SlideShare a Scribd company logo
ДАДЛАГЫН ХИЧЭЭЛ 2
Сэдэв: ТӨГС ХИЙ БА ХИЙН ҮНДСЭН ХУУЛИУД
Хичээлийн зорилго: Хий болон хийсвэр хийн талаар ойлголттой болж хийсвэр хийн
шинж чанарыг тодорхойлох үндсэн хуулиудын судалснаар даралт, эзлэхүүн,
температурын хоорондын хамаарлыг мэддэг болох мөн хийн кинетик онолын үндсэн
тэгшитгэл, хийсвэр хийн үндсэн тэгшитгэлийг ашиглан тооцоо хийж сурна.
Бодитхийншинжчанар,
янзбүрийнтөлөвбайдалдахьпараметрүүдийнхамаарлыгсудлахынтулдтөгсхийгэсэнойлголт
ыгхэрэглэдэг.
Төгсхийгэжтүүнийжижигхэсгүүдийнхоорондтаталцалтүлхэлцлийнболонбусадхүчний
үйлчлэлгүй, оронзайгэзэлдэггүйжижигхэсгүүдээсбүрдсэнхийгхэлнэ.
Хийгбүрдүүлжбуймолекулбаэгэлбөөмсүүдийнхоорондынүйлчлэл,
хөдөлгөөнийхуульзүйнболонпараметрийнхамаарлыгнэгтгэсэнугхийнтөлөвбайдлыгтодорхо
йлжчадахтэгшитгэлийггаргахтөвөгтэйбайдаг.
Иймучраасбодитхийгсудлахынтулдматематикийнзаримхялбарчлалхийсэнтэгшитгэл
ийгцаашидбодитхийтусбүрийнөвөрмөцхамаарлыгтооцонхэрэглэдэг.
Хийнкинетикийнонолынүндсэнтэгшитгэлийгавчүзье.
23
2 2
m
nP  (1)
Үүнд: P – төгсхийндаралт; n – 1м3
хийдэхмолекулынтоо; m – нэгмолекулынмасс;
2
2
m
- нэгмолекулындавшиххөдөлгөөнийдундажкинетикэнерги; 2
–
молекулындавшиххөдөлгөөнийдундажхурдныквадрат.
Ийнхүүхийнкинетикийнонолынүндсэнтэгшитгэлээртүүнийдаралт,
молекулындавшиххөдөлгөөнийдундажкинетикэнергиболон
1м3
хийдбайхмолекулынтооныхоорондынхамаарлыгтогтоодог.
МатерийнкинетикийнонолынүндсэнэлементүүдийгэрдэмтэнМ.В.Ломоносовболовср
уулсанбөгөөдэнэньхими,
физикийнасуудлыгдулааныүзэгдэлтэйхолбонсудлахадөргөнхэрэглэдэг.
1. Бойль – Мариоттынхууль;1662 онд Р.Бойль, 1676 онд Э.Мариотт нар бие
биенээсээ хамааралгүйгээр температур тогтмол үед төгс хий даралт эзлэхүүний үржвэр
тогтмол байдгийг туршилтаар тогтоожээ. Хийнтемпературтогтмол (t = const)
байхүедявагдахпроцессттүүнийдаралтболонхувийнэзлэхүүн ньхоорондоо урвуу
хамааралтай байна гэсэн энэ хуулийг Бойль –
Мариоттынхуульгэжнэрлэхбөгөөдхийндаралт,
эзлэхүүнийхоорондынхамаарлыгдараахбайдлаартогтооно.  constpV 
2. Гей – Люссакийнхууль;Ж.Гей-Люссак 1802 онд тогтмол даралтын үед төгс хийг
халаахад түүний эзлэхүүн шугаман хамаарлаар ихэсдэгийг туршилтаар тогтоожээ.
Тогтмолдаралттайявагдахпроцессттөгсхийнхувийнэзлэхүүнньүнэмлэхүйтемпературтайгаа
шуудпропорциональхамааралтайбайна гэсэн энэ хуулийгГей – Люссакийнхууль гэнэ.
Ижилтемпературбадаралтадавсан, хийнмолекулынмасс,
нягтхоѐрынхоорондынхамаарлыгАвогадрынхуулийгүндэслэндараахбайдлаартогтооно:
const


Үүнд:  - хийнмолекулынмасс
v
1

байдагтул
constv  болно.
v хэмжигдэхүүннькилограмм – молекулболонкиломоль (кмоль)
хийнэзлэхүүнийгилэрхийлнэ.
3. Шарлийн хууль: Битүү саванд төгс хийг халаахад даралт нь шугаман
хамаарлаар ихэсдэгийг 1802 онд Францийн физикч Шарль туршилтаар тогтоожээ.
Тогтмол эзлэхүүнтэй явагдах процесст төгс хийн даралт нь үнэмлэхүй температуртайгаа
шууд хамааралтай байнагэсэн хуулийг Шарлийн хууль гэж нэрлэнэ.
4. Авогадрийн хууль: Италийн эрдэмтэн Авогадро 1811 онд физикийн ижил нөхцөлд
тэнцүү эзлэхүүнтэй саванд агуулагдаж байгаа янз бүрийн төгс хийн молекулын тоо
тэнцүү байдгийг тогтоосон байна.
Нэг моль төгс хийн эзлэхүүн түүний шинж чанараас хамаарахгүй зөвхөн даралт,
температураас хамаардаг. Иймд физикийн ижил нөхцөлд оршиж байгаа янз бүрийн төгс
хийн молийн эзлэхүүн хоорондоо тэнцүү байна. Физикийн ердийн нөхцөлд P=101325
Падаралтболон T=273,15 K (760 мм.м.у.бба 00
С) температурыгердийннөхцөлгэжавах
бөгөөд нэг кмоль төгс хийн эзлэхүүн хийн төрөл , шинж чанараас хамаарахгүй Vхн=22.4
м3
/кмоль байна.
Хэвийннөхцөлдэххийннягтнь:
4,22

 H кг/м3
Үүнд:  - хийнмолекулмасс
Энэтомъѐогашигланямарнэгэнхийнхэвийннөхцөлдэххувийнэзлэхүүнийголжболно.

4,22
õív м3
/кг. (7)
Төгсхийнтөлөвийнпараметрүүдболохдаралт, эзлэхүүн,
температургурвынхолбоогтогтоосонтэгшитгэлийгдараахбайдлаарбичижболно.
MRTPV  (8)
RTP  (9)
RTPV   (10)
Үүнд: P – хийндаралт, Па; V – хийнэзлэхүүн, м3
; М –хийнмасс, кг;  -
хийнхувийнэзлэхүүн, м3
/кг; V - 1кмоль хийнэзлэхүүн, м3
/кмоль; R – 1кг хийнтогтмол,
Дж/(кг.
К); R - 1кмоль хийнуниверсальтогтмол, Дж/(кмоль.
К).
Дээрх 8,9, 10 – р тэгшитгэлүүдньянзбүрийнмасстай (М кг; 1кг, 1кмоль) хийдтус,
тусхамаарна.
Хийнуниверсальтогтмолынтоонутгыголохынтулд10 –р
тэгшитгэлийнхэмжигдэхүүнүүдэдтохироххэвийннөхцлийнтоонутгуудыгорлуулантавина.
8314
15,273
4136,22101325





T
VP
R

 Дж/(кмоль.
К) (11)
1 кгхийдоногдоххийнтогтмолыгдараахтомъѐогооролно.

8314
R , Дж/(кг К) (12)
Үүнд;  - 1кмоль хийнмасс, кг (хийнмолекулынмасстайтэнцүү).
Ямарнэгэнхийнхоѐрөөртөлөвбайдлынтэгшитгэлийгашиглажнэгтөлвөөсөөртөлөвтш
илжихүеийнилэрхийллийгбичижболно.
2
22
1
11
T
vP
T
vP
 (13)
2
22
1
11
T
VP
T
VP
 (14)
Эзлэхүүнийгхэвийннөхцөлдшилжүүлэх 24-р
тэгшитгэлийгхэрэглэжболно.Өөрөөрхэлбэл P=101325 Па, Т=273,15K (760 ммм.у.бба 00
С)
температуртайүеийнхийнэзлэхүүнийгтодорхойлжболно. Энэтохиолдолд14-р
тэгшитгэлдараахбайдалтайболно:
H
HH
T
VP
T
PV
 (15)
Тэгшитгэлийнбаруунталынбүххэмжигдэхүүнийгердийннөхцөлдавахбазүүнталдньдар
алт, температурындурынутгыгавчболно.
Мөн13-р томъѐогдараахбайдлаарбичижболно.
22
2
11
1
T
P
T
P


эндээс
2
1
1
2
12
T
T
P
P
  (16)
Энэтэгшитгэлээртодорхойнөхцөлдбайгаахийннягтыголжболно.
Жишээ бодлого
Жишээ 1
Хэрэвтодорхоймасстай -200
С ба +200
С температуртайхийндаралтньадилханбол -
200
С температуртайхийнэзлэхүүнньхэддахинбагабайхвэ?
Бодолт
Тогтмолдаралттайүедхийнэзлэхүүнхэрхэнөөрчлөгдөхийгдараахтомъѐогооролно.
const
T
v
 ба
1
2
1
2
T
T
V
V

тиймээс
16,1
20273
20273
1
2




V
V
Жишээ 2
700
C температуртай 0,2МПадаралттай 1кг азотынхувийнэзлэхүүнийгол.
Бодолт
1 кгхийнэзлэхүүнийгдараахтомъѐогооролно.
509,0
102,0016,28
)70273(8314
6




P
RT
v м3
/кг
Жишээ 3
1000
С температуртай 0,6 МПадаралттай 5 м3
нүүрсхүчил, 5 м3
хүчилтөрөгч, 5
м3
устөрөгчийнмассыгол.
Бодолт
Дурынтоохэмжээнийхийнтөлөвбайдлынтэгшитгэлийгашиглая.
PV=MRT
Эндээс
RRRT
PV
M
8,8042
373
5106,0 6




Хийнтогмолуудынутгыгхүснэгтээсолно.
8,2592
OR Дж/(кг К);
41242
HR Дж/(кг К);
9,1884
CHR Дж/(кг К);
байхтул
95,1
4124
8,8042
2
HM кг;
9,30
8,259
8,8042
2
OM кг;
6,42
9,188
8,8042
2
COM кг;
Жишээ 4
10 м3
эзлэхүүнтэйсавыг 25 кгнүүрсхүчлийнхийгээрдүүргэв.Хэрэвтүүнийтемпературнь
270
С болүнэмлэхүйдаралтыгол.
Бодолт
141700
1044
300831425




V
MRT
P Па = 141,7кПа
Жишээ 5
10 м3
эзлэхүүнтэйсавыг 25 кгнүүрсхүчлийнхийгээрдүүргэв.Хэрэвтүүнийтемпературнь
270
С болүнэмлэхүйдаралтыгол.
Бодолт
141700
1044
300831425




V
MRT
P Па = 141,7кПа
Жишээ 6
00
С температуртай 101,3
кПадаралттайүеднүүрсхүчлийнисэлийннягтньүеднүүрсхүчлийнисэлийннягтнь 1,251
кг/м3
байсанбол 200
С температуртай 94,7
кПадаралттайүедтүүнийнягтньяажөөрчлөгдөхвэ?
Бодолт
26-р тэгштгэлийннөхцөлөөрбодно.
 
09,1
202733,101
2737,94
251,1
2
1
1
2
1 



T
T


 кг/м3
Жишээ 6
150
С температуртай 100 КПадаралттайүедгазрынгадаргуудээрхэзэлхүүннь 1
м3
байдагустөрөгчөөрдүүргэсэнагаарынбөмбөлгийндаацыгтодорхойл.
Бодолт
Устөрөгчөөрдүүргэсэнагаарынбөмбөлгийнгазрынгадаргадээрхдаацынхэмжээньагаар
ынхүндийнхүч, бөмбөлөгтбайгааустөрөгчийнэзэлхүүнийзөрүүтэйтэнцүүбайна.
 222   
VggMgMGGG
Үүнд: g = 9,81 м/с2
чөлөөтуналтынхурдатгал.
Агаарбаустөрөгчийннягтыгтөлвийнтэгшитгэлээролжболно.
RT
RT



 
1
Агаар, устөрөгчийнхийнтогтмолыг IV хүснэгтээсолно.
Rагаар= 287 Дж/(кг. к);
41242
R Дж/(кг. К);
21,1
288287
101,0 6



 кг/м3
084,0
2884124
101,0 6
2



 кг/м3
Нягтыголсонучраасбөмбөлгийндаацыголжболно.
    1,11084,021,1181,92
  gG Н
Ангид бодох бодлогууд:
1. P=0.1 МПадаралттай, t=150
C температуртайнүүрстөрөгчийнислийн (CO)
нягтыгол.
Хариу. 169,1 кг/м3
.
2. Хэвийннөхцөлдбайгаанүүрстөрөгчийндавхарислийн (CO2)
хувийнэзлэхүүнбанягтыгол.
Хариу. 964,1 кг/м3
;
509,0XHv м3
/кг
3. Хэвийннөхцөлдагаарыннягт 293,1 кг/м3
байдагбол 200
С температуртай,
1,5МПадаралттайагаарыннягтньхэдтэйтэнцүүбайхвэ?
Хариу. 82,17 кг/м3
;
4. Хөдөлгөөнтпоршеньбүхийцилиндрт 0,8 м3
агаар P1=0,5
МПадаралтандоршижбайв. Температуртогтмолүеддаралтыг
0,8МПахүртэлихэсгэхэдэзлэхүүняажөөрчлагдөхвэ?
Хариу. V = 0,5 м3
5. Уурынтогооныяндангааргарчбуйутааныхийнтемператур 1200…2500
С
болтлоохөрдөг.Хэрэвгарчбуйхийндаралтынэхнийбаэцсийнутгаадилболтүүнийэзлэхүүнхэд
дахинбагасахбэ?
Хариу. 2,82дахин
6. Хүчилтөрөгч, устөрөгч, метаны (СН4) хийнтогтмолыгол.
Хариу. 8,2592
OR Дж/(кг К);
41572
HR Дж/(кг К);
8,5184
CHR Дж/(кг К);
7. Саванд 10 кПадаралттайсийрэгжүүлсэнагаар 00
С температурторшижбайв.200
С
температуртайүедбарометрийнүзүүлэлт 99725 Пабайсанболхувийнэзлэхүүнийгол.
Хариу. 876,0v м3
/кг.
8. 180
С температурт 0,44МПадаралттайоршижбуй 11 кгагаарынэзлэхүүнийгол.
Хариу. V=2,088 м3
.
9. Ердийннөхцөлд 10кмоль азотямарэзлэхүүнтэйбайхвэ?
Хариу. 224 м3
10. 1 кПадаралттай, 4 м3
эзлэхүүнтэй 1 кмольхийнтемпературыгол.
Хариу. t=1980
C
11. 1,5МПадаралттайболямартемпературазотыннягтнь 3 кг/м3
байхвэ?
Хариу. t=14220
C
12. 2800
C температуртай 2,3МПадаралттайхүчилтөрөгчийнхувийнэзлэхүүнийгол.
Хариу. 062,0v м3
/кг
13. 350
С температуртай, 0,25МПадаралттайүед 0.6м диаметртэйцилиндрт 0,41
м3
агаарагуулагдажбайжээ. Тогтмолдаралттайүедпоршеныгүрэлтгүйгээр 0,4 м
дээшлүүлэхийнтулдагаарынтемпературыгхэдэнградусхүртэлнэмэгдүүлэхшаардлагатайвэ
?
Хариу. t=117,60
С

More Related Content

What's hot

Молекул кинетик онол
Молекул кинетик онолМолекул кинетик онол
Молекул кинетик онол
Bazarragchaa Erdenebileg
 
Эртний монголчуудын дунд шашин шүтлэгийн анхны хэлбэрүүд үүссэн нь
Эртний монголчуудын дунд  шашин шүтлэгийн  анхны хэлбэрүүд үүссэн ньЭртний монголчуудын дунд  шашин шүтлэгийн  анхны хэлбэрүүд үүссэн нь
Эртний монголчуудын дунд шашин шүтлэгийн анхны хэлбэрүүд үүссэн нь
gbd01
 
9 р анги цахим
9 р анги цахим9 р анги цахим
9 р анги цахимNTsets
 
Dadlagin hicheel 4
Dadlagin hicheel 4Dadlagin hicheel 4
Dadlagin hicheel 4erdmon
 
функцийн өсөх ба буурах нөхцөл
функцийн өсөх ба буурах нөхцөлфункцийн өсөх ба буурах нөхцөл
функцийн өсөх ба буурах нөхцөлdoogii2335
 
ажилгүйдэл
ажилгүйдэл ажилгүйдэл
ажилгүйдэл
Aska Ashka
 
цахилгаан хими 8
цахилгаан хими 8цахилгаан хими 8
цахилгаан хими 8davaa627
 
Эрэлт, нийлүүлэлт ба зах зээлийн тэнцвэр
Эрэлт, нийлүүлэлт ба зах зээлийн тэнцвэр Эрэлт, нийлүүлэлт ба зах зээлийн тэнцвэр
Эрэлт, нийлүүлэлт ба зах зээлийн тэнцвэр
Adilbishiin Gelegjamts
 
Монголын түүхийн үечлэл
Монголын түүхийн үечлэлМонголын түүхийн үечлэл
Монголын түүхийн үечлэл
Uka Sola
 
хатуу биеийн даралт золоо
хатуу биеийн даралт золоохатуу биеийн даралт золоо
хатуу биеийн даралт золооdavazolko222
 
Гадаад болон дотоод худалдааны түүхэн тойм, алба татварын тухай.
Гадаад болон дотоод худалдааны түүхэн тойм,  алба татварын тухай.Гадаад болон дотоод худалдааны түүхэн тойм,  алба татварын тухай.
Гадаад болон дотоод худалдааны түүхэн тойм, алба татварын тухай.
tolya_08
 
ДНХ- ийн нийлэгжилт
ДНХ- ийн нийлэгжилтДНХ- ийн нийлэгжилт
Дотоодын нийт бүтээгдэхүүн
Дотоодын нийт бүтээгдэхүүнДотоодын нийт бүтээгдэхүүн
Дотоодын нийт бүтээгдэхүүн
NYAM-OCHIR BOLD
 
сонирхлын бүлэг
сонирхлын бүлэгсонирхлын бүлэг
сонирхлын бүлэг
Khongor Bukhtsooj
 
соёлын хэлбэрүүд
соёлын хэлбэрүүдсоёлын хэлбэрүүд
соёлын хэлбэрүүдGahain Tuulai
 
химийн урвал, түүний төрөл
химийн урвал, түүний төрөлхимийн урвал, түүний төрөл
химийн урвал, түүний төрөлBaterdene Tserendash
 

What's hot (20)

Молекул кинетик онол
Молекул кинетик онолМолекул кинетик онол
Молекул кинетик онол
 
Эртний монголчуудын дунд шашин шүтлэгийн анхны хэлбэрүүд үүссэн нь
Эртний монголчуудын дунд  шашин шүтлэгийн  анхны хэлбэрүүд үүссэн ньЭртний монголчуудын дунд  шашин шүтлэгийн  анхны хэлбэрүүд үүссэн нь
Эртний монголчуудын дунд шашин шүтлэгийн анхны хэлбэрүүд үүссэн нь
 
9 р анги цахим
9 р анги цахим9 р анги цахим
9 р анги цахим
 
Lects5
Lects5Lects5
Lects5
 
Dadlagin hicheel 4
Dadlagin hicheel 4Dadlagin hicheel 4
Dadlagin hicheel 4
 
функцийн өсөх ба буурах нөхцөл
функцийн өсөх ба буурах нөхцөлфункцийн өсөх ба буурах нөхцөл
функцийн өсөх ба буурах нөхцөл
 
ажилгүйдэл
ажилгүйдэл ажилгүйдэл
ажилгүйдэл
 
цахилгаан хими 8
цахилгаан хими 8цахилгаан хими 8
цахилгаан хими 8
 
Эрэлт, нийлүүлэлт ба зах зээлийн тэнцвэр
Эрэлт, нийлүүлэлт ба зах зээлийн тэнцвэр Эрэлт, нийлүүлэлт ба зах зээлийн тэнцвэр
Эрэлт, нийлүүлэлт ба зах зээлийн тэнцвэр
 
гаж үзэгдэл хичээл
гаж үзэгдэл хичээлгаж үзэгдэл хичээл
гаж үзэгдэл хичээл
 
Монголын түүхийн үечлэл
Монголын түүхийн үечлэлМонголын түүхийн үечлэл
Монголын түүхийн үечлэл
 
хатуу биеийн даралт золоо
хатуу биеийн даралт золоохатуу биеийн даралт золоо
хатуу биеийн даралт золоо
 
Гадаад болон дотоод худалдааны түүхэн тойм, алба татварын тухай.
Гадаад болон дотоод худалдааны түүхэн тойм,  алба татварын тухай.Гадаад болон дотоод худалдааны түүхэн тойм,  алба татварын тухай.
Гадаад болон дотоод худалдааны түүхэн тойм, алба татварын тухай.
 
ДНХ- ийн нийлэгжилт
ДНХ- ийн нийлэгжилтДНХ- ийн нийлэгжилт
ДНХ- ийн нийлэгжилт
 
Дотоодын нийт бүтээгдэхүүн
Дотоодын нийт бүтээгдэхүүнДотоодын нийт бүтээгдэхүүн
Дотоодын нийт бүтээгдэхүүн
 
сонирхлын бүлэг
сонирхлын бүлэгсонирхлын бүлэг
сонирхлын бүлэг
 
ковалент холбоо
ковалент холбооковалент холбоо
ковалент холбоо
 
соёлын хэлбэрүүд
соёлын хэлбэрүүдсоёлын хэлбэрүүд
соёлын хэлбэрүүд
 
химийн урвал, түүний төрөл
химийн урвал, түүний төрөлхимийн урвал, түүний төрөл
химийн урвал, түүний төрөл
 
өгүүлбэрийн гишүүд
өгүүлбэрийн гишүүдөгүүлбэрийн гишүүд
өгүүлбэрийн гишүүд
 

Viewers also liked

Dadlagin hicheel 3
Dadlagin hicheel 3Dadlagin hicheel 3
Dadlagin hicheel 3erdmon
 
Dadlagin hicheel 7
Dadlagin hicheel 7Dadlagin hicheel 7
Dadlagin hicheel 7erdmon
 
EFFECT OF NANO-SILICA ON CONCRETE CONTAINING METAKAOLIN
EFFECT OF NANO-SILICA ON CONCRETE CONTAINING METAKAOLINEFFECT OF NANO-SILICA ON CONCRETE CONTAINING METAKAOLIN
EFFECT OF NANO-SILICA ON CONCRETE CONTAINING METAKAOLIN
IAEME Publication
 
Bie daaltin ajil 3
Bie daaltin ajil 3Bie daaltin ajil 3
Bie daaltin ajil 3erdmon
 
Bie daaltin ajil 2
Bie daaltin ajil 2Bie daaltin ajil 2
Bie daaltin ajil 2erdmon
 
Dadlagin hicheel 3
Dadlagin hicheel 3Dadlagin hicheel 3
Dadlagin hicheel 3erdmon
 
Bie daaltin ajil 1
Bie daaltin ajil 1Bie daaltin ajil 1
Bie daaltin ajil 1erdmon
 
Dadlagin hicheel 6
Dadlagin hicheel 6Dadlagin hicheel 6
Dadlagin hicheel 6erdmon
 
Dadlagin hicheel 5
Dadlagin hicheel 5Dadlagin hicheel 5
Dadlagin hicheel 5erdmon
 
Dadlagin hicheel 8
Dadlagin hicheel 8Dadlagin hicheel 8
Dadlagin hicheel 8erdmon
 
GEOPOLYMER CONCRETE WITH SELF COMPACTING: A REVIEW
GEOPOLYMER CONCRETE WITH SELF COMPACTING: A REVIEWGEOPOLYMER CONCRETE WITH SELF COMPACTING: A REVIEW
GEOPOLYMER CONCRETE WITH SELF COMPACTING: A REVIEW
IAEME Publication
 
IjcA CRITICAL EVALUATION ON POZZOLONIC PROPERTIES OF SELECTED MATERIALS AND T...
IjcA CRITICAL EVALUATION ON POZZOLONIC PROPERTIES OF SELECTED MATERIALS AND T...IjcA CRITICAL EVALUATION ON POZZOLONIC PROPERTIES OF SELECTED MATERIALS AND T...
IjcA CRITICAL EVALUATION ON POZZOLONIC PROPERTIES OF SELECTED MATERIALS AND T...
IAEME Publication
 
The Mechanical Properties of Concrete Incorporating Silica Fume as Partial Re...
The Mechanical Properties of Concrete Incorporating Silica Fume as Partial Re...The Mechanical Properties of Concrete Incorporating Silica Fume as Partial Re...
The Mechanical Properties of Concrete Incorporating Silica Fume as Partial Re...
HARISH B A
 
AN EXPERIMENTAL INVESTIGATION ON THE PERFORMANCE OF HIGH VOLUME GROUND GRANUL...
AN EXPERIMENTAL INVESTIGATION ON THE PERFORMANCE OF HIGH VOLUME GROUND GRANUL...AN EXPERIMENTAL INVESTIGATION ON THE PERFORMANCE OF HIGH VOLUME GROUND GRANUL...
AN EXPERIMENTAL INVESTIGATION ON THE PERFORMANCE OF HIGH VOLUME GROUND GRANUL...
IAEME Publication
 
IJRET : International Journal of Research in Engineering and TechnologyCompar...
IJRET : International Journal of Research in Engineering and TechnologyCompar...IJRET : International Journal of Research in Engineering and TechnologyCompar...
IJRET : International Journal of Research in Engineering and TechnologyCompar...
eSAT Publishing House
 
GAINFUL UTILIZATION OF HYPO SLUDGE IN CONCRETE
GAINFUL UTILIZATION OF HYPO SLUDGE IN CONCRETEGAINFUL UTILIZATION OF HYPO SLUDGE IN CONCRETE
GAINFUL UTILIZATION OF HYPO SLUDGE IN CONCRETE
IAEME Publication
 

Viewers also liked (16)

Dadlagin hicheel 3
Dadlagin hicheel 3Dadlagin hicheel 3
Dadlagin hicheel 3
 
Dadlagin hicheel 7
Dadlagin hicheel 7Dadlagin hicheel 7
Dadlagin hicheel 7
 
EFFECT OF NANO-SILICA ON CONCRETE CONTAINING METAKAOLIN
EFFECT OF NANO-SILICA ON CONCRETE CONTAINING METAKAOLINEFFECT OF NANO-SILICA ON CONCRETE CONTAINING METAKAOLIN
EFFECT OF NANO-SILICA ON CONCRETE CONTAINING METAKAOLIN
 
Bie daaltin ajil 3
Bie daaltin ajil 3Bie daaltin ajil 3
Bie daaltin ajil 3
 
Bie daaltin ajil 2
Bie daaltin ajil 2Bie daaltin ajil 2
Bie daaltin ajil 2
 
Dadlagin hicheel 3
Dadlagin hicheel 3Dadlagin hicheel 3
Dadlagin hicheel 3
 
Bie daaltin ajil 1
Bie daaltin ajil 1Bie daaltin ajil 1
Bie daaltin ajil 1
 
Dadlagin hicheel 6
Dadlagin hicheel 6Dadlagin hicheel 6
Dadlagin hicheel 6
 
Dadlagin hicheel 5
Dadlagin hicheel 5Dadlagin hicheel 5
Dadlagin hicheel 5
 
Dadlagin hicheel 8
Dadlagin hicheel 8Dadlagin hicheel 8
Dadlagin hicheel 8
 
GEOPOLYMER CONCRETE WITH SELF COMPACTING: A REVIEW
GEOPOLYMER CONCRETE WITH SELF COMPACTING: A REVIEWGEOPOLYMER CONCRETE WITH SELF COMPACTING: A REVIEW
GEOPOLYMER CONCRETE WITH SELF COMPACTING: A REVIEW
 
IjcA CRITICAL EVALUATION ON POZZOLONIC PROPERTIES OF SELECTED MATERIALS AND T...
IjcA CRITICAL EVALUATION ON POZZOLONIC PROPERTIES OF SELECTED MATERIALS AND T...IjcA CRITICAL EVALUATION ON POZZOLONIC PROPERTIES OF SELECTED MATERIALS AND T...
IjcA CRITICAL EVALUATION ON POZZOLONIC PROPERTIES OF SELECTED MATERIALS AND T...
 
The Mechanical Properties of Concrete Incorporating Silica Fume as Partial Re...
The Mechanical Properties of Concrete Incorporating Silica Fume as Partial Re...The Mechanical Properties of Concrete Incorporating Silica Fume as Partial Re...
The Mechanical Properties of Concrete Incorporating Silica Fume as Partial Re...
 
AN EXPERIMENTAL INVESTIGATION ON THE PERFORMANCE OF HIGH VOLUME GROUND GRANUL...
AN EXPERIMENTAL INVESTIGATION ON THE PERFORMANCE OF HIGH VOLUME GROUND GRANUL...AN EXPERIMENTAL INVESTIGATION ON THE PERFORMANCE OF HIGH VOLUME GROUND GRANUL...
AN EXPERIMENTAL INVESTIGATION ON THE PERFORMANCE OF HIGH VOLUME GROUND GRANUL...
 
IJRET : International Journal of Research in Engineering and TechnologyCompar...
IJRET : International Journal of Research in Engineering and TechnologyCompar...IJRET : International Journal of Research in Engineering and TechnologyCompar...
IJRET : International Journal of Research in Engineering and TechnologyCompar...
 
GAINFUL UTILIZATION OF HYPO SLUDGE IN CONCRETE
GAINFUL UTILIZATION OF HYPO SLUDGE IN CONCRETEGAINFUL UTILIZATION OF HYPO SLUDGE IN CONCRETE
GAINFUL UTILIZATION OF HYPO SLUDGE IN CONCRETE
 

Similar to Dadlagin hicheel 2

Dadlagin hichel 1
Dadlagin hichel 1Dadlagin hichel 1
Dadlagin hichel 1erdmon
 
10angiin molekulqizik
10angiin molekulqizik10angiin molekulqizik
10angiin molekulqizikNTsets
 
10angiin molekulqizik
10angiin molekulqizik10angiin molekulqizik
10angiin molekulqizikNTsets
 
10angiin molekulqizik
10angiin molekulqizik10angiin molekulqizik
10angiin molekulqizikNTsets
 
10angiin molekulqizik
10angiin molekulqizik10angiin molekulqizik
10angiin molekulqizikNTsets
 
10angiin molekulqizik
10angiin molekulqizik10angiin molekulqizik
10angiin molekulqizikNTsets
 
10angiin molekulqizik(1)
10angiin molekulqizik(1)10angiin molekulqizik(1)
10angiin molekulqizik(1)ganaa_62
 
10angiin molekulqizik
10angiin molekulqizik10angiin molekulqizik
10angiin molekulqizikNTsets
 
10angiin molekulqizik
10angiin molekulqizik10angiin molekulqizik
10angiin molekulqizikNTsets
 
44444444444444444
4444444444444444444444444444444444
44444444444444444margad1
 
44444444444444444
4444444444444444444444444444444444
44444444444444444margad1
 
44444444444444444
4444444444444444444444444444444444
44444444444444444margad1
 
44444444444444444
4444444444444444444444444444444444
44444444444444444margad1
 
44444444444444444
4444444444444444444444444444444444
44444444444444444margad1
 
44444444444444444
4444444444444444444444444444444444
44444444444444444margad1
 
лекц 5
лекц  5лекц  5
лекц 5davaa627
 
термодинамикийн Ii хууль
термодинамикийн Ii хуультермодинамикийн Ii хууль
термодинамикийн Ii хуульdavaa627
 
термодинамикийн Ii хууль
термодинамикийн Ii хуультермодинамикийн Ii хууль
термодинамикийн Ii хуульdavaa627
 

Similar to Dadlagin hicheel 2 (20)

Dadlagin hichel 1
Dadlagin hichel 1Dadlagin hichel 1
Dadlagin hichel 1
 
10angiin molekulqizik
10angiin molekulqizik10angiin molekulqizik
10angiin molekulqizik
 
10angiin molekulqizik
10angiin molekulqizik10angiin molekulqizik
10angiin molekulqizik
 
10angiin molekulqizik
10angiin molekulqizik10angiin molekulqizik
10angiin molekulqizik
 
10angiin molekulqizik
10angiin molekulqizik10angiin molekulqizik
10angiin molekulqizik
 
10angiin molekulqizik
10angiin molekulqizik10angiin molekulqizik
10angiin molekulqizik
 
10angiin molekulqizik(1)
10angiin molekulqizik(1)10angiin molekulqizik(1)
10angiin molekulqizik(1)
 
10angiin molekulqizik
10angiin molekulqizik10angiin molekulqizik
10angiin molekulqizik
 
10angiin molekulqizik
10angiin molekulqizik10angiin molekulqizik
10angiin molekulqizik
 
44444444444444444
4444444444444444444444444444444444
44444444444444444
 
44444444444444444
4444444444444444444444444444444444
44444444444444444
 
44444444444444444
4444444444444444444444444444444444
44444444444444444
 
44444444444444444
4444444444444444444444444444444444
44444444444444444
 
44444444444444444
4444444444444444444444444444444444
44444444444444444
 
44444444444444444
4444444444444444444444444444444444
44444444444444444
 
Molekul2010
Molekul2010Molekul2010
Molekul2010
 
лекц 5
лекц  5лекц  5
лекц 5
 
термодинамикийн Ii хууль
термодинамикийн Ii хуультермодинамикийн Ii хууль
термодинамикийн Ii хууль
 
термодинамикийн Ii хууль
термодинамикийн Ii хуультермодинамикийн Ii хууль
термодинамикийн Ii хууль
 
Hicheel 2
Hicheel 2Hicheel 2
Hicheel 2
 

Dadlagin hicheel 2

  • 1. ДАДЛАГЫН ХИЧЭЭЛ 2 Сэдэв: ТӨГС ХИЙ БА ХИЙН ҮНДСЭН ХУУЛИУД Хичээлийн зорилго: Хий болон хийсвэр хийн талаар ойлголттой болж хийсвэр хийн шинж чанарыг тодорхойлох үндсэн хуулиудын судалснаар даралт, эзлэхүүн, температурын хоорондын хамаарлыг мэддэг болох мөн хийн кинетик онолын үндсэн тэгшитгэл, хийсвэр хийн үндсэн тэгшитгэлийг ашиглан тооцоо хийж сурна. Бодитхийншинжчанар, янзбүрийнтөлөвбайдалдахьпараметрүүдийнхамаарлыгсудлахынтулдтөгсхийгэсэнойлголт ыгхэрэглэдэг. Төгсхийгэжтүүнийжижигхэсгүүдийнхоорондтаталцалтүлхэлцлийнболонбусадхүчний үйлчлэлгүй, оронзайгэзэлдэггүйжижигхэсгүүдээсбүрдсэнхийгхэлнэ. Хийгбүрдүүлжбуймолекулбаэгэлбөөмсүүдийнхоорондынүйлчлэл, хөдөлгөөнийхуульзүйнболонпараметрийнхамаарлыгнэгтгэсэнугхийнтөлөвбайдлыгтодорхо йлжчадахтэгшитгэлийггаргахтөвөгтэйбайдаг. Иймучраасбодитхийгсудлахынтулдматематикийнзаримхялбарчлалхийсэнтэгшитгэл ийгцаашидбодитхийтусбүрийнөвөрмөцхамаарлыгтооцонхэрэглэдэг. Хийнкинетикийнонолынүндсэнтэгшитгэлийгавчүзье. 23 2 2 m nP  (1) Үүнд: P – төгсхийндаралт; n – 1м3 хийдэхмолекулынтоо; m – нэгмолекулынмасс; 2 2 m - нэгмолекулындавшиххөдөлгөөнийдундажкинетикэнерги; 2 – молекулындавшиххөдөлгөөнийдундажхурдныквадрат. Ийнхүүхийнкинетикийнонолынүндсэнтэгшитгэлээртүүнийдаралт, молекулындавшиххөдөлгөөнийдундажкинетикэнергиболон 1м3 хийдбайхмолекулынтооныхоорондынхамаарлыгтогтоодог. МатерийнкинетикийнонолынүндсэнэлементүүдийгэрдэмтэнМ.В.Ломоносовболовср уулсанбөгөөдэнэньхими, физикийнасуудлыгдулааныүзэгдэлтэйхолбонсудлахадөргөнхэрэглэдэг. 1. Бойль – Мариоттынхууль;1662 онд Р.Бойль, 1676 онд Э.Мариотт нар бие биенээсээ хамааралгүйгээр температур тогтмол үед төгс хий даралт эзлэхүүний үржвэр тогтмол байдгийг туршилтаар тогтоожээ. Хийнтемпературтогтмол (t = const) байхүедявагдахпроцессттүүнийдаралтболонхувийнэзлэхүүн ньхоорондоо урвуу хамааралтай байна гэсэн энэ хуулийг Бойль – Мариоттынхуульгэжнэрлэхбөгөөдхийндаралт, эзлэхүүнийхоорондынхамаарлыгдараахбайдлаартогтооно.  constpV  2. Гей – Люссакийнхууль;Ж.Гей-Люссак 1802 онд тогтмол даралтын үед төгс хийг халаахад түүний эзлэхүүн шугаман хамаарлаар ихэсдэгийг туршилтаар тогтоожээ.
  • 2. Тогтмолдаралттайявагдахпроцессттөгсхийнхувийнэзлэхүүнньүнэмлэхүйтемпературтайгаа шуудпропорциональхамааралтайбайна гэсэн энэ хуулийгГей – Люссакийнхууль гэнэ. Ижилтемпературбадаралтадавсан, хийнмолекулынмасс, нягтхоѐрынхоорондынхамаарлыгАвогадрынхуулийгүндэслэндараахбайдлаартогтооно: const   Үүнд:  - хийнмолекулынмасс v 1  байдагтул constv  болно. v хэмжигдэхүүннькилограмм – молекулболонкиломоль (кмоль) хийнэзлэхүүнийгилэрхийлнэ. 3. Шарлийн хууль: Битүү саванд төгс хийг халаахад даралт нь шугаман хамаарлаар ихэсдэгийг 1802 онд Францийн физикч Шарль туршилтаар тогтоожээ. Тогтмол эзлэхүүнтэй явагдах процесст төгс хийн даралт нь үнэмлэхүй температуртайгаа шууд хамааралтай байнагэсэн хуулийг Шарлийн хууль гэж нэрлэнэ. 4. Авогадрийн хууль: Италийн эрдэмтэн Авогадро 1811 онд физикийн ижил нөхцөлд тэнцүү эзлэхүүнтэй саванд агуулагдаж байгаа янз бүрийн төгс хийн молекулын тоо тэнцүү байдгийг тогтоосон байна. Нэг моль төгс хийн эзлэхүүн түүний шинж чанараас хамаарахгүй зөвхөн даралт, температураас хамаардаг. Иймд физикийн ижил нөхцөлд оршиж байгаа янз бүрийн төгс хийн молийн эзлэхүүн хоорондоо тэнцүү байна. Физикийн ердийн нөхцөлд P=101325 Падаралтболон T=273,15 K (760 мм.м.у.бба 00 С) температурыгердийннөхцөлгэжавах бөгөөд нэг кмоль төгс хийн эзлэхүүн хийн төрөл , шинж чанараас хамаарахгүй Vхн=22.4 м3 /кмоль байна. Хэвийннөхцөлдэххийннягтнь: 4,22   H кг/м3 Үүнд:  - хийнмолекулмасс Энэтомъѐогашигланямарнэгэнхийнхэвийннөхцөлдэххувийнэзлэхүүнийголжболно.  4,22 õív м3 /кг. (7) Төгсхийнтөлөвийнпараметрүүдболохдаралт, эзлэхүүн, температургурвынхолбоогтогтоосонтэгшитгэлийгдараахбайдлаарбичижболно. MRTPV  (8) RTP  (9)
  • 3. RTPV   (10) Үүнд: P – хийндаралт, Па; V – хийнэзлэхүүн, м3 ; М –хийнмасс, кг;  - хийнхувийнэзлэхүүн, м3 /кг; V - 1кмоль хийнэзлэхүүн, м3 /кмоль; R – 1кг хийнтогтмол, Дж/(кг. К); R - 1кмоль хийнуниверсальтогтмол, Дж/(кмоль. К). Дээрх 8,9, 10 – р тэгшитгэлүүдньянзбүрийнмасстай (М кг; 1кг, 1кмоль) хийдтус, тусхамаарна. Хийнуниверсальтогтмолынтоонутгыголохынтулд10 –р тэгшитгэлийнхэмжигдэхүүнүүдэдтохироххэвийннөхцлийнтоонутгуудыгорлуулантавина. 8314 15,273 4136,22101325      T VP R   Дж/(кмоль. К) (11) 1 кгхийдоногдоххийнтогтмолыгдараахтомъѐогооролно.  8314 R , Дж/(кг К) (12) Үүнд;  - 1кмоль хийнмасс, кг (хийнмолекулынмасстайтэнцүү). Ямарнэгэнхийнхоѐрөөртөлөвбайдлынтэгшитгэлийгашиглажнэгтөлвөөсөөртөлөвтш илжихүеийнилэрхийллийгбичижболно. 2 22 1 11 T vP T vP  (13) 2 22 1 11 T VP T VP  (14) Эзлэхүүнийгхэвийннөхцөлдшилжүүлэх 24-р тэгшитгэлийгхэрэглэжболно.Өөрөөрхэлбэл P=101325 Па, Т=273,15K (760 ммм.у.бба 00 С) температуртайүеийнхийнэзлэхүүнийгтодорхойлжболно. Энэтохиолдолд14-р тэгшитгэлдараахбайдалтайболно: H HH T VP T PV  (15) Тэгшитгэлийнбаруунталынбүххэмжигдэхүүнийгердийннөхцөлдавахбазүүнталдньдар алт, температурындурынутгыгавчболно. Мөн13-р томъѐогдараахбайдлаарбичижболно. 22 2 11 1 T P T P   эндээс 2 1 1 2 12 T T P P   (16) Энэтэгшитгэлээртодорхойнөхцөлдбайгаахийннягтыголжболно.
  • 4. Жишээ бодлого Жишээ 1 Хэрэвтодорхоймасстай -200 С ба +200 С температуртайхийндаралтньадилханбол - 200 С температуртайхийнэзлэхүүнньхэддахинбагабайхвэ? Бодолт Тогтмолдаралттайүедхийнэзлэхүүнхэрхэнөөрчлөгдөхийгдараахтомъѐогооролно. const T v  ба 1 2 1 2 T T V V  тиймээс 16,1 20273 20273 1 2     V V Жишээ 2 700 C температуртай 0,2МПадаралттай 1кг азотынхувийнэзлэхүүнийгол. Бодолт 1 кгхийнэзлэхүүнийгдараахтомъѐогооролно. 509,0 102,0016,28 )70273(8314 6     P RT v м3 /кг Жишээ 3 1000 С температуртай 0,6 МПадаралттай 5 м3 нүүрсхүчил, 5 м3 хүчилтөрөгч, 5 м3 устөрөгчийнмассыгол. Бодолт Дурынтоохэмжээнийхийнтөлөвбайдлынтэгшитгэлийгашиглая. PV=MRT Эндээс RRRT PV M 8,8042 373 5106,0 6     Хийнтогмолуудынутгыгхүснэгтээсолно. 8,2592 OR Дж/(кг К); 41242 HR Дж/(кг К); 9,1884 CHR Дж/(кг К);
  • 5. байхтул 95,1 4124 8,8042 2 HM кг; 9,30 8,259 8,8042 2 OM кг; 6,42 9,188 8,8042 2 COM кг; Жишээ 4 10 м3 эзлэхүүнтэйсавыг 25 кгнүүрсхүчлийнхийгээрдүүргэв.Хэрэвтүүнийтемпературнь 270 С болүнэмлэхүйдаралтыгол. Бодолт 141700 1044 300831425     V MRT P Па = 141,7кПа Жишээ 5 10 м3 эзлэхүүнтэйсавыг 25 кгнүүрсхүчлийнхийгээрдүүргэв.Хэрэвтүүнийтемпературнь 270 С болүнэмлэхүйдаралтыгол. Бодолт 141700 1044 300831425     V MRT P Па = 141,7кПа Жишээ 6 00 С температуртай 101,3 кПадаралттайүеднүүрсхүчлийнисэлийннягтньүеднүүрсхүчлийнисэлийннягтнь 1,251 кг/м3 байсанбол 200 С температуртай 94,7 кПадаралттайүедтүүнийнягтньяажөөрчлөгдөхвэ? Бодолт 26-р тэгштгэлийннөхцөлөөрбодно.   09,1 202733,101 2737,94 251,1 2 1 1 2 1     T T    кг/м3 Жишээ 6
  • 6. 150 С температуртай 100 КПадаралттайүедгазрынгадаргуудээрхэзэлхүүннь 1 м3 байдагустөрөгчөөрдүүргэсэнагаарынбөмбөлгийндаацыгтодорхойл. Бодолт Устөрөгчөөрдүүргэсэнагаарынбөмбөлгийнгазрынгадаргадээрхдаацынхэмжээньагаар ынхүндийнхүч, бөмбөлөгтбайгааустөрөгчийнэзэлхүүнийзөрүүтэйтэнцүүбайна.  222    VggMgMGGG Үүнд: g = 9,81 м/с2 чөлөөтуналтынхурдатгал. Агаарбаустөрөгчийннягтыгтөлвийнтэгшитгэлээролжболно. RT RT      1 Агаар, устөрөгчийнхийнтогтмолыг IV хүснэгтээсолно. Rагаар= 287 Дж/(кг. к); 41242 R Дж/(кг. К); 21,1 288287 101,0 6     кг/м3 084,0 2884124 101,0 6 2     кг/м3 Нягтыголсонучраасбөмбөлгийндаацыголжболно.     1,11084,021,1181,92   gG Н Ангид бодох бодлогууд: 1. P=0.1 МПадаралттай, t=150 C температуртайнүүрстөрөгчийнислийн (CO) нягтыгол. Хариу. 169,1 кг/м3 . 2. Хэвийннөхцөлдбайгаанүүрстөрөгчийндавхарислийн (CO2) хувийнэзлэхүүнбанягтыгол. Хариу. 964,1 кг/м3 ; 509,0XHv м3 /кг 3. Хэвийннөхцөлдагаарыннягт 293,1 кг/м3 байдагбол 200 С температуртай, 1,5МПадаралттайагаарыннягтньхэдтэйтэнцүүбайхвэ? Хариу. 82,17 кг/м3 ;
  • 7. 4. Хөдөлгөөнтпоршеньбүхийцилиндрт 0,8 м3 агаар P1=0,5 МПадаралтандоршижбайв. Температуртогтмолүеддаралтыг 0,8МПахүртэлихэсгэхэдэзлэхүүняажөөрчлагдөхвэ? Хариу. V = 0,5 м3 5. Уурынтогооныяндангааргарчбуйутааныхийнтемператур 1200…2500 С болтлоохөрдөг.Хэрэвгарчбуйхийндаралтынэхнийбаэцсийнутгаадилболтүүнийэзлэхүүнхэд дахинбагасахбэ? Хариу. 2,82дахин 6. Хүчилтөрөгч, устөрөгч, метаны (СН4) хийнтогтмолыгол. Хариу. 8,2592 OR Дж/(кг К); 41572 HR Дж/(кг К); 8,5184 CHR Дж/(кг К); 7. Саванд 10 кПадаралттайсийрэгжүүлсэнагаар 00 С температурторшижбайв.200 С температуртайүедбарометрийнүзүүлэлт 99725 Пабайсанболхувийнэзлэхүүнийгол. Хариу. 876,0v м3 /кг. 8. 180 С температурт 0,44МПадаралттайоршижбуй 11 кгагаарынэзлэхүүнийгол. Хариу. V=2,088 м3 . 9. Ердийннөхцөлд 10кмоль азотямарэзлэхүүнтэйбайхвэ? Хариу. 224 м3 10. 1 кПадаралттай, 4 м3 эзлэхүүнтэй 1 кмольхийнтемпературыгол. Хариу. t=1980 C 11. 1,5МПадаралттайболямартемпературазотыннягтнь 3 кг/м3 байхвэ? Хариу. t=14220 C 12. 2800 C температуртай 2,3МПадаралттайхүчилтөрөгчийнхувийнэзлэхүүнийгол. Хариу. 062,0v м3 /кг 13. 350 С температуртай, 0,25МПадаралттайүед 0.6м диаметртэйцилиндрт 0,41 м3 агаарагуулагдажбайжээ. Тогтмолдаралттайүедпоршеныгүрэлтгүйгээр 0,4 м дээшлүүлэхийнтулдагаарынтемпературыгхэдэнградусхүртэлнэмэгдүүлэхшаардлагатайвэ ? Хариу. t=117,60 С