Contoh tugasan Fonetik dan Fonologi Bahasa Melayu

1. 1
1.0 Pengenalan
Ilmu linguistik merupakan ilmu yang mengkaji bidang bahasa secara saintifik ataupun
mendalam, iaitu ilmu yang mengkaji dan menganalisis sesuatu bahasa tertentu secara emprikal
dan objektif tanpa dipengaruhi faktor-faktor keberangkalian (reasoning), ramalan, falsafah
mahupun andaian. Antara bidang ilmu linguistik bahasa Melayu ialah bidang fonetik dan
fonologi yang memberi tumpuan kepada analisis kepada sistem bunyi sesuatu bahasa yang
dikaji pada masa tertentu amnya untuk menghasilkan sistem tulisan.
Menurut Kamus Dewan Edisi Keempat (2015 : 414), fonetik merupakan ilmu bahasa (linguistik)
yang berkaitan dengan penyebutan kata dan lambang yang menunjukkan sebutannya
manakala fonologi (2015 :414), ialah kajian tentang bunyi sebutan dalam sesuatu bahasa.
Menurut Abdullah Hassan (2007), bidang kaji bunyi dapat dibahagikan kepada dua bahagian
iaitu fonetik dan fonologi. Fonetik sebenarnya lebih kepada mengkaji penyebutan bunyi
manusia, amnya bunyi yang digunakan dalam pertuturan ataupun komunikasi seharian
manakala fonologi pula lebih kepada mengkaji sistem bunyi-bunyi dalam bahasa. Dalam hal ini,
dapatlah kita membuat satu pernyataan bahawa fonetik dan fonologi ialah kajian tentang bunyi-
bunyi bahasa bagi membuat deskripsi bunyi-bunyi tersebut dan membuat transkripsinya.
Bunyi-bunyi tersebut perlu didengar terlebih dahulu sebelum dideskripsi kepada lambang-
lambang bunyi.
Kesimpulannya, bidang fonetik dan fonologi bahasa Melayu boleh dibahagikan kepada dua
bahagian yang penting iaitu fonetik dan fonologi ( Dr. Faridah Nazir & Dr. Hjh Maridah Hj Alias,
2015 : 2 )

2. 2
Tugasan 1 :
2.0 Konsep fonetik dan fonologi, alat-alat artikulasi dan artikulator serta fonem
suprasegmental dalam bahasa Melayu. (40 %)
2.1 Konsep fonetik dan fonologi
Antara faktor yang penting yang menjadikan bahasa Melayu sebagai suatu bahasa yang
sangat mudah untuk dipelajari adalah disebabkan oleh salah satu cabang linguistik iaitu
fonologi dan fonetik. Dapatlah disimpulkan bahawa hampir setiap huruf Rumi mewakili satu
sebutan fonem. Siti Hajar Abdul Aziz (2011) berpendapat bahawa asal usul perkataan fonetik
sebenarnya berasal daripada bahasa Greek yang disebut sebagai phone iaitu bunyi (suara).
Jelaslah bahawa fonetik merupakan kajian mengenai fon atau bunyi-bunyi bahasa dan cara
bunyi-bunyi itu dihasilkan, didengar malah untuk diinterprestasikan.
Bagi kajian bidang fonetik ini, bunyi-bunyi bahasa diberi aspek penekanan misalnya cara bunyi-
bunyi bahasa diujarkan dan melihat cara organ-organ pertuturan manusia yang terlibat bekerja
bagi menghasilkan bunyi-bunyi bahasa dengan sempurna. Selain fonetik, satu lagi bidang yang
penting juga dalam bahasa Melayu ialah bidang fonologi.
Fonologi merupakan bidang yang mempunyai kaitan dengan organ-organ ujaran manusia dan
cara manusia menggunakan organ-organ tersebut untuk komunikasi seharian. Menurut Siti
Hajar Abdul Aziz (2011), fonologi ialah kajian mengenai sistem bahasa yang berkaitan dengan
senarai bunyi bahasa dan ciri-ciri bunyi tersebut serta peraturan khusus yang menjelaskaan
cara bunyi-bunyi tertentu berhubung antara satu sama lain. dan bidang yang mengkaji bunyi
bahasa pada tahap yang lebih tinggi daripada fonetik iaitu struktur bunyi bahasa yang
dipertuturkan. Namun demikian, kajian fonetik sering didahului oleh fonetik kerana bidang
fonetik membekalkan maklumat yang diperlukannya untuk dianalisis, iaitu lambang-lambang
huruf vokal dan konsonan bagi menggambarkan bunyi-bunyi tertentu.
Manakala, menurut Abdullah Hassan (2007), bunyi-bunyi bahasa bagi membuat sesebuah
deskripsi bunyi-bunyi sesuatu bahasa, membuat penggolongan bunyi-bunyi tersebut dan
membuat transkripsinya, Kebiasaannya, bunyi-bunyi tersebut akan didengari terlebih dahulu
sebelum dideskripsi. Justeru, bunyi-bunyi yang akan dikaji perlu dirakam terlebih dahulu dan
kajian tersebut akan bergantung sepenuhnya kepada kualiti rakaman mesin tersebut dan
menekankan dalam bidang mengkaji bunyi deskripsi fonetik memainkan peranan supaya bunyi-
bunyi bahasa sebagai unit-unit yang dapat dikaji. (Abdullah Hassan, 2007).

3. 3
2.2 Konsep alat-alat artikulasi dan artikulator
Antara elemen yang penting dalam bidang fonetik dan fonologi bahasa Melayu ialah mengenai
alat-alat artikulasi dan artikulator. Menurut Siti Hajar Abdul Aziz (2011), alat artikulasi
merupakan alat atau organ yang berfungsi mengeluarkan bunyi bahasa. Alat-alat yang terlibat
dalam sistem udara yang keluar dan masuk ke paru-paru untuk menghasilkan bunyi. Alat
artikulasi dapat dibahagikan kepada dua bahagian iaitu alat yang boleh digerak-gerakkan
dengan bebas dan boleh diletakkan pada beberapa kedudukan di dalam mulut manakala bagi
daerah pengeluaran, iaitu tempat yang tetap dan terletak di bahagian sebelah atas pengeluar
dan tempat ini dapat dicapai oleh alat-alat pengeluar yang berkaitan. Artikulator merupakan
bahagian alat pertuturan yang boleh digerak-gerakkan, iaitu lidah, bibir, dan juga gigi bawah
yang berada di bahagian bawah rongga mulut.
Artikulator (alat artikulasi) juga merupakan organ yang menghasilkan bunyi bahasa manakala
daerah artikulasi ialah gigi atas, gusi, lelangit keras, dan lelangit lembut. Bukan itu sahaja,
daerah artikulasi ialah bahagian alat pertuturan di atas rongga mulut yang langsung tidak dapat
digerakkan namun hanya mampu didekati atau disentuh dalam proses pengeluaran bunyi-bunyi
bahasa. ( Nor Hashimah Jalaluddin, 1998 :16-17). Seperti yang kita ketahui, haiwan juga
menghasilkan bunyi namun bunyi-bunyi yang dihasilkan tidak dapat dijelmakan secara spesifik
misalnya dalam bentuk lambang yang tertentu bagi menyatakan makna.
Namun begitu, manusia sudah pastinya dapat menghasilkan bunyi-bunyi ujaran yang bermakna
dengan menggunakan organ-organ pertuturan. Hal ini dibuktikan oleh kajian yang telah
dilaksanakan oleh para saintis iaitu mereka telah mengambil inisiatif untuk meletakkan sejenis
kamera yang kecil ke dalam ruang rongga mulut bagi memeriksa dan membuat penelitian
tentang pergerakan fizikal organ dengan cara pemantulan atau kebolehan mengenal pasti
bunyi-bunyi yang perlu dihasilkan. Alat-alat artikulasi yang terdapat pada manusia mempunyai
fungsi tertentu iaitu berperanan mengeluarkan bunyi-bunyi bahasa. (Rujuk halaman lampiran
Rajah 1.0 : Kedudukan alat-alat artikulasi)
Anak tekak merupakan salah satu alat artikulasi yang berada di bahagian belakang rongga
mulut dan berdekatan dengan lelangit lembut. Anak tekak berperanan sebagai alat pertuturan
bersama-sama dengan lelangit lembut untuk menentukan sesuatu bunyi yang dihasilkan sama
ada sengau ataupun tidak. Bukan itu sahaja, anak tekak boleh digerakkan sama ada dinaikkan
ataupun diturunkan. (Rujuk halaman lampiran Rajah 1.1 : Anak tekak (epiglottis) )

4. 4
Selain anak tekak, Abdullah Hassan (2007) berpendapat bahawa lidah juga sebenarnya aktif
dalam menghasilkan bunyi. Beliau juga menyatakan bahawa daun lidah boleh dibahagikan
kepada tiga daerah iaitu hujung, depan dan juga belakang bagi memudahkan kita membuat
deskripsi.
Namun begitu menurut Siti Hajar Abdul Aziz (2011), beliau telah membahagikan lidah kepada
lima bahagian iaitu hujung lidah, tengah lidah, hadapan lidah, belakang lidah daun lidah. Bagi
bahagian hadapan, tengah dan belakang lidah berperanan untuk menghasilkan bunyi-bunyi
vokal iaitu vokal hadapan, vokal tengah dan vokal belakang. (Rujuk halaman lampiran Rajah
1.2 : Kedudukan lidah & Rajah 1.3 : Carta vokal )
Bukan itu sahaja, hujung lidah juga boleh digerakkan ke mana-mana bahagian dalam mulut
bagi menyekat perjalanan udara. Hal ini juga dapat dikaitkan dengan kes yang dikatakan kes
buli dimana murid tersebut telah dibuli oleh rakannya dengan menggunting lidahnya. Menurut
ayahnya, murid tersebut dikatakan masih trauma kerana selepas kejadian tersebut anaknya
kurang berkomunikasi dengan orang sekeliling. Justeru, bahagian lidah merupakan salah satu
alat artikulasi yang penting bagi proses pengeluaran bunyi selain daripada salah satu
pancaindera manusia.
Selain lidah, terdapat sepasang otot selaput nipis yang dikenali sebagai pita suara. Pita suara
terletak di bahagian halkum. Apabila pita suara dirapatkan, ruang rongga akan direngkung
dimana lubang di antara dua keping selaput tersebut dapat diluaskan atau disempitkan dalam
usaha mengeluarkan bunyi. Bukan itu sahaja, pita suara yang nipis ini akan bergetar (vibrate)
apabila menerima tekanan aliran udara yang keluar dari paru-paru dan menghasilkan bunyi
bersuara.
Kedua-dua selaput itu tersebut lebih dikenali sebagai glotis yang akan bergerak sewaktu kita
bertutur dan apabila kedua-dua selaput tersebut dirapatkan maka glotis akan menjadi sempit
atau tertutup manakala sekiranya selaput itu direnggangkan, glotis akan menjadi luas. Hal ini
akan berlaku sekiranya tekanan terhasil pada bahagian bawah tenggorok dan akan terasa
seolah-olah aliran udara terhenti.
Menurut pandangan ahli lingusitik, Abdullah Hassan (2007) pula, pita suara akan bergetar
sebanyak 110 kali sesaat bagi lelaki manakala tiga kali ganda bagi wanita. Oleh yang demikian,
pita suara berfungsi dalam menentukan sesuatu bunyi yang dihasilkan sama ada bersuara
ataupun tidak bersuara. Sekiranya selaput tersebut disempitkan namun tidak terlalu rapat,

5. 5
udara dari paru-paru yang keluar melaluinya akan bergetar dan menghasilkan bunyi bersuara
manakala bunyi tidak bersuara akan berlaku jika selaput suara direnggangkan dan glotis
terbuka namun tidak begitu luas dan udara dari paru-paru yang keluar melaluinya tidak
bergetar. ( Rujuk halaman lampiran Rajah 1.4 : Gambaran semasa proses pengeluaran
suara).
Bukan itu sahaja, rahang juga merupakan salah satu alat artikulasi. Manusia mempunyai dua
bahagian rahang iaitu rahang atas dan rahang bawah namun begitu peranan rahang tidak
begitu penting seperti alat-alat artikulasi yang lain. Sebenarnya, kedudukan rahang dalam
proses membunyikan vokal misalnya keadaan bukaan antara dua rahang atas dan dengan
bawah adalah sempit semasa membunyikan vokal [i] dan vokal [u] manakala keadaan rahang
akan terbuka dengan luas semasa proses membunyikan vokal [a] dan [ə]. (Rujuk halaman
lampiran Rajah 1.5 : Kedudukan rahang).
Akhir sekali, bagi menentukan penghasilan bunyi-bunyi bahasa bahagian ronggalah yang
menjalankan tugas. Rongga merupakan bahagian lapang yang menjadi tempat laluan udara
yang keluar dari paru-paru. Rongga dapat dibahagikan kepada tiga bahagian iaitu rongga tekak,
rongga mulut dan rongga hidung.
Cara penghasilan bunyi-bunyi bahasa melalui rongga tekak akan bermula daripada bahagian
atas selaput pita suara sehinggalah ke bahagian anak tekak. Bagi rongga mulut pula, ia
bermula dari ruang di belakang lidah membawa ke bahagian bibir sebelah dalam manakala
rongga hidung bermula dari bahagian belakang anak tekak menghala ke hidung (Siti Hajar
Abdul Aziz, 2011). Hal ini juga akan menyebabkan rongga hidung dan rongga tekak boleh
dibuka atau ditutup namun bergantung kepada keadaan sama ada anak tekak dan lelangit
lembut dinaikkan atau diturunkan. (Rujuk halaman lampiran Rajah 1.6 : Kedudukan rongga).
Daerah artikulasi merupakan kedudukan organ yang terlibat dalam menghasilkan bunyi-bunyi
bahasa iaitu bibir, gusi dan lelangit. Daerah-daerah arikulasi juga boleh digerakkan misalnya
lelangit lembut yang boleh dinaikkan atau diturunkan namun terdapat beberapa kedudukannya
adalah tetap misalnya lelangit keras dan gusi. (Siti Hajar Abdul Aziz, 2011).

6. 6
Bibir merupakan sempadan yang paling luar pada rongga mulut. Bibir sebenarnya merupakan
organ yang mempunyai kumpulan otot yang kenyal dan boleh diubah-ubah bentuknya dengan
mengawal otot-otot pada bibir. Otot-otot tersebut boleh dibuat supaya bentuknya menjadi
bundar atau leper bagi menghasilkan bunyi-bunyi yang berlainan. (Rujuk halaman lampiran
Rajah 1.7 : Keadaan bibir hampar dan bundar).
Menurut Abdullah Hassan (2007), gigi sebagai organ sebutan namun peranannya adalah
pasif. Ini bermaksud gigi tidak dapat bergerak namun dapat digunakan sebagai penampan
aliran yang keluar dari paru-paru. Bukan itu sahaja, gigi turut memainkan peranan sebagai
daerah penyebutan bunyi [c] dan [j].(Rujuk halaman lampiran Rajah 1.8 : Kedudukan gigi
atas dan gigi bawah).
Tambahan pula, gusi atau alveolar merupakan alat pertuturan yang terletak antara bahagian
gigi dengan lelangit keras. Gusi merupakan bahagian yang cembung di gigi menurun ke
bahagian dalam rongga mulut yang tidak boleh digerakkan dan menghasilkan bunyi dengan
bantuan hujung lidah dan gigi bagi membuat penyekatan misalnya semasa mengujarkan bunyi
[t] dan [d]. (Rujuk halaman lampiran Rajah 1.9 : Kedudukan gusi).
Di samping itu, lelangit lembut bermula dari sempadan lelangit keras hingga akhir daerah atas
rongga mulut. Lelangit lembut merupakan bahagian lelangit yang terkebelakang dalam rongga
mulut dan boleh diturunkan dan dinaikkan bagi tujuan menutup atau membuka saluran tekak ke
rongga hidung. Keadaan lelangit lembut diturunkan akan menyebabkan bunyi sengauan berlaku
misalnya bunyi [n] dan [m] manakala sekiranya lelangit lembut dinaikkan maka bunyi-bunyi
letupan dan geseran misalnya bunyi [b] dan [h] akan terhasil. (Rujuk halaman lampiran Rajah
2.0 : Bahagian lelangit).

7. 7
2.2 Fonem suprasegmental bahasa Melayu
Suprasegmental bermaksud unsur-unsur bahasa yang terdapat dalam bahasa Melayu yang
terdiri daripada tekanan, nada, jeda dan panjang-pendek. Suprasegmental atau dikenali juga
sebagai suprapenggalan adalah sifat bunyi yang menindih sesuatu fonem. Maka, kebanyakan
orang dapar bertutur dengan berpandukan unsur suprasegmental untuk menyerlahkan
emosinya. Unsur tekanan merupakan cara meninggikan laras bunyi untuk memberikan
penekanan namun cara ini agak kasar. Jelaslah bahawa tekanan berperanan untuk menyebut
perkataan, frasa atau ayat dan menandakan aspek yang perlu diberi penekanan. Lambang
yang biasa digunakan ialah /'/.
Seterusnya, nada ialah kadar meninggi atau menurun pengucapan sesuatu suku kata atau
perkataan. Nada biasanya ditandai dengan angka 1, 2, 3 dan 4 yang membawa maksud iaitu
angka 1 akan menunjukkan nada yang paling rendah, angka 2 pula menunjukkan nada
permulaan ujaran, angka 3 akan menunjukkan nada tekanan pada ujaran dan angka 4 bakal
menunjukkan nada yang paling tinggi. Nada membolehkan sesuatu ayat itu diujarkan dalam
bentuk mendatar, menaik dan menurun bagi menimbulkan pola lagu dalam ayat tersebut.
Jeda atau disebut sebagai persendian ialah unsur hentian yang memisahkan elemen-elemen
lingusitik misalnya perkataan, rangkai kata atau ayat. Lambang yang digunakan untuk jeda ialah
[#]. Selain jeda, panjang-pendek bagi kadar panjang atau pendeknya sesuatu bunyi itu
diucapkan. Lambang bagi fonem ini [ : ] dinamakan mora yang bererti panjang sebutan bunyi itu
ialah mora manakala [ : : ] menggambarkan dua mora dan lambang [.] merupakan setengah
mora. Namun dalam bahasa Melayu, unsur ini tidak membezakan makna. Contoh ayat berikut
menunjukkan unsur suprasegmental yang berbeza dan mempunyai unsur ketaksaan :
(i) Ibu bapa Ali telah meninggal dunia ? (ayat tanya tanpa kata tanya)
(ii) Ibu, bapa Ali telah meninggal dunia . (ayat penyata)
Kesimpulannya, fonetik dan fonologi, alat-alat artikulasi dan artikulator serta fonem
suprasegmental bahasa Melayu saling berkait rapat dengan kemahiran bertutur kita dalam
kehidupan seharian. Sebaik-baiknya, kita sebagai manusia yang sempurna pertuturan dan
pendengaran haruslah menghargai ciptaan-Nya.

8. 8
Tugasan 2 :
3.0 Mentranskripsi satu petikan (150-200 patah perkataan) dengan menggunakan
transkripsi fonetik yang dipetik daripada penulisan terbitan Dewan Bahasa dan Pustaka,
iaitu Dewan Masyarakat. (10 %)
Dalam hal ini, persatuan sukan tanah air mengambil berat segala perhatian yang diberikan
oleh rakyat agar sentiasa menampilkan atlet yang berkualiti demi menjunjung maruah negara di
pentas, serta tidak mahu lagi atlet negara digelar jaguh kampung semata-mata. Jepun dan
Korea misalnya, masing-masing sudah mampu melangkah ke peringkat separuh akhir bola
sepak lelaki Olimpik, iaitu Korea muncul sebagai pasukan Asia yang pertama memenangi
pingat gangsa dalam acara sukan Olimpik. Ketika dahulu, Malaysia juga pernah berada pada
kedudukan yang sama ini, siapakah bakal menggantikan Chong Wei pada Olimpik 2016 andai
beliau bersara ? Apakah Persatuan Badminton Malaysia (BAM) mampu memberi jawapannya ?
[dalam] [hal] [ini], [pərsatuan] [sukan] [tanah] [ayer] [meŋambil] [bərat] [səgala] [pərhatian] [jaŋ]
[dibərikan] [ɔleh] [raʔyat] [agar] [səntiasa] [mənampilkan] [atlət] [jaŋ] [bərkualiti] [dəmi] [mənjuŋ]
[maruah] [negara] [di] [pəntas], [sərta] [tidaʔ] [mahu] [lagi] [atlət] [nəgara] [digəlora] [jaguh]
[kampoŋ] [səmata-mata]. [ǰəpun] [dan] [korea] [misalɲa], [masiŋ-masiŋ] [sudah] [mampu]
[melaŋkah] [kə] [pəriŋkat] [səparoh] [aʔhir] [bola] [sepak] [ləlaki] [olimpiʔ] [jaitu] [korea] [munčul]
[səbagai] [pasukan] [asia] [jaŋ] [pərtama] [memenaŋi] [piŋat] [gaŋsa] [dalam] [ačara] [sukan]
[olimpik]. [ʔətika] [dahulu] [melesia] [ǰuga] [pərnah] [bərada] [pada] [kədudukan] [jaŋ] [sama] [ini],
[siapakah] [bakal] [meŋgantikan] [choŋ wéi] [pada] [olimpik] [dua ribu ənam bəlas] [andai]
[bəliau] [bərsara]? [apakah] [pərsatuan] [badminton] [melesia] [BIM] [mampu] [məmbərikan]
[jawapaɲa] ?

9. 9
Apa-apa pun sekurang-kurangnya bagi edisi sukan Olimpik kali ini seluruh rakyat Malaysia
tidak putus-putus mengucapkan terima kasih kepada Chong Wei dan Pandelela kerana terus
mengibarkan Jalur Gemilang di pentas Olimpik sekali gus berjaya meyatupadukan rakyat
negara ini. Harapan negara disandarkan kepada atlet seterusnya agar terus mengikuti jejak
langkah mereka berdua dan mengharapkan sukan terus dijadikan wahana yang terbaik untuk
memupuk semangat perpaduan nasional.
[apa-apa] [pun] [səkuraŋ-kuraŋɲa] [bagi] [edisi] [sukan] [olimpik] [kali] [ini] [seluroh] [raʔyat]
[melesia] [tidaʔ] [putus-putus] [meŋučapkan] [tərima] [kasih] [kəpada] [choŋ wéi] [dan]
[pandelela] [kərana] [tərus] [meŋibarkan] [ǰalur] [gəmilaŋ] [di] [pəntas] [olimpiʔ] [səkali] [gus]
[bərǰaya] [məɲatupadukan] [raʔyat] [nəgara] [ini]. [harapan] [nəgara] [disandarkan] [kəpada]
[atlət] [sətərusnya] [agar] [tərus] [meŋikuti] [ǰəǰaʔ] [laŋʔah] [məreka] [bərdua] [dan]
[məŋharapkan] [sukan] [tərus] [diǰadikan] [wahana] [jaŋ] [tərbaiʔ] [untoʔ] [məmupuʔ] [səmaŋat]
[pərpaduan] [nasional].
Petikan teks asal dipetik daripada Noor Mohamad Shakil Hameed.(2012,Nov 11). Sukan
Menyatukan Bangsa. Dewan Masyarakat. 50.38-39.

10. 10
4.0 Rumusan
Tuntasnya, fonetik dan fonologi bahasa Melayu merupakan salah satu bidang linguistik
deskriptif yang melibatkan kajian terhadap bunyi-bunyi bahasa dan fungsi-fungsi sesuatu
bahasa amnya dalam bahasa Melayu. Terdapat juga beberapa bahagian tubuh manusia yang
berperanan sebagai alat artikulasi misalnya bibir, gusi, lidah, gigi bawah yang berada di bawah
rongga mulut. Dengan menggunakan alat artikulasi dengan sebaik-baiknya, kita mampu
berbahasa ataupun berinteraksi dengan menggunakan kepelbagaian bunyi seseorang itu dapat
bertutur dengan sempurna dan mampu membanding bezakan sebutan huruf-huruf vokal dan
konsonan.
Salah satu objektif utama bidang fonetik dan fonologi bahasa Melayu ialah seseorang itu dapat
menentukan sistem bunyi dan menentukan huruf-huruf serta fonem-fonem yang berkaitan
selain dapat menerbitkan satu sistem ejaan bagi sesuatu bahasa yang sempurna seperti
bahasa Melayu.
Terdapat banyak bunyi bahasa yang boleh dipertuturkan melalui alat artikulasi, namun begitu
bukan semua bunyi itu penting. Kebanyakan bunyi dapat digolongkan kepada beberapa
pecahan ataupun keluarga bunyi yang tertentu sahaja dan bilangan keluarga bunyi yang terhad
kebiasaannya akan diguna secara berulang kali dan dalam gabungan yang berbeza.
Terdapat tiga jenis bunyi yang penting dalam bahasa Melayu iaitu vokal, konsonan dan juga
diftong. Hal ini kerana bunyi bahasa dapat digambarkan sebagai sesuatu yang kompleks dan
berbea-beza. Begitu juga dalam aspek Pengajaran dan Pembelajaran ( P & P ), bidang fonetik
dan fonologi digunakan secara meluas khususnya dalam kemahiran ujian lisan yang dapat
membantu murid dalam pertuturan dengan menggunakan sifat-sifat bunyi secara tepat misalnya
unsur tekanan, nada, jeda dan panjang-pendek dalam bahasa Melayu.
Walaubagaimanapun, seseorang guru itu perlu berusaha untuk mengajar bahasa Melayu
dengan lebih berkesan amnya dalam bidang fonetik dan fonologi kepada para murid supaya
setiap ujaran yang dilafazkan menepati standard sebutan yang baik.

11. 11
5.0 Bibliografi
Abdullah Hassan.(2007). Linguistik Am. Kuala Lumpur ; PTS Professional Sdn.Bhd.
Faridah Nazir & Maridah Alias. (2015). Fonetik dan Fonologi Bahasa Melayu. Petaling Jaya :
Sasbadi Sdn.Bhd.
Kamus Dewan. (edisi ke-4). (2015). Kuala Lumpur. Dewan Bahasa dan Pustaka.
Martabat Bahasa Lestari Bangsa. (2012).Bukit Mertajam: Institut Pendidikan Guru Kampus
Tuanku Bainun.
Nik Safiah Karim et.al. (2015). Tatatabahasa Dewan (edisi ke-3). Kuala Lumpur : Dewan
Bahasa dan Pustaka.
Noor Mohamad Shakil Hameed.(2012,Nov 11). Sukan Menyatukan Bangsa. Dewan
Masyarakat. 50.38-39.
Siti Hajar Abdul Aziz. (2011). Bahasa Melayu I (edisi ke-2). Kuala Lumpur : Oxford Fajar
Sdn.Bhd.
(t.p). (2016, Mac 27). Gunting lidah: Muhamad Alif semakin pulih, tetapi masih trauma. Tarikh
bahan dicerap pada Julai 20, 2016 daripada, http://www.astroawani.com/berita-
malaysia/gunting-lidah-muhamad-alif-semakin-pulih-tetapi-masih-trauma-100075
(t.p).(2010,Julai 24). Perhatikan gigi si kecil, yuk… . Tarikh bahan dicerap pada Julai 20, 2016
daripada, https://doktergigionline.wordpress.com/2010/07/24/perhatikan-gigi-si-kecil-
yuk%E2%80%A6/
(t.p).(2013, Januari 3). Penyebab pergeseran pada posisi rahang. Tarikh bahan dicerap pada
Julai 20, 2016 daripada, http://www.kesehatangigiku.com/penyebab-pergeseran-pada-
posisi-rahang/
(t.p).(t.t). Senaman muka dan mulut. Tarikh bahan dicerap pada Julai 20, 2016 daripada,
http://mrskeciksangat.blogspot.my/2014/11/senaman-muka-dan-mulut.html
Afinur.(2012, Ogos 13). Bunyi vokal. Tarikh bahan dicerap pada Julai 20, 2016 daripada,
http://cheguuafinur.blogspot.my/2012/08/bunyi-vokal.html

12. 12
Carol James. (t.t). BML Fonetik dan fonologi bahasa Melayu. Tarikh bahan dicerap pada Julai
18, 2016, daripada
http://www.academia.edu/11775056/BML_3043_FONETIK_DAN_FONOLOGI_BAHASA_M
ELAYU
Januri. (2011, Julai 22). Artikulasi dan artikulator.Tarikh bahan dicerap pada Julai 20, 2016,
daripada http://januri42.blogspot.my/2011/07/artikulasi-dan-artikulator.html
Khairuddin Mohamad. (2012, Ogos 8). Sistem bunyi bahasa Melayu. Tarikh bahan dicerap pada
Julai 20, 2016 daripada, http://literasibahasamelayu.blogspot.my/2012_08_01_archive.html
Kirti. (2016, April 6). Gum health – Everything you need to know! .Tarikh bahan dicerap pada
Julai 20, 2016 daripada, http://thecalcuttagirl.com/gum-health/
Mazita. (2012, Mei 5). Kanser tekak. Tarikh bahan dicerap pada Julai 20, 2016, daripada,
http://earnosethroatdoc.blogspot.my/2012/05/kanser-tekak.html
Misz Ara. (2013, Januari 5). Perbezaan antara artikulasi dan artikulator. Tarikh bahan dicerap
pada Julai 19, 2016, daripada, http://aranaz13.blogspot.my/2013/01/perbezaan-artikulasi-
dan-artikulator.html
Murni Mohamat. (2013, April 3). Fonetik dan fonologi (vokal & konsonan). Tarikh bahan dicerap
pada Julai 19, 2016, daripada, http://www.slideshare.net/murnibintimohamat/fonetik-dan-
fonologi-vokal-konsonan

13. 13
6.0 Lampiran
Rajah 1.0 Kedudukan alat-alat artikulasi
Alat-alat artikulasi dan artikulator
Rajah 1.1 : Anak tekak (epiglottis)

14. 14
Rajah 1.2 : Kedudukan lidah
Rajah 1.3 : Carta vokal

15. 15
Rajah 1.4 : Gambaran semasa proses pengeluaran suara
Rajah 1.5: Gambaran rahang manusia.

16. 16
Rajah 1.6 Kedudukan rongga
Rajah 1.7 : Keadaan bibir hampar dan bibir bundar
Rajah 1.8 : Kedudukan gigi atas dan gigi bawah

17. 17
Rajah 1.9 : Kedudukan gusi
Rajah 2.0 :Bahagian lelangit

18. 18