1. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΕΝΟΤΗΤΑ 7
Η λύση του γόρδιου δεσμού
Α. Κείμενο – Μετάφραση
Η λύση του γόρδιου δεσμού
Άλέξανδρος δέ ὡς ἐς Γόρδιον παρῆλθε, Όταν ο Αλέξανδρος έφτασε στο Γόρδιο,
πόθος λαμβάνει αὐτόν τήν ἅμαξαν ἰδεῖν
τήν Γορδίου
τον κατέλαβε πόθος να δει την άμαξα του Γορδίου
καί τοῦ ζυγοῦ τῆς ἁμάξης τόν δεσμόν. και το δεσμό του ζυγού της άμαξας.
Πρός δέ δή ἄλλοις καί τόδε περί τῆς ἁμάξης
ἐμυθεύετο,
Και μεταξύ άλλων, βέβαια, και αυτό λεγόταν για
την άμαξα,
ὅστις λύσειε τοῦ ζυγοῦ τῆς ἁμάξης τόν
δεσμόν,
ότι δηλαδή, όποιος λύσει το δεσμό του ζυγού της
άμαξας,
τοῦτον χρῆναι ἄρξαι τῆς Ἀσίας. αυτός ήταν ορισμένο από τη μοίρα να εξουσιάσει
την Ασία.
Ἦν δέ ὁ δεσμός ἐκ φλοιοῦ κρανίας Ο δεσμός ήταν από φλούδα κρανιάς
καί τούτου οὔτε τέλος οὔτε ἀρχή ἐφαίνετο. και αυτού δε φαινόταν ούτε τέλος ούτε αρχή.
Ἀλέξανδρος δέ, ὡς ἀπόρως μέν εἶχεν
ἐξευρεῖν λύσιν τοῦ δεσμοῦ,
Ο Αλέξανδρος, επειδή αδυνατούσε να βρει τη
λύση του δεσμού,
οὐκ ἤθελε δέ περιιδεῖν ἄλυτον, αλλά και δεν ήθελε να τον αφήσει άλυτο,
(φοβούμενος) μή καί τοῦτο ἐργάσηται
κίνησίν τινα ἐς τούς πολλούς,
γιατί φοβόταν μήπως αυτό προκαλέσει κάποια
αναταραχή στο πλήθος,
παίσας τόν δεσμόν τῷ ξίφει διέκοψεν αφού χτύπησε το δεσμό με το ξίφος του, τον έκοψε
καί ἔφη λελύσθαι. και είπε ότι λύθηκε.
Ἀπηλλάγη δ’ οὖν ἀπό τῆς ἁμάξης αὐτός τε
καί οἱ ἀμφ’ αὐτόν
Απομακρύνθηκε, λοιπόν, από την άμαξα ο ίδιος
και οι σύντροφοί του
ὡς ξυμβεβηκότος τοῦ λογίου με την ιδέα ότι είχε εκπληρωθεί ο χρησμός
τοῦ ἐπί τῇ λύσει τοῦ δεσμοῦ. για τη λύση του δεσμού.
Καί γάρ καί τῆς νυκτός ἐκείνης βρονταί τε Και πράγματι τη νύχτα εκείνη βροντές
καί σέλας ἐξ οὐρανοῦ ἐπεσήμηναν· και λάμψη από τον ουρανό έδωσαν σημείο
επιδοκιμασίας·
καί ἐπί τούτοις Ἀλέξανδρος τῇ ὑστεραίᾳ γι’ αυτό το λόγο ο Αλέξανδρος την επόμενη μέρα
ἔθυε τοῖς φήνασι θεοῖς τά τε σημεῖα πρόσφερε θυσία στους θεούς που του φανέρωσαν
τα σημάδια
καί τήν λύσιν τοῦ δεσμοῦ. και τον τρόπο λύσης του δεσμού.

2. Επεξεργασία
1ο
μέρος
Ἀλέξανδρος δὲ ὡς ἐς Γόρδιον παρῆλθε, πόθος λαμβάνει αὐτὸν τὴν ἅμαξαν ἰδεῖν τὴν Γορδίου καὶ τοῦ
ζυγοῦ τῆς ἁμάξης τὸν δεσμόν. Πρὸς δὲ δὴ ἄλλοις καὶ τόδε περὶ τῆς ἁμάξης ἐμυθεύετο, ὅστις λύσειε
τοῦ ζυγοῦ τῆς ἁμάξης τὸν δεσμόν, τοῦτον χρῆναι ἄρξαι τῆς Ἀσίας. Ἦν δὲ ὁ δεσμὸς ἐκ φλοιοῦ
κρανίας καὶ τούτου οὔτε τέλος οὔτε ἀρχὴ ἐφαίνετο.
Τι επιθύμησε να κάνει ο Αλέξανδρος, όταν έφτασε στο Γόρδιο;
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Τι έλεγε ο μύθος για την άμαξα;
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
….…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Πώς ήταν κατασκευασμένος ο δεσμός;
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
….…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
2ο
μέρος
Ἀλέξανδρος δὲ ὡς ἀπόρως μὲν εἶχεν ἐξευρεῖν λύσιν τοῦ δεσμοῦ, ἄλυτον δὲ περιιδεῖν οὐκ ἤθελε, μή
τινα καὶ τοῦτο ἐς τοὺς πολλοὺς κίνησιν ἐργάσηται, παίσας τῷ ξίφει διέκοψε τὸν δεσμὸν καὶ λελύσθαι
ἔφη. Ἀπηλλάγη δ’ οὖν ἀπὸ τῆς ἁμάξης αὐτός τε καὶ οἱ ἀμφ' αὐτὸν ὡς τοῦ λογίου τοῦ ἐπὶ τῇ λύσει τοῦ
δεσμοῦ ξυμβεβηκότος.
Μπορούσε ο Αλέξανδρος να λύσει το δεσμό;
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
….…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Γιατί δεν ήθελε να τον αφήσει άλυτο;
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
….…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Πώς έλυσε το δεσμό;
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
….…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Τι έκανε στη συνέχεια;
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
….…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
3ο
μέρος
Καὶ γὰρ καὶ τῆς νυκτὸς ἐκείνης βρονταί τε καὶ σέλας ἐξ οὐρανοῦ ἐπεσήμηναν· καὶ ἐπὶ τούτοις ἔθυε τῇ
ὑστεραίᾳ Ἀλέξανδρος τοῖς φήνασι θεοῖς τά τε σημεῖα καὶ τοῦ δεσμοῦ τὴν λύσιν.
Πώς επιβεβαιώθηκε η εκπλήρωση του χρησμού για τη λύση του δεσμού ;
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
….…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Πώς αντέδρασε ο Αλέξανδρος;
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
….…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Γλωσσικές ασκήσεις
1. Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις της Α στήλης με τις σημασίες τους στη Β στήλη:
Α Β
1. παρέρχομαι α. φθάνω
2. ἄρχω β. αφήνω
3. ἀπόρως ἔχω γ. λέγω
4. περιορῶ δ. φως
5. παίω ε. κυβερνώ
6. φημί στ. χτυπώ
7. σέλας ζ. αδυνατώ

3. Ερμηνεία:
 Ο Γόρδιος δεσμός: Στο ιερό του Δία στο Γόρδιο της Φρυγίας υπήρχε η άμαξα του μυθικού ιδρυτή
της πόλης, του Γοργίου, ο οποίος την είχε αφιερώσει στο Δία. Ο ζυγός της άμαξας ήταν δεμένος με
δεσμό από φλοιό κρανιάς έτσι που κανείς δεν μπορούσε να τον λύσει. Σύμφωνα με κάποιον χρησμό,
όποιος έλυνε το δεσμό θα γινόταν κυβερνήτης όλης της Ασίας. Ο Αλέξανδρος, που επιθυμούσε να
κατακτήσει την Ασία, έπρεπε να λύσει το δεσμό, όπως και έγινε. Υπάρχουν δύο εκδοχές για τον τρόπο
που τον έλυσε: έκοψε τον κόμπο με το σπαθί του ή αφαίρεσε το ξύλινο καρφί που συγκρατούσε το
δεσμό του ζυγού. Έτσι επαλήθευσε το χρησμό.
Παρατήρηση: σε μια ιστορική αφήγηση μπορεί να υπάρχουν στοιχεία που δεν είναι ιστορικά, αλλά
μυθικά.
Σήμερα χρησιμοποιούμε τη φράση για καταστάσεις που είναι δύσκολες και χρειάζεται
αποφασιστικότητα για να αντιμετωπιστούν.
 Ο χρησμός και η επαλήθευση: σύμφωνα με το χρησμό που ήταν ευρέως γνωστός στην περιοχή
της Φρυγίας, όποιος έλυνε το δεσμό θα γινόταν κύριος όλης της Ασίας. Ο Αλέξανδρος έλυσε το δεσμό
και πράγματι επαλήθευσε το χρησμό, αφού κατάφερε να φτάσει πέρα από τον Ινδό ποταμό και να
κατακτήσει την Ανατολή.
 Τα θεϊκά σημάδια: οι αρχαίοι Έλληνες έδιναν μεγάλη σημασία στα θεϊκά σημάδια. Σε πολλούς
μύθους και ιστορίες γίνεται αναφορά σε τέτοια σημάδια ή και σε θεϊκές εμφανίσεις π.χ. ο αετός του
Δία, η εμφάνιση των θεών στην Ιλιάδα ή την Οδύσσεια, ο ισχυρισμός του Σωκράτη ότι τον
καθοδηγούσε ο δαίμων, η εμφάνιση της Αφροδίτης στη Σαπφώ κ.ά. στη χριστιανική λατρεία
αναφέρεται η εμφάνιση του Αγίου Πνεύματος κατά τη βάπτιση του Ιησού, η εμφάνιση του Αγγέλου
στην Παρθένο Μαρία κ.ά. Ακόμα και σήμερα πολλοί άνθρωποι πιστεύουν σε τέτοια θεϊκά σημάδια, ενώ
άλλοι γίνονται θρησκόληπτοι και μοιρολάτρες.
 Ο χαρακτήρας του Μ. Αλεξάνδρου: ήταν τολμηρός, είχε τη θέληση να ξεπεράσει κάθε εμπόδιο,
διέθετε αποφασιστικότητα, ευφυΐα και κριτική ικανότητα, ήταν ευσεβής απέναντι στους θεούς και είχε
την εύνοιά τους.
 Ο βαθύτερος στόχος του Μ. Αλεξάνδρου: πίσω από την επιθυμία του να λύσει το Γόρδιο δεσμό
κρύβεται ο πόθος του να κατακτήσει ολόκληρη την Ασία.
Ερωτήσεις για το περιεχόμενο
1. Γιατί ο Αλέξανδρος θέλησε να δει την άμαξα με το Γόρδιο δεσμό;
2. Πώς περιγράφεται ο Γόρδιος δεσμός;
3. Πώς έλυσε ο Αλέξανδρος το δεσμό;
4. Τι συνέβη την ίδια νύχτα;
5. Πώς φέρθηκε ο Αλέξανδρος προς τους Θεούς;
Στην
Όταν ο Αλέξανδρος έφτασε στο Γόρδιο, τον κατέλαβε πόθος να δει την άμαξα του Γόρδιου και το
δεσμό του ζυγού της άμαξας. Και μεταξύ άλλων, βέβαια, και αυτό λεγόταν για την άμαξα, ότι δηλαδή,
όποιος λύσει το δεσμό του ζυγού της άμαξας, αυτός ήταν ορισμένο από τη μοίρα να εξουσιάσει την
Ασία. Ο δεσμός ήταν από φλούδα κρανιάς και αυτού δε φαινόταν ούτε τέλος ούτε αρχή. Ο
Αλέξανδρος, επειδή αδυνατούσε να βρει τη λύση του δεσμού, αλλά και δεν ήθελε να τον αφήσει
άλυτο, γιατί φοβόταν μήπως αυτό προκαλέσει κάποια αναταραχή στο πλήθος. Αφού χτύπησε το
δεσμό με το ξίφος του, τον έκοψε και είπε ότι λύθηκε. Απομακρύνθηκε, λοιπόν, από την άμαξα ο
ίδιος και οι σύντροφοι του με την ιδέα ότι είχε εκπληρωθεί ο χρησμός για τη λύση του δεσμού. Και
πράγματι τη νύχτα εκείνη βροντές και λάμψη από τον ουρανό έδωσαν σημείο επιδοκιμασίας· γι’
αυτό το λόγο ο Αλέξανδρος την επόμενη μέρα πρόσφερε θυσία στους θεούς που του φανέρωσαν
τα σημάδια και τον τρόπο λύσης του δεσμού.

4. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΕΝΟΤΗΤΑ 7
Η λύση του γόρδιου δεσμού
Β1. Λεξιλογικός Πίνακας: ζευγνύω (ζεύγνυμι)
ὁ ζύγιος: αυτός που ανήκει στο ζυγό ή είναι κατάλληλος γι’ αυτόν
διαζεύγνυμι: διαχωρίζω
τό ζυγόδεσμον: ο δεσμός του ζυγού, δηλ. το λουρί που δένει το ζυγό με το τιμόνι
ζευγοτρόφος: αυτός που εκτρέφει ζευγάρι ζώων
ὁ ζευγίτης: 1. ζευγαρωτός, 2. ο γεωργός
ζευκτός: ο συνδεδεμένος, αυτός που έχει ζευχθεί
ὁ ζυγός/τό ζυγόν: 1.ξύυλο στο αλέτρι ή στην άμαξα, όπου ζεύονται τα ζώα, 2. η δουλεία
τό ζύγωμα: προσέγγιση, πλησίασμα
ἡ διάζευξις: διαχωρισμός, διάσπαση
ἡ σύζευξις: 1. συνένωση, σύνδεση, 2. γάμος
ἡ συζυγία: 1. σύζευξη, 2. γάμος, ζευγάρωμα
ὁ ὁμόζυξ: αυτός που βρίσκεται κάτω από τον ίδιο ζυγό με τον άλλο
ζύγι: το βαρίδι που χρησιμοποιείται ως αντιστάθμισμα κατά το ζύγισμα
ζυγωματικός: αυτός που σχετίζεται με το ζύγισμα
ζυγοστάθμιση: η εξουδετέρωση των κραδασμών της μηχανής
διαζευκτήριο: το επίσημο έγγραφο διαζυγίου

5. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΕΝΟΤΗΤΑ 7
Η λύση του γόρδιου δεσμού
Β1. Λεξιλογικός Πίνακας: ζευγνύω (ζεύγνυμι)
Ασκήσεις:
1. Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις της στήλης Α με τις κατάλληλες στη στήλη Β, ώστε να σχηματιστούν αποδεκτά
ονοματικά σύνολα, σύμφωνα με το πρώτο παράδειγμα:
Α Β
1. συναινετικό ------------ α. διαζύγιο
2. ζευγαρωτή β. ζύγι
3. ζυγωματικό γ. συζυγίας
4. ασύμμετροι δ. αριθμός
5. κλέβει στο ε. ζυγοί
6. ρήματα πρώτης
7. ζυγός
στ. ομοιοκαταληξία
ζ. οστό
2. Να συμπληρώσετε τα κενά με την κατάλληλη λέξη από το Λεξιλογικό Πίνακα:
α. Ο γεωργός ………………………………… τα βόδια στο αλέτρι και άρχισε το όργωμα.
β. Το ………………………………… νεόνυμφων έφυγε για γαμήλιο ταξίδι στη Χαβάη.
γ. Το ξαφνικό ………………………………… του εχθρού στην πόλη προκάλεσε πανικό στους κατοίκους της.
δ. Στην παραδοσιακή ποίηση συναντάμε τη ………………………………… ομοιοκαταληξία.
ε. Το φαρμακείο διαθέτει ………………………………… ακριβείας.
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΕΝΟΤΗΤΑ 7
Η λύση του γόρδιου δεσμού
Β2. Ετυμολογικά
Ασκήσεις:
1. Να αντιστοιχίσετε τα ρήματα της στήλης Α με τα παράγωγα ουσιαστικά της στήλης Β:
Α Β
1. ἐγείρω α. δρέπανον
2. λύω β. διαβατήριον
3. ῥέω γ. βουλευτήριον
4. βουλεύω δ. σήμαντρον
5. διαβαίνω ε. προβοσκίς
6. κινέω-ῶ στ.ρεῖθρον
7. σημαίνω ζ. ἐγερτήριον
8. δρέπω η. λύτρον
9. προβόσκω θ. κινητήρ
2. Χρησιμοποιώντας την κατάλληλη κατάληξη να σχηματίσετε παράγωγα ουσιαστικά της α.ε. που να δηλώνουν ό,τι
ζητείται στην παρένθεση:
1. στέγω > στέγας………. (όργανο ή μέσο)
2. λούω > λου………. (τόπος)
3. ζώννυμι > ζωσ………. (όργανο ή μέσο)
4. ὀρχοῦμαι > ὀρχήσ………. (τόπος)
5. αἰσθάνομαι > αἰσθη………. (όργανο ή μέσο)
6. βαίνω > βακ………. (όργανο ή μέσο)
7. γυμνάζω > γυμνασ………. (τόπος)
8. ψήχω (ξύνω, τρίβω) > ψήκ………. (όργανο ή μέσο)

6. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΕΝΟΤΗΤΑ 7
Η λύση του γόρδιου δεσμού
Γ. Γραμματική: Η αύξηση, Οριστική Παρατατικού και Αορίστου ΕΦ βαρύτονων ρημάτων
Ασκήσεις
1. Να συνδυάσετε τις προθέσεις: πρό, ἐπί, ἐν, κατά, ἐκ με το ρήμα ἄγω και να σχηματίσετε το α’ ενικό πρόσωπο της
οριστικής παρατατικού και αορίστου:
Παρατατικός Αόριστος
πρό + ἄγω = -------------------------------- --------------------------------
ἐπί + ἄγω = -------------------------------- --------------------------------
ἐν + ἄγω = -------------------------------- --------------------------------
κατά + ἄγω = -------------------------------- --------------------------------
ἐκ + ἄγω = -------------------------------- --------------------------------
2. Να συμπληρώσετε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του παρατατικού και αορίστου:
α. Οἱ Ἀθηναῖοι ἀεί ………………………….. / ………………………….. (θύω) τοῖς θεοῖς.
β. Οὗτος τοῖς ἄρχουσιν ………………………….. / ………………………….. (ὑπακούω).
γ. Σύ ………………………….. / ………………………….. (γυμνάζω) τα σώματα τῶν παίδων.
δ. Οὗτοι ………………………….. / ………………………….. (θαυμάζω) την ἀρετήν τοῦ ἀνδρός.
ε. Ἀλέξανδρος ………………………….. / …………………………..(λύω) τον δεσμόν τοῦ ζυγοῦ τῆς ἁμάξης.
3. Να ξαναγράψετε τις ακόλουθες φράσεις τρέποντας τα ρήματα στον αόριστο.
α. Ἀθηναῖοι ἔπεμπον πρέσβεις εἰς Λακεδαίμονα.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
β. Οἱ νέοι ἔλεγον τῷ διδασκάλῳ: φυλάττομεν τὰς παρακαταθήκας τῶν λόγων.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
γ. Γυμνάζεις σεαυτόν ἐκουσίοις πόνοις.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
δ. Ὁ Κλεόμβροτος παρασκευάζει ξενία σοί.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
ε. Οἱ Ἀθηναῖοι δοξάζουσι τούς στρατηγούς.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
στ. Σωκράτης οὐ πείθει τούς δικαστάς.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
ζ. Σύ ὀνομάζεις τήν πολιτείαν ταύτην ἄριστην, ἐγώ δέ ὀνομάζω αὐτήν χείριστην.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..