Монголын хаант улсууд Манжийн эрхшээлд орсон нь

1. Улаангом политехник коллежийн Түүх,
нийгэм судлалын багш Д.Нямдаваа
Монголын түүхийн
хичээл

3. ХИЧЭЭЛД БАРИМТЛАХ ДЭГ
✔Багшийн зааврын дагуу
даалгаврыг хурдтай гүйцэтгэх.
✔Бусдыг сонсож, хүлээцтэй байх.
✔Өөртөө итгэлтэй оролцоотой байх.
✔Үндэслэл, нотолгоотой
тайлбарлах.

4. Хичээлийн сэдэв таны бодлоор

5. Хичээлийн сэдэв: Монголын
хаант улсууд Манжийн
эрхшээлд орсон нь

6. Монголчууд тусгаар тогтнолоо
алдсан шалтгаан, үр дагаврыг
харьцуулан шинжлэх замаар
тодорхойлох
Хичээлийн зорилго

7. - Өвөр Монгол, Халх Монгол, Хөх
нуурын Монгол, Зүүнгар улс Манжид
эзлэгдэх болсон шалтгаан
- Манж улс ямар арга, бодлогоор
Монголчуудтай харилцаж байсан
талаар тодорхойлох
Хичээлийн зорилт

9. ❖1636 он-Өвөр Монгол Манжийн
харьяат болов.
❖1640 он-“Их цааз” батлан гаргав.
❖ 1676 он-Галдан хаан сууж, Зүүнгар
хүчирхэгжив.
❖ 1691 он-Халх Монгол Манжид
дагаар оров.
❖ 1755 он-Манжийн цэрэг Зүүнгар
улсыг эзэлж, бослого дэгдэв.

10. Харьцуулсан шинжилгээ хийж үзвэл
Үзүүлэлт Өвөр
Монгол
Халх Монгол Хөх нуурын
Монгол
Зүүнгарын
хаант улс
Түүхэн
зүтгэлтэн
Лигдэн хаан
Нурхач
Чахундорж,
Өндөр гэгээн
Занабазар
Гүүш хан
Төрбайх, V
Далай лам
Галдан,
Цэвээнравдан,
Галданцэрэн
Манжийн
бодлого
Цол хэргэм,
бэлэг шан
харамж,
ургийн холбоо
Дотоодын хэрэгт
оролцох, хүч
түрэн харилцах,
биедээ татах
1720 онд Төвд
рүү цэрэг
оруулсан.
Бэлэг, шан
харамж,
хагаралдуулах
Шалтгаан Төрөөс этгээд
явдал,
дотоодын
зөрчил
Манжийн
бодлогууд,
Халхын дотоод
хямрал,
Галдангийн
довтолгоо
Зүүнгарын
цэргийн жанжин
Их
Цэрэндондовын
цэрэг Лхасыг
эзлэн авсан.
Манжийн
бодлого,
дотоодын
зөрчил
Гол үйл
явц
Монгол
ноёдын урвалт
Олгой нуурын
тулаан 1688 он
Хошуудын эрх
мэдлийг
устгасан.
Ноёдын урвалт
Саарал, Цэрэн
гэх мэт

11. Лигдэн хааны бодлого, үйл
ажиллагаа
Тайван төрөөр нэгтгэх
• Бурхны шашны үзэл
суртлаар нэгтгэхийг
зорьсон.
• Төвлөрсөн засаг
захиргааг бэхжүүлэх нь
ноёд, язгууртнуудын
эрх ашигтай
зөрчилдсөн.
• Төрөөс этгээд явдал
Дайчин төрөөр
нэгтгэх
▪ Олон аймгийн
дэмжлэгийг алдсан.
▪ Дотоодын хүчээ
бууруулахад хүргэсэн.
▪ Мин улс Хойт Алтан
улсууд улам дэвэргэж
байсан нь хүч
доройтоход нөлөөлсөн.

12. Түүхэн баримт, эх сурвалж
Ам алдсан бичгийн үг: Манж,
Харчин бид хоёр улс , нэгэн эеэр
явахын тулд тэнгэрт цагаан
морь, газарт хар үхэр алж, нэг
аяганд архи хийж тахиж, мөргөөд
төр ёсоо нэгтгэн үйлдвэй.
Лувсанданзан “Алтан товч”
зохиолоос
Зургаан түмний эзэн биднийг
жолоодон эс чадав... Тэр эс
чадавч хан төрөлт бид... Хас
их төрийг хадгалж суунам
бид. Нааш цааш элч юугаан
тасралтгүй илгээн мэнд
асуулцаж явъя. Халхын
ноёдоос Манжийн хаанд
илгээсэн бичгээс
XVII зууны эхэн үеэс Манж Чин улс
мөхөх хүртэл Манжийн хааны
угсаанаас Монгол ноёдтой худ
ургийн холбоотой байсан хүн 595,
Монгол ноёдын хатан болсон гүнж
432, Манжийн талд очсон ван
гүнгийн охин 163 буй. Монгол
Улсын түүх П.Дэлгэржаргал нар
УБ., 2017, т-262
Манжийн жанжин цэргүүд
Зүүнгар улсын хүнийг
юүртэл хядан алж, орон
нутагт нь эзэнгүй хоосон
болж, хамтаар бүрмөсөн
сөнөжээ. Б.Буянчуулган
“Дөрвөн Өөлдийн түүх”
зохиолоос

13. ...1691 онд Долоон нуур хэмээх газар Манжийн хаан...Халх
улсыг Дай Чин улсын жинхэнэ харьяат болгосон тул
Монголын Халх улс мөхжээ... Түүнээс хойш... Зүүнгар
улсад хэд хэдэн удаа довтлон байлджээ. Тэдний ард
иргэнийг хүйс тэмтрэн хядаж сөнөөсөн зэрэг
шалтгаануудаас Монгол улс гэр хэмээх нь ... Эвдэрч, цөм
Дай Чин улсын албат боол болжээ. Түүний элдэв засаг
захиргаа, хууль цааз, ёс суртлыг цөм журамлан дагаж явах
болсон амуй...
Л.Дэндэв. Манжаас Монголыг эзэрхсэн үеийг
илэрхийлсэн хэрэглэгдэхүүн.УБ.,1936,2007,т.5-6

14. Оюуны зураглал хийнэ үү?
Түүхэн зүтгэлтэн Он цаг хугацаа
Шалтгаан Газар нутаг
Монголчууд
тусгаар
тогтнолоо
алдав.

15. Тест
1. Монголчууд Манжид эзлэгдсэн хамгийн гол шалтгааныг сонгоно уу?
а. Эрх мэдлээ булаацалдсан б.Монголчуудын хүч суларсан
в. Туршлагагүй хангуудын бодлого г. Манжийн төрийн
хагаралдуулах бодлого
2. Өвөр Монгол хэдэн онд Манжид эзлэгдсэн бэ?
а. 1655 он б. 1691 он в. 1636 он г. 1755 он
3. 1640 онд Халх Ойрадын ноёдууд ямар газар чуулсан бэ?
а. Тарвагатайн Улаан бураа б. Халх журам
в. Долоон нуур г. Аль нь ч биш
4. Ойрад Монгол хэдэн онд Манжид эзлэгдсэн бэ?
а. 1636 он б. 1691 он в. 1755 он г. 1696 он
5. Баруун Монгол буюу Ойрадууд аймгийн холбоог олно уу?
а. Цорос, Харчин, Дөрвөд, Хойд б. Халх, Хошууд, Дөрвөд, Хойд
в. Жарууд, Хошууд, Дөрвөд, Хойд г. Цорос, Хошууд, Баарин, Хойд
6. Халх Монгол хэдэн онд Манжид эзлэгдсэн бэ?
а. 1636 он б. 1691 он в. 1688 он г. 1696 он

16. Монголчуудыг
бүхэлд эзэлж
авахын тулд Манж
нар хэдэн жил
зарцуулсан бэ?
Монголчууд
Манжийн
түрэмгийллийн
эсрэг юу, юу
хийсэн бэ?
Өнөөдөр бид энэ
түүхээс ямар
сургамж, ухаарал
авах ёстой вэ?
Гэрийн даалгавар