Ενότητα 7 από το βιβλίο της γλώσσας της ΣΤ δημοτικού

1. Ενότητα 7η:
Η ζωή έξω από την πόλη
Ο εκπαιδευτικός:
Σουλιόπουλος Φώτης

2. ΢τόχοι ενότητας
 Πώς παρουσιάζουμε πληροφορίες για ένα γεγονός που συνέβη
 Πώς μετατρέπουμε τις ονοματικές προτάσεις σε ρηματικές (και αντίστροφα)
 Πώς κλίνονται τα επίθετα σε –ης, -ης, -ες
 Πώς χρησιμοποιούνται οι κλιτές μετοχές τα –μένος, -μένη, -μένο
 Πώς περιγράφουμε χώρους που μας κάνουν να νιώθουμε έντονα
συναισθήματα
 Πώς μιλάμε κυριολεκτικά ή μεταφορικά για κάτι
 Πώς ξεχωρίζουμε μια απλή από μια επαυξημένη πρόταση
 Πώς περιγράφουμε μια σειρά από πράξεις. π.χ. έθιμα, ή κοινωνικά γεγονότα
 Πώς χρησιμοποιούμε τον ενεστώτα και τον αόριστο
 Πώς κάνουμε μια περίληψη

3. Σο σκιάχτρο
Η Βούλα Αρβανιτίδη κατάγεται από τα
Μαράσια της Ορεστιάδας στον νομό
Έβρου.
Ζει στην Αθήνα και ασχολείται με τις
γραφικές τέχνες. Διατηρεί δικό της
εκδοτικό οίκο με την επωνυμία
«Πάρολος».
Έχει δημοσιεύσει έργα σε περιοδικά και
εφημερίδες, ενώ έχει εκδώσει εννέα
ποιητικές συλλογές, μια συλλογή
διηγημάτων και μια νουβέλα.

4. Ολική καταστροφή στις καλλιέργειες
Πώς γράφουμε ένα άρθρο
Όταν παρουσιάζουμε πληροφορίες για ένα γεγονός, το άρθρο
μας πρέπει να περιλαμβάνει:
 Σο θέμα του άρθρου μας
 Πού και πότε συνέβη το γεγονός που περιγράφουμε
 Ποια είναι η αιτία και ποιοι εμπλέκονται με το γεγονός
 Ποιες είναι οι συνέπειες και ποιους κινδύνους δημιούργησε
 Πώς αντιμετωπίστηκαν οι κίνδυνοι

5. Ονοματική και ρηματική φράση
 Ρηματική ονομάζεται μια φράση όταν περιέχει ρήμα.
Π.χ. Πλημμύρησε η πόλη
 Ονοματική ονομάζεται η φράση που δεν περιέχει ρήμα (αποτελείται
από λέξεις που είναι ονόματα, συνήθως ουσιαστικά)
Π.χ. Πλημμύρα στην πόλη.
Οι ονοματικές φράσεις χρησιμοποιούνται σε τίτλους:
κεφαλαίων,
βιβλίων, εφημερίδων, διαφημιστικών κειμένων
Για να μετατρέψουμε μια ονοματική φράση σε ρηματική μετατρέπουμε
ένα ουσιαστικό σε ρήμα και αντίστροφα.
Ονοματική φράση
Ρηματική φράση
Πλημμύρα στην πόλη.

Πλημμύρισε η πόλη.
Κατεδαφίστηκε κτίριο

Κατεδάφιση κτιρίου.

6. Επίθετα σε –ης, -ης, -ες
Σα επίθετα αυτά έχουν τις ίδιες καταλήξεις στο αρσενικό και θηλυκό
γένος (δικατάληκτα).
Ενικός αριθμός
Ονομ.
ο
συνεχής
η
συνεχής
το
συνεχές
Γεν.
του
συνεχούς
της
συνεχούς
του συνεχούς
Αιτ.
το
συνεχή
τη
συνεχή
το
συνεχές
τα
συνεχή
Πληθυντικός αριθμός
Ονομ.
οι
συνεχείς
οι
συνεχείς
Γεν.
των συνεχών
των συνεχών
των συνεχών
Αιτ.
τους συνεχείς
τις
τα
συνεχείς
Σα επίθετα σε –ης, -ης, -ες δεν έχουν κλητική!
Με τον ίδιο τρόπο κλίνονται τα ευτυχής, διαρκής,
συνεχής, πολυτελής, ευγενής, δημοφιλής, κ.ά.
συνεχή

7. Κλιτές μετοχές
Οι κλιτές μετοχές φτιάχνονται από ρήματα αν προσθέσουμε τις
καταλήξεις –μένος, -μένη,-μένο.
π.χ. θυμώνω – θυμωμένος
κιτρινίζω – κιτρινισμένος
Η κλιτή μετοχή μοιάζει με επίθετο, γιατί συνοδεύει ουσιαστικά και τα
προσδιορίζει.
Οι κλιτές μετοχές κλίνονται όπως τα επίθετα σε –ος, -η, -ο.
Σις χρησιμοποιούμε για να δώσουμε περισσότερες πληροφορίες για το
πώς γίνεται αυτό που περιγράφουμε ή για κάποια ονοματική φράση.
Λέξεις που ξεκίνησαν ως κλιτές μετοχές μπορεί να γίνουν ουσιαστικά.
π.χ. το κρατούμενο, το περιεχόμενο, κ.ά.

8. Σριάντα εννιά καφενεία και ένα κουρείο
Η Φωτεινή Φραγκούλη γεννήθηκε στο Μόλυβδο
της Λέσβου. Έχει σπουδάσει παιδαγωγικά και
ψυχολογία και εργάζεται ως δασκάλα στην
Αθήνα.
Έχει κερδίσει το βραβείο παιδικού λογοτεχνικού
βιβλίου με το βιβλίο της: «Εφτά ορφανά
μολύβια … εφτά ιστορίες».
Έχει εκδώσει τα: «Σο χωραφάκι της αγάπης»,
«Η Κυράνη του δάσους», «Η Πορφυρένια και το
μαντολίνο της», «Σο μισό πιθάρι», «Σο ταίρι της
αταίριαστης», «Οι άγγελοι των κοχυλιών», «Σο
τραγούδι της Περσεφόνης» και το «Εφτά
ορφανά μολύβια … εφτά ιστορίες»

9. Πώς περιγράφουμε ένα χώρο που μας κάνει να
έχουμε έντονα συναισθήματα
Για να περιγράψουμε έναν τέτοιο χώρο αναφέρουμε:
 Πού ήταν ο χώρος αυτός
 Πώς είναι εξωτερικά και εσωτερικά
 Για ποιο λόγο αγαπάμε αυτό το χώρο ή πώς τον γνωρίσαμε
 Ποια πρόσωπα ζούσαν εκεί και τι κάναμε μαζί τους
 Σι σκεφτόμασταν και τι νιώθαμε κάθε φορά που βρισκόμασταν εκεί
 Σι συναισθήματα που προκαλεί τώρα όταν τον επισκεπτόμαστε
Όταν περιγράφουμε τέτοιους χώρους χρησιμοποιούμε εικόνες (οπτικές,
ακουστικές, οσφρητικές, γευστικές)
΢υχνά χρησιμοποιούμε μεταφορική γλώσσα για να εκφράσουμε την
προσωπική μας άποψη για το χώρο.

10. Κυριολεξία και μεταφορά
Κυριολεξία έχουμε όταν χρησιμοποιούμε τις λέξεις
(ουσιαστικά, επίθετα, ρήματα, επιρρήματα, μετοχές) με την
πραγματική τους σημασία.
π.χ. Η Ειρήνη φοράει ένα χρυσό δαχτυλίδι.
Αυτό το σπίτι είναι φτιαγμένο από πέτρα.
Μεταφορά έχουμε όταν χρησιμοποιούμε τις λέξεις με
αλλαγμένη τη σημασία τους, η οποία όμως συνδέεται με την
πραγματική τους σημασία.
π.χ. Η Ειρήνη έχει χρυσή καρδιά.
Ο Γιώργος έκανε την καρδιά του πέτρα.

11. Απλές και επαυξημένες προτάσεις
Απλή πρόταση είναι αυτή που έχει μόνο τους κύριους όρους:
υποκείμενο, ρήμα, αντικείμενο ή κατηγορούμενο.
Επαυξημένη είναι η πρόταση που εκτός από τους κύριους
όρους έχει και προσδιορισμούς (επίθετα, επιρρήματα,
εμπρόθετες φράσεις, κ.ά. )
π.χ. Ο Γιώργος παίζει. (απλή πρόταση)
Ο Γιώργος, που είναι καλός ποδοσφαιριστής, παίζει μπάλα
στο γήπεδο του σχολείου του. (επαυξημένη πρόταση)

12. Πώς χρησιμοποιούμε τον ενεστώτα
Ο ενεστώτας είναι παροντικός χρόνος και δηλώνει μια
ενέργεια που γίνεται στο παρόν συνεχώς ή
επαναλαμβάνεται.
Χρησιμοποιείται:
Για να δηλώσει κάτι που γίνεται τώρα και είναι σε
εξέλιξη.
π.χ. Ο Ειρήνη διαβάζει στο δωμάτιό της.
Για να δηλώσει κάτι που γίνεται τώρα κατ’
επανάληψη
π.χ. Κάθε μέρα ξυπνάω νωρίς.

13. ΢ε εκφράσεις με γενικό κύρος, που ισχύουν γενικά,
όπως οι παροιμίες και τα γνωμικά.
π.χ. Όποιος βιάζεται, σκοντάφτει.
Για να δηλώσει κάτι που θα γίνει οπωσδήποτε,
οπότε χρησιμοποιείται και για μέλλοντας.
π.χ. Αύριο φεύγω με το αεροπλάνο.
Για να δώσει ζωντάνια και παραστατικότητα στην
αφήγηση, οπότε χρησιμοποιείται αντί για τον αόριστο.
π.χ. Σον είδα χθες και του λέω να έρθει.

14. Πώς χρησιμοποιούμε τον αόριστο
Ο αόριστος χρησιμοποιείται:
 Για να δηλώσει κάτι που έγινε στο παρελθόν και διήρκησε μια στιγμή
ή για πολύ λίγο.
π.χ. Έκλεισε το βιβλίο και σηκώθηκε.
 Για να δηλώσει κάτι που έγινε στο παρελθόν με μεγαλύτερη
διάρκεια.
π.χ. Έμειναν πολλά χρόνια σε εκείνο το σπίτι.
 Για να δηλώσει κάτι που συμβαίνει γενικά, όπως σε γνωμικά και
παροιμίες.
•
π.χ. Ποιος είδε το Θεό και δεν τον φοβήθηκε.
 Για να δηλώσει κάτι που είναι σίγουρο πως θα γίνει. Χρησιμοποιείται
σαν μέλλοντας.
π.χ. Προχώρα και έφτασα.

15. Πώς γράφουμε περίληψη
Περίληψη είναι η παρουσίαση ενός κειμένου με σύντομο τρόπο.
Για να γράψουμε μια περίληψη, και αφού διαβάσουμε προσεκτικά
το κείμενο, κάνουμε τα εξής:
 Βρίσκουμε το κυρίως θέμα της ιστορίας που διαβάσαμε.
 Χωρίζουμε το κείμενο σε παραγράφους. Εντοπίζουμε το θέμα
κάθε παραγράφου μέσα από λέξεις ή φράσεις κλειδιά.
 Γράφουμε ένα πλαγιότιτλο (μία πρόταση με το κυρίως θέμα
κάθε παραγράφου) για κάθε παράγραφο.
 Ενώνουμε τις προτάσεις μας, κάνοντας τις κατάλληλες
αλλαγές, ώστε να έχουμε ένα σύντομο κείμενο.

16. Προσέχω στην περίληψη τα παρακάτω:
 Χρησιμοποιώ όπου μπορώ δικές μου λέξεις και όχι του
κειμένου. ΢υνώνυμες αν είναι δυνατόν
 ΢υντομεύω τις προτάσεις μου με μετοχές
π.χ. καθώς περπατούσαμε – περπατώντας
 Αντικαθιστώ φράσεις με απλές λέξεις
π.χ. τις τελευταίες ημέρες – τελευταία
 Αντί για πολλές προτάσεις που περιγράφουν ένα γεγονός
βάζω μόνο μία αν είναι δυνατόν.
π.χ. Σα παιδιά έπαιξαν κυνηγητό. ΢την αρχή έβαλαν κλήρο,
και μετά χωρίστηκαν σε ομάδες. – Σα παιδιά έπαιξαν
 Μετατρέπω τον ευθύ λόγο σε πλάγιο.
π.χ. «Πού θα είσαι αύριο;»
Σον ρώτησε πού θα είναι την επόμενη μέρα