1. ΕΝΟΤΗΤΑ 2
ΖΟΥΜΕ ΜΕ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ
1
ΘΕΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ
Α. ΕΓΚΛΙΣΕΙΣ
Β.α. ΧΡΟΝΙΚΗ ΒΑΘΜΙΔΑ-β.ΤΡΟΠΟΙ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ(ΠΟΙΟΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ)
γ. ΘΕΜΑ ΚΑΙ ΑΥΞΗΣΗ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ
Γ. ΕΙΔΗ ΣΥΝΘΕΤΩΝ
Δ. ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Α. ΕΓΚΛΙΣΕΙΣ, σελ.32-33
Είναι οι διάφορές μορφές του ρήματος που φανερώνουν πώς
παρουσιάζεται το νόημα του ρήματος από εκείνον που μιλάει.
Είδη εγκλίσεων
α. οριστική: φανερώνει το πραγματικό, κάτι το δεδομένο και το οριστικό. Οριστική έχουν
όλοι οι χρόνοι
β. υποτακτική: φανερώνει κάτι το επιθυμητό, το δυνατό, το ενδεχόμενο, απορία αλλά και
προσταγή. Υποτακτική έχουν τρεις χρόνοι: ο ενεστώτας, ο αόριστος και ο παρακείμενος.
γ. προστακτική: φανερώνει προσταγή, προτροπή, απαγόρευση, ευχή, επιθυμία, παράκληση.
Δύο χρόνοι έχουν προστακτική: ο ενεστώτας της ενεργητικής φωνής και ο αόριστος της
ενεργητικής και παθητικής φωνής. Η προστακτική δεν έχει πρώτο πρόσωπο σε κανέναν
αριθμό.
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ
οριστική
*το νερό της θάλασσας είναι
αλμυρό.
* η μητέρα θα χαρεί με το
δώρο μας.
* θα κουράστηκε με τόσο
διάβασμα
υποτακτική
*ας γίνω πρώτα καλά και
βλέπουμε!
* Μην αργήσεις!
* αν βρω λίγο χρόνο, θα
έρθω μαζί σας.
Β. α .ΧΡΟΝΙΚΗ ΒΑΘΜΙΔΑ σελ.33-36
προστακτική
* έλα γρήγορα εδώ!
*διάβασε και λίγο.
*σύρε παιδί μου στο καλό
*μην τρέχετε
Φανερώνει πότε έγινε αυτό που λέει το ρήμα,
δηλαδή στο παρελθόν, στο παρόν ή στο μέλλον;
2

2. ΠΑΡΕΛΘΟΝ --------------------ΠΑΡΟΝ-------------------ΜΕΛΛΟΝ
*Παρατατικός
*Αόριστος
*Υπερσυντέλικος
*Ενεστώτας
*Παρακείμενος
*Εξακολουθητικός
Μέλλοντας
*Στιγμιαίος Μέλλοντας
*Συντελεσμένος Μέλλοντας
ΠΡΟΣΟΧΗ: Όσα αναφέρονται στη χρονική βαθμίδα αφορούν την οριστική. Οι άλλες εγκλίσεις στις κύριες
προτάσεις έχουν πάντα μελλοντική σημασία, ενώ στις δευτερεύουσες προτάσεις φανερώνουν ό, τι και η χρονική
βαθμίδα του ρήματος της κύριας πρότασης.
β. ΤΡΟΠΟΙ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ( ΠΟΙΟΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ)
Φανερώνει το πώς παρουσιάζεται η ενέργεια του ρήματος. Αν δηλαδή
παρουσιάζεται με συνοπτικό (στιγμιαίο), εξακολουθητικό (μη
συνοπτικό),ή συντελεσμένο τρόπο.
ΤΡΟΠΟΣ Η ΠΟΙΟΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ
ΕΞΑΚΟΛΟΥΘΗΤΙΚΟΣ
Η ΜΗ ΣΥΝΟΠΤΙΚΟΣ
(γίνεται συνέχεια)
ΣΤΙΓΜΙΑΙΟΣ Ή
ΣΥΝΟΠΤΙΚΟΣ
(παρουσιάζεται για
μια στιγμή)
*ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ
*ΑΟΡΙΣΤΟΣ
*ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ
*ΣΤΙΓΜΙΑΙΟΣ
*ΕΞΑΚΟΛΟΥΘΗΤΙΚΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ
ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ
ΣΥΝΤΕΛΕΣΜΕΝΟΣ
(παρουσιάζεται ως κάτι το
τελειωμένο)
*ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ
*ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ
*ΣΥΝΤΕΛΕΣΜΕΝΟΣ
ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ
ΤΡΟΠΟΣ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ
ΜΟΝΟΛΕΚΤΙΚΑ
* ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ
* ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ
* ΑΟΡΙΣΤΟΣ
ΠΕΡΙΦΡΑΣΤΙΚΑ
*ΕΞΑΚΟΛΟΥΘΗΤΙΚΟΣ ΜΕΛΛ.
* ΣΥΝΟΠΤΙΚΟΣ ΜΕΛΛΟΝΤΑΣ
*ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ
*ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ
*ΣΥΝΤΕΛΕΣΜΕΝΟΣ ΜΕΛΛ.

3. Παράδειγμα σχηματισμού ρήματος
Ποιόν ενέργειας
Χρονική βαθμίδα
παρόν
μέλλον
Ενεστώτας
Παρατατικός
λύνω
Μη συνοπτικό ή
εξακολουθητικό
παρελθόν
έλυνα
Εξακολουθητικός
Μέλλοντας
θα λύνω
Συνοπτικό ή
Στιγμιαίο
Αόριστος
_________
έλυσα
Συντελεσμένο
Παρακείμενος
έχω λύσει
Συνοπτικός
Μέλλοντας
θα λύσω
Υπερσυντέλικος Συντελεσμένος
Μέλλοντας
είχα λύσει
θα έχω λύσει
Γ. ΘΕΜΑ-ΑΥΞΗΣΗ
Σε κάθε κλιτή λέξη διακρίνουμε :α. το θέμα → το τμήμα που δεν αλλάζει μορφή, μένει
δηλαδή αμετάβλητο και βρίσκεται στην αρχή της λέξης. β. την κατάληξη → το τμήμα
που βρίσκεται στο τέλος και αλλάζει μορφή( είναι μεταβλητό).
Θέμα
Ενεστωτικό
Παράδειγμα
Λύν-ω
Αοριστικό
*Ε. Φ
έ-λυσ-α
Χρόνοι που σχηματίζονται
Ενεστώτας: λύνω, λύνομαι
Παρατατικός :έλυνα. λυνόμουν
Εξακολουθητικός Μέλλοντας: θα λύνω,
θα λύνομαι
Αόριστος: έλυσα,
Συνοπτικός Μέλλοντας: θα λύσω
Παρακείμενος: έχω λύσει
Υπερσυντέλικος: είχα λύσει
Συντελεσμένος Μέλλοντας: θα έχω λύσει

4. *Μ. Φ
Λύθ-ηκα
Αόριστος :λύθηκα
Συνοπτικός Μέλλοντας: θα λυθώ
Παρακείμενος: έχω λυθεί
Υπερσυντέλικος: είχα λυθεί
Συντελεσμένος Μέλλοντας: θα έχω λυθεί
Στα ρήματα διακρίνουμε την αύξηση. Η αύξηση είναι η συλλαβή ε-( πιο σπάνια η-) που
παίρνουν στην αρχή τα δισύλλαβα ρήματα που αρχίζουν από σύμφωνο στην οριστική του
παρατατικού και του αορίστου
Παραδείγματα: Ενεστώτας → τρέχω
πίνω
Παρατατικός → έ-τρεχα
ἐπινα
Αόριστος → έ-τρεξα
ήπια
ΠΡΟΣΟΧΗ: η αύξηση όταν δεν τονίζεται χάνεται. Π. χ έ-λυνα, έ-λυνες, αλλά
λύναμε, λύνατε.
Παρατήρηση: όσα ρήματα αρχίζουν από φωνήεν ή δίφθογγο δεν παίρνουν αύξηση
και διατηρούν το φωνήεν τους ή το δίφθογγο σε όλους τους χρόνους. Εξαιρούνται : έχωείχα
έρχομαι –ήρθα
είμαι –ήμουν
Εσωτερική αύξηση: είναι η αύξηση που παίρνουν τα σύνθετα ρήματα και η οποία μπαίνει
ανάμεσα στο πρόθημα και στο θέμα του ρήματος.
Π.χ. διαφέρω →δι-έ-φερα
ανατρέπω → αν-έ- τρεψα
ΠΡΟΣΟΧΗ: η εσωτερική αύξηση χάνεται όταν δεν τονίζεται
π. χ. ανέτρεψα αλλά ανατρέψαμε
-Αύξηση παίρνουν τα ρήματα μόνο στην οριστική παρατατικού και αορίστου. Έτσι η
αύξηση χάνεται στην υποτακτική και προστακτική του αορίστου
π. χ
ενεστώτας
παρατατικός
αόριστος
Υποτακτική αορ.
διαβάλλω
διέβαλλα
διέβαλλα
Να διαβάλω
καταγράφω
κατέγραφα
κατέγραψα
Να καταγράψω

5. ενεστώτας
παρατατικός
αόριστος
Προστακτική αορ.
διαγράφεις
διέγραφες
διέγραψε
διάγραψε
ανατρέπεις
ανέτρεπες
ανέτρεψες
ανάτρεψε
-όταν το πρόθημα λήγει σε φωνήεν, το φωνήεν αυτό χάνεται πριν από την αύξηση
π. χ. επιλέγω → επέλεξα, διαφέρω → διέφερα
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
-Να συμπληρώσετε τους πίνακες με τους ρηματικούς τύπους που σας ζητούνται
ΡΗΜΑ
ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ
ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ ΑΟΡΙΣΤΟΣ
Συμβάλλω
( συν +βάλλω)
β΄ ενικό οριστ.
Εγκρίνω
(εν +κρίνω)
γ’ ενικ. οριστ.
Εκδιώκω
(εκ/εξ-)
α ’πληθ. οριστ.
Συλλέγω
( συν +λέγω)
β’ πληθ. οριστ.
ΡΗΜΑ
Συντάσσω
προσκαλώ
προσβάλλω
εκδίδω
Β’ ΕΝΙΚΟ.
Β’ ΕΝΙΚΟ
ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΥΑΟΡΙΣΤΟΥ
Α’ ΠΛΗΘ.
Α’ ΠΛΗΘ.
ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΥ ΑΟΡΙΣΤΟΥ

6. εγκρίνω
παίρνω
διαβλέπω
συλλέγω
- Να συμπληρώσετε τα κενά
α. ____________( αντιγράφω , β’ πληθ. προστ. αορ. ) την άσκηση στο τετράδιό σας.
β. Μας ____________( διαβάλλω, γ’ ενικ. οριστ. ενεστ.) συνεχώς στους συναδέλφους.
γ. Η αστυνομία προσπαθεί _______________ (συλλέγω, υποτ. αορ. ) στοιχεία.
δ. Ο δράστης _____________ (διαφεύγω, οριστ. αορ.) με μηχανάκι.
ε. Η εταιρεία __________________( αναγγέλλω, οριστ. παρακ.) νέες απολύσεις.
στ. Στο παρελθόν η χώρα μας ___________( εξάγω, παρατ. ) πολλά αγροτικά προϊόντα.
ζ. Τον ________________( προσάγω, γ’ πληθ. υπερσυντ.) στην Ασφάλεια για εξακρίβωση
στοιχείων.
η. _______________( αποβάλλω, γ’ εν. οριστ. παρακ. ) κάθε αίσθημα ντροπής.
θ. Είναι καιρός _______________ ( λέγω, α’ πληθ. υποτ. αορ. ) δυο λόγια οι δυο μας.
ι. _____________( εξαντλώ, α’ εν. οριστ. αορ. ) την υπομονή μου μαζί σου.
Δ. ΕΙΔΗ ΚΑΙ ΣΗΜΑΣΙΑ ΣΥΝΘΕΤΩΝ
Σελ. 37-39
Σύνθετο ή σύνθετη λέξη ονομάζεται λέξη που
σχηματίζεται από την ένωση δύο λέξεων, οι οποίες
αποτελούν τα συνθετικά της μέρη.
ΕΙΔΗ
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ
ΑΝΑΛΥΣΗ
ΣΗΜΑΣΙΑ
παρατακτικά
Γυναικόπαιδα
μπαινοβγαίνω
βορειοδυτικά
Γυναίκες + παιδιά
μπαίνω + βγαίνω
βόρειος +δυτικός
Φανερώνουν ό, τι
και τα δύο συνθετικά
όταν συνδεθούν με τα
και
προσδιοριστικά
Νεροπότηρο
αγριοπερίστερο
Νερό +ποτήρι( τι
είδους ποτήρι)
άγριος +περιστέρι(
τι είδους περιστέρι)
Το α’ συνθετικό
προσδιορίζει το β’
κτητικά
Ξανθομάλλης
μεγαλόσωμος
Ξανθός +μαλλιά (
Δηλώνουν αυτόν που
αυτός που έχει ξανθά έχει κάτι
μαλλιά)
μεγάλος +σώμα(

7. αυτός που έχει
μεγάλο σώμα)
αντικειμενικά
Βιβλιοπώλης
σαρκοφάγος
Βιβλίο +πουλώ(
αυτός που πουλά
βιβλία)
σάρκα +τρώω
(αυτός που τρώει
σάρκες)
Το ένα συνθετικό
είναι ρήμα και το
άλλο ουσιαστικό με
θέση αντικειμένου
του ρήματος
-το συνδετικό φωνήεν –ο-: το συναντάμε ανάμεσα στο θέμα του α’ και β’ συνθετικού,
όταν: α. το β’ συνθετικό αρχίζει από σύμφωνο π. χ νύχτα +πουλί =νυχτ-ο-πούλι
β. το α’ συνθετικό είναι επίρρημα: κρυφά +μιλώ =κρυφ-ο- μιλώ
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Να σχηματίσετε σύνθετες λέξεις με τα συνθετικά που σας δίνονται και να βρείτε τη
σημασία τους- είδος
α’ και β’ συνθετικό
Σύνθετη λέξη
Σημασία- είδος
Καλός +τύχη
Νύχτα +λουλούδι
Ζάχαρη +πλάθω
Γαλανός +μάτι
Μαχαίρι +πιρούνι
Αλάτι +πιπέρι
Κτήνος +τρέφω
Καλός +ψυχή
Θάλασσα +πουλί
Δ. ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Σελ. 39
Είναι η απόδοση με σύντομο και περιεκτικό τρόπο του περιεχομένου ενός
μεγαλύτερου σε έκταση κειμένου
► Με την περίληψη: α. οξύνουμε την κριτική μας ικανότητα, μαθαίνοντας να
διαχωρίζουμε τα ουσιώδη-σημαντικά από τα επουσιώδη- μη σημαντικά( περιττά) ,

8. β. δίνουμε γρήγορα, σωστά, με περιεκτικό, σαφή, εύστοχο λόγο πληροφορίες .
► Ο τύπος της περίληψης εξαρτάται από το είδος του κειμένου( περιγραφικό,
λογοτεχνικό, άρθρο, δοκίμιο, κ. λ. π), καθώς και το λειτουργικό της ρόλο( πληροφόρηση,
αξιολόγηση, κριτική,…)
► Η συγγραφή περίληψης ακολουθεί συγκεκριμένα και βασικά βήματα:
1ο → διαβάζουμε προσεκτικά τον τίτλο ( αν υπάρχει) και το κείμενο για να βρούμε το
είδος του κειμένου, να καταλάβουμε το περιεχόμενό του, και τον σκοπό για τον οποίο
γράφτηκε
2ο → εντοπίζουμε το θεματικό του κέντρο, την άποψη-στάση του συγγραφέα για το
θέμα.
3ο → βρίσκουμε τη δομή των παραγράφων, και του τρόπου ανάπτυξής τους. Κατόπιν
υπογραμμίζουμε τις λέξεις – φράσεις κλειδιά. Επίσης γράφουμε πλαγιότιτλους που να
αποδίδουν εύστοχα το κεντρικό θέμα των παραγράφων.
4ο → Τέλος, προχωράμε στη συγγραφή της περίληψής ΜΑΣ, προσέχοντας, να μη(ν)
α. παραλείψουμε βασικά νοηματικά στοιχεία, ενώ αποφεύγουμε ασήμαντες
λεπτομέρειες, στατιστικά στοιχεία, χρήση αριθμών, πολλών προσδιορισμών και ό, τι
απλά συμπληρώνει τα βασικά στοιχεία.
β. αντιγράψουμε λέξεις-φράσεις του αρχικού κειμένου. Επιλέγουμε δικές μας λέξεις
που να αποδίδουν σωστά το περιεχόμενο. Όπου όμως αυτό δεν είναι εφικτό, τότε
βάζουμε μέσα σε εισαγωγικά τη λέξη- φράση του κειμένου.
γ. Κάνουμε χρήση των κατάλληλων συνδετικών λέξεων-φράσεων που να αποδίδουν τη
συλλογιστική πορεία του συγγραφέα.
δ. Δε σχολιάζουμε την άποψη του συγγραφέα και φυσικά δεν προσθέτουμε τη δική μας.
Αντίθετα πρέπει να είμαστε αντικειμενικοί και να χρησιμοποιούμε τυπικό, απρόσωπο
ύφος, είτε με την απρόσωπη σύνταξη, είτε με το γ’ ενικό, είτε με το γενικευτικό α’
πληθυντικό.
δ. Αν και ενδείκνυται να ξεκινάμε την περίληψη με αναφορά στο κείμενο ή το
συγγραφέα η υπερβολική τους αναφορά κουράζει τον αναγνώστη και αποδυναμώνει
την περίληψη.
Δεν ξεχνάμε :έχουμε ένα συγκεκριμένο κείμενο ενός συγκεκριμένου συγγραφέα που
αναπτύσσει ένα ειδικό θέμα. Αυτά πρέπει να τα σεβαστούμε και να μην αλλοιώσουμε
το κείμενο .Όμως η περίληψη είναι το δικό μας κείμενο.