Ang presentasyong ito ay naglalaman ng mga aralin tungkol sa pares minimal sa Filipino. Tatalakayin dito ang kahulugan, kahalagan, layunin, at mga halimbawa ng pares minimal. Bukod pa dito, ipapakita ang paraan at pagkilala sa pares minimal sa loob ng isang pangungusap.
Makabagong Gramar ng Filipino.
Sa pagsasalita, kailangan ng tatlong salik:
Ang pinagbubuhatan ng enerhiya;
Ang artikulador; at
Ang resonador
Ang interaksyon ng tatlong salik na ito ang lumilikha ng along ng mga tunog. Ang hangin naman ang nagiging midyum ng mga alon ng mga tunog upang marinig ang mga ito. An presyon o puwersang nilikha ng papalabas na hiningang galing sa baga ang siyang enerhiyang buhat sa babagtingang pantinig na nagpapagalaw sa artikulador. Nababago naman ang tunog dahil sa bibig na siyang resonador.
Nasa bibig ang apat na bahaging mahalaga sa pagbigkas ng mga tunog:
Dila at panga,
Ngipin at labi,
Matigas na ngalangala, at
Malambot na ngalangala
Nagkakaroon ng pagbabagu-bago ng hugis at laki ang guwang sa loob ng bibig sa malayang iginagalaw ang panga at dila. Maaaring mapahaba, mapaikli, mapalapad, mapapalag ang dila na maitutukod sa ngipin o sa ngalangala, maaari ring iarko ayon sa gustong bigkasin.
Nabibigkas ang mga patinig sa pagtaas at pagbaba ng harap, sentral o likod na bahagi ng dila kasama ng pagbabagu-bago ng hugis ng bibig, kasama na ang mga labi na dinarama ng tinig.
Nag-iiba naman ang mga tunog ng mga katinig batay sa:
Punto ng artikulasyon,
Paraan ng artikulasyon, at
Pagkakaroon o di-pagkakaroon ng tinig
Tinatawag na punto ng artikulasyon ang bahaging pinakamaliit na guwang para makalusot ang hangin o di makalabas ang hangin.
Anim ang punto ng artikulasyon:
Labyal o panlabi na nangangahulugan ng paglalapat ng mga labi,
Dental o pagngipin na nangangahulugan ng pagdidiit ng dulo ng dila at likod ng ngipin,
Palatal o pangngalangala o pagdidiit ng gitnang bahagi ng dila at ng ngalangala,
Velar o pagdidiit ng likod ng dila at ng velum,
Glotal o impit na pagdidiit ng mga babagtingan, at
Panlalamunan o larindyal/laryngeal.
Pamamaraan ng artikulasyon ang tawag sa paraan ng paglabas ng hangin. Maaaring mahati sa:
Pasara o istap o pabuga ang paglabas ng hangin kapag nasasarhan o napipigil ang paglabas ng hangin,
Pailong o nasal kapag lumalabas sa ilong ang hangin,
3. Pasutsot o fricative kapag lumalabas ang hangin
sa makitid na daanan sa pagitan ang artikulador
at punto ng artikulasyon.
4. Pagilid o lateral kapag lumalabas ang hangin sa
magkabilang tabi ng dila tungo sa sentro ng dila
na siyang pumipigil dito, at
5. Pangatal o tril na buhat sa sunod-sunod na galaw
ng dila.
Maibibilang na rito ang pagkakaroon o di-pagkakaroon ng tinig ng mga katinig. May tinig kapag gumagalaw ang babagtingan kaya lumalabas ang tunog at walang tinig kung hindi gumagalaw ang babagtinga.
Wika, varayti at varyasyon,diskurso at mga teorya ng diskursoMarissa Guiab
Tinatalakay ang kahulugan ng wika, mga dahilan ng varyasyon at varayti ng wika, kahulugan at kaugnayan ng diskurso sa komunikasyon at ang mga teoryang pandiskurso.
Sa araling ito, bibigyang halaga ang pag-aaral tungkol sa pabuuan o tinatawag na Morpolohiya. Pag-aaralan dito ang mga uri at anyo ng morpema nang sa gayun ay mas maunawaan ang paraan ng pagbuo ng isang salita. Maging ang distribuysyon ng morpema ay bibigyang linaw dito sa araling ito.
Ang presentasyong ito ay naglalaman ng mga aralin tungkol sa pares minimal sa Filipino. Tatalakayin dito ang kahulugan, kahalagan, layunin, at mga halimbawa ng pares minimal. Bukod pa dito, ipapakita ang paraan at pagkilala sa pares minimal sa loob ng isang pangungusap.
Makabagong Gramar ng Filipino.
Sa pagsasalita, kailangan ng tatlong salik:
Ang pinagbubuhatan ng enerhiya;
Ang artikulador; at
Ang resonador
Ang interaksyon ng tatlong salik na ito ang lumilikha ng along ng mga tunog. Ang hangin naman ang nagiging midyum ng mga alon ng mga tunog upang marinig ang mga ito. An presyon o puwersang nilikha ng papalabas na hiningang galing sa baga ang siyang enerhiyang buhat sa babagtingang pantinig na nagpapagalaw sa artikulador. Nababago naman ang tunog dahil sa bibig na siyang resonador.
Nasa bibig ang apat na bahaging mahalaga sa pagbigkas ng mga tunog:
Dila at panga,
Ngipin at labi,
Matigas na ngalangala, at
Malambot na ngalangala
Nagkakaroon ng pagbabagu-bago ng hugis at laki ang guwang sa loob ng bibig sa malayang iginagalaw ang panga at dila. Maaaring mapahaba, mapaikli, mapalapad, mapapalag ang dila na maitutukod sa ngipin o sa ngalangala, maaari ring iarko ayon sa gustong bigkasin.
Nabibigkas ang mga patinig sa pagtaas at pagbaba ng harap, sentral o likod na bahagi ng dila kasama ng pagbabagu-bago ng hugis ng bibig, kasama na ang mga labi na dinarama ng tinig.
Nag-iiba naman ang mga tunog ng mga katinig batay sa:
Punto ng artikulasyon,
Paraan ng artikulasyon, at
Pagkakaroon o di-pagkakaroon ng tinig
Tinatawag na punto ng artikulasyon ang bahaging pinakamaliit na guwang para makalusot ang hangin o di makalabas ang hangin.
Anim ang punto ng artikulasyon:
Labyal o panlabi na nangangahulugan ng paglalapat ng mga labi,
Dental o pagngipin na nangangahulugan ng pagdidiit ng dulo ng dila at likod ng ngipin,
Palatal o pangngalangala o pagdidiit ng gitnang bahagi ng dila at ng ngalangala,
Velar o pagdidiit ng likod ng dila at ng velum,
Glotal o impit na pagdidiit ng mga babagtingan, at
Panlalamunan o larindyal/laryngeal.
Pamamaraan ng artikulasyon ang tawag sa paraan ng paglabas ng hangin. Maaaring mahati sa:
Pasara o istap o pabuga ang paglabas ng hangin kapag nasasarhan o napipigil ang paglabas ng hangin,
Pailong o nasal kapag lumalabas sa ilong ang hangin,
3. Pasutsot o fricative kapag lumalabas ang hangin
sa makitid na daanan sa pagitan ang artikulador
at punto ng artikulasyon.
4. Pagilid o lateral kapag lumalabas ang hangin sa
magkabilang tabi ng dila tungo sa sentro ng dila
na siyang pumipigil dito, at
5. Pangatal o tril na buhat sa sunod-sunod na galaw
ng dila.
Maibibilang na rito ang pagkakaroon o di-pagkakaroon ng tinig ng mga katinig. May tinig kapag gumagalaw ang babagtingan kaya lumalabas ang tunog at walang tinig kung hindi gumagalaw ang babagtinga.
Wika, varayti at varyasyon,diskurso at mga teorya ng diskursoMarissa Guiab
Tinatalakay ang kahulugan ng wika, mga dahilan ng varyasyon at varayti ng wika, kahulugan at kaugnayan ng diskurso sa komunikasyon at ang mga teoryang pandiskurso.
Sa araling ito, bibigyang halaga ang pag-aaral tungkol sa pabuuan o tinatawag na Morpolohiya. Pag-aaralan dito ang mga uri at anyo ng morpema nang sa gayun ay mas maunawaan ang paraan ng pagbuo ng isang salita. Maging ang distribuysyon ng morpema ay bibigyang linaw dito sa araling ito.
Proyekto ng mga mag-aaral na kumukuha ng Bachelor of Secondary Education Major in Filipino sa University of Perpetual System Dalta Molino.
Ipinasa ni Jorebel Billones
Ipinasa kay Mrs. Salvacion Frondozo
2. FONEMA
Sa wikang ginagamitan ng tinig, ang
ponema ay ang pundamental at
teoretikong yunit ng tunog na
nagbubuklod ng salita. Nakakabuo ng
ibang salita kapag pinapalitan ang
isang ponema nito.
3. Dalawang uri ng Ponema
Ponemang Segmental
Sa Filipino, may mga tunog (ponema) na malayang
nakapagpapalitan. Sa pagkakataon malayang
nagpapalitan ang ponema, nag-iiba ang baybay ng salita
ngunit hindi ang kanilang mga kahulugan.
:halimbawa:
sa kaso ng titik e at i sa mga salitang lalaki at babae. Iisa
ang kahulugan ng lalake at lalaki; gayun din ang babae at
babai. Malayang nakapagpapalitan ang mga segmentong
e at i sa mga salitang lalaki, lalake, babae, at babai. Mga
ponemang malayang nagpapalitan ang mga ito.
4. Karagdagang halimbawa:
sa kaso ng d at r sa mga salitang mariin at
madiin at gayundin sa marumi at madumi.
Mga ponemang malayang nagpapalitan.
- Mahalaga sa "pagpapadulas" ng mga salita at
pagpapabilis ng komunikasyon ang paggamit
ng ponemang malayang nagpapalitan.
Kadalasan ding ginagamit ang ponemang
malayang nagpapalitan upang mabigyang diin
ang mga salitang nag-iiba ang tunog, depende
sa lugar na pinaggagamitan. Sa iba't-ibang pulo
o pook sa Pilipinas, iba-iba ang mga dayalekto
o diyalekto.
5. Ponemang Suprasegmental
May apat na ponemang suprasegmental:
haba (length) - tumutukoy sa haba ng bigkas sa patinig ng
isang pantig
tono (pitch) - tumutukoy sa pagbaba at sa pagtaas ng
bigkas ng pantig
antala (juncture) - tumutukoy sa pansamantalang
pagtigil ng ating ginagawa sa pagsasalita
diin (stress o emphasis) - ang lakas o bigat sa pagbigkas
ng isang salita o pantig na makakatulong sa pa-gunawa sa
kahalagahan ng mga salita
6. MORFEMA
Ang morpema ay ang pinakamaliit na bahagi ng wika
na nagtataglay ng sariling kahulugan. Hindi ito
dapat ipagkamali sa pantig na likha ng mga salita
kung sinusulat o ang bawat saltik ng dila kapag
binibigkas. Maraming mga pantig ang walang
kahulugan sa sarili kaya hindi maaaring tawaging
morpema. Ang morpema ay maaaring isang salita o
bahagi lamang ng isang salita.
7. Tatlong anyo ng Morpema
Morpemang salitang-ugat - ito ay binubuo ng salitang
walang kasamang panlapi. Ito ay mga salitang payak.
Tinatawag din itong malayang morpema.
Halimbawa : ilog, bahay, araw, lupa, bandila.
Morpemang panlapi - ito ay may taglay na kahulugan sa
sarili. Ngunit tinatawag ang ganitong morpema na di-
malayang morpema. Hindi sila makakatayo sa kanilang
sarili. kinakailangan pa itong samahan ng isang malayang
morpema upang magkaroon ng ganap na kahulugan.
Halimbawa : magbasa, umibig, paalis, makahuli, sumayaw,
lumakad, sinagot, ginawa
8. Morpemang binubuo ng isang ponema - makikita sa
mga sumusunod na halimbawa : doktor - doktora, abogado -
abogada
Sa pangkalahatan ang ponemang /a/ sa hulihan ng
ikalawang salita ng bawat pares ay kumakatawan sa
kasariang pambabae. Sa ganito, ang /a/ ay isang morpema.
Ang salitang doktora ay binubuo ng dalawang morpema,
doktor at a.
