HISTORY

1. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
evpatera.blogspot.gr Σελίδα 1
Ενότητα 11
Η αγάπη του Αλέξανδρου για τον Βουκεφάλα
Στο έργο του Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις, ο Φλάβιος Αρριανός (περ. 95-175 μ.Χ.) αφηγείται
και το τέλος του Βουκεφάλα, του αγαπημένου αλόγου του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Εκτός από την περιγραφή του αλόγου, ο Αρριανός παραδίδει και ένα χαρακτηριστικό
επεισόδιο που καταδεικνύει τον στενό δεσμό του μεγάλου στρατηλάτη με τον πιστό
σύντροφό του.

2. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
evpatera.blogspot.gr Σελίδα 2
Κείμενο
Ἵνα δὲ ἡ μάχη συνέβη καὶ ἔνθεν ὁρμηθεὶς ἐπέρασεν τὸν Ὑδάσπην
ποταμὸν πόλεις ἔκτισεν Ἀλέξανδρος. Καὶ τὴν μὲν Νίκαιαν τῆς νίκης τῆς
κατ' Ἰνδῶν ἐπώνυμον ὠνόμασε, τὴν δὲ Βουκεφάλαν ἐς τοῦ ἵππου τοῦ
Βουκεφάλα τὴν μνήμην, ὅς ἀπέθανεν αὐτοῦ ὑπό καύματος τὲ καὶ ἡλικίας
καματηρὸς γενόμενος, πολλὰ δὲ πρόσθεν ξυγκαμῶν τὲ καὶ
συγκινδυνεύσας Ἀλεξάνδρῳ, ἀναβαινόμενός τε πρὸς μόνου Ἀλεξάνδρου,
ὅτι τοὺς ἄλλους πάντας ἀπηξίου ἀμβάτας, καὶ μεγέθει μέγας καὶ τῷ θυμῷ
γενναῖος. Σημεῖον δὲ οἱ ἦν βοός κεφαλὴ ἐγκεχαραγμένη, ἐφ' ὅτῳ καὶ τὸ
ὄνομα τοῦτο λέγουσιν ὅτι ἔφερεν οἱ δὲ λέγουσιν ὅτι λευκὸν σῆμα εἶχεν ἐπὶ
τῆς κεφαλῆς, μέλας ὤν αὐτός, ἐς βοὸς κεφαλὴν μάλιστα εἰκασμένον.
Οὗτος ὁ ἵππος ἐν τῇ Οὐξίων χώρα ἀφανὴς ἐγένετο Ἀλεξάνδρῳ, καὶ
Ἀλέξανδρος προεκήρυξεν ἀνὰ τὴν χώραν πάντας ἀποκτενεῖν Οὐξίους, εἰ
μὴ ἀπάξουσιν αὐτῷ τὸν ἵππον. Τοσῆδε γὰρ σπουδὴ Ἀλεξάνδρῳ ἀμφ’
αὐτὸν ἦν.
Μετάφραση
Εκεί όπου έγινε η μάχη και στο σημείο από το οποίο ξεκίνησε και πέρασε
τον Υδάσπη ποταμό ο Αλέξανδρος έκτισε πόλεις. Και έδωσε στη μία πόλη
το όνομα Νίκαια από τη νίκη του κατά των Ινδών, και στην άλλη ( το
όνομα ) Βουκεφάλα στη μνήμη του αλόγου του, του Βουκεφάλα, ο οποίος
πέθανε σε αυτό το σημείο, επειδή καταβλήθηκε από τον καύσωνα και τα
γηρατειά, αφού είχε υποφέρει προηγουμένως πολλά και είχε περάσει
πολλούς κινδύνους μαζί με τον Αλέξανδρο· και τον οποίο ίππευσε μόνο ο
Αλέξανδρος, επειδή απέρριπτε ως ανάξιους όλους τους άλλους αναβάτες,
και ακόμα ήταν μεγαλόσωμος και δυνατός. Και είχε σημάδι ένα κεφάλι
βοδιού χαραγμένο πάνω του, εξαιτίας του οποίου λένε ότι πήρε και το
όνομα αυτό · άλλοι πάλι λένε, ότι, ενώ ο ίδιος ήταν μαύρος, είχε ένα λευκό
σημάδι στο κεφάλι που έμοιαζε πάρα πολύ με κεφάλι βοδιού. Αυτό το
άλογο το έχασε ο Αλέξανδρος στη χώρα των Ουξίων · και ο Αλέξανδρος
διακήρυξε δημόσια σε όλη τη χώρα ότι θα φονεύσει όλους τους Ουξίους,
αν δεν του επιστρέψουν το άλογο. Τόσο μεγάλο ήταν το ενδιαφέρον του
Αλεξάνδρου γι’ αυτόν.

3. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
evpatera.blogspot.gr Σελίδα 3
Παράλληλο κείμενο
Στο παρακάτω απόσπασμα ο Πλούταρχος περιγράφει πόσο δύσκολο ήταν
να χαλιναγωγήσει κάποιος ένα άλογο άγριο σαν τον Βουκεφάλα. Ο μόνος
που τα κατάφερε ήταν ο Αλέξανδρος, γεμίζοντας έτσι χαρά και
υπερηφάνεια τον πατέρα του Φίλιππο.
Προσδραμὼν τῷ ἵππῳ καὶ παραλαβὼν τὴν ἡνίαν, ἐπέστρεψε πρὸς τὸν
ἥλιον, ὡς ἔοικεν ἐννοήσας ὅτι τὴν σκιὰν προπίπτουσαν καὶ
σαλευομένην ὁρῶν πρὸ αὑτοῦ διαταράττοιτο. [...] ὡς δ´ ἑώρα τὸν ἵππον
ἀφεικότα τὴν ἀπειλήν, ὀργῶντα δὲ πρὸς τὸν δρόμον, ἀφεὶς ἐδίωκεν, ἤδη
φωνῇ θρασυτέρᾳ καὶ ποδὸς κρούσει χρώμενος. τῶν δὲ περὶ τὸν Φίλιππον
ἦν ἀγωνία καὶ σιγὴ τὸ πρῶτον· ὡς δὲ κάμψας ὑπέστρεψεν ὀρθῶς
σοβαρὸς καὶ γεγηθώς, οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ἀνηλάλαξαν, ὁ δὲ πατὴρ καὶ
δακρῦσαί τι λέγεται πρὸς τὴν χαράν, καὶ καταβάντος αὐτοῦ τὴν
κεφαλὴν φιλήσας "ὦ παῖ" φάναι, "ζήτει σεαυτῷ βασιλείαν ἴσην·
Μακεδονία γάρ σ´ οὐ χωρεῖ".
Πλούταρχος, Αλέξανδρος 6.5-8
Μετάφραση
Αφού έτρεξε (ο Αλέξανδρος) προς το άλογο και έπιασε το χαλινάρι,
γύρισε προς τον ήλιο, αφού αντιλήφτηκε, καθώς φαίνεται, ότι (το άλογο)
ταραζόταν, επειδή έβλεπε μπροστά του τη σκιά που έπεφτε και
κινούνταν. Και μόλις έβλεπε το άλογο να έχει απαλλαχθεί από την
απειλή και να ορμά προς το δρόμο, αφού το άφηνε, το καταδίωκε,
φωνάζοντας πλέον αποφασιστικά και χτυπώντας το πόδι του. Και υπήρχε
αγωνία και σιωπή στην αρχή σ' αυτούς που ήταν μαζί με το Φίλιππο· όταν
όμως πήρε στροφή και επέστρεφε όρθιος πάνω στο άλογο, περήφανος και
χαρούμενος, οι άλλοι όλοι κραύγασαν δυνατά, ο πατέρας του όμως λένε
ότι δάκρυσε λίγο από χαρά και όταν κατέβηκε αυτός από το άλογο, αφού
τον φίλησε στο κεφάλι, του είπε: παιδί μου, ζήτα για τον εαυτό σου ίσο
βασίλειο· γιατί η Μακεδονία δε σε χωράει.

4. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
evpatera.blogspot.gr Σελίδα 4
Ιστορικά στοιχεία για τον Μ. Αλέξανδρο
ΠΗΓΗ: http://www.ime.gr/chronos/06/gr/politics/index101.html
Ο Αλέξανδρος, αφού διαδέχτηκε τον πατέρα του Φίλιππο στο μακεδονικό
θρόνο και κατέστειλε την ταραχή στο εσωτερικό της Μακεδονίας,
κατόρθωσε σε λίγα μόλις χρόνια -άλλοτε με πολεμικές επιχειρήσεις και
άλλοτε μέσω της διπλωματικής οδού- να πάρει με το μέρος του τις πόλεις
της κυρίως Ελλάδας. Πρόθεσή του ήταν μία πανελλήνια εκστρατεία στην
Ασία, αν και δεν είναι απόλυτα σίγουρο κατά πόσο είχε συλλάβει
πραγματικά ένα ολοκληρωμένο σχέδιο για την κατάκτηση μίας τόσο
εκτεταμένης αυτοκρατορίας.
Σταδιακά κατέλυσε το περσικό κράτος, καταλαμβάνοντας όλες τις χώρες
μέχρι τις αφρικανικές ερήμους στα νότια και τους ποταμούς Ιαξάρτη και
Ινδό στα ανατολικά.
Ήδη η πρώτη καθοριστική νίκη στο Γρανικό ποταμό διευκόλυνε την
πρόσβαση του Αλεξάνδρου στο εσωτερικό της Ασίας, ο οποίος παράλληλα
ελευθέρωσε τις ελληνικές πόλεις στα ιωνικά παράλια από την περσική
επικυριαρχία. Για τη νίκη του αυτή αφιέρωσε 300 πανοπλίες από τα
λάφυρα στη θεά Αθηνά στην Αθήνα, τις οποίες συνόδευσε με το εξής
επίγραμμα: "ο Αλέξανδρος, ο γιος του Φιλίππου, και οι Έλληνες εκτός των
Λακεδαιμονίων από τα λάφυρα των βαρβάρων που κατοικούν την Ασία".
Σαφής πρόθεσή του, που υπογραμμιζόταν με την παράλειψη

5. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
evpatera.blogspot.gr Σελίδα 5
οποιασδήποτε ιδιαίτερης αναφοράς στους Μακεδόνες, ήταν να δώσει
έμφαση στον πανελλήνιο χαρακτήρα της εκστρατείας του.
Στην Αίγυπτο οι ιερείς τον χαιρέτησαν ως γιο του θεού ’Αμμωνα Pα,
ενέργεια που δήλωνε την αναγνώριση του Αλεξάνδρου ως φαραώ.
Σύμφωνα με ορισμένους μελετητές το 324 π.Χ. ο ίδιος ο Αλέξανδρος
αξίωσε θεϊκές τιμές από τις ελληνικές πόλεις, χωρίς όμως να γνωρίζουμε
με ποιο τρόπο διατυπώθηκε αυτή η επιθυμία του.
Η πολιτική σκέψη του Μεγάλου Αλεξάνδρου, έτσι όπως αυτή
αποκρυσταλλώθηκε με τη βαθμιαία επέκταση του κράτους του, ήταν να
δημιουργήσει ένα μικτό πληθυσμιακά και πολιτιστικά βασίλειο, στο οποίο
όμως η υπερέχουσα πολιτική και στρατιωτική εξουσία θα ήταν
μακεδονική. Στο σχήμα αυτό θα επιτυγχανόταν μία γόνιμη σύζευξη
ελληνικών θεσμών και εντόπιων παραδόσεων.
Για το λόγο αυτό αποποιήθηκε τον τίτλο βασιλεύς των Μακεδόνων και
υιοθέτησε αυτόν του βασιλέως που με την αοριστία του επέτρεπε την
οικουμενική εφαρμογή του. Την ίδια πολιτική εξυπηρετούσε η
παρότρυνσή του να παντρευτούν Περσίδες οι μακεδόνες στρατηγοί του, η
επιδίωξή του να μετατρέψει το μακεδονικό στρατό σε πολυεθνή, να
διορίσει Πέρσες και άλλους σατράπες ως ανώτερους υπαλλήλους του
κράτους και να δημιουργήσει μία κοινή ελληνοπερσική άρχουσα τάξη, η
οποία ωστόσο δε συγκροτήθηκε ποτέ. Με τα μέτρα αυτά, καθιστούσε
σαφές ότι ήθελε να ιδρύσει ένα οικουμενικό κράτος και όχι απλώς να
επεκτείνει το μακεδονικό βασίλειο.
Με την ίδρυση τόσο του αρχικά ενιαίου κράτους όσο και αργότερα των επί
μέρους ελληνιστικών βασιλείων, όταν η ελληνιστική μοναρχία
παγιώθηκε επί των πρώτων Επιγόνων, ο ελληνικός πολιτισμός κέρδισε σε
έκταση, έχασε όμως την πολιτική συνοχή του.

6. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
evpatera.blogspot.gr Σελίδα 6
Ερωτήσεις
-Πώς πέθανε ο Βουκεφάλας;
-Σε τι όφειλε το όνομά του το άλογο του Μ. Αλεξάνδρου;
-Ποιο γεγονός επικαλείται ο Αρριανός, για να καταδείξει το ιδιαίτερο
ενδιαφέρον του Μ. Αλεξάνδρου για το άλογό του;
-Μπορείτε να ανακαλέσετε στη μνήμη σας άλλες γνωστές περιπτώσεις
στενού δεσμού μεταξύ ενός ανθρώπου και ενός ζώου;
-Με ποιον συγκρούστηκε ο στρατός του Αλέξανδρου για να κατακτήσει
την Ινδική χερσόνησο;
-Πού και πότε έγινε η μάχη;
-Πώς περιγράφουν ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του Βουκεφάλα;
-Πώς συνδέονται οι περιγραφές του Βουκεφάλα με το όνομά του;
-Πού συνέβη το επεισόδιο που αναφέρει ο Αρριανός;
-Ποια είναι η άποψή σας για την αντίδραση του Αλέξανδρου;
-Γιατί ο Αρριανός αφηγείται αυτό το επεισόδιο;
-Υπάρχουν διαφορές στις παραπάνω ιστορικές αφηγήσεις; Ποιες είναι;

7. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
evpatera.blogspot.gr Σελίδα 7
Υποκείμενο
1. Το υποκείμενο μιας πρότασης βρίσκεται με την ερώτηση, «ποιος / ποια /
ποιο + ρήμα;».
Ἀλέξανδρος τοὺς στρατιώτας συνήγαγε.
2. Ως υποκείμενο μιας πρότασης είναι δυνατόν να τεθούν: ουσιαστικά,
αντωνυμίες, επίθετα, μετοχές, αριθμητικά, απαρέμφατα, δευτερεύουσες
ονοματικές προτάσεις κ.ά.
3. Το ρήμα συμφωνεί με το υποκείμενο της πρότασης (όταν αυτό είναι
πτωτικό) στο πρόσωπο και στον αριθμό. Εξαίρεση αποτελεί η αττική
σύνταξη, που χαρακτηρίζει κυρίως την ιωνική-αττική διάλεκτο. Όταν το
υποκείμενο της πρότασης είναι ουδέτερο πληθυντικού αριθμού, το ρήμα
τίθεται στο γ' ενικό αντί του γ' πληθυντικού, π.χ. τὰ παιδία παίζει.
Κατηγορούμενο
1. Το κατηγορούμενο αποδίδει μία ιδιότητα στο υποκείμενο (ή στο
αντικείμενο) με τη μεσολάβηση ενός συνδετικού ρήματος (εἰμί, γίγνομαι,
φαίνομαι, διατελῶ, διάγω κ.ά.). Το εντοπίζουμε με την ερώτηση «τι
(λογής) + ρήμα;». Ἡ πόλις ἀνάστατος ἐγένετο.
2. Το κατηγορούμενο είναι συνήθως επίθετο. Ως κατηγορούμενο σε μια
πρόταση είναι δυνατόν, επίσης, να τεθουν: ουσιαστικά, αντωνυμίες,
μετοχές, αριθμητικά, απαρέμφατα, δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις
(κυρίως αναφορικές) κ.ά.
3. Το κατηγορούμενο, όταν είναι επίθετο, συμφωνεί με το υποκείμενο ή το
αντικείμενο στο οποίο αναφέρεται στο γένος, στον αριθμό και στην
πτώση, π.χ. Καὶ ἦν ἡ μάχη καρτερά. Όταν είναι ουσιαστικό, συμφωνεί
υποχρεωτικά στην πτώση και ενδεχομένως στον αριθμό και στο γένος,
π.χ. Τά δέ Κύθηρα νῆσός ἐστιν. Μερικές φορές τίθεται στο ουδέτερο
γένος, π.χ. Καλὸν ἡ σωφροσύνη, ἀλλ' ἐπίπονον, ή σε γενική
(κατηγορηματική), π.χ. Ὁ θρόνος τοῦ μεγάλου βασιλέως χρυσοῦ ἦν.

8. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
evpatera.blogspot.gr Σελίδα 8
Αντικείμενο
1. Με αντικείμενο συντάσσονται τα ενεργητικής διάθεσης μεταβατικά
ρήματα, όσα δηλαδή δε δηλώνουν απλώς ότι το υποκείμενο ενεργεί, αλλά
και ότι η ενέργεια του μεταβαίνει σε ένα άλλο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα.
2. Το αντικείμενο βρίσκεται σε μία από τις πλάγιες πτώσεις (γεν., δοτ.,
αιτ.), ποτέ σε ονομαστική. Το εντοπίζουμε με την ερώτηση «ποιον /
ποιαν / τι + ρήμα;».
Κλέαρχος τοὺς στρατιώτας συνήγαγε.
3. Στα δίπτωτα ρήματα το δεύτερο αντικείμενο το εντοπίζουμε με την
ερώτηση «σε / με / για / από ποιον ή τι + ρήμα;». ἜπαυσανΤιμόθεον τῆς
στρατηγίας: από τι ἔπαυσαν Τιμόθεον; → (από τη στρατηγία) τῆς
στρατηγίας → αντικείμενο.
4. Μερικά ρήματα άλλες φορές λειτουργούν ως μεταβατικά και άλλοτε ως
αμετάβατα. Συγκρίνετε, π.χ., στη ν.ε.: Μη μου μιλάς! Σκέφτομαι...
(αμετάβατη χρήση), αλλά: Ο παππούς σκεφτόταν πάντα με νοσταλγία
το χωριό (μεταβατική χρήση).
Σημείωση: Στο εγχειρίδιο Αρχές σύνταξης της αρχαίας ελληνικής ("Πύλη
για την Ελληνική Γλώσσα") θα βρείτε περισσότερα στοιχεία και
παραδείγματα για το υποκειμένο, το κατηγορούμενο και
το αντικείμενο στην αρχαία ελληνική και τη σύνταξη
των μονόπτωτων και τωνδίπτωτων ρημάτων.
Ασκήσεις
1. Να εντοπίσετε το ρήμα, το υποκείμενο και το κατηγορούμενο στις
παρακάτω προτάσεις:
α. Οὗτοί εἰσι πονηροί.
β. Σὺ ἀνυπόδητος καὶ ἀχίτων διατελεῖς (= είσαι διαρκώς).
γ. Ὁ πόλεμος πολλῶν αἴτιος κακῶν γεγένηται.
δ. Ἐμπόριον ἦν τὸ χωρίον(= η περιοχή ήταν εμπορικό λιμάνι) καὶ ὥρμουν
αὐτόθι (= αγκυροβολούσαν εκεί) ὁλκάδες πολλαί.
ε. Οἱ Καππαδόκαι ὑπὸ Ἑλλήνων Σύριοι ὀνομάζονται.
στ. Ἡ μὲν τοῦ σώματος ἰσχὺς γηράσκει, ἡ δὲ τῆς ψυχῆς ῥώμη ἀγήρατός
ἐστι.
ζ. Οὐδεὶς ἔστι μοι ἀλλότριος (= ξένος), ἂν χρηστὸς ᾖ.

9. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
evpatera.blogspot.gr Σελίδα 9
ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΥ - ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
Για να σχηματίσουμε τον παρακείμενο θα πρέπει να προσέξουμε τις
καταλήξεις και τον αναδιπλασιασμό.
Στα φωνηεντόληκτα ρήματα πριν από τις καταλήξεις του
παρακειμένου βάζουμε το χαρακτηριστικό γράμμα του παρακειμένου που
είναι το -κ- και λέγεται χρονικός χαρακτήρας.
ΠΡΟΣΟΧΗ
Στα ρήματα που είναι αφωνόληκτα, δηλαδή έχουν χαρακτήρα :
· χειλικό: π ,β, φ
· ουρανικό: κ, γ, χ
· οδοντικό: τ, δ, θ
Τα χειλικόληκτα: Όσα έχουν χαρακτήρα π, β, φ, -πτω, + κ = φ
π.χ. γράφω > γέγραφα, βλάπτω > βέβλαφα
Τα ουρανικόληκτα: Όσα έχουν χαρακτήρα κ, γ, χ, ττω ,σσω, και
κάποια σε ζω + κ = χ
π.χ. τάττω > τέτταχα
Τα οδοντικόληκτα: Όσα έχουν χαρακτήρα τ, δ, θ αρκετά σε -ζω και
-ίζω + κ = κ
π.χ. πείθω > πέπεικα, κομίζω > κεκόμικα
ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ
λέ-λυ-κ-α ἐ-λε-λύ-κ-ειν
λέ-λυ-κ-ας ἐ-λε-λύ-κ-εις
λέ-λυ-κ-ε ἐ-λε-λύ-κ-ει
λε-λύ-κ-αμεν ἐ-λε-λύ-κ-εμεν
λε-λύ-κ-ατε ἐ-λε-λύ-κ-ετε
λε-λύ-κ-ασιν ἐ-λε-λύ-κ-εσαν

10. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
evpatera.blogspot.gr Σελίδα 10
Αναδιπλασιασμός: Χαρακτηριστικό του Παρακειμένου είναι ο
αναδιπλασιασμός που γίνεται στην αρχή του ρήματος.
Επανάληψη του αρχικού συμφώνου με ένα -ε-
Όσα ρήματα αρχίζουν από ένα σύμφωνο
π.χ. λύω > λέ-λυ-κα.
Αρχίζει από ένα σύμφωνο, γι' αυτό ξαναγράφουμε το πρώτο σύμφωνο το
-λ- και προσθέτουμε και το -ε-. Έτσι γίνεται -λε-. Μετά προσθέτουμε το
θέμα -λυ- και στο τέλος την κατάληξη -κα
Προσοχή!!!!!!
Όσα ρήματα αρχίζουν από χ, φ, θ, στον αναδιπλασιασμό τα γράμματα
αυτά παθαίνουν ανομοίωση, δηλαδή, μετατρέπονται σε κ, π, τ
χ > κ = χορεύω > κε-χόρευ-κα,
φ > π = φυτεύω > πε-φύτευ-κα
θ > τ = θύω > τέ-θυ-κα
 Όσα ρήματα αρχίζουν από δύο σύμφωνα, όμως το πρώτο από αυτά
είναι ένα από τα άφωνα:
π, β, φ,
κ, γ, χ,
τ, δ, θ
και το δεύτερο είναι ένρινο (μ, ν) ή υγρό (λ, ρ)
π.χ. γράφω > γέ-γρα-φ-α, βλάπτω > βέ-βλα-φ-α
Συλλαβική αύξηση
Ποια ρήματα παίρνουν ως αναδιπλασιασμό συλλαβική αύξηση;
Όσα ρήματα αρχίζουν από δύο σύμφωνα, χωρίς όμως το πρώτο να
είναι άφωνο και το δεύτερο ένρινο ή υγρό,
π.χ. σπουδάζω > ἐ-σπούδα-κ-α
Όσα ρήματα αρχίζουν από τρία σύμφωνα,
π.χ. στρατεύω > ἐ-στράτευ-κ-α
Όσα ρήματα αρχίζουν από διπλό σύμφωνο ζ, ξ, ψ,
π.χ. ψαύω > ἐ-ψαυ-κ-α
Τα ρήματα που αρχίζουν από ῥ, τότε παίρνουν ένα-ἐ-ως
συλλαβική
αύξηση και διπλασιάζουν το ρ
π.χ. ῥίπτω > ἔρ-ρι-φ-α

11. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
evpatera.blogspot.gr Σελίδα 11
Χρονική αύξηση
Όσα ρήματα αρχίζουν από φωνήεν,
Ό,τι αλλαγές είχαμε στον Παρατατικό και στον Αόριστο, οι ίδιες
συμβαίνουν και στον Παρακείμενο
π.χ. ἁθροίζω> ἡθροικα
(βλ. § 266, 2): (ἀδικῶ) ἠδίκηκα.
Τέτοιον αναδιπλασιασμό παίρνουν τα ρήματα που το θέμα τους αρχίζει
από φωνήεν (ή δίφθογγο):
ενεστώτας παρακείμενος υπερσυντέλικος
ἁθροίζω ἥθροικα ἡθροίκειν
ἐρημόω -ῶ ἠρήμωκα ἠρημώκειν
ὁμιλέω -ῶ ὡμίληκα ὡμιλήκειν
αἰσθάνομαι ᾔσθημαι ᾐσθήμην
οἰκέω -ῶ ᾤκηκα ᾠκήκειν
Ο αναδιπλασιασμός στα σύνθετα και παρασύνθετα με πρόθεση
Ομαλός αναδιπλασιασμός στα σύνθετα ρήματα
Τα σύνθετα ή παρασύνθετα (βλ. § 378 σχ. Γρ.) ρήματα κανονικά έχουν τον
αναδιπλασιασμό όπου και την αύξηση. Έτσι έχουν τον αναδιπλασιασμό
α) μετά την πρόθεση (όπως και την αύξηση):
ἀπο-γράφω παρακ. ἀπο-γέ-γραφα
ἐγ-κωμιάζω » ἐγ-κε-κωμίακα
συν-οικῶ » συν-ῴκηκα
προαπο-στέλλω » προαπ-έ-σταλκα (πβ. § 267)
β) στην αρχή (όπως και την αύξηση):
δυστυχῶ παρακ.δε-δυστύχηκα
μυθολογῶ » με-μυθολόγηκα
ἀδικῶ » ἠδίκηκα
οἰκοδομῶ » ᾠκοδόμηκα (πβ. § 268).
Ωστόσο, κάποια ρήματα σχηματίζουν τον παρακείμενο με διαφορετικό
τρόπο, όχι ομαλά αλλά ανώμαλα!
Όσα αρχίζουν από γν σχηματίζουν τον παρακείμενο με συλλαβική
αύξηση -ε, γνωρίζω παρακ. ἐ-γνώρι-κα και αντίστροφα τα ρ. κτῶμαι,
μιμνήσκομαι

12. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
evpatera.blogspot.gr Σελίδα 12
(ή μιμνῄσκομαι) και πίπτω έχουν αναδιπλασιασμό του α΄ είδους (αντίθετα
με τον κανόνα § 270, 2):
π.χ.
κτῶμαι (θ. κτα-, κτη-) παρακ. κέ-κτη-μαι
μιμνήσκομαι (θ. μνη-) παρακ. μέ-μνη-μαι
πίπτω (θ. πτω-) παρακ. πέ-πτω-κα.
Αττικός διπλασιασμός
Μερικά ρήματα που το θέμα τους αρχίζει από α ή ε ή ο έχουν ιδιαίτερο
είδος αναδιπλασιασμού που λέγεται αττικός αναδιπλασιασμός, γιατί
κυρίως συνηθιζόταν στην αττική διάλεκτο.
Αττικός αναδιπλασιασμός είναι η επανάληψη των δύο πρώτων
φθόγγων του θέματος και συγχρόνως η έκταση του (εσωτερικού τώρα)
αρχικού του φωνήεντος (του α ή ε σε η και του ο σε ω).
Τα πιο συνηθισμένα ρήματα που παίρνουν αττικό αναδιπλασιασμό
είναι τα ακόλουθα:
ἀκούω (θ. ἀκο-) παρακ. ἀκ-ήκο-α
ἀλείφω (θ. αδύνατο ἀλιφ-) » ἀλ-ήλιφ-α
ἐλαύνω (θ. ἐλα-) » ἐλ-ήλα-κα
Πηγές:
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL102/639/4107,18847/
http://irakleitos.blogspot.gr/search/label/%CE%91%CE%9B%CE%95%CE%9E%CE%91%C
E%9D%CE%94%CE%A1%CE%9F%CE%A3%20%CE%9F%20%CE%9C%CE%95%CE%
93%CE%91%CE%A3
https://hellasforce.com/2015/10/05/%CE%BC%CE%AD%CE%B3%CE%B1%CF%82-
%CE%B1%CE%BB%CE%AD%CE%BE%CE%B1%CE%BD%CE%B4%CF%81%CE%BF
%CF%82-%CF%8C%CF%84%CE%B1%CE%BD-%CE%BF-
%CE%BC%CF%8D%CE%B8%CE%BF%CF%82-
%CF%83%CF%85%CE%BD%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%AC/
www.epimorfosi.edu.gr/.../ΦΥΛΛΑ%20ΕΡΓΑΣΙΑΣ%20ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ...
http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/DSGL102/23/121,750/
http://www.ime.gr/chronos/06/gr/politics/index101.html
https://www.google.gr/search?q=βουκεφαλας&rlz=1C1AFAB_enGR443GR443&espv=2&bi
w=1366&bih=653&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=0ahUKEwit17O6-
svLAhXMHJoKHbVnBbkQ_AUIBi
http://evpatera.blogspot.gr