Kakayahang Lingguwistiko

1. Kakayahang
Lingguwistiko

2. Tumutukoy sa abilidad ng
isang tao na makabuo at
makaunawa ng maayos at
makabuluhang pangungusap.

3. Nangangahulugan namang abilidad
sa angkop na paggamit ng mga
pangungusap batay sa hinihingi ng
isang interaksiyong sosyal.
(Hymes 1972)

4. Ang ponolohiya ay pag-aaral sa
mga ponema (tunog), paghinto
(juncture), pagtaas-pagbaba ng tinig
(pitch), diin at pagpapahaba ng tunog
(prolonging/lengthening).

5. Ito ang tawag sa pinakamaliit na
yunit ng tunog.
Phoneme
Phone - tunog
Eme - makabuluhan

6. Tumutukoy ito sa makabuluhang
tunog. Ang bawat ponema ay
maaaring makapagbago ng
kahulugan ng isang salita.
Halimbawa:
Basa - Pasa

7. Ang tunog na /e/ at /i/ o /o/ at /u/ ay
malayang nagkakapalitan na hindi
nagbabago ang kahulugan ng mga
salita.
Halimbawa:
Babae- Babai bukol - bokol
Lalake- Lalaki ali --- ale

9. Binubuo ng 16 na ponema– 16
/ b/, /p/, /k /, /g/, /d/, /t/, /h/, /s/, /l/,
/r/, /m/, /n/, /ng/, /w/,/y/, / ˆ/, /’/, /‛/

10. Ayon sa mga linggwista at ilang
mananaliksik, tatatlo lamang ang
patinig ng Filipino; /a/, /i/, at /u/. Ayon
kay Cubar (1994) ang ponemang /e/
at /o/ ay hiram na salita sa kastila at
english.

11. Ang tawag sa pinakamaliit na
yunit ng isang salita na
nagtataglay ng kahulugan.

12. May tatlong uri ng
morpema– istem/salitang-
ugat, panlapi at morpemang
binubuo ng isang ponema.

13. Ito ay ang payak na salitang
walang panlapi. Ang mga ito ay
maaring pangngalan, pang-uri at
pandiwa.
Halimbawa:
Inom Saya Tawa

14. Tinatawag na di- malaya sapagkat
nalalaman lamang ang kahulugan
nito kapag naisama na ito sa istem.
Halimbawa:
Umi-inom Ma-saya Tawa-nan

15. Matatagpuan ito sa mga
salitang buhat sa Kastila–
senado/ senadora;
mayor/ mayora

16. Sa mga salitang nagtatapos sa o
na nangangahulugan ng lalaki at sa
mga salitang nagtatapos sa a na
nangunguhulugang babae—
barbero/ barbera; Aurelio/ Aurelia at
iba pa.

17. Bukod sa mga istem at mga
panlapi, nakabubuo rin ng
mga bagong salita sa
pamamagitan ng pag-uulit at
pagtatambal ng mga salita.

18. 1. Pag-uulit- may tatlong paraan
a. Parsyal o di-ganap na pag-uulit – unang pantig
lamang ang inuulit. Hal. babasa, susulat, aawit
b. Ganap na pag-uulit– buong salitang-ugat ang
inuulit. Hal. Araw-araw, gabi-gabi
c. Kumbinasyon ng parsyal at ganap na pag-uulit
hal. Tutulog-tulog, sasayaw-sayaw, aalis-alis

19. Pagtatambal – pinagsasama sa isang pahayag ang
dalawang salitang pinagtambal para makabuo ng
isang salita.
a. Malatambalan- hal. Balik-bayan, bahay-
ampunan
b. Tambalang-ganap- hal. Bahag+hari=rainbow;
balat+sibuyas= maramdamin