Γλώσσα Ε΄ 13.1. ΄΄ Κατασκευές της φύσης ΄΄

Επιμέλεια : Χρήστος Χαρμπής
Γλώσσα Ε΄- Ενότητα 13 - Κεφάλαιo 1 :
΄΄ Κατασκευές της φύσης ΄΄
http://e-taksh.blogspot.gr
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.1

eva-edu

eva-edu
Ρήμα Ουσιαστικό
ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ
κατασκευάζω κατασκευάζομαι κατασκευή, κατασκευαστής
πλένω
ντύνω
κουράζομαι
βάφομαι
τρέφω
χτενίζομαι
Πώς μετατρέπουμε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική
Το ρήμα από ενεργητικό γίνεται παθητικό.
Το αντικείμενο γίνεται υποκείμενο (σε ονομαστική πτώση).
Το υποκείμενο γίνεται ποιητικό αίτιο (πρόθεση από και πτώση αιτιατική).
Πώς μετατρέπουμε την παθητική σύνταξη σε ενεργητική
Το παθητικό ρήμα γίνεται ενεργητικό.
Το ποιητικό αίτιο γίνεται (χωρίς την πρόθεση) υποκείμενο (σε ονομαστική πτώση).
Το υποκείμενο γίνεται αντικείμενο (σε αιτιατική πτώση).
Η καθαρίστρια καθάρισε το σπίτι ……………………………………………....................
Η μαμά άπλωσε τα ρούχα ………………………………………………………………..
Συμπλήρωσε τον πίνακα

Κατασκευές της φύσης
Υπάρχουν πολλές
κατασκευές της φύσης
που θυμίζουν τις
ανθρώπινες.
Οι φωλιές των πουλιών
μοιάζουν με τα σπίτια μας,
τα λαγούμια των ζώων
μοιάζουν με τις δικές μας
σήραγγες, ο ιστός της
αράχνης θυμίζει τις
γέφυρές μας, κ.ά.
Φώτης Τουλιόπουλος

Οι φωνές του ρήματος
Τα ρήματα έχουν δύο φωνές:
 Ενεργητική φωνή: στη φωνή αυτή ανήκουν τα ρήματα
που τελειώνουν σε –ω. Η ενέργεια του ρήματος πηγαίνει
κάπου αλλού.
Π.χ. δένω, πλένω, γράφω, σκουπίζω, …
 Παθητική φωνή: στη φωνή αυτή τα ρήματα τελειώνουν
σε –μαι. Η ενέργεια του ρήματος γυρίζει πίσω στο
πρόσωπο που ενεργεί.
Π.χ. δένομαι, πλένομαι, γράφομαι, σκουπίζομαι, …

Μετατροπή ενεργητικής σύνταξης σε
παθητική και αντίστροφα
Για να μετατρέψουμε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική:
 Μετατρέπουμε το ρήμα από ενεργητική φωνή σε παθητική
 Το αντικείμενο του ρήματος από αιτιατική πτώση που βρίσκεται
μετατρέπεται σε υποκείμενο του παθητικού ρήματος και σε πτώση
ονομαστική.
 Το υποκείμενο γίνεται ποιητικό αίτιο: σχηματίζεται από την
πρόθεση από και την αιτιατική του ονόματος που φανερώνει από
ποιον ή από τι προέρχεται η ενέργεια του ρήματος.
Π.χ. Η καθαρίστρια σκούπισε την τάξη.  ενεργητική σύνταξη
Η τάξη σκουπίστηκε από την καθαρίστρια.  παθητική σύνταξη
 Ακολουθούμε τα αντίθετα βήματα για να μετατρέψουμε την
παθητική σύνταξη σε ενεργητική.

Μετατροπή ενεργητικής σύνταξης
σε παθητική και αντίστροφα

(2)
(4)

zeleni
Ενεργετική και Παθητική σύνταξη
Στον λόγο μας χρησιμοποιούμε δύο είδη σύνταξης: την
ενεργητική και την παθητική.
Ενεργητική σύνταξη έχουμε όταν το ρήμα δηλώνει ότι το
υποκείμενο του ενεργεί, κάνει κάτι, και χρησιμοποιούμε ρήμα
ενεργητικής διάθεσης. Π.χ. Ο μαθητής γράφει τις ασκήσεις
του.
Παθητική σύνταξη έχουμε όταν το ρήμα δηλώνει ότι το
υποκείμενο του παθαίνει κάτι, υφίσταται τα αποτελέσματα μιας
ενέργειας, και χρησιμοποιούμε ρήμα παθητικής διάθεσης. Π.χ.
Το σκυλάκι χτυπήθηκε από το αυτοκίνητο.
Στην παθητική σύνταξη χρησιμοποιείται ένας εμπρόθετος
προσδιορισμός που δηλώνει πρόσωπο ή πράγμα και λέγεται
ποιητικό αίτιο.
Το ποιητικό αίτιο εκφέρεται:
α) με την πρόθεση από + αιτιατική Π.χ. Το φαγητό ετοιμάζεται
από τη μητέρα.
β) με την πρόθεση σε + αιτιατική όταν προσδιορίζει ρηματικά
επίθετα που λήγουν σε -τος. π.χ. Ήταν αγαπητός σε όλους
(απ' όλους).
γ) με την πρόθεση με + αιτιατική, όταν προσδιορίζει παθητικές
μετοχές. π.χ. Το σπίτι ήταν φτιαγμένο με πέτρες (από
πέτρες).
Το ποιητικό αίτιο παραλείπεται όταν:
α) εννοείται εύκολα π.χ. Τράβηξα τις κουρτίνες και φωτίστηκε το
δωμάτιο (εννοείται από τον ήλιο).
β) είναι κάτι γενικό και αόριστο π.χ. Πώς προφέρεται αυτή η
αγγλική λέξη;
Όμως κάθε προσδιορισμός που έχει τη μορφή από + αιτιατική
δεν είναι και ποιητικό αίτιο. Μπορεί να είναι προσδιορισμός τόπου

zeleni
ή χρόνου. Π.χ. Έπεσα από το κρεβάτι καθώς κοιμόμουν,
(προσδιορισμός τόπου) Όταν χρησιμοποιούμε ενεργητική σύνταξη
τονίζεται περισσότερο το πρόσωπο που ενεργεί, ενώ με την
παθητική σύνταξη δίνεται έμφαση στο αποτέλεσμα της ενέργειας.
Συνήθως τα ρήματα που έχουν ενεργητική διάθεση είναι και
ενεργητικής φωνής (π.χ. γράφω, λύνω) και τα ρήματα που έχουν
παθητική διάθεση είναι
Μετατροπή ενεργητικής σύνταξης σε παθητική
• Το ρήμα από ενεργητικό γίνεται παθητικό.
• Το υποκείμενο του ρήματος της ενεργητικής φωνής το κάνουμε
ποιητικό αίτιο (από + αιτιατική
ονόματος).
• Το αντικείμενο του ενεργητικού ρήματος γίνεται υποκείμενο του
παθητικού ρήματος.
Μετατροπή παθητικής σύνταξης σε ενεργητική
• Το ρήμα από παθητικό γίνεται ενεργητικό.
• Το ποιητικό αίτιο της παθητικής σύνταξης γίνεται υποκείμενο
του ενεργητικού ρήματος.
• Το υποκείμενο του παθητικού ρήματος γίνεται αντικείμενο
του ενεργητικού ρήματος.
ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ
Υποκείμενο ΡήμαΑντικείμενο
Οι μαθητές λύνουντις ασκήσεις.
Η μητέρα ντύνει το μωρό.
Οι εργάτες κατασκεύασαν τη
γέφυρα.
ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ
Υποκείμενο ΡήμαΠοιητικό αίτιο
Οι ασκήσεις λύνονται από τους μαθητές.
Το μωρό ντύνεται από
την μητέρα.
Η γέφυρα κατασκευάστηκε από
τους εργάτες.

zeleni
Ρήμα – Υποκείμενο – Αντικείμενο - κατηγορούμενο
Το ρήμα είναι το βασικό στοιχείο της πρότασης και γύρω από
αυτό κινούνται οι υπόλοιποι όροι της. Φανερώνει ότι ένα πρόσωπο,
ζώο ή πράγμα ενεργεί ή παθαίνει κάτι ή βρίσκεται σε μια
κατάσταση.
Π.χ. Ο μαθητής διαβάζει.
Τα ρήματα χωρίζονται σε:
 Μεταβατικά, τα ρήματα που χρειάζονται αντικείμενο για να
συμπληρωθεί η έννοιά τους.
Π.χ. Ο Γιάννης πλένει τα χέρια του.
 Αμετάβατα, τα ρήματα που δεν χρειάζονται αντικείμενο.
Π.χ. Το χελιδόνι πετά.
 Συνδετικά, τα ρήματα που συνδέουν το υποκείμενο με το
κατηγορούμενο για να αποδώσουν μια ιδιότητα στο
υποκείμενο.
Π.χ. Αυτή η κοπέλα είναι πανέμορφη.
Τα πιο συνηθισμένα συνδετικά ρήματα είναι: είμαι, γίνομαι,
φαίνομαι, εμφανίζομαι, παρουσιάζομαι, βρίσκομαι, γεννιέμαι, ζω,
μένω, παθαίνω, διορίζομαι, λέγομαι, ονομάζομαι, θεωρούμαι,
αποδεικνύομαι, μοιάζω, εκλέγομαι κλπ
Υποκείμενο είναι ο όρος της πρότασης (πρόσωπο, ζώο ή
πράγμα) που φανερώνει ποιος ενεργεί ή δέχεται μια ενέργεια ή
βρίσκεται σε μια κατάσταση. Για να το βρούμε απαντάμε στην
ερώτηση «ποιος;». Π.χ. Η Μαρία φωνάζει.
Αντικείμενο είναι η λέξη στην οποία πηγαίνει η ενέργεια του
υποκειμένου ενός ρήματος. Για να το βρούμε απαντάμε στην
ερώτηση «τι;». Π.χ. Ο Γιάννης παίζει ποδόσφαιρο.

zeleni
Υπάρχουν κάποια ρήματα που παίρνουν δύο αντικείμενα, το ένα
σε αιτιατική, που λέγεται άμεσο αντικείμενο, και το άλλο σε
γενική ή σε αιτιατική με πρόθεση, που λέγεται έμμεσο αντικείμενο.
Π .χ. Ο Χρήστος μού χάρισε ένα βιβλίο.
Ο Χρήστος χάρισε σε μένα ένα βιβλίο. (έμμεσο
αντικείμενο σε αιτιατική με πρόθεση)
Σε μία πρόταση το αντικείμενο και το υποκείμενο δε χωρίζονται
ποτέ από το ρήμα με κόμμα.
Κατηγορούμενο είναι η λέξη που φανερώνει ότι το υποκείμενο
έχει μια ιδιότητα ή ένα χαρακτηριστικό ή βρίσκεται σε μια
κατάσταση. Το κατηγορούμενο συμφωνεί με το υποκείμενο σε
γένος, αριθμό και πτώση.
Π.χ. Ο Γιώργος είναι πρωταθλητής.

Εγκύκλιος Παιδεία
ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ
Ποιες κατασκευές σύμφωνα με το κείμενο, κάνουν οι άνθρωποι και ποιες
δημιουργεί η φύση;
ΚΛΙΚ
Υπάρχουν πολλά παραδείγματα ανθρώπινων κατασκευών που μπορούν να
συγκριθούν με κατασκευές άλλων ζωντανών οργανισμών.
Βρες τα κοινά στοιχεία των παρακάτω ζευγαριών

Ποια υλικά χρησιμοποιούν οι άνθρωποι για τις κατασκευές τους; Δες την

παρακάτω εικόνα. Είναι κάποιο υλικό που δε γνωρίζεις; Ποιο συναντήσαμε στην
ενότητα "Ήχος" της Φυσικής;
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ
Να περιγράψεις το Λευκό Πύργο της Θεσσαλονίκης, ή μια γέφυρα κλπ

Όταν περιγράφεις κτίρια (παράγραφο - έκθεση) προσπάθησε να ακολουθείς την
παρακάτω δομή:
ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ - ΠΡΟΛΟΓΟΣ :
 Πού βρίσκεται
 Πότε κατασκευάστηκε ( αν γνωρίζουμε και τον κατασκευαστή )
 Ποιος ο σκοπός της κατασκευής
ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ - ΚΥΡΙΟ ΘΕΜΑ :
 Εξωτερική περιγραφή - σχήμα , μέγεθος , χρώμα , υλικά κατασκευής
,εμφάνιση από μακριά
 Εσωτερική περιγραφή – πώς είναι από μέσα , λειτουργία , χώροι και έπιπλα
 Χρησιμότητα – τι μας προσφέρει , χρήση από τους ανθρώπους
 Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά
 Διαφορετική εικόνα σε ειδικές περιπτώσεις ( γιορτή , χιόνι κτλ. )
ΚΑΤΑΚΛΕΙΔΑ - ΕΠΙΛΟΓΟΣ:
 Η γνώμη σου για το κτίριο, σχέση με το κτίριο

 Χρησιμότητα για τους ανθρώπους και το περιβάλλον
 Συναισθήματα δικά σου και όσων το χρησιμοποιούν
Η ΨΗΛΟΤΕΡΗ ΓΕΦΥΡΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ
ΚΛΙΚ
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΖΩΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ
Να περιγράψεις μια φωλιά μυρμηγκιών
Πού είναι φτιαγμένη, πώς είναι, πώς τη φτιάχνουν κλπ. Πρόσεξε. Τις πληροφορίες
που θα βρεις να τις επεξεργαστείς και να γράψεις μόνο όσες χρειάζονται
Δες κι αυτό:
Οι πόλεις των μυρμηγκιών
ΚΛΙΚ
ΜΕΤΑΤΡΟΠΗ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ ΣΕ ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΤΟ ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΟ

Όπως βλέπεις και στην παραπάνω εικόνα για να μετατρέψουμε την ενεργητική
σύνταξη σε παθητική:
 μετατρέπουμε το ρήμα από την ενεργητική σύνταξη στην παθητική
 το αντικείμενο από την αιτιατική πτώση που βρίσκεται γίνεται υποκείμενο
του παθητικού ρήματος (σε ονομαστική)
 το υποκείμενο γίνεται ποιητικό αίτιο
Το ποιητικό αίτιο σχηματίζεται με την πρόθεση από και την αιτιατική του ονόματος
και φανερώνει από ποιον ή από τι προέρχεται αυτό που εκφράζει το ρήμα.
Παράδειγμα:
Ο υδραυλικός επισκεύασε τη βρύση > ενεργητική σύνταξη
Η βρύση επισκευάστηκε από τον υδραυλικό > παθητική σύνταξη
Την αντίθετη ενέργεια ακολουθούμε όταν θέλουμε να μετατρέψουμε από παθητική
σε ενεργητική σύνταξη
ΑΣΚΗΣΗ
Στις προτάσεις του κειμένου που είναι με πράσινο χρώμα να μετατρέψεις την
ενεργητική σύνταξη σε παθητική. Γράψε και ποιο είναι το Υποκείμενο, το
Αντικείμενο και το Ποιητικό Αίτιο

Κατασκευές της φύσης
Η πόλη του μυρμηγκιών
Για να δουν πώς μοιάζει το εσωτερικό μιας φωλιάς μυρμηγκιών, μια ομάδα ερευνητών
έριξε τσιμέντο για 3 συνεχόμενες μέρες σε μια εγκαταλειμμένη φωλιά.
Χώρεσαν 10 τόνοι τσιμέντο.!! Μετά από έναν μήνα άρχισαν οι ανασκαφές και
χρειάσθηκαν εβδομάδες για να ολοκληρωθούν.
Αυτό που ανακάλυψαν ήταν εντυπωσιακότατο !!
Μια ολόκληρη ¨πόλη¨, με δρόμους, κατοικίες και εξαερισμό. Όλα δείχνουν σαν να ήταν
σχεδιασμένα από αρχιτέκτονα. Αυτή η κολοσσιαία πόλη δημιουργήθηκε με την σκληρή
εργασία ολόκληρης της κοινότητας των μυρμηγκιών, που αποδείχτηκε εξαιρετικά
εκπαιδευμένη, πειθαρχημένη και προσηλωμένη στον σκοπό της. Το κτίσμα καλύπτει 50
τετραγωνικά μέτρα και έχει 8 μέτρα βάθος. Για να χτιστεί, τα μυρμηγκιά αναγκάσθηκαν να
μετακινήσουν 40 τόνους γης.
Ενεργητική και παθητική σύνταξη
Για να μετατρέψουμε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική :
Το αντικείμενο της ενεργητικής γίνεται υποκείμενο της παθητικής.
Το ρήμα από ενεργητικό μετατρέπεται στον ίδιο χρόνο της παθητικής.
Το υποκείμενο της ενεργητικής γίνεται ποιητικό αίτιο (δηλ. μεταφέρεται στην
αιτιατική συνοδεύοντας την πρόθεση από).
Παράδειγμα :
Ενεργητική Σύνταξη
Ενετοί κατασκεύασαν τον Λευκό Πύργο. Υποκείμενο : Ενετοί Ρήμα :
κατασκεύασαν Αντικείμενο : τον Λευκό Πύργο
Παθητική Σύνταξη

Υποκείμενο : Ο Λευκός Πύργος Ρήμα : κατασκευάστηκε Ποιητικό Αίτιο : από τους
Ενετούς
Ο Λευκός Πύργος κατασκευάστηκε από τους Ενετούς.
Για να μετατρέψουμε την παθητική σύνταξη σε ενεργητική.
Το υποκείμενο της παθητικής γίνεται αντικείμενο της ενεργητικής.
Το ρήμα από παθητικό μετατρέπεται στον ίδιο χρόνο της ενεργητικής.
Το ποιητικό αίτιο της παθητικής γίνεται υποκείμενο (δηλ. μεταφέρεται στην
ονομαστική χωρίς την πρόθεση από).
Παράδειγμα :
Παθητική Σύνταξη
Η νίκη κατακτήθηκε από την καλύτερη ομάδα.
Υποκείμενο : Η νίκη Ρήμα : κατακτήθηκε Ποιητικό αίτιο : από την καλυτερη ομάδα
Ενεργητική Σύνταξη
Υποκείμενο : Η καλύτερη ομάδα Ρήμα : κατάκτησε Αντικείμενο : τη νίκη
Η καλύτερη ομάδα κατάκτησε τη νίκη

Δημιουργία παρουσίασης: Βάσω Ραμπαούνη
http://portobuffalo.blogspot.com

Φωνές ονομάζονται οι ομάδες των ς μ ζ μ ς
μορφολογικών τύπων των ρημάτων. Η
γλώσσα μας έχει δύο φωνές:
την ενεργητική και την παθητική
ΦΩΝΗΤΙΚΗ ΦΠΑΘΗΤΗ ΚΑΙ ΠΗΤΙΚΗΕΝΕΡΓΕ

Από τις καταλήξεις.
Η ενεργητική φωνή περιλαμβάνει το σύνολο των ρηματικών
τύπων που στο πρώτο ενικό πρόσωπο της οριστικής του
ενεστώτα έχουν κατάληξη –ω, π.χ. θέλω, ζωΩΝΗ ενεστώτα έχουν κατάληξη ω, π.χ. θέλω, ζω
Η παθητική φωνή περιλαμβάνει το σύνολο των ρηματικών
τύπων που στο πρώτο ενικό πρόσωπο της οριστικής του
ενεστώτα έχουν κατάληξη –μαι, π.χ. γελιέμαι, μιμούμαι,
μοιράζομαι χαίρομαι
ΚΗ ΦΩ
μοιράζομαι, χαίρομαι.
Σε πολλές περιπτώσεις το ίδιο ρήμα μπορεί να απαντά και
στις δύο φωνές.
.
ΑΘΗΤΙ
Και πώς
διακρίνουμε
Και προσέξτε! Η ενεργητική και η παθητική φωνή δεν
ταυτίζονται πάντα με τη σημασία των ρημάτων, πχ.,
σκέφτομαι: παθητική φωνή, ενεργητική σημασία
ΚΑΙ ΠΑ
ρ μ
την ενεργητική
από την
παθητική
φωνή;
ΗΤΙΚΗ ΝΕΡΓΗΕΝ

Ό Ό ή έ ύΌχι. Όλα τα ρήματα δεν έχουν και τις δύο
φωνές. Τα ρήματα που έχουν μόνο παθητική
φωνή λέγονται αποθετικά, π.χ. έρχομαι, γίνομαι
Όλα τα
ρήματα
έχουν και
τις δύο
φωνές;

Όσα ρήματα κλίνονται κατά τον ίδιο τρόπο αποτελούν μία συζυγία.
Τα ρήματα της νέας ελληνικής διακρίνονται σε δύο συζυγίες
ματος
Τα ρήματα της νέας ελληνικής διακρίνονται σε δύο συζυγίες
ου ρήμγίες τοι συζυγΟι

Στην πρώτη συζυγία ανήκουν τα ρήματα που τονίζονται στο α’ πρόσωπο  της οριστικής του ενεργητικού
ενεστώτα στην παραλήγουσα , έχουν δηλαδή κατάληξη ‐ω και του παθητικού ενεστώτα στην
προπαραλήγουσα έχουν δηλαδή κατάληξη –ομαι π χ λύνω‐λύνομαι βάφω‐βάφομαιπροπαραλήγουσα, έχουν δηλαδή κατάληξη ομαι, π.χ. λύνω‐λύνομαι,  βάφω‐βάφομαι
Στη δεύτερη συζυγία ανήκουν τα ρήματα που τονίζονται στο α’ πρόσωπο της οριστικής του ενεργητικού
ενεστώτα στη λήγουσα, έχουν δηλαδή κατάληξη ‐ὠ (‐ἀω), και του παθητικού ενεστώτα στην παραλήγουσα,
έχουν δηλαδή καταλήξεις –ιέμαι ή ούμαι, ‐άμαι, π.χ. αγαπώ (αγαπάω)‐αγαπιέμαι, θεωρώ‐θεωρούμαι
ματος
ΣΥΖΥΓΙΕΣ
Α΄ ΣΥΖΥΓΙΑ Β΄ΣΥΖΥΓΙΑ
Ενεργ. Ενεστ. :  ‐ω Ενεργ. Ενεστ.   :   ‐ώ
ου ρήμ
Πώς θα
ξεχωρίζουμε
Παθητ. Ενεστ. :‐ομαι Παθητ. Ενεστ.: – ιέμαι, ‐ούμαι, ‐άμαι
γίες το
ξ χ ρ ζ μ
τις συζυγίες;
ι συζυγΟι

Τ ή δ ύ ζ ί δ ύ δύ άξ
Β΄ΣΥΖΥΓΙΑ
ΦΩΝΕΣ Α΄ΤΑΞΗ Β΄ΤΑΞΗ
Τα ρήματα της δεύτερης συζυγίας διαιρούνται σε δύο τάξεις:
ματος
ΦΩΝΕΣ Α΄ΤΑΞΗ Β΄ΤΑΞΗ
ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ ‐ώ, ‐άς,‐ά ‐ώ, ‐είς, ‐εί
ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ ‐ιέμαι, ‐ιέσαι, ‐ ιέται ‐ούμαι ή –άμαι, ‐άσαι, ‐άται
ου ρήμγίες τοι συζυγΟι

ΤΑ ΕΙΔΗ ΤΟΥ ΓΡΑΠΤΟΥ ΛΟΓΟΥ
8ο Δημοτικό Σχολείο Καβάλας

Κειμενικά είδη

Ο αναφορικός λόγος αναφέρεται σε
καταστάσεις, συμβάντα, πράγματα, πρόσωπα,
ενώ ο κατευθυντικός έχει ως στόχο να
οδηγήσει τον αποδέκτη στην υιοθέτηση μιας
συγκεκριμένης συμπεριφοράς ή στην αλλαγή
μιας προηγούμενης συμπεριφοράς.

Αφήγηση
Στους χώρους της Μονής Από τον Άγιο Νικόλαο
του Αγίου Νικολάου Σπε- οι νησιώτες κατευθύνθη-
τσών, εκτός από την εκ- καν με κλάδους βαΐων
κλησία, λειτουργούσε το στα χέρια προς το διοι-
σχολείο και εκεί γίνονταν κητήριο του νησιού,
συμβούλια και λαϊκές συ- όπου συνάντησαν προ-
νελεύσεις, όπως και εκεί- κρίτους και πλήθος λαού.
νη της 3ης Απριλίου 1821,
Κυριακής των Βαΐων, όταν
το καμπαναριό σήμανε την
εξέγερση των Σπετσιωτών Πέτρος Χαριτάτος
και υψώθηκε για πρώτη φο- Ανεξερεύνητες Σπέτσες
ρά η σημαία της επανάστα- ROAD Εκδόσεις,
σης στο νησί. Αθήνα 2004 (διασκευή)

Τα αφηγηματικά κείμενα αναπτύσσονται γύρω
από ένα χρονικό άξονα, ο οποίος πραγματώνεται
γλωσσικά με τη χρήση επιρρημάτων, χρονικών
συνδέσμων ή φράσεων καθώς και με την
εναλλαγή παρελθοντικών συνηθέστερα χρόνων
(του παρατατικού και του αόριστου) ή του
ιστορικού ενεστώτα. Στο συντακτικό επίπεδο,
ιδιαίτερα συχνή είναι η χρήση της υποτακτικής
σύνδεσης (χρονικές και αιτιολογικές προτάσεις),
ενώ, στο λεξιλογικό επίπεδο, χρησιμοποιούνται
ρήματα που δηλώνουν δράση, σκέψη και
συναισθήματα.

Περιγράφω
Το εξοχικό της Αφροδίτης γεμάτο γλαστρούλες με
και του Βασίλη βρίσκεται άσπρα και κόκκινα γερά-
στα Χανιά. Είναι ένα κά- νια.
τασπρο καινούργιο και-
νούριο διώροφο με κόκ-
κινα κεραμίδια. Έχει θα-
λασσιά ξύλινη πόρτα και
δυο μεγάλα γαλάζια πα-
ράθυρα στον δεύτερο
όροφο. Ανάμεσα στα πα-
ράθυρα υπάρχει ένα πα-
νέμορφο μπαλκονάκι

Τα περιγραφικά κείμενα αναπτύσσονται γύρω
από τον άξονα της συσχέτισης στο χώρο των
στοιχείων που περιγράφονται. Η συσχέτιση αυτή
δηλώνεται γλωσσικά με τη χρήση τοπικών ή
επιρρηματικών φράσεων. Ο συνηθέστερος στη
χρήση χρόνος είναι ο Ενεστώτας. Σε συντακτικό
επίπεδο, η χρήση της παρατακτικής σύνδεσης
είναι κυρίαρχη. Σε λεξιλογικό επίπεδο,
χρησιμοποιούνται ρήματα αίσθησης και επίθετα
ο συνδυασμός των οποίων προσδίδει ζωντάνια
στην περιγραφή.

Οδηγίες

Τα κείμενα που δίνουν οδηγίες στηρίζονται
στη χρονική αλληλουχία των ενεργειών που
απαιτούνται για τη μεταβολή
μιας κατάστασης, από το αρχικό της σημείο
μέχρι το τελικό αποτέλεσμα. Ο χρόνος που
προτιμάται είναι ο Ενεστώτας
και οι εγκλίσεις που χρησιμοποιούνται είναι η
Οριστική, η Υποτακτική και η Προστακτική.

Επιχειρήματα
Ποια είναι
τα αρνητικά
της
κυκλοφορίας
στο κέντρο της
πόλης; Ποια
επιχειρήματα
χρησιμοποιεί
ο αρθρογράφος
για να μας
πείσει;
Η κυκλοφορία των αυτοκι- ρα μπορούν να περάσουν,
νήτων στο κέντρο της Αθή- επειδή οι δρόμοι παραμένουν
νας θα πρέπει να περιορι- κλειστοί από τα αυτοκίνητα
στεί, αφού πρώτα πρώτα οι ιδιωτικής χρήσης. Επιπλέον,
δρόμοι εκεί είναι στενοί. Θα πρέπει να σκεφτούμε και
Έτσι, με την αύξηση των τις συνέπειες στον τουρισμό.
αυτοκινήτων τις πρωινές και Όλο το χρόνο χιλιάδες τουρί-
τις απογευματινές ώρες, κα- στες επισκέπτονται την Αθήνα
νείς τελικά δεν μπορεί να και μάταια προσπαθούν να
κυκλοφορήσει. Είναι γνω- απολαύσουν την ομορφιά του
στά σε όλους τα πολύωρα ιστορικού κέντρου της πόλης.
μποτιλιαρίσματα, η μόλυνση Τέλος γιατί ξοδέψαμε τόσα
της ατμόσφαιρας, ο εκνευρι- χρήματα για να φτιάξουμε το
σμός και οι καθυστερήσεις. Πιο σύγχρονο μετρό της Ευρώ-
Τις ώρες αυτές, επίσης, ούτε πης αν είναι να κυκλοφορούμε
οι πεζοί ούτε τα ασθενοφό-, όλοι με τα’ αυτοκίνητά μας;

Τα επιχειρηματολογικά κείμενα αποτελούν την
πιο σύνθετη μορφή κατευθυντικού λόγου και
αναπτύσσονται γύρω από τον άξονα της λογικής
συσχέτισης των δεδομένων με ταυτόχρονη
παράθεση επιχειρημάτων για την υποστήριξη
κάποια άποψης, ιδέας, σκοπού. Γι' αυτό, συχνή
είναι η χρήση αιτιολογικών προτάσεων και
συνδέσμων. Μεγάλη επίσης είναι η χρήση της
απρόσωπης σύνταξης, η οποία σε συνδυασμό με
τον ενεστώτα, που είναι ο κυρίαρχος χρόνος,
δηλώνει την αναφορά σε αλήθειες καθολικής
ισχύος.

Σ' αυτό το σημείο, αξίζει να τονισθεί ότι συχνά τα
κείμενα είναι μικτά. Αυτό σημαίνει ότι, εκτός π.χ.
από τα αμιγώς αφηγηματικά ή τα αμιγώς
περιγραφικά κείμενα, υπάρχουν κείμενα τα οποία
συνδυάζουν π.χ. την αφήγηση με την περιγραφή ή
την περιγραφή με την επιχειρηματολογία.

Ενεργητική και
Παθητική σύνταξη
Γιάννης ΦερεντίνοςΕπιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.46

Ενεργητική σύνταξη
• Ενεργητική λέγεται η σύνταξη που μιλάει για
κάποιον που κάνει κάτι.
Έχει τη μορφή:
Υποκείμενο – Ρήμα – Αντικείμενο
Υ Ρ Α
Πχ Η μητέρα ντύνει το μωρό.

• Παθητική λέγεται η σύνταξη που μιλάει για
κάποιον που παθαίνει κάτι από κάποιον.
Έχει τη μορφή:
Υποκείμενο – Ρήμα – Ποιητικό Αίτιο
Υ Ρ Π.Α.
Πχ Το μωρό ντύνεται από τη μητέρα.

• Η παθητική σύνταξη τονίζει περισσότερο
όχι αυτόν που ενεργεί, αλλά το αποτέλεσμα
της ενέργειας του.
Αυτός που ενεργεί εμφανίζεται με τη μορφή
ποιητικού αιτίου.

Ποιητικό αίτιο
• Το ποιητικό αίτιο είναι ο εμπρόθετος
προσδιορισμός που δηλώνει το πρόσωπο ή
το πράγμα από το οποίο προέρχεται αυτό που
συμβαίνει στο υποκείμενο του παθητικού
ρήματος.
Πχ Το μωρό ντύνεται από τη μητέρα.

• Το ποιητικό αίτιο εκφέρεται:
α) συνήθως με την πρόθεση από + αιτιατική
Πχ Ο άρρωστος εξετάστηκε από το γιατρό.
β) με την πρόθεση σε + αιτιατική όταν
προσδιορίζει ρηματικά επίθετα που λήγουν σε
–τος.
Πχ Ήταν αγαπητός σε όλους (απ’ όλους).
γ) με την πρόθεση με + αιτιατική, όταν
προσδιορίζει παθητικές μετοχές.
Πχ Το σπίτι ήταν φτιαγμένο με πέτρες( από πέτρες).

• Το ποιητικό αίτιο παραλείπεται όταν:
α) εννοείται εύκολα
Πχ Τράβηξα τις κουρτίνες και φωτίστηκε το
δωμάτιο (εννοείται από τον ήλιο).
β) είναι κάτι γενικό και αόριστο
Πχ Πώς γράφεται αυτή η λέξη;

Μετατροπή ενεργητικής σύνταξης
σε παθητική
Για να μετατρέψουμε την ενεργητική
σύνταξη σε παθητική κάνουμε τα εξής:
I. Μετατρέπουμε το ενεργητικό ρήμα σε
παθητικό
II. Το υποκείμενο του ενεργητικού ρήματος
γίνεται ποιητικό αίτιο
(ονομαστική πτώση  αιτιατική πτώση)
III. Το αντικείμενο του ενεργητικού ρήματος
γίνεται υποκείμενο του παθητικού ρήματος
(αιτιατική πτώση  ονομαστική πτώση)

Παράδειγμα
Υ Ρ Α
Ο Γιώργος αγόρασε το ποδήλατο.
Το ποδήλατο αγοράστηκε από το Γιώργο.
Υ Ρ Π.Α.

Μετατροπή παθητικής σύνταξης
σε ενεργητική
Για να μετατρέψουμε την παθητική σύνταξη
σε ενεργητική κάνουμε τα εξής:
I. Μετατρέπουμε το παθητικό ρήμα σε
ενεργητικό
II. Το υποκείμενο του παθητικού ρήματος
γίνεται αντικείμενο του ενεργητικού
(ονομαστική πτώση  αιτιατική πτώση)
III. Το ποιητικό αίτιο γίνεται υποκείμενο του
παθητικού ρήματος
(αιτιατική πτώση  ονομαστική πτώση)

Παράδειγμα
Υ Ρ Π.Α.
Η γέφυρα κατασκευάστηκε από τους εργάτες.
Οι εργάτες κατασκεύασαν τη γέφυρα.
Υ Ρ Α
Γιάννης Φερεντίνος

eleni_prof
ΕΝΟΤΗΤΑ 13 - ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ
Ονοματεπώνυμο :…………………………………………………
Μετάτρεψε τη σύνταξη των προτάσεων από ενεργητική σε παθητική:
α Το φίδι δάγκωσε τον ορειβάτη.
…………………………………………………………………………………………………………………………
ρ. Το χαλάζι τρύπησε τη στέγη του σπιτιού.
………………………………………………………………………………………………………………………..
γ. Το δικαστήριο τιμώρησε τον ένοχο.
………………………………………………………………………………………………………………………..
δ. Οι μαθητές έλυσαν τις ασκήσεις.
…………………………………………………………………………………………………………………….….
ε. Ο καθηγητής διόρθωσε την έκθεση.
………………………………………………………………………………………………………………….……
στ. Οι ακτίνες του ήλιου φώτισαν όλη τη γη.
………………………………………………………………………………………………………………………..
ζ Το ταξιδιωτικό γραφείο οργάνωσε την εκδρομή.
…………………………………………………………………………………………………………………………
η. Ένας κύριος βρήκε την ομπρέλα μου.
………………………………………………………………………………………………………………………….
θ. Η μητέρα ετοίμασε το γεύμα.
………………………………………………………………………………………………………………………….
Μετάτρεψε τη σύνταξη των προτάσεων από παθητική σε ενεργητική:
α. Το χριστουγεννιάτικο δέντρο στολίστηκε από τα παιδιά.
…………………………………………………………………………………………………………………………….
β. Τα παλιά χαρτόνια πετάχτηκαν από τους μαθητές του σχολείου στον
κάδο ανακύκλωσης.
…………………………………………………………………………………………………………………………….
γ. Το έδαφος σκεπάστηκε από ένα παχύ στρώμα χιονιού.
……………………………………………………………………………………………………………………………
δ. Οι ποδοσφαιριστές κουράστηκαν από τον δύσκολο αγώνα.
…………………………………………………………………………………………………………………………..
ε. Το τραπέζι ετοιμάστηκε και στρώθηκε από τα παιδιά.
…………………………………………………………………………………………………………………………..
στ. Οι λαγοί κυνηγιούνται από τα γεράκια.
…………………………………………………………………………………………………………………………..

eleni_prof
ζ Οι άνθρωποι κουράζονται από την καθημερινή εργασία.
…………………………………………………………………………………………………………………………..
η Ο ουρανός σκεπάστηκε από μαύρα, βαριά σύννεφα.
…………………………………………………………………………………………………………………………..
θ. Τα οπωροφόρα δέντρα καταστράφηκαν από το χιόνι.
…………………………………………………………………………………………………………………………..
Μετάτρεψε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική και το αντίστροφο,
κάνοντας τις απαραίτητες αλλαγές:
α. Ο διευθυντής του σχολείου έδωσε βραβεία στους άριστους μαθητές.
………………………………………………………………………………………………
β. Η κυκλοφορία ρυθμίστηκε από τους τροχονόμους.
…………………………………………………………………………………………………………………………
γ. Για δεύτερη τετραετία οι πολίτες του δήμου ψήφισαν τον ίδιο δήμαρχο.
………………………………………………………………………………………………………………………….
δ. Τα σωστικά συνεργεία απεγκλώβισαν τον τραυματισμένο οδηγό και του πρόσφεραν τις
πρώτες βοήθειες.
………………………………………………………………………………………………………………………….
Σης παρακάτω προτάσεις ξεχώρισε το ποιητικό αίτιο από τους επιρρηματικούς
προσδιορισμούς τόπου ή χρόνου:
α Ξεκίνησα από την Αθήνα να πάω στο χωριό. (.................................)
β. Ο περαστικός χτυπήθηκε από το αυτοκίνητο. (.................................)
γ. Οι ανειλικρινείς άνθρωποι απορρίπτονται από εμάς. (.................................)
δ. Οι ασθενείς θεραπεύονται από τους γιατρούς. (.................................)
Ε. Η νοσοκόμα φρόντιζε τους αρρώστους από νωρίς το πρωί. (.................................)
στ. Η θεία μου ήταν αγαπητή από όλους. (.................................)
Συμπλήρωσε το ποιητικό αίτιο των προτάσεων:
α Το αεροσκάφος καταρρίφθηκε ..............................................................
β. Το ρεύμα κόπηκε ....................................................................................
γ. Το καμπαναριό της εκκλησίας χτυπήθηκε .........................................
δ. Οι φόροι επιβάλλονται ...........................................................................
ε. Τα βιβλία γράφτηκαν...............................................................................
στ. Οι άρρωστοι δέχονται περιποιήσεις …………………………………

Όνομα:
1. Κλίνω τα ρήματα χτενίζω και δροσίζω στον ενεστώτα της
ενεργητικής και παθητικής φωνής.
ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ
Ενεργητική φωνή Παθητική φωνή
Εγώ χτενίζω Εγώ δροσίζω Εγώ χτενίζομαι Εγώ δροσίζομαι
Εσύ
Αυτός
Εμείς
Εσείς
Αυτοί
ΠΑΡΑΤΗΡΩ ότι:
1. Ο ενικός αριθμός της παθητικής φωνής και στα τρία πρόσωπα (εγώ, εσύ
αυτός) γράφεται με -αι
(π.χ. εγώ χτενίζομαι, εσύ χτενίζεσαι)
2. Ο πληθυντικός αριθμός της ενεργητικής και παθητικής φωνής στο α και
β' πρόσωπο (εμείς, εσείς) γράφεται με -ε
(π.χ. εμείς χτενίζουμε, εσείς χτενίζετε, εμείς χτενιζόμαστε, εσείς χτενίζεστε)
3. Το γ' πληθυντικό πρόσωπο της παθητικής φωνής (αυτοί, -ες, -ά) γράφεται
με -αι.
(π.χ. αυτοί χτενίζονται)

2 . Συμπληρώνω τις καταλήξεις των ρημάτων:
• Κάθε τέσσερα χρόνια γίνοντ___ οι δημοτικές εκλογές και εκλέγοντ___ οι
δημοτικοί και οι κοινοτικοί άρχοντες του τόπου. Δήμαρχος εκλέγετ—— ο
αρχηγός
του συνδυασμού που πλειοψήφησε, ενώ ο αντιδήμαρχος διορίζετ___ απ' το
δή-
μαρχο.
• "Με την ψήφο του λαού εκλέγομ___ στο δήμο για 3η τετραετία και αυτό
είν___
μεγάλη τιμή για μένα" λέει ο δήμαρχος. "Μην ξεχνάτ___ όμως ότι η εκλογή
μου
οφείλετ___ κυρίως στα έργα που έκανα μέχρι τώρα. Είναι αλήθεια ότι στο
δήμο
εκλεγόμαστ___ για να προσφέρουμ___ έργο και όχι για να καθόμαστ___".
3 . Σχηματίζω σύνθετες λέξεις με το λέγω (-λόγος):
• Πώς λέγεται αυτός που ασχολείται με:
το έθνος τα οικονομικά
τις όρνιθες τη γλώσσα
τη γραφή τον άνθρωπο
τα ενδύματα τα νεφρά
τον
ηλεκτρισμό
την καρδιά
τις μηχανές τα μικρόβια
http://www.rhodes.aegean.gr/

Γλώσσα Ε΄ 13.1. ΄΄ Κατασκευές της φύσης ΄΄

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Viewers also liked

Viewers also liked (20)

Similar to Γλώσσα Ε΄ 13.1. ΄΄ Κατασκευές της φύσης ΄΄

Similar to Γλώσσα Ε΄ 13.1. ΄΄ Κατασκευές της φύσης ΄΄ (20)

More from Χρήστος Χαρμπής

More from Χρήστος Χαρμπής (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (15)

Γλώσσα Ε΄ 13.1. ΄΄ Κατασκευές της φύσης ΄΄