftong boleh dibahagikan kepada dua jenis iaitu :
5.4.1 Diftong naik
 Diftong naik ialah diftong yang bunyi vokal keduanya disebut lebih kuat
atau nyaring, lebih panjang dan tekanan vokal kedua lebih daripada
tekanan vokal pertama.
 Diftong jenis ini banyak terdapat dalam perkataan bahasa Inggeris,
misalnya perkataan pier [pia] dan fierce [fiəs].
 Tanda [ ~ ] diletakkan pada huruf vokal yang pertama untuk
menunjukkan sebutan vokal keduanya lebih nyaring, lebih panjang dan
lebih tekananya.
5.4.2 Diftong turun
 Bagi diftong turun, bunyi vokal pertamanya disebut lebih nyaring, lebih
panjang dan lebih tekananya daripada vokal kedua. Tanda diakritik [ ~ ]
diletakkan dibawah vokal kedua. Contohnya :
[ ai ] Dalam perkataan ‘gulai’
[ au ] Dalam perkataan ‘pulau’
[oi ] Dalam perkataan ‘kaloi’
Jadual 5.4.2 : Perkataan Bagi Diftong Turun

42
PENUTUP
Berdasarkan tugasan ini, dapat disimpulkan bahawa fonetik dan fonologi
banyak melibatkan organ pertuturan manusia secara langsung. Organ pertuturan
manusia ini disebut alat artikulasi. Terdapat banyak alat artikulasi manusia dan
setiap satunya mempunyai kedudukan dan fungsi yang berbeza dalam
menghasilkan bunyi bahasa. Namun demikian, terdapat juga unsur yang bukan
dikategorikan sebagai alat artikulasi manusia, tetapi mempunyai peranan yang amat
penting dalam menghasilkan bunyi. Unsur tersebut ialah udara dan merupakan
sumber tenaga utama dalam menghasilkan bunyi. Bunyi vokal atau konsonan
merupakan antara bunyi bahasa yang dihasilkan oleh alat artikulasi manusia.
Semua bunyi vokal merupakan bunyi-bunyi bersuara, manakala bunyi
konsonan ada yang bersuara dan ada yang tidak bersuara. Bunyi bersuara dan tidak
bersuara ini berkait rapat dengan keadaan pita suara. Sekiranya keadaan pita suara
(glotis) tertutup rapat sewaktu udara keluar melaluinya, maka getaran akan berlaku
pada pita suara dan bunyi yang terhasil ialah bunyi bersuara. Sebaliknya jika pita
suara itu direnggangkan atau terbuka sewaktu udara melaluinya, maka getaran pada
pita suara tidak berlaku maka yang terhasil ialah bunyi yang tidak bersuara.
Manakala, bunyi diftong pula menghasilkan bunyi geluncuran yang terhasil bermula
daripada satu vokal dan beralih kepada bunyi vokal yang lain.
Oleh yang demikian, didapati bunyi bahasa adalah gelombang bunyi yang
terjadi pada arus udara yang bergerak. Udara yang bergerak keluar daripada paru-
paru melalui tengkorak, pitar suara, rongga tekak dan mulut atau hidung atau kedua-
duanya. Maka, udara yang keluar itu akan mengenai bahagian gegendang telinga
dan akhirnya didengar sebagai bunyi dan secara tidak langsung bunyi ini berfungsi
dalam pertuturan.

43
REFLEKSI
Syukur ke Hadrat Ilahi kerana akhirnya dapat juga kami menyiapkan tugasan
ini dengan jayanya mengikut tarikh yang telah ditetapkan walaupun terdapat
beberapa kekangan yang tidak dapat dielakkan. Alhamdulilah, sepanjang
menjalankan tugasan Kerja Kursus Projek bagi Fonetik dan Fonologi Bahasa
Melayu ini, banyak input dan pengalaman baru yang kami perolehi. Malah, tugasan
ini juga banyak membantu saya dan rakan-rakan kumpulan saya iaitu Farah
Fazriyana bt Basri, Nor Azrina bt Mohd Zainol dan Nur Afifah bt Ahmad untuk
memahami dengan lebih mendalam lagi tentang subjek ini terutamanya tentang
Cara-cara Penghasilan Bunyi Bahasa.
Dalam pada itu, bagi memudahkan tugasan ini dijalankan, kami sekumpulan
telah bersepakat membahagikan tugasan ini bagi memudahkan kerja dan
mempercepatkan proses perjalanan tugasan kami ini. Di samping itu, dengan
adanya pembahagian tugas, kerjasama kumpulan juga dapat dipupuk selain
daripada dapat mengukuhkan pengetahuan bagi setiap orang daripada ahli
kumpulan kami berkenaan tugasan ini. Malah, secara tidak langsung pengalaman
bekerja dalam kumpulan ini juga dapat dipupuk dan diaplikasikan kelak.
Secara keseluruhannya, berdasarkan tugasan yang telah dilaksanakan ini,
kami juga telah berjaya memahami dengan lebih jelas lagi bagaimana terhasilnya
bunyi bahasa. Malah, kami juga dapat membuat kesimpulan bahawa bunyi bahasa
adalah gelombang bunyi yang terjadi pada arus udara yang bergerak. Apabila udara
yang bergerak keluar daripada paru-paru melalui tengkorak, pitar suara, rongga
tekak dan mulut atau hidung atau kedua-duanya, maka, udara yang keluar itu akan
mengenai bahagian gegendang telinga dan akhirnya didengar sebagai bunyi dan
secara tidak langsung bunyi ini berfungsi dalam pertuturan.
Oleh yang demikian, dengan pengetahuan-pengetahuan dan pengalaman
yang sedia ada serta maklumat-maklumat baru yang kami perolehi, Alhamdulilah
kami berjaya menyiapkan tugasan ini pada masa yang ditetapkan. Jika sebelum ini
kami tidak mengambil berat tentang cara penghasilan bunyi bahasa ini, namun
dengan adanya tugasan ini, secara tidak langsung banyak membantu kami dalam
mengukuhkan maklumat dan pengetahuan lama dengan yang baru terutamanya

44
untuk membunyikan huruf vokal, konsonan dan diftong dalam penyebutan bahasa
baku.
Malah kami juga sedar bahawa ketiga-tiga elemen bunyi bahasa ini amat
penting untuk diserapkan ke dalam setiap mata pelajaran Bahasa Melayu di sekolah
supaya sesi pengajaran dan pembelajaran bagi pengenalan huruf dalam Bahasa
Melayu dapat berjalan secara berkesan. Malah dengan penggunaan bunyi bahasa
yang tepat, secara tidak langsung penggunaan bahasa baku juga dapat
ditingkatkan. Malah, kecelaruan dalam penggunaan bahasa juga dapat dikurangkan.
Berdasarkan tugasan ini juga, kami juga mula sedar bahawa bertapa
pentingnya untuk memahami Cara Penghasilan Bunyi Bahasa ini. Hal ini kerana,
apabila kita dapat menguasai ketiga-tiga bunyi bahasa iaitu bunyi vocal, konsonan
dan diftong ini secara tidak langsung dapat memudahkan kita dalam peghasilan
bunyi bahasa atau penyebutan yang berkesan. Malahan, secara tidak langsung
ianya dapat memudahkan kita dalam berkomunikasi.
Tuntasnya, tugasan ini banyak memberi kesan yang positif dan kebaikan
terhadap diri kami. Tugasan ini juga, telah membuka pemikiran kami terhadap
bidang ilmu Fonetik dan Fonologi Bahasa Melayu ini. Kami berharap ilmu ini dapat
kami aplikasikan dengan lebih produktif dalam profesion perguruan. Akhir kata
terima kasih kami ucapkan kepada Encik Hamdan bin Yaakub pensyarah kursus
Fonetik dan Fonologi Bahasa Melayu kami diatas segala tunjuk ajar yang diberikan
serta tidak lupa kepada rakan-rakan kumpulan. InsyaAllah, kami akan gunakan ilmu
yang ada ini dengan sebaik-baiknya

45
BIBLIOGRAFI
Indirawati Zahid & Mardian Shah Omar.2006.Fonetik dan Fonologi. BS Print (M)
Sdn.
Bhd : Kuala Lumpur
Siti Hajar Abdul Aziz.2008.Siri pendidikan Guru Bahasa Melayu I. Oxford Fajar
Sdn.Bhd
: Selangor Darul Ehsan
http://www.google.com.my/search?q=rajah+diftong+ai&rlz=1C1SKPL_enMY426MY4
2&sugexp=chrome,mod%3D0&um=1&ie=UTF8&hl=en&tbm=isch&source=og&sa=N
&tabwi&ei=Q4VUUI-
6E4n3rQf0rIDgCw&biw=1280&bih=694&sei=SoVUUKmfDseGrAeO5IFY – Diakses
pada 15 September 2012
http://books.google.com.my/books?id=edWhSzcHmUQC&pg=PA14&lpg=PA14&dq=
diftong+bahasa+melayu&source=bl&ots=U14rhIYCjE&sig=KPUz73_ClBhIqbm_YBP
Kmsrl87Y&hl=en#v=onepage&q=diftong%20bahasa%20melayu&f=false – Diakses
pada 15 September 2012

46
LAMPIRAN

47
http://www.tutor.com.my/stpm/fonologi/Fonologi.htm
http://www.tutor.com.my/tutor/arkib2002.asp?e=STPM&s=BM&b=SEP&m=4&r=m&i=NOTA

fonetik fonologi

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Viewers also liked

Viewers also liked (10)

Similar to fonetik fonologi

Similar to fonetik fonologi (20)

More from fitri norlida

More from fitri norlida (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (6)

fonetik fonologi